درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۲۸۱ تا ۳٬۳۰۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۳۲۸۱.

بررسی علل انتخاب و تداوم بوشهر به عنوان پایگاه نمایندگی کمپانی هند شرقی بریتانیا در خلیج فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 73 - 92

کلیدواژه‌ها: کمپانی هند شرقی بریتانیا بوشهر خلیج فارس تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۴۱۵
تجار کمپانی هند شرقی در آغاز قرن ۱۷م موفق شدند سرزمین هندوستان را به پایگاه تجاری خود تبدیل کنند و مدت کوتاهی بعد، آن سرزمین را تحت سیطره خود درآوردند. در این راستا هندوستان به پایگاه مهمی برای به دست گرفتن تجارت منطقه توسط کمپانی هند شرقی بریتانیا تبدیل شد. خلیج فارس یکی از بهترین بازارها برای کالاهای کمپانی هند شرقی به شمار می آمد. ازاین رو کمپانی تمام تلاش خود را برای به دست آوردن بازار این منطقه به کار برد؛ و نهایتاً در آغاز دوره زندیه موفق شد موقعیت خود را در منطقه تثبیت کند. کمپانی هند شرقی بریتانیا، بندر بوشهر را به عنوان پایگاه تجاری خود در منطقه برگزید و تا حدود دو قرن بعد، تمام تلاش خود را برای حفظ پایگاه مذکور به کار برد. این پژوهش علل انتخاب بوشهر را به عنوان مرکزیت فعالیت نمایندگی کمپانی هند شرقی بریتانیا مورد بررسی قرار داده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عمق مناسب سواحل شمالی نسبت به سواحل جنوبی، وجود دولت های متمرکز و صلح و امنیت سواحل شمالی، وجود امکانات و منابع پس کرانه ای همچون آب شیرین، حمایت دولت های داخلی ایران، بازار ارزشمند ایران برای ماهوت انگلیسی و امکان ایجاد بندرگاه و لنگر انداختن کشتی ها در کرانه های شمالی، منجر به گزینش پایگاه کمپانی در ساحل شمالی خلیج فارس شد؛ در ادامه در کنار وجود تمامی مزیت های فوق در بوشهر، وجود ساختار اداری، اقتصادی و سیاسی در این شهر، منجر به گزینش نهایی و تداوم بندر بوشهر به عنوان پایگاه نمایندگی آن شرکت گردید.
۳۲۸۲.

باز روایت تاریخِ فرهنگی- اجتماعی دوره قاجار بر مبنای اشعار عامیانه آن دوره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 145 - 169

کلیدواژه‌ها: اشعار عامیانه بازروایت تاریخ اجتماعی تاریخ فرهنگی قاجاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۵ تعداد دانلود : ۵۲۳
تاریخ فرهنگی رویکردی میان رشته ای است که تلاش می کند دو حوزه اصلی علوم انسانی یعنی تاریخ و فرهنگ را با یکدیگر در تعامل ببیند. تاریخ فرهنگی از شاخه های پررونقی است که از دهه 1970 به بعد گسترش یافته است. در واقع می توان گفت که تاریخ فرهنگی در بستر مجموعه ای از تحولات گفتمانی در زمینه تاریخ، نظریه اجتماعی و مفهوم فرهنگ شکل گرفته است. پژوهش در حیطه تاریخ فرهنگی ایران نسبت به سایر حوزه های مطالعاتی به سبب پراکندگی منابع و قلّت داده های اطلاعاتی کار دشواری است. رویکرد ادبیات عامیانه به دلیل پیوند آن با زندگی مردم و گستره قلمرو و غنای درون مایه های اجتماعی آن راهکاری برای بازآفرینی رویدادهای تاریخ فرهنگی است. اشعار عامیانه به عنوان یکی از ارکان مهم ادبیات عامه، بازگوکننده جلوه های گوناگون حیات مادی و معنوی آحاد جامعه است، و ازاین رو جایگاه ویژه ای در مطالعات تاریخ فرهنگی دارد. با در نظر داشتن این جایگاه، مقاله پیشِ رو، از طریق تحلیل درون مایه ها و مضامین برخی از اشعار عامیانه عصر قاجار، سهم این اشعار را در بازتاب سطوح اندیشه، انگاره ها و وجوه گوناگون حیات اجتماعی مردم آن روزگار مورد بررسی قرار می دهد. یافته های این بررسی نشانگر ظرفیت اشعار عامیانه در دوره قاجار در بازآفرینی رخدادها، روایت وجوه مغفول حیات فرهنگی و اجتماعی، سبک زندگی و بازنمود انگاره های سنتی، مذهبی و کنش های اعتراضی انتقادی آن ها در جامعه عصر قاجار است.
۳۲۸۳.

نقش سیاسی زنان درباری و دودمان سلطنتی در تاریخ ایلام میانه (1500-1100 پ م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 85 - 109

کلیدواژه‌ها: ایلام میانه نقش سیاسی زنان درباری ازدواج های سیاسی نپیر - اسو نهونته - اوتو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۷۶۰
پژوهش در رابطه با نقش زنان در عرصه های گوناگون تاریخ ایلام از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه پژوهشگران بوده، با این حال، در تحقیقات انجام شده بیشتر به نقش مذهبی آنان توجه شده و نقش سیاسی کمتر مد نظر قرار گرفته است. مساله یادشده از این نظر بیشتر جلب توجه می کند که به رغم کمبود آثار برجای مانده از تاریخ ایلام، نقش سیاسی زنان به خوبی قابل ردیابی است. نوشتار حاضر درصدد پرداختن به چگونگی و میزان حضور و نقش سیاسی زنان در تاریخ ایلام میانه از سده 15 تا 11 پ.م. به صورت تفکیک شده در قالب دودمان های حکومتگر در این دوره است. در این پژوهش تلاش شده تا علاوه بر استفاده از منابع بومی و داده های باستانشناسی از داده های غیر بومیِ هم دوره نیز استفاده شود تا بتوان به تصویری روشن تر از مبحث مورد نظر دست یافت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که زنان علاوه بر اینکه از اعضای مهم خاندان سلطنتی به شمار می رفته اند، شاهان نیز به واسطه آنان بر سریر قدرت می نشستند. در این دوره قدرت زنان چنان افزایش یافته است که حتی در کتیبه ها، شاهان اعطای پادشاهی به خویش را به واسطه آنها دانسته اند. زنان دوره ایلام میانه با استفاده از قدرت و نفوذ خویش برای دست یافتن به مقبولیت اقدامات مهمی از جمله ساخت معابد انجام داده اند که در نوع خود کم نظیر است. نپیر-اسو و نهونته-اوتو دو تن از بانوانی هستند که نقش سیاسی مهمی در تاریخ ایلام میانه داشته اند.
۳۲۸۴.

طب و طبابت در عهد سلسله های افشاریه و زندیه (1148 ه .ق/1735.م.-1209 ه .ق/1794م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 191 - 213

کلیدواژه‌ها: سلسله افشاریه سلسله زندیه اطبای ایرانی اطبای فرنگی بیماری ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۴۹۰
دوران سلسله های افشاریه و زندیه یکی از بحرانی ترین ادوار تاریخ ایران اسلامی است. وقوع جنگ های مکرّر داخلی و خارجی، اسباب ضعف تمامی ساختارهای حکومتی و حیات اجتماعی را سبب گردید. این در حالی بود که اروپائیان در این زمان با سرعت بسیار در جهت پیشرفت علمی از جمله در حیطه پزشکی حرکت و ایرانیان نیز مسیر عکس آن را طی می نمودند. به رغم چنین وضعیّت نابسامانی که حیات علمی و فرهنگی کشور نیز متأثر از آن بود، در این دوران شاهد نمود معدودی از پزشکانی هستیم که در واقع آخرین نسل پزشکان مطرح ایران محسوب می شوند. تشخیص دقیق بیماریها به صورت نظری و عملی و شیوه های درمان آن و برتری داشتن در برابر برخی پزشکان اروپایی که در ایران این عهد حضور داشتند، از نکات بسیار مهم پزشکی این دوره است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد معرفی اطبای ایرانی و فرنگی و مقایسه آنان در امر طبابت و تشریح دقیق وضعیت پزشکی این دوره است. نتایج پژوهش نشان از حضور آخرین نسل پزشکان نامدار ایران در این دوره و برتری برخی از پزشکان ایرانی در تشخیص و درمان بیماریها در برابر پزشکان اروپایی است.
۳۲۸۵.

زمینه های شکل گیری و تبعات برگزاری نخستین نمایشگاه جهانی فرش در اتریش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ ۱۳۳-۱۵۸

کلیدواژه‌ها: نمایشگاه جهانی فرش قالی ایران آلویس ریگل وین 1891

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۳۲۳
نیمه ی دوم قرن نوزدهم مصادف با تحولات گسترده ی فرهنگی و اقتصادی در غرب، نخستین نمایشگاه جهانی فرش دستباف شرقی در امپراتوری اتریش برگزار شد. با توجه به اهمیت فرش در حیات سیاسی و اقتصادی ایران در آن دوره، هدف از این پژوهش شناخت زمینه های شکل گیری، نتایج برگزاری این نمایشگاه و جایگاه قالی های دستباف ایرانی در این رویداد است. مطالعات اسنادی و تاریخی نشان داده اند که قالی های ایرانی از نظر کمّی و کیفی جایگاه نخست را در این نمایشگاه به خود اختصاص دادند. ارزش های بصری و زیبایی شناسانه ی این قالی ها باعث ارتقای ارزش های پژوهشی قالی های شرقی و ایرانی در بین پژوهشگران و بنیان گذاری مکتب فرش شناسی وین گردید. تحسین این قالی ها از سوی منتقدان و نخبگان فرهنگی باعث گرایش موزه ها و مجموعه های هنری به خرید و نمایش قالی های ایرانی در ردیف هنر های زیبا گردید. مجموعه ی این اقدامات موجب تحریک تقاضای خرید قالی دستباف در بین خانوارهای غربی و تقویت تولید و صادرات قالی ایران به میانجی گری شرکت های چندملیتی و ایرانی شد.
۳۲۸۶.

بررسی فناوری های نظامی نوین و کاربرد آن ها در جنگ داخلی آمریکا (1865-1861م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 121 - 143

کلیدواژه‌ها: جنگ داخلی جنگ افزار فناوری ایالات شمالی ایالات مؤتلفه آمریکا. آبراهام لینکلن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۱۸
جنگ داخلی آمریکا جنگی چهارساله از 1861 تا 1865 میان ایالات متحده و یازده ایالت جنوبی بود که از اتحادیه جدا شدند و کشورهای کنفدراسیون آمریکا[1] را تشکیل دادند. این پژوهش با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و شیوه گردآوری منابع کتابخانه ای به دنبال یافتن این پرسش است که چه فناوری های نظامی نوینی در طول این جنگ به کار گرفته شدند و کاربرد آن ها در جنگ چگونه بوده است؟ مدعای این پژوهش بر این امر استوار است که فناوری نظامی نوین یکی از مهم ترین ویژگی های جنگ داخلی آمریکا بودند که برای نخستین بار ساخته شدند و نقش مهمی در شکل دهی به مسیر جنگ ایفا کردند. ایالات شمالی نیز به علت توسعه بیشتر فناوری توانستند مسیر جنگ را به سود خود تغییر دهند. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که مسلسل، تفنگ خود کار، رزم ناوهای زره پوش، زیردریایی، راه آهن، تلگراف و بالون از مهم ترین جنگ افزارها و فناوری هایی بودند که در طول جنگ مورداستفاده قرار گرفتند. اگرچه هر دو سوی این نبرد در ساخت جنگ افزارهای نوین اقداماتی انجام دادند، ایالات شمالی موفق تر عمل کردند و سلاح ها و فناوری های نوین به پیروزی در جنگ به آن ها کمک کرد.  
۳۲۸۷.

نقش و کارکرد دیوان سالاری آل اینجو (725 -754ق) در شکوفایی فرهنگی و هنری فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 44 - 29

کلیدواژه‌ها: دیوان سالاری آل اینجو شیراز شکوفایی فرهنگی و هنری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۷۱
دیوان سالاری آل اینجو، از حیث رویکردهای فرهنگی و هنری، در زمینه های تذهیب، کتاب آرایی، نگارگری و معماری و نیز ظهور شاعرانی چون حافظ شیرازی، عبید زاکانی و خواجوی کرمانی دوره ای پرتحرک و درخشان را در تاریخ هنر و ادب ایران پدید آورده است. ایجاد بستر های مساعد برای آفرینش آثار فرهنگی و هنری، بی تردید از مواضع و اقدامات دیوانی این سلسله و کنشگران آن جدا نبوده است. این جستار با روشی توصیفی تحلیلی کارکرد دیوان سالاری آل اینجو در شکوفایی فرهنگی و هنری و همچنین عوامل مؤثر بر اثربخشی و نقش آفرینی آن را در کانون توجه خود قرار داده است. یافته ها بیانگر آن است که کارآمدی مؤثر تشکیلات دیوانی این دوره و اقدامات و مساعی آن در برپایی امنیت، رونق تجارت و رفاه اجتماعی و همچنین حضور و نقش آفرینی وزیران، حاکمان و عناصر دیوانی خبره و هنرنواز، در شکوفایی هنری این دوره تأثیر بسزایی داشته است. افزون بر آن، نشان می دهد که خوشنامی، تجارب و خاستگاه دیوانی آل اینجو، معاشرت و هم گرایی آنان با خاندان ها و عناصر دیوانی و همچنین تساهل و تسامح، سخاوت، عدالت و ایران گرایی شاه ابواسحاق اینجو و نزدیکانش، در کنار استمرار خاندان دیوان سالار در شیراز قرن هشتم هجری، عوامل مهمی در نقش آفرینی دیوانیان و استعانت از توانمندی های تشکیلاتی آنان در حوزۀ حکومت داری به ویژه امور فرهنگی و هنری بوده  است.
۳۲۸۸.

بررسی سه نامه ترکی در عصر صفوی

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 3-12

کلیدواژه‌ها: ایران حکومت صفوی شاه اسماعیل شاه عباس کبیر عبدالمؤمن خان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۲ تعداد دانلود : ۵۴۲
دولت صفوی (1736-1501 م) در اوایل قرن شانزدهم و با حمایت قبایل ترکمان توسط اسماعیل میرزا تأسیس شد. اسماعیل بهادر خان با اتخاذ عنوان شاه در تبریز و بر روی میراث آق قویونلو حاکمیت خود را اعلام و مذهب شیعی اثنی عشری را به عنوان مذهب رسمی انتخاب کرد. از این تاریخ شاه اسماعیل در تلاش برای یکپاچه کردن ایران در زیر لوای مذهب تشیع به تقابل با عثمانی ها در غرب و ازبکان در شرق پرداخت. این تقابلات در زمان جانشینان شاه اسماعیل یعنی شاه طهماسب و شاه عباس به اوج خود رسید به طوری که منجر به شکل گیری چندین نبرد خونین گردید. با قدرتمند شدن دولت صفوی در سایه اصلاحات اداری و نظامی شاه عباس کبیر (1629-1587)، آن ها برای مدتی در قرن هفدهم در آرامش و راحتی به سر بردند. اما در اواسط قرن هجدهم و با استیلای افاغنه حکومت صفوی به تاریخ پیوست. ما در این مقاله ضمن معرفی سه نامه ترکی مربوط به عصر صفوی به ارزیابی آن ها نیز خواهیم پرداخت.
۳۲۸۹.

قیام دهقانان در استرآباد؛ سیاه پوشان (پوشندگان لباس سیاه)، سیدها و دولت صفوی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 13-40
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۶۶۸
شورش هایی که دهقانان-عشایر، صاحب منصبان محلی و تعدادی از سیدها را در کنار هم قرار داد، از اواخر قرن شانزدهم مانعی برای نظارت مؤثر پادشاهان صفوی بر فعالیت های سیاسی و اقتصادی در ایالت استرآباد شد. این مقاله به بررسی ماهیت این شورش ها به رهبری سیاه پوشان (پوشندگان لباس سیاه)، و پیشینه اقتصادی - اجتماعی و تمایلات مذهبی این شورشیان و متحدان مختلف آن ها می پردازد. این پژوهش همچنین توجه ویژه ای به سیدهای استرآباد، زمینه های شکل گیری فکری آن ها و رویکردهای متمایز آن ها نسبت به دولت صفویه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر دهه 1570 م، یعنی هنگامی که قیام بخش اعظم قدرت خود را ازدست داده بود، خواهد داشت. درحالی که ممکن است ارتداد و زنادقه جزئی از چشم انداز مذهبی استرآباد باشد اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهنده تأثیر قابل توجه آن در جنبش سیاه پوشان باشد. مهم تر از همه، تعلیمات شیعی شهری و سنت های شرعی ریشه های عمیقی در استرآباد داشت که توسط سیدها پرورده شده و قبل از ظهور صفویان توسط بزرگان بتکچی ترویج می شدند. این موضوع با توجه به این واقعیت که گروهی از سیدها از استرآباد (خصوصاً شهر فندرسک) مستقیماً در شورش علیه صفویان اولیه شرکت داشتند، قابل توجه است.
۳۲۹۰.

نقش کیاییان در بازسازی اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مناطق شرقی گیلان

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۹ 81 - 98

کلیدواژه‌ها: جغرافیای تاریخی گیلان آل کیا اقتصاد ابریشم روسیه شاه عباس اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۵۹
آل کیا حکومتی محلی و قدرتمند بود که در فاصله سده های هشتم تا دهم هجری قمری، در بخشی از گیلان موسوم به بیه پیش حکمرانی می کردند. آنها توانستند به مدت دو قرن و نیم به طور مستقل از حکومت مرکزی صفویه، حاکمیت خود را حفظ نمایند. در ارتباط با اوضاع اقتصادی آل کیا مطالعه و پژوهش چندانی صورت نگرفته و تنها توصیفات پراکنده ای از آنها در متون تاریخی و سفرنامه سیاحان قابل ردیابی است. هدف و مسئله اصلی این پژوهش بررسی و تبیین نقش ابریشم گیلان در اقتصاد تجاری و تحولات اقتصادی و سیاسی داخلی حکومت محلی آل کیا است. نتایج تحقیق نشان می دهد یکی از عوامل تأثیرگذار بر رشد و رونق اقتصادی حکومت آل کیا، جغرافیای تاریخی گیلان بوده است. ابریشم نیز به عنوان یک کالای استراتژیک اقتصادی، در زمان آل کیا اهمیت به سزایی داشته و گیلان به دلیل تولید انبوه و مرغوب ابریشم نقش انکارناپذیری در جلب بازارهای اروپایی و تجارت خانه ها داشته است. این پژوهش کوشیده است، ضمن توصیف و تشریح شرایط اجتماعی و تحلیل کیفی مؤلفه های اقتصادی آن دوره به بررسی عوامل مؤثر در رونق و شکوفایی اقتصاد حکومت محلی آل کیا در گیلان و بحران های اقتصادی پس از فروپاشی این حکومت بپردازد.
۳۲۹۱.

آموزش نوین زرتشتیان، عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 259-278

کلیدواژه‌ها: آموزش نوین زرتشتیان ایران زرتشتیان هند مانکجی لیمجی هاتریا نهاد اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۹۸
زرتشتیان ایران، تا دوره سلطنت ناصرالدین شاه، فاقد نهاد آموزشی مستقل بوده و همین موجب عدم پیشرفت آنان در مراتب دیوانی و اقتصادی می شد. جرقه ایجاد چنین نهادی اوایل دوره ناصری، با پشتیبانی مالی زرتشتیان هند، به طور خاص شخصی به نام مانکجی که درصدد بهبود وضعیت اجتماعی زرتشتیان یزد بود، زده شد. اقدامات مانکجی نوع اندیشه خاصی را برای جلب حمایت زرتشتیان یزد از نهاد نوین آموزشی ترویج می کرد. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که چه چالش هایی از درون این جامعه، در مقابل تأسیس یک نهاد آموزشی، ایجاد شده و زمینه های عمومی جامعه ایران و پیشینه نهاد های آموزشی چه تأثیری بر واکنش های اجتماعی داشتند؟ اندیشه هایی را که توسط ماکنجی برای تشویق زرتشتیان ایران به ساخت مدارس نوین، مطرح کرده است با استفاده از نظریات جامعه شناسی در باب شکل گیری نهاد اجتماعی و به طور خاص با مقایسه نهادینه شدن خودخواسته (Self-enforcing) و یا تبدیل نهاد متصور (Imagined Institution) به نهاد استقراریافته (Enacted Institution) بررسی شده و اندیشه های مطرح شده و فعالیت های انجام شده در راستای تأسیس نهاد آموزشی زرتشتی ریشه یابی و تحلیل می شوند. انگیزه ایجاد نهاد آموزشی برای زرتشتیان از آموزه های سنتی آنان گرفته شد، از آن جا که تأسیس نهاد نوین آموزش برای کودکان زرتشتی، مقدم بر دیگر اقشار بود، ارزیابی سیر تحولات آن، درباب روند اقتباس آموزش نوین، پاسخ دهنده ابهاماتی از تاریخ معاصر ایران خواهد بود.
۳۲۹۲.

وضعیت اقتصادی و تجاری میرجاوه در عصر پهلوی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 71 - 86

کلیدواژه‌ها: میرجاوه تجارت خارجی گمرک قاچاق حکومت پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۴۶۸
در طول تاریخ، مرزهای شرقی ایران از گذرگاه های مهم سیاسی و اقتصادی کشور بوده اند؛ به طوری که تحولات منطقه و درون کشوری ﺗﺄثیر مستقیمی بر رونق و کساد آنها داشته است. میرجاوه از شهرهای مرزی در استان سیستان وبلوچستان در شرق ایران است که در نزدیکی مرز پاکستان قرار دارد. در تاریخ معاصر، این شهر ابتدا به واﺳﻄه رقابت های روس و انگلیس و سپس به علت راه آهنی که میرجاوه را به کویته متصل می کرد، حائز اهمیت شد؛ به گونه ای که برای دوره ای، از گمرک های مهم شرق کشور بود. پس از جدایی پاکستان از هندوستان، این شهر مرزی از رونق اقتصادی افتاد و درنتیجه، شیوه معیشت مردم در آنجا تغییر کرد. در دﻫه پنجاه شمسی/هفتاد میلادی، دولت مرکزی برای شناسایی وضعیت اقتصادی میرجاوه پژوهشگرانی به آنجا گسیل کرد. این پژوهشگران از اقتصاد منطقه اطلاعات دقیقی ارائه کردند. این پژوهش براساس گزارش های ارائه شده از گمرک میرجاوه در عصر پهلوی تهیه شده است و با طرح این پرسش که وضعیت اقتصادی، از نظر معیشتی و تجاری، میرجاوه عصر پهلوی چگونه بوده است، تاریخ اقتصادی میرجاوه را در دوره محمدرضاشاه بررسی می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد به علت رونق نداشتن کشاورزی و تجارت رسمی و نیز نزدیکی این شهر مرزی به زاهدان، قاچاق از مسیر میرجاوه رواج داشته و اقدامات صورت گرفته نیز بی اثر بوده است.
۳۲۹۳.

بررسی علل تحول مراسم آیینی و سوگواری شهر مشهد در دوره قاجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۴) 135 - 170

کلیدواژه‌ها: مراسم آیینی مراسم سوگواری عصر قاجار خراسان مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۴ تعداد دانلود : ۳۹۸
مؤلفه دین و مذهب، همواره نقش عمده ای در زیر ساخت فکری جامعه ایرانی داشته است و تأثیر مستقیم آن در بیشتر تحولات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه چشمگیر است. ازاین رو در طول تاریخ، حکومت ها توجه خاصی به مذهب و مراسم آیینی داشته اند. در دوره قاجار در کنار تداوم شکل برگزاری مراسم مذهبی و آیینی، یک نوع تحول هم در آنها صورت گرفت. ایالت خراسان و به ویژه شهر مشهد به سبب موقعیت خاص خود، یکی از مراکز اصلی این تحول بود. مقاله پیش رو با روش وصفی - تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که مراسم آیینی وسوگواری در مشهد به عنوان مهم ترین شهر مذهبی ایران به چه میزان تحت تأثیر عوامل مختلف، به ویژه رویکرد سیاسی حاکمان قاجار و عوامل اجرایی آن دچار تحول شد؟
۳۲۹۴.

وضعیت کشاورزی فارس در دوره صفویه

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال ششم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۱ 37-50

کلیدواژه‌ها: کشاورزی زمینداری مالکان مالیات فارس صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۸ تعداد دانلود : ۴۴۴
چگونگی تشریح و تبیین وضعیت کشاورزی فارس در دورهٔ صفویه، از جمله مسایل پیچیدهٔ تاریخی این دوره به شمار می رود که با وجود پژوهش های انجام شده، هنوز نیازمند تحقیقات بیشتر است. نوشتار حاضر تلاش کرده تا پرتوی بر برخی از زوایای این مسئله بیفکند. در این پژوهش، مهم ترین عوامل و مؤلفه های تأثیرگذار بر روند وضعیت کشاورزی و کشاورزان در نظام زمینداری صفویان، به ویژه ایالت فارس بررسی شده اند، از جملهٔ این عوامل می توان به وضعیت مالکیت کشاورزان، انواع زمینداری، نظام مالیاتی، انواع و اقسام تحمیلات و بیگاری ها، و غیره اشاره کرد. مدعای این مقاله بر آن است که وضعیت کشاورزی در فارسی متکی به نظام تیولداری و زمینداری و همچنین اوضاع و شرایط سیاسی و اقتصادی دورهٔ صفویه داشته است. بدان معنا که در شرایط باثبات سیاسی و اقتصادی وضعیت کشاورزی در فارس مناسب بوده است، اما در شرایط بحرانی و عدم ثبات سیاسی و تحمیل انواع مالیات ها و سخت گیری های مالکان، به خصوص در جریان سیاست خاصه سازی، نارضایتی ها و شورش هایی را از سوی کشاورزان و روستاییان فارس شاهد هستیم. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی کوشیده است تا به تشریح و تبیین فرایند وضعیت کشاروزی فارس در دورهٔ صفویان بپردازد.
۳۲۹۵.

نگرش منابع قرون نخستین اسلامی به قوم کوچ (قُفص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 141-162

کلیدواژه‌ها: منابع تاریخی و جغرافیایی تاریخ ایران دوره اسلامی قرون نخستین اسلامی کوچ جیرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۹ تعداد دانلود : ۵۷۵
قوم کوچ(قُفص) از ابتدای دوره اسلامی تا قرن هفتم قمری در زمینه های سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی نقش محوری در جیرفت داشتند. در این فاصله زمانی منابع تاریخی و جغرافیائی ایران به نقش این قوم و ویژگی های آنان توجه ویژه ای نموده و آنان را به عنوان قومی خشن و راهزن معرفی نموده اند. به همین دلیل پژوهش پیش رو نظریه غالب نسبت به قوم قفص را به بحث گذاشته است و با بازخوانی گزارش های منابع قرون نخستین اسلامی، با روش توصیفی– تحلیلی و ابزار کتابخانه ای، در پی پاسخی برای این پرسش است که: چرا منابع تاریخی و جغرافیایی دوران اسلامی غالبا نگرش منفی مبنی بر خشونت و راهزنی نسبت به کوچ ها داشتند؟ با مطالعه منابع تاریخی و جغرافیایی و آزمون فرضیه مبنی بر این که در منابع تاریخی و جغرافیایی قرون نخستین اسلامی نگاهی یک سویه و حکومتی نسبت به جامعه و قوم کوچ وجود دارد، این نتیجه حاصل شد که می توان بین دو نوع دیدگاه بیرونی و درونی نسبت به قوم کوچ تمایز قائل شد. دیدگاه بیرونی که در منابع بازتاب یافته است، کوچ ها را دارای ویژگی هایی چون تمرد، راهزنی و خشونت می داند. این دیدگاه درباره کوچ ها، از عصر آل بویه در منابع منعکس شد. از منظر دیدگاه دوم کوچ ها را می توان از درون جامعه آنان و با شیوه ای همدلانه مورد بررسی قرار داد. بر اساس این دیدگاه کوچ ها در بحث قومی و نژادی از ویژگی های زندگی قبیله ای مبنی بر روحیه تفَرُد و استقلال طلبی برخوردار بودند و تن به اطاعت از حکومت ها نمی دادند.
۳۲۹۶.

بازشناسی منطق عملی معارف پروران بخارایی (مطالعه موردی؛ تفکر سیاسی احمد دانش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۵ ۴۱-۶۲

کلیدواژه‌ها: ماوراءالنهر احمد دانش روشنفکری اسپریگنز بخارا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۳۹۶
روشنفکران ماوراءالنهری موسوم به «جدیدیان»، شالوده و بنیان فکری خود را بر آراء و آثار احمد دانش بخارائی، استوار ساخته و او را پدر جریان ترقی پروری در این سرزمین می خواندند. در این نوشتار به منظور بازشناسی منطق عملی اندیشه آنها با بهره گیری از جستار روشی چهار مرحله ای توماس اسپریگنز (مشاهده بحران، تشخیص درد، جامعه آرمانی، راه درمان)، که بر فرایند شکل گیری اندیشه متفکر سیاسی(نه صرفاً خودِ اندیشه) تمرکز دارد این سوال را پی گرفتیم که« اندیشه سیاسی احمد دانش طی چه فرایندی بر مدار روشنفکری قرار گرفت و کنش او در این ساحت چگونه بود؟»مدعا و پاسخ آغازین این است که« تعلق دانش به عنوان یک اندیشمند با فراست به زیست بومی در آستانه انحطاط و برخورد تجربیاتش باتکاپوهای اندیشمندان تاتار، اشغالگری روسها در ماوراءالنهر و شکوه سرزمین آنها، در نهایت موجب شد تا آراء ترقی خواهانه او تکامل یافته و با ابتناء به آن، ضمن تحلیل علل بی نظمی در جامعه، راهکاری را برای برون رفت از آن عرضه نماید».
۳۲۹۷.

بررسی نقش نظرعلی خان امرایی در غائله سالارالدوله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 143 - 160

کلیدواژه‌ها: نظرعلی خان امرایی سالارالدوله لرستان پیشکوه طرهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰۶ تعداد دانلود : ۸۲۰
یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ ایران دوران معاصر، غائله سالارالدوله بود که مشتمل بر چند بار لشکرکشی او به تهران علیه حکومت نوپای مشروطه است. نظرعلی خان امرایی از جمله خوانین غرب ایران است که در این غائله در کنار سالارالدوله قرار داشت. این نوشتار در نظر دارد که با روش توصیفی  تحلیلی به بررسی چرایی و چگونگی حضور نظرعلی خان امرایی در غائله سالارالدوله بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که علل، عوامل و چگونگی موضع گیری نظرعلی خان امرایی در قبال غائله سالارالدوله چه بوده است؟ یافته های تحقیق نشان و خویشاوندی با شاهزاده سالارالدوله بپردازد. سپس در زمان حمله سالارالدوله به پایتخت، نظرعلی خان به واسطه جاه طلبی شخصی، منافع ایلی، پیوند خویشاوندی با سالارالدوله و می دهد که ضعف موقعیت نظرعلی خان در میان خوانین رقیب، او را  ناچار ساخت تا برای تحکیم موقعیت خویش، به همکاری امیدواری به پیروزی قطعی او و امید به بهره مندی از بخشش مالیاتی به همکاری همه جانبه با وی پرداخت اما بعد از شکست ساوه از مواضع خود عدول کرد و به محض اینکه دولت مشروطه حاکمیت او بر طرهان را به رسمیت شناخت، از سالارالدوله جدا شد.
۳۲۹۸.

جستاری در چگونگی و مکان دفن حضرت فاطمه زهرا(س)در منابع نخستین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 111 - 138

کلیدواژه‌ها: فاطمه(س) قبرستان بقیع فاطمه بنت اسد مسجد نبوی مدینه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۴۸۷
حضرت فاطمه زهرا(س) که مقامی ویژه نزد پیامبر(ص) داشت، تنها دختر ماندگار پس از رحلت آن حضرت بود که زندگی کوتاه ایشان با روی دادهای بزرگ و سرنوشت ساز همراه شد. کوتاه بودن مدت زندگانی آن بانوی بزرگوار و وجود جریان های معارض با اهل بیت(ع) سبب شده است، بسیاری از رخدادهای زندگی ایشان، مانند چگونگی و مکان دفن آن حضرت به درستی آشکار نباشد. با وجود اختلاف علمای اهل سنت درباره چگونگی دفن حضرت زهرا(س)، بیشتر آنها بر این باورند که مدفن آن حضرت(س)در قبرستان بقیع، مکانی مشخص دارد، اما شیعیان آن قبر را متعلق به فاطمه بنت اسد می دانند و بر این باورند که مکان قبر آن بانو آشکار نیست. هر دو گروه در این باره، مستندات قابل توجهی ارائه کرده اند. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی، این دو دیدگاه را بررسی می کند و به سنجش و اثبات این فرضیه می پردازد که قبر منسوب به ایشان در بقیع متعلق به فاطمه بنت اسد است و  محدوده مدفن حضرت زهرا(س)در کنار روضه نبی اکرم(ص)در بیت ایشان واقع شده است، اما محل دقیق قبر مخفی است.
۳۲۹۹.

نقش علمای مهاجر بحرینی در گسترش تشیع در ایران از صفویه تا پایان قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۰ ۱۱۹-۱۴۲

کلیدواژه‌ها: ایران بحرین علمای بحرین تشیع صفویه قاجاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۲۹۷
مهاجرت علمای شیعه از سرزمین بحرین به ایران و نقش آنان در ترویج تشیع ایرانیان ازجمله موضوع هایی است که از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده است. این پژوهش با طرح این پرسش که علمای بحرینی چه نقشی در تشیع مردم ایران داشته اند بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی، این موضوع را در محدوده ی زمانی یادشده بررسی کند. یافته پژوهش نشان می دهد که علمای بحرینی با حضور در ایران، از طریق رونق دادن به مدارس دینی، تدریس و تربیت شاگردان، تألیف کتاب و رساله در مبانی مذهبی، برپایی نماز جمعه و جماعات و دیگر کنش های فرهنگی و تبلیغی، نقش مهمی در گسترش تشیع در ایران، به ویژه در نواحی جنