پژوهش در هنر و علوم انسانی

موضوع و درونمایه از اصطلاحات حوزه ادبیات داستانی هستند که نگرش و تعاریف متعددی درباره آنها بیان شده است. مفاهیم و اصطلاحات بسیاری در حوزه داستان و نقد ادبی مانند درونمایه و موضوع وجود دارد که نگاه انتقادی به آنها صورت نگرفته و همواره بر همان تعاریف گذشته تکیه شده است. اهمیت این مساله باعث شد که نویسندگان تحقیق، به دنبال ارائه تعریفی مناسب و قابل فهم از موضوع و درونمایه باشند. ابتدا به تعاریف مختلف درونمایه و موضوع، طبقه بندی عناصر مشترک و متفاوت تعاریف پرداخته و در پایان نیز تعریفی نسبتا روشن از موضوع ودرونمایه ارائه میشود. برای روشنتر شدن تفاوت دو مقوله از داستانهای«جوجه اردک زشت» اثر اندرسن و «ماهی سیاه کوچولو» اثر صمد بهرنگی استفاده شده است. موضوع؛ آن چیزی است که داستان درباره آن صحبت میکند. کشمکش، گفتوگو، کنش، حوادث، شخصیت، موقعیت و به طور کلی عناصر داستان، ابزاری است که نویسنده به وسیله آن بستر داستان(موضوع) را وضع می کند. موضوع بستری برای ارائه درونمایه است و آنچه در بطن و ژرف ساخت داستان قرار دارد، درونمایه است.

کمدیا دلآرته، نمایشی بود که در اواسط قرن شانزدهم میلادی در ایتالیا زاده شد و راه زیادی را با سفر به فرانسه، اسپانیا و بالعکس پیمود تا به شکل اصلی و نهایی اش برسد. این نمایش مجموعه ی بزرگ و گسترده ای بود متشکل از بازیگران کاربلد و غیرحرفه ای، آن هم در زمانی که هنر معنی ظرافت های رمانتیک داشت. یکی از عناصر اصلی در این نوع نمایش، بداهه پردازی است که بازیگران در ادوار مختلف تاریخی به نسبت توانایی خود و تحت تأثیر مسائل مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی حاکم بر جوّ روزگارشان، از آن استفاده می کردند. ازاین رو هدف این پژوهش بررسی ابعاد مختلف بداهه پردازی با توجه به نظریات سیرو فررونه، استاد بزرگ تئاتر ایتالیاست. بر اساس یافته ها، بداهه پردازی که قبل از ظهور کمدیا دلآرته وجود داشته است، در این نوع نمایش با بدن شروع شده و بعداً به کلام منتقل می شود. این مقاله با روش کتابخانه ای و با استناد به مدارک موجود در کتابخانه ها و آرشیوهای مربوطه در کشور ایتالیا، به بررسی مفهوم بداهه پردازی و چگونگی تبدیل شدن آن به غایت نهایی اجرای نمایش کمدیا دلآرته پرداخته است.

قهرمان با تمام پیچیدگی ها و کنش هایی که در مجموع فضایِ نمایشی که از جنبه دیداری و غیر دیداری را به وجود میآورد، بخصوص در دو سنت مذهبی (تعزیه) و ملی (شاهنامه) کمتر موردتوجه پژوهشگران واقع شده است. گاهی پدیدآورندگان آثار، شخصیت اصلی را در سایه قرار داده و به کنش های دیگر قهرمانانِ فرعی میپردازند. این پژوهش سعی دارد تا ضمن پردازش به "مفهوم جهانِ حماسی وجهانِ تراژیک" دو سنت مذهبی و ملی و به ویژه قهرمان به عنوان رکن اصلی پدیدآورنده و جلوبرنده به تمامی وجوه شکل گیری با تکیه بر مفاهیمی که ساختار قهرمان را شکل میدهند گامی هرچند اندک در تئوریزه کردن این بنیانهای نمایشی بردارد.این پژوهش میکوشد تا با تکیه بر مفهوم «جهانِ حماسی» و «جهانِ تراژیک»، فرایند گذر از ادبیات حماسی (شاهنامه) به ادبیات تراژیکِ (شبیهنامه)را بررسی کرده. در همین راستا به چیستی و چرایی «قهرمان» به عنوان عنصر پیش برنده و شکل دهنده این دو گونه پرداخته خواهد شد و بارزترین مصداق «قهرمان» در این دو گونه، رستم (در ادبیات حماسی شاهنامه) و امام حسین ع (در متن شبیهنامههای تعزیه) مورد مقایسه قرار خواهند گرفت.

در دوره قاجار به دلیل تحولاتی که در عرصه های مختلف سیاسی و فرهنگی رخ داده، تفاوت های عمده ای در ارزش ها، تفکرات، گرایش ها و شیوه های معماری و شهرسازی پدیدار شد. این تنوع و گوناگونی که تا حد زیادی تحت تأثیر تقابل سنت و تجدد در عرصه های مختلف شکل گرفته بود، بیش از همه در حوزه معماری عمارت های مسکونی نمود پیدا کرده است. این تفاوت ها در تمامی اجزای تشکیل دهنده یک خانه از بدو ورود تا سایر فضاهای داخلی رخ نموده است. پژوهش انجام شده بر آن است تا با بررسی ویژگی های کالبدی عمارت های دوره قاجار در دو شهر تهران و شیراز با توجه به خصوصیات معماری هر شهر، به این پرسش پاسخ دهد که آیا قرار داشتن در یک دوره تاریخی، شباهت معماری تمامی خانه های آن دوران را سبب می شود؟ یا با توجه به فرهنگ هر شهر، هر منطقه معماری خاص خود را دارا می باشد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده، نحوه گردآوری اطلاعات در بخش ادبیات و پیشینه تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و در بخش میدانی از طریق بازدیدها و برداشت میدانی در عرصه معماری خانه ها بوده است. همین طور در بخش تحلیل و ارزیابی با منطق قیاسی به مطالعه تطبیقی خانه های تهران و شیراز در دوره قاجار پرداخته شده است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که به علت تجددگرایی مردم تهران (عامل تشدیدکننده قرار گرفتن تهران به عنوان پایتخت) و همین طور به علت سفرهای بسیار درباریان به کشورهای اروپایی، معماری شهر تهران تا حد زیادی با سبک و سیاق معماری اروپایی ترکیب شده و حتی در بسیاری از موارد سنت شکنی شده است. برخلاف شهر تهران، شهر شیراز هنوز پایبند به معماری سنتی خود بوده است.

بشر همواره به دنبال یافتن مجهولات خویش بوده، واقعیات پس از مرگ برایشان ازجمله مجهولاتی است که تمایل بسیاری به کشف آن دارد. هرچند در مذاهب گوناگون دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود دارد ولی درنهایت همه آن ها به یک جهان بینی می رسند که انسان را با تمامی اعمال و کردار خود و با آداب ورسوم تقریباً یکسان به زندگی اخروی می کشد. در این میان به ترتیب چینود به عنوان پل عبور در زرتشت و صراط به عنوان پل عبور در اسلام مورد کنکاش قرار گرفته است. بهشت و دوزخ دارای راه و جاده گردید و گذرگاه چینوَد نیز به پُلی بیان که روان درگذشته بایستی با شرایطی ویژه از آن عبور می کند. در قرآن کریم که مطالب آن قطعی و تحریف ناشده است، بحث از قیامت و مسائل آن فراوان شده است. در این مقاله به بررسی سه تصویر یکی از زاویه ارداویرافنامه که ترازوی داوری و خود داوری دین زرتشتی را نشان می دهد. با منظره رستاخیز و پل صراط از دید نقاش ایرانی مسلمان که عبور از پل صراط بقعه، آقا سیدعلی، روستای متعلق به محله لاهیجان اثر میرزایی مهر است و تصویر نقاشی قهوخانه مقایسه گردیده تا بتوان به دیدگاه فلسفه های اسلام و زرتشت در این رابطه و ویژگی های نقاشی های فوق پی برد.

زیبایی شناسی از قدیم مفهومی فلسفی برای درک هنر بوده است اما در عصر دیجیتال با مفاهیم مختلف فلسفی، روانشناسی و جامعه شناسی همراه شده است. فلسفه هنر و زیبایی شناسی در عصر دیجیتال به علت تغییراتی که به واسطه گسترش فناوری تغییر کرده است، لذا تأثیر آن در مدیریت آموزشی شروع توجه به زیبایی شناسی به عنوان یک شاخه از فلسفه و با مفهومی مدرن را باید در نظریات کانت جستجو کرد. پس از او اندیشمندان عصر مدرن به زیبایی شناسی به عنوان یک شاخه از فلسفه پرداختند. فلسفه پست مدرن هم در زمینه زیبایی شناسی دست به بازتعریف هایی زد. هدف این پژوهش؛ تبیین ماهیت زیبایی شناسی و تجربه هنری در دوران شکوفایی فناوری دیجیتال با رویکردی بر مدیریت آموزشی در دبیرستان های شهر بندرعباس است. در این پژوهش مروری بر نظریات مختلف در رابطه با فناوری انجام شده و بخش هایی از نظریات فلاسفه در رابطه با زیبایی شناسی و مدیریت آموزشی مورد توجه قرارگرفته است. بنیامین به هنر در دوران شکوفایی فناوری توجه کرده است. به عقیده او کارکرد هنر با بروز امکان تکثیرپذیری مکانیکی تغییر کرده است. نیل پستمن به وضعیت انسان در دوران سلطه فناوری ها پرداخته است او فرهنگ این دوران را فرهنگ تکنوپولی نامیده و معتقد است در این دوران انسان ها مقهور فناوری ها هستند. یافته های پژوهش نشان می دهد در این عصر ازیک طرف اثر هنری کارکردهایی متفاوت یافته و بجای کارکردهای آیینی؛ اکنون کارکردهای نمایشی دارد؛ اما از سوی دیگر تأثیرگذاری هنر در این تکثیر بیش ازحد نابود می شوند. لذا تأثیر آن بر مدیریت آموزشی دو چندان می گردد. در این عصر هم زمان که جامعه مقهور تسلط فناوری است این تسلط و تأثیر بر تجربه های هنری تأثیرگذار بوده است. لذا امکان دارد دانش آموز هنرمند تحت سلطه فناوری دست به تولید آثار هنری بزند.

دوران تیموری امکان یکپارچه کردن دستاوردهای مکاتب گوناگون نقاشی ایرانی به وجود آمد. تیمور نخبه ترین هنرمندان و صنعتگران را از شهرهای گوناگون به سمرقند پایتخت موردعلاقه اش فراخواند و حضور اسکندر سلطان و ابراهیم سلطان در شیراز زمینه را برای بروز دوباره ویژگی های دیداری مکتب شیراز (سده ۸) فراهم ساخت. در میان آثار بجای مانده از این مکتب کتاب خاوران نامه ی ابن حسام خوسفی از جایگاه ویژه ای برخوردار است که نگاره های آن نشانگر شاخصه های تصویری این مکتب هست. هدف اصلی این تحقیق شناسایی، گردآوری و تحلیل شاخصه های نگارگری دوره مکتب شیراز (سده 9 ترکمنان) با نگاه ویژه به کتاب خاوران نامه می باشد. این تحقیق با این پرسش آغاز گردیده است که «شاخصه ها و ویژگی های بارز نگارگری مکتب شیراز (سده 9 ه.ق) کدام است و نگاره های کتاب خاوران نامه دارای کدام ویژگی های سبکی می باشد؟» روش تحقیق تحلیلی-توصیفی است و به این منظور ابتدا به جمع آوری منابع تاریخی و دیگر اطلاعات لازم پرداخته سپس به تحلیل این اطلاعات پرداخته است. به عنوان نتیجه می توان به این نکته اشاره کرد که سرهای شعله گون افراد شاخص نقاشی شده در اکثر نگاره ها از مشخصه های اصلی نگاره های کتاب خاوران نامه می باشد که نشان از جایگاه و قداست افراد دارد. روش گردآوری اطلاعات میدانی، استفاده از منابع مکتوب، کتابخانه ای و همچنین شبکه جهانی اطلاع رسانی (اینترنت) بوده است.