جستارهای سیاسی معاصر

ظهور شبکه‌های اجتماعی مجازی در اشکال و ظرفیت‌های گوناگون در دهه اخیر جلوه گسترده‌ای از تاثیرگذاری عصر اطلاعات را در جامعه ایرانی نمایان ساخته و شبکه‌هایی چون لاین، واتس‌آپ، وایبر، تلگرام، اینستاگرام و... بر بستر گوشی‌های همراه به ابزار همگانی برای دسترسی به اطلاعات برای اقشار مختلف از جمله استادان دانشگاه‌ها تبدیل شده‌اند. تحقیق حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و به شکل پیمایشی به بررسی نظرات جامعه نمونه تحقیق شامل 182 نفر از استادان دانشگاه‌های هشت کلان‌شهر کشور در خصوص رابطه فعالیت آنان در تلگرام با فرهنگ سیاسی‌شان می‌پردازد. تحلیل داده‌های پرسشنامه با استفاده از آزمون تاو کندال این نتیجه را در پی داشت که علاوه بر اینکه سئوالات زمینه‌ای تحقیق شامل جنسیت و رشته تحصیلی با یکی از مولفه‌های فرهنگ سیاسی (نقد نظام سیاسی) ارتباط دارد، فعالیت در تلگرام با گرایش‌های خودمداری، نقد نظام سیاسی، بیگانه‌ستیزی، بی‌اعتمادی فرهنگ سیاسی استادان مرتبط بوده است و با گرایش‌های مطلق‌گرایی، رفتارهای فراقانونی، افراط‌گرایی و برتری ارزش‌های دینی فرهنگ سیاسی‌شان رابطه‌ای ندارد.

جهان در دهه­های آخر قرن بیستم شاهد شگفتی­های عظیم در عرصه فناوری بوده است و بی­شک بزرگترین دستاورد آن ظهور رسانه­های جدید و فضای مجازی بوده است.در این چارچوب، مسئله به کارگیری رسانه­های جدید از سوی نیروهای اجتماعی در جامعه سیاسی ایران موضوعی قابل اهمیت است.مدعای مقاله این است که در طی سالهای اخیر ابزارهای رسانه­ای جدید و شبکه­های اجتماعی در رشد و گسترش کنشهای جمعی در جامعه سیاسی ایران نقشی مهمی داشته و توانسته­اند در شکل­دهی به برخی کنشهای جمعی موثر واقع شوند.این نوع کنشهای جمعی را می­توان در دو حوزه«سیاسی» و «اجتماعی»مورد شناسایی قرار داد.هدف بررسی نقش و تاثیر رسانه­های جدید بر کنش جمعی در ایران است و این مقصود در گام نخست با بررسی مبانی نظری پژوهش و در گام دوم با پیوند برقرار نمودن میان رسانه­های جدید و کنشهای جمعی در ایران انجام شده است. با استفاده از روش «اسنادی-کتابخانه­ای» تلاش خواهیم کرد تا حد امکان مدعای خود را با استناد به مصادیق و شواهد عینی به اثبات برسانیم.

مقاله حاضر با هدف شناخت میزان و نوع مصرف رسانه‌ای شهروندان تهرانی و با استفاده از روش پیمایشی و تکنیک پرسشنامه، دیدگاه­های 600 نفر از شهروندان تهرانی اخذ و داده­ها استخراج کرده است. آزمون فرضیه­ها نشان می­دهد که با سطح اطمینان 95 درصد بین متغیرهای مستقل پژوهش (مصرف رسانه­های داخلی، شبکه­های ماهواره­ای فارسی­زبان و شبکه­های اجتماعی) و (اعتماد و رضایتمندی) با متغیر وابسته پژوهش (مشارکت سیاسی شهروندان) با شاخص­هایی از جمله «شرکت در انتخابات یا راهپیمایی‌ها و تجمعات سیاسی»، «تبلیغ برای حزب سیاسی»، «گفتگو با دیگران درباره مسائل سیاسی»، «علاقه به پیگیری رخدادها و اخبار سیاسی» ارتباط معنی­داری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که تاثیر مصرف برنامه­های سیاسی شبکه­های رسانه ملی بر مشارکت سیاسی شهروندان تهرانی مستقیم و تأثیر برنامه­های سیاسی شبکه­های ماهواره­ای بر مشارکت سیاسی آنان معکوس است. علاوه بر آن نتایج حاصل از داده­ها بیانگر این است که تاثیر مصرف مطالب سیاسی شبکه­های اجتماعی بر مشارکت سیاسی شهروندان مستقیم بوده است.

ظهور تکنولوژی‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در عصر حاضر، امکانات جدیدی برای شناخت تحولات سیاسی- اجتماعی و تدوین دروس مختلف در رشته علوم سیاسی، فراهم آورده است. بنابراین، این سوال که آموزش سواد رسانه‌ای چگونه می‌تواند در هویت‌یابی دانشجویان علوم سیاسی نقش ایفا کند؟ مطرح می‌شود. نتایج نشان می‌دهد که سواد رسانه‌ای به‌مثابه درسی آموزشی در رشته علوم سیاسی می‌تواند ابزاری قوی و مؤثر به‌منظور آگاهی دانشجویان از تأثیرات رسانه‌ها جهت ساخت و بازسازی هویتی آنان باشد. همچنین؛ نگارنده می‌کوشد تا ضمن نشان دادن اصل سیالیت قراردادهای فرهنگی در عصر جامعه اطلاعاتی، به لزوم توجه بیشتر نسبت به تحولات جدید جهانی جهت تدوین دروس جدید در رشته علوم سیاسی تأکید کند و از طرف دیگر نقش سواد رسانه‌ای را در توانمند‌سازی دانشجویان علوم سیاسی به‌منظور قرائت و رمزگشایی متون رسانه‌ای در مفصل‌بندی هویتی‌شان مورد توجه قراردهد.

هویت مفهوم کلانی است که رابطه تنگاتنگی با مفهوم منافع ملی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش رسانه در تقویت هویت ملی با تاکید بر صدا و سیمای مازندران انجام شد. این پژوهش توصیفی از نوع زمینه­­یابی بود. جامعه آماری، تمامی شهروندان مازندرانی در سال 1397که تعداد 384 نفر به روش نمونه­گیری غیر­تصادفی در دسترس انتخاب شد. ابزار اندازه­گیری، پرسشنامه محقق­ساخته با 55 گویه بود که به روش تحلیل عاملی، روایی سازه آن در شش بُعد شناسایی شده (هویت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، سرزمینی، زبانی و دینی) در مجموع 63/88 درصد از کل واریانس را تبیین نمود. مقدار پایایی از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برابر 94/0 به­دست­آمد. روش تجزیه و تحلیل داده­ها استفاده از آزمون­های باینومیال و فریدمن بود. یافته­ها نشان داد که رسانه استانی در تقویت هویت ملی و ابعاد شش­گانه آن یعنی هویت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، سرزمینی، زبانی و دینی نقش دارد. به طوری که رتبه­بندی تاثیرپذیری ابعاد هویت ملی از رسانه استانی به ترتیب عبارت است از: هویت دینی، هویت سرزمینی، هویت زبانی، هویت فرهنگی، هویت اجتماعی و هویت سیاسی.

سوال اصلی این پژوهش این است که نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران در فیلم های سینمایی غربی چگونه بازنمایی شده است؟ و محصولات تصویری رسانه های غربی درباره ایران بر چه محورهایی تمرکز کرده اند؟ در این پژوهش سعی شده است از روش تحلیل مضمون، محورهای مطرح شده فیلم های غربی درباره ایران بررسی شود. تحلیل مضمون 16 فیلم غربی مربوط به سه دهه از تاریخ سینمایی مغرب زمین نشان می دهد که مضامین محتوایی این فیلم ها عمدتا ً در دو حوزه داخلی و خارجی تقسیم بندی می شوند؛ محور و مضمون اصلی این فیلم ها در بعد داخلی بر «ناکار آمد بودن حکومت ایران» استوار و در بعد خارجی مضمون محوری این فیلم ها «تهدید بودن ایران برای صلح و امنیت جهانی» است. این دو مضمون اصلی در قالب مضامین فرعی متعدد دیگری در رده های پائین تر به صورت مکرر وزنجیره وار تکرار می شوند تا بتوانند نوعی ایران هراسی را در ذهن مخاطبان جهانی القا کنند.

هر شخص این حق را دارد که تبادل اطلاعات نماید و با استفاده از رسانه به درست ترین اخبارواطلاعات داخلی وخارجی وتحولات جهانی دسترسی داشته باشد. این تبادل اطلاعات و انتقال پیام در زمره حقوق بنیادین بشر می باشد. امروزه آزادی رسانه به یکی از موضوعات نظام حقوق بین الملل تبدیل شده است. در این مقاله با روش تحلیلی – توصیفی و نیز تا حدودی آماری و بررسی برخی آراء صادره از سوی کمیسیون حقوق بشر اروپا در چارچوب هنجارها، ساختارها و نهادهای حقوق عمومی به بررسی و تحلیل موضوع نقض آزادی بیان و رسانه در شرایط معمول و اضطراری در نظام منطقه ای حقوق بشر اروپا با بهره گیری از دعاوی مطروح، پرداخته شده است. باتوجه بهروند جهانی شدن و رشد فزاینده شبکه های اجتماعی و رسانه ها و جامعه اطلاعاتی و روند جهان شمولی ارزشهای حقوق بشری مساله محوری تضمین حق بر آزادی رسانه بویژه در وضعیت های اضطراری خصوصا بعد از حوادث یازدهم سپتامبر شایان توجه است. سئوال ما در این تحقیق این است که حق آزادی بیان و ابراز آن از طریق رسانه در شرایط اضطراری مطلق است یا خیر؟ در پاسخ به مقید بودن این حق در شرایط اضطراری علاوه بر رعایت ملاحظات مربوط به منافع عمومی با رعایت موازین حقوق بشری قابل اعمال می باشد.