پیکره

       جهان سنت، به دوره ی پیشامدرن اطلاق می شود که در آن مفاهیم معنوی و معرفت دینی، در همه ی نسوج جهان پیرامون رسوخ داشت. در این جهان علم و فنون خود را ذیل تعالیم آسمانی دین اعتبار می بخشیدند، ارتباط و پیوستگی خود را با وحی الهی، به عنوان کلیدی ترین استوانه ی دین حفظ می کردند و به واسطه ی قرابت با آن معنا می گرفتند. آموزش هنر نیز از مسایل بنیادین جهان سنتی همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. این مقاله با توجه به اهمیت مفهوم « سنت » در امر آموزش سنتی هنر، به شکل محتوایی و پژوهشی، توصیفی نوشته شده است. آنچه در همه ی جوامع سنتی اشتراک دارد، توجه به پیام آسمانی دین است و به عنوان سوفیا یا « خرد جاودان »  شناخته می شود. هنر به طرز سحرآمیزی حامل مفاهیم و معانی برآمده از حقایق معنوی است، که آموزه های دوره ی سنت را بازمی تاباند. اما آموزه های فنیِ سنتی در همه ی پیشه ها، به سرانجام تربیت الهی انسان در پرتو دیدگاه شهودی به کمال روحانی دین منتهی می شوند و از هنجارهای سنتی تبعیت می کند. حاصل آموزش سنتی، تربیت انسان است که خود موضوعی کلیدی است. آموزش های سنتی در هنر، پیشه و یا علم و فرهنگ در پرتو حکمت و وحی الهی، شکل می گیرد. « سنت» به عنوان یک مفهوم بنیادی در این مقاله تبیین می شود تا عوارض آن، که جهان سنتی و نظام آموزشی هنر را می سازد روشن تر شناخته شود.

    قرن نوزدهم رویای ثبت همیشگی جهان را ممکن ساخت و البته آن گونه که پیش از آن امکانش مهیا نبود. هنر برای نمایش زمانه به چیزی جدای از نقاشی، گرافیک و مجسمه سازی نیاز داشت که در حقیقت از جنس عصر جدید باشد فناوری دست به کار شد و با کمک مهندسان، شیمی دانان و فیزیکدانان و البته با دخالت مستقیم روح هنر، عکاسی در دهه ی سوم قرن نوزدهم از رحم مشترک هنر و فنآوری زاده شد. (آلن سکولا، 1388: 69). عکاسی« دو گانه هایی» را با خود به ساحت هنر آورد؛ «هنر- صنعت؛ یکه نما – کثرت نما؛ اصالت – بدلیت» که تا پیش از آن چندان سکه ی رایج نبودند. مقاله ی حاضر با مفروض ساختن وجود «دوگانه ها» به تحلیل کارکردهای دو سویه این خصلت ها پرداخته و با اشاره به بسترهای تاریخی و زیبایی شناسانه روشن می نماید که ویژگی های «دوگانه» اگرچه در آغاز خصلت ها و نمودهای جهان مدرن را به رخ می کشاند، اما در ادامه، خود به پاشنه ی آشیل آن بدل گردید و به گذار از دوران مدرن و ظهور عصر پست مدرن یاری رساند. هر چند هیچ گاه “دوران مدرن“ به سان سایر دوره ها نه حیات قطعی یافت و نه فرشته مرگ را در آغوش کشید.

