حکومت های ایرانی- اسلامی

تاریخچة بازار به عنوان یک مقولة اقتصادی و اجتماعی در تاریخ ایران به دوران باستان به ویژه دورة ساسانیان بر می گردد. بازار در دوره ساسانی در کالبد شهری در قسمت شارستان که مرکز اقتصادی شهر به حساب می آمد قرار داشت؛ اما بعد از ورود اسلام، با توجه به کاهش ارزش اقتصادی شارستان و رشد قسمت ربض شهرها، بازارهای ربض دارای اهمیت بیشتری شدند. بازارهای شهرهای مرو، بلخ و نیشابورِ خراسان نیز که موضوع مورد مطالعه این مقاله است، در دوره اسلامی در ربض شهر واقع بودند. پرسش اصلی این مقاله به صورت زیر است: کارکرد اقتصادی بازارهای مذکور چگونه بوده است؟ فرضیة نخست بدین گونه است: مقوله هایی چون رشد شهرنشینی در منطقه خراسان، تولید محصولات متنوع و مازاد نیاز منطقه ای آن محصولات و به تبع آن رشد تجارت و بازرگانی، به کارکرد اقتصادی بازارها رونق خاصی بخشیده بودند. تحقیق حاضر، علاوه بر پرداختن به عوامل مؤثر در ایجاد این بازارها، و نیز تبیین کارکرد اقتصادی آن ها در دو سده نخست هجری قمری، از دو نکتة اساسی فرهنگی و سیاسی بازارهای آن منطقه نیز به عنوان تکمله بحث پرده بر می دارد: نخست، پیوند مسجدها و مدرسه ها با بازار و به تبع آن سکونت برخی از عالمان در این بازارها و نیز نفوذ برخی نحله های فکری در بازار و در میان تاجران، چهره فرهنگی برخی از این بازارها را منعکس می کند. دوم، مجازات برخی از مجرمان سیاسی در این بازارها نیز مؤید کارکرد سیاسی آن هاست، و یا زمانی که بازاریان از سوی حکمرانان منطقة مذکور مورد ستم مالی واقع می شدند، نقش مؤثری در تحولات سیاسی ایفا می کردند؛ به گونه ای که نقش آن ها در قتل قتیبة بن مسلم و نیز روی کار آمدن عباسیان، مؤید این مطلب است.

۶۵۶۹.

مقالات: مسئله نان در تهران و تبریز (از مشروطه تا پایان جنگ جهانی اول)

نویسنده: علی اکبر خدری زاده

منبع: تاریخ معاصر ۱۳۷۷ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اجتماعی

تعداد بازدید : ۱۱۹۱ تعداد دانلود : ۷۱۰

۶۵۷۰.

دانشجو، دولت و انقلاب

نویسنده: مراد ثقفی

منبع: گفتگو ۱۳۷۳ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۹۱ تعداد دانلود : ۷۱۹

این مقاله با رجوع به تاریخچه جنبش دانشجویی پس از پیروزی انقلاب 57 تلاش می کند به دلایل ضعف این جنبش در سال های 73 تا 75 بپردازد. نویسنده بر این نظر است که جنبش دانشجویی ایران بعد از پیروزی انقلاب و به ویژه با تجربه اشغال سفارت آمریکا الگو و رسالتی را برای خویش برگزید که نه نتیجه مستقیم وضعیت صنفی وی بود و نه امکانات هدایت وی را داشت. پذیرش این الگوی انقلابی توسط دولت و سپس شرایط جنگ و بسیج جنگی، این جنبش دانشجویی را در توهم مشروعیت و نمایندگی خویش نگاه داشت. پس از پایان جنگ و آغاز دوران بازسازی، سازمان های پشتیبان تفکر انقلابی در این جنبش که انحصار حضور در دانشگاه را از آن خود می دانستند، پناهگاه دولتی خویش را از دست دادند، و همچنین نتوانستند با حمایت از قانونی که می توانست به تمامی تشکل های دانشجویی فرصت فعالیت در دانشگاه را بدهد برای خود پناهگاهی قانونی تغبیه ببینند. به این ترتیب در برزخ بین الگوی انقلابی که دیگر امکان پیگیری آن را نداشتند و الگوی دموکراتیک ابزار درون و برون دانشگاهی آن را تعبیه نکرده بودند، به بی تحرکی محض دچار شدند.

۶۵۷۱.