پیکره

پس از گذشت بیش از ۸۰ سال از آغاز جنبش نوگرا در نقاشی ایران که طبق نظر " مجابی" از سال ۱۳۱۵ شروع می شود، نقاشی ایران  به تبع تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، شاهد تحولات  مهمی بوده است. با رویداد انقلاب اسلامی در انتهای دهه۵۰ تحول دیگری در هنر نقاشی ایران رخ داد. سرعت  پرشتابی تحولات مهمی چون "انقلاب اسلامی " و سپس "جنگ  ایران  و عراق"، باعث  شد  تا نقاشان  ایرانی فرصت کافی برای فرضیه سازی و تئوری پردازی نیابند. با وقوع این دو واقعه در ایران، جنبش های هنری قبل از انقلاب اسلامی برای مدتی متوقف شد. شرایط جدید، ساختارهای زیباشناختی جدیدی را می طلبید که جنبش های قبل از انقلاب اسلامی جواب گوی این نیازها نبودند. در این میان هنرمندانی جدید و جوان قدم به عرصه گذاشتند.  شماری از هنرمندان قدیمی نیز با توجه به تحولات و شرایط جدید به تولید آثاری پرداختند،  مجموع  آثار  تولید شده در شرایط جدید نشان از نگرشی نو در ساختار  و محتوای نقاشی ایران بود.  این  نگرش به نام " نقاشی انقلاب" شناخته می شود. با توجه به  اینکه چهار دهه از شروع این تحولات می گذرد، اکنون زمان مناسبی برای نقد این نگرش است. این که انقلاب اسلامی و وقایع بارز بعد از آن همچون جنگ  ایران  و عراق و پایان آن، موجب چه تحولی  در نقاشی دهه ۶۰ ایران  شده و ساختار زیباشناختی آثار  تولید شده در دهه شصت چه تفاوتی با آثار پیش از  آن داشت، سوألی است که در این تحقیق به آن پاسخ داده می شود. پژوهش حاضر کیفی و به شیوه توصیف و تحلیل است. اطلاعات به دست آمده از تحلیل نمونه آثار انتخاب شده در سال های ۱۳۵۶ تا ۱۳۷۰ خورشیدی است و آثار هنرمندانی است که در داخل ایران به صورت رسمی فعالیت می کردند. داده های آماری نشان می دهد که نقاشان دهه ۶۰ تمایلات واقع گرایانه با استفاده از خطوط نهفته و منحنی، شکل های عینی، بافت های شبیه سازی شده و پرسپکتیو یک نقطه ای، دونقطه ای یا ترکیبی داشته اند. همچنین تمایلات نمادگرایانه باعث شده در رنگ آمیزی آثار از رنگ های ذهنی که به واقعیت عینی وفادار نیست استفاده کنند.

آشنایی زدایی از بارزترین روش های خلاقیت در گرافیک است. این رویکرد عادت های بصری ما را که در طول زمان شکل گرفته، دگرگون می کند و موجب ایجاد شگفتی در مخاطب می شود. بهره گیری از آشنایی زدایی در هنرهای تجسّمی و بصری منجر به آفرینش مفاهیمی کاملاً نو می شود. آشنایی زدایی از کارآمدترین، مؤثرترین و خلاقانه ترین روش های ایجاد ارتباط در طراحی گرافیک و به ویژه طراحی پوستر است. طراح گرافیک با استفاده از شگردهای آشنایی زدایی تحت عنوان آرایه های بصری از جمله: هم جوشی، هم جواری، جانشینی، تغییر عملکرد، حذف، جان بخشی، طنز، اغراق و غیره، از ترکیب ها و دگرگونی های بصری به طور عمدی و ماهرانه برای رسیدن به یک معنی جدید استفاده می کند. این تحقیق به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت هر چه بیشتر و بهتر آرایه های بصری در طراحی گرافیک و نمود استفاده از آن ها در پوسترهای "میشل باتوری¹^" انجام پذیرفته است و تلاش شده است تا با مطالعه و بررسی آثار موجود این هنرمند به این پرسش ها پاسخ دهیم: آیا آشنایی زدایی از جمله روش های خلاقانه در طراحی پوستر است و میشل باتوری از کدام آرایه های بصری برای خلق پوسترهایش استفاده می کند؟ نتایج حاصل از این پژوهش گویای این حقیقت است که آشنایی زدایی از مؤثرترین و خلاقانه ترین شیوه های القای پیام در طراحی گرافیک است، همچنین هم جوشی پرکاربردترین آرایه بصری در آثار میشل باتوری است. میشل باتوری از شاخص ترین افرادی است که پوسترهایش را بر مبنای آشنایی زدایی می سازد و با بهره گیری از آرایه های بصری، یکی از موفق ترین و محبوب ترین طراحان گرافیک جهان با بیانی پیچیده همراه با نوآوری و خاطره انگیزی است.

پل سزان از نقاشان فرانسوی قرن نوزدهم در آفرینش آثار نقاشی خود دیدگاه تازه ای را مطرح کرده و بازنمایی به روش سنتی در هنر را مورد نقد قرار داده است. این مقاله در نظر دارد حضور ذهن و ذهنیت را در آثار نقاشی سزان بررسی نماید. بدین منظور و به جهت تعیین چارچوبی منظم در این پژوهش، این بررسی بر مبنای مفهوم"ذهنیت" در اندیشه"کانت" (از فلاسفه بزرگ) انجام می پذیرد و سپس بر این مبنا، نظم عقلانی آثار سزان در بازنمایی ذهنیت وی از طبیعت مورد تحلیل قرار می گیرد. فرضیه این پژوهش بدین شرح است: بر پایه نگرش"کانت" به نظر می رسد در رابطه با "فاهمه" و"ذهنیت" در حوزه فلسفه، می توان نقش بنیادین ذهنیت در تحول آثار نقاشی سزان را به عنوان بنیان گذار هنر مدرن توجیه نمود. نتایج حاصل این پژوهش مشخص کرد که سزان به عنوان یکی از هنرمندان تأثیرگذار در هنر مدرن، همانند جستجوهای فلسفی کانت در مقابل تحمیل مطلق واقعیت بیرونی، نمایان گر ذهنیتی است که مرکز توجه آن«من اندیشمند» است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است که با استناد به منابع کتابخانه ای داده های آن تحلیل  شده است.

به اعتقاد کارشناسان عکاسی، "مهران مهاجر" عکاسی است که از توان رسانه عکاسی چون سرراستی و حتی سردستی چون اسنپ شات به خوبی استفاده می کند. آثار وی توأمان دارای دو رویکرد، مستندنگاری و نیز دلبستگی های فرمالیستی است که این دو رویکرد در آثار "مهران مهاجر" قابل بررسی و تحلیل است. مجموع ویژگی های آثار مهران مهاجر، دست کم در حوضه عکاسی، حاکی آثاری منحصر به فرد است و کمتر کسی توانسته مانند این هنرمند هم زمان به این نوع نگاه بپردازد. از این رو می توان با تأثیرپذیری از مجموعه آثار این هنرمند، به شناخت بهتری از روند شکل گیری نگاه خلاقانه ی این هنرمند عکاس دست یافت. مسأله این مقاله، کشف بیان هنری در عکس های مهاجر است که با عناصری ویژه به بیانی خاص می رسد. مهران مهاجر، سعی بر وارد کردن فهم زبان شناسانه در بازنمایی عکس را داشته است. به عبارتی آثارش پلی است میان زبان شناسی و عکاسی. مهاجر عکاسی را به عنوان قالب بیانی تجسمی برای بازگویی پیام خود به مخاطب به خدمت گرفته است. هدف این مقاله شناخت شیوه های بیان در هنر عکاسی با به کارگیری امکانات زبان شناختی است. این مقاله رویکردی کیفی دارد و به شیوه توصیفی تحلیلی ارائه می شود. اطلاعات این مقاله برآمده از منابع کتابخانه ای و مطالعات اسناد و عکس است.

غنای هنری نخستین دست ساخته های کشف شده در فلات ایران، ذهنیت تحول یافت ه ای را نشان می دهد که به احتمال قوی، حاوی باورهای و عقاید محکمی است. در میان این باورها و اعتقادات، نظام نجومی بسیار قوی و پررنگ جلوه می کند. برای انسان اولیه که مجبور بود با دست خالی با عناصر طبیعی مقابله کند و زنده بماند، وضع اقلیمی و جوّی بزرگ ترین دغدغه به شمار می آمد. زمانی که کشت زار و گلّه تنها مایه امرارمعاش بود، توالی منظم تابستان و زمستان به معنای خود زندگی بود که اختلال در آن موجب وقفه حیات می گردید. ازاین رو، آسمان کانون توجه اصلی و در مراسم آیینی و متعلقات آن صاحب منزلت خاص بود. ازآن جا که عقاید ساکنان سرزمین ایران و گستره های فرهنگی اش، دست کم از هزاره چهارم پیش از میلاد بر سفالینه های منقوش، مهرها، و سپس انواع اشیای مسی و مفرغی و نقش برجسته ها ثبت شده است، بدون تردید می توان با وجود این همه اعتبار و منزلت آسمان در آن دوران، به وفور نشانه های علائم کیهانی و آسمانی را در هنر مردم باستان پیدا کرد. با این وصف، در این پژوهش سعی بر این است که نگاره ها و نقش مایه های بدوی تا پایان زمان هخامنشیان، از حیث علائم نجومی نقش شده بر آن ها، مورد بررسی قرار گیرد تا دریابیم نمادهای نجومی بر چه اساس شکل گرفته اند و این وفور نمادهای کیهانی در هنرهای ایران باستان ، نشان دهنده چیست. این مقاله به روش تاریخی و شیوه گردآوری اطلاعات، با استفاده از منابع کتابخانه ای است. نتیجه ای که از این مقاله گرفته می شود نشان می دهد که انگاره پردازی های نمادین ایرانیان باستان، نخستین گام های برداشته شده در راه مهار محیط پیرامونشان است.

خوش نویسی در حقیقت، آشکارکننده زیبایی در ع الم هنر است که در دوره معاصر بسترهای نوینی را فراتر از قالب سنتی خود داشته و به شکل وسیعی در قالب تحریرات رایانه ای نمود پیدا کرده است. تحریرات رایانه ای تابع اصول و قواعد سنتی خط بوده و به واسطه نرم افزارها و قلم های خوش نویسی ایجاد می شوند. بحث در مورد زیبایی، امر زیبا و زیبایی هنری حاصل مواجهه با اثر هنری از دیدگاه های مختلف بوده و از هر سو، ممکن است ارزش های زیبایی شناسانه یک اثر متفاوت باشد و از طرفی، مفهوم زیبایی متضمن واکنش مخاطب در دریافت امر زیبا است. اما به نظر می رسد هر آنچه در زیبایی یک اثر خوش نویسی جلوه می کند باید در صورت، یعنی فرم ظاهر شود تا ملموس و قابل درک باشد. موضوع تحقیق حاضر بررسی وجوه زیبایی شناسی خط نستعلیق و هدف اصلی شناخت وجوه زیبایی شناسی از سه جنبه حسی، معقول و باطنی بر اساس متون تاریخی در خوش نویسی سنتی و تطبیق آن ها با تحریرات رایانه ای است این تحقیق با تمرکز بر خط نستعلیق به این پرسش ها پاسخ می دهد: زیبایی شناسی حسی، معقول و باطنی بر اساس چه معیارهایی در خط نستعلیق قابل مشاهده است؟ این وجوه بر اساس چه اشتراکی در تحریرات رایانه ای نمود یافته است؟ نتایج پژوهش حاکی از این است که مهم ترین معیار درک زیبایی حسی در خوش نویسی، ذوق و سلیقه مخاطب بوده و از طرفی زیبایی معقول را می توان در اصول و قواعد خوش نویسی جستجو کرد که حاصل نوعی واکنش منطقی و روابط نظام مند در ساختار حروف نستعلیق است. اما زیبایی باطنی با در نظرگرفتن رویکردهای حسی و منطقی در صورتی نمود دارد که ترکیب اثر در خدمت مفاهیم بوده و درک معنا حاصل شود.