    الهه ها و نیروی مؤنث در اسطوره ها از جایگاه مهمی برخوردارند و در دهه های اخیر مورد توجه بسیاری از محققان بوده اند. یکی از تجلی های نیروی مؤنث، « الهه ی مادر» یا « الهه ی زمین» یا «مادرکبیر» است که در دورانی طولانی از زندگی بشر- احتمالاً از عصر پارینه سنگی تا عصر مفرغ- برای مردم بسیاری از تمدن های قدیمی شناخته شده بود و به ویژه در دوره هایی که انسان به شدت به زمین وابسته بود ستایش می شد. الهه ی مادر یا الهه ی بزرگ، نه تنها مادر و زاینده هستی و نمودهای مختلف زندگی محسوب می شد؛ بلکه ستاننده زندگی و الهه ی مرگ نیز بود. او ایزدی به خود متکی و گاه ستم کار بود که خدای مرگ و جهان زیرین نیز محسوب می شد. بسیاری از مظاهر طبیعت مثل آب ها، کوه ها، گیاهان، حیوانات و... با او پیوسته بودند. در این گفتار کوشش شده تا با روش تحلیلی به اساسی ترین ویژگی های الهه ی مادر و یا به عبارت کلی « نیروی مؤنث » دست یابیم و با جمع آوری نمونه ها و مثال های مختلف از اساطیرکشورهای گوناگون به یک جمع بندی کامل برسیم. درمقدمه ضمن ذکر تاریخچه ای مختصر از نظریه های مهم مرتبط با نیروی مؤنث به بررسی کلیات، پیچیدگی ها و دوگانگی های این نیرو با ارائه ی نمونه های مشخص پرداخته ایم  و سپس به جلوه های گوناگون طبیعت که مؤنث محسوب می شوند اشاره کرده ایم.

     هر دو مکتب رمانتیسیسم و پست مدرنیسم تأثیرات شگرفی بر تحولات اندیشه ها، تفکرات و سبک های هنری و ادبی در تاریخ جامعه ی غربی گذاشته اند. در این مقاله تشابهات مکتب پست مدرنیسم و مکتب رمانتیسیسم از سه منظر بررسی شده اند، هرچند هدف این نیست که بصورت قطعی اندیشه های پست مدرن را از نظر تشابه به رمانتیسیسم ثابت نماییم؛ لذا در این مقاله کوشش شده تا ویژگی های دو مکتب در حوزه ی زیبایی شناسی به صورت محدود تحلیل شود تا نخست چارچوبی برای ارزیابی اهمیت و نقش هر دو مکتب ارائه شود و دوم با چگونگی تکوین تاریخی تصوری که از آن ها در تاریخ هنر وجود دارد؛ آشنا شویم. این مقاله  با مطالعه و تحلیل مفاهیم مطرح شده در حوزه نظری آغاز می شود و از روش توصیفی بهره گرفته است. لذا باتوجه به ماهیت موضوع و مؤلفه های مرتبط، رویکرد حاکم این پژوهش ماهیتاً بنیادی است و متن حاضر نوعی نگاه به موضوع هایی است که جنبه های ذهنی و پیش فرض های مهمی درعصر فعلی دارندکه برای ارزیابی و تحلیل آثار هنری، پس از تعیین مشخصه هایی، مورد بررسی قرار می گیرند.

    منطقه ی جنوب غرب ایران با یافته های مصوری به قدمت بالغ بر 6000 سال به مرکزیت شوش، به تمدن عیلامی شناخته شده است. این منطقه زیستگاه مردمی بوده که سهم قابل توجهی در رشد، تعالی و گسترش تمدن بشری داشته است. همسایگی تمدن عیلامی با تمدن های مهمی چون اکد، بابل، سومر و سپس آشور که تحولات بصری پراهمیتی را در دوره ی حیات خود شاهد بوده و در شمار نقش آفرینان مهم توسعه ی تمدن بشری از هزاره پنجم تا  هزاره اول پیش از میلاد بوده اند، جایگاه و اهمیت این منطقه و مردم را بر ما روشن تر می نماید. با توجه به این سابقه و بر اساس مستندات موجود و تاریخ گذاری شده توسط باستان شناسان، در آثار به دست آمده این منطقه ی تمدنی، گونه ای از رشد و تکامل بصری و محتوایی به چشم می خورد که قابل بررسی و حائز اهمیت است. با توجه به این مهم و به منظور شناخت و آگاهی از  نقش کشورمان در فرهنگ تصویری جهان، هدف این مقاله آن است که سیر تدریجی رشد و تکامل تصویر را در حوزه ی حیات این تمدن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. مسأله ی این تحقیق عبارت است از: بررسی سیر تکاملی رشد تصویر ی تمدن عیلامی بر اساس تطبیق با آموزش هنرهای تجسمی امروزی با توجه به تاریخ گذاری آثار این تمدن توسط باستان شناسان. یافته های این مقاله نشان دهنده ی آن است که اولین آثار منسوب به تمدن عیلامی از اشکال هندسی تزیینی آغاز گشته و سپس با گرایش به استلیزه و خلاصه سازی و گونه ای از اغراق به حیات خود ادامه داده و در پایان حیات خود در آثار بصری این تمدن گو نه هایی از پرداخت واقع گرایانه و روایت های توصیفی مانند تصویرسازی های امروزی در قالب آثار مختلف از جمله لوح ها، مهرها، سنگ نگاره ها، و جام ها پدیدار گشته است. این مقاله به گونه ی تحلیلی و با ارائه ی مستندات و به روش کتابخانه ای به بیان موضوع می پردازد.

    این مقاله به معرفی و بررسی جنبه ای متفاوت از آثار هنرمند قرن بیستم، هانری ماتیس اختصاص یافته است. علاوه بر جایگاه خاص ماتیس در نقاشی سده ی بیستم، او سفارش های متعددی را در زمینه مصوّرسازی کتاب نیز انجام داده است که جزو برترین کتاب های هنری قرن محسوب می شوند. اعتبار این کتب بی شک به علت  همنشینی نام نقاش در کنار نویسندگان مطرح قرن دو چندان شده است. در این میان نثر منظوم و شعر به علت خاصیت خیال انگیزی آن، بسیار مورد علاقه ماتیس بوده است به طوری که قسمت بیشتر کتب مصورسازی شده ی او در حوزه ی شعر است. بر خلاف غنای خاص رنگ در نقاشی های او، در این تصویرسازی ها، رنگ به کلی حذف شده است و نمودهای طراحانه و کیفیات بصری خط با شیوه ها و تکنیک های متنوع در خدمت بیان تصویری اشعار درآمده است. میزان وفاداری هنرمند به متن، هماهنگی طراحی ها و نوشته ها در صفحه، ارزش های بصری این طراحی ها و نحوه ی شکل گیری تصویرسازی یک کتاب، از مواردی است که در این مجال بدان پرداخته می شود. در موارد بسیاری، ماتیس سعی نموده با انتخاب متون ادبی مطلوبش، زبان شخصی خود را با آن ها همسو کند، در نتیجه، تمام کتب مصور او به شیوه ای واحد تصویر شده اند. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و برخی کتب موجود از جمله دایره المعارف ها و وب سایت های اینترنتی تخصصی به تحریر در آمده است. پیرامون پیشینه ی طرح منابع دیگری نیز وجود دارد که پس از مقدمه در مورد آن توضیح داده شده است. 

    مقاله ی حاضر به بررسی آن دسته از نقاشی های کودکان می پردازد که در ساختار تصویر آن ها، نشانه هایی  وجود دارد که بیان گر رویکرد خلاقانه ی نقاش است. موضوع نقاشی کودک و نقش آن به عنوان زبان تصویری صاحب اثر، از مقولات همواره جذابی است که پیرامونش تحقیقات گسترده ای صورت گرفته است، اما رویکرد علمی که بر مبنای تجزیه و تحلیل نقاشی، بیان خلاقانه ی کودک و تاکید بر احساسات و عواطفش پی گرفته شده باشد، کمتر مورد توجه بوده است. این نوشته قصد دارد با اشاره به برخی از مشهورترین نظریات مرتبط با مفهوم خلاقیت، ضمن بررسی موردی نقاشی کودکان 8 تا10 سال، ویژگی هایی را که روشن گر نمایش خلاقانه ی احساسات و درونیات پیچیده ی کودک است را تجزیه و تحلیل نماید و به درک و شناخت افزون تر مخاطب از جهان پر رمز و راز نقاشی کودک و خصلت های مستتر در نقاشی که کارآمدترین شیوه ی بیانی کودک برای ارتباط با جهان بیرون است، یاری رساند. روش این مقاله جهت دستیابی به نتیجه با استفاده از منابع کتابخانه ای، میدانی و مبتنی بر تحلیل نگارنده است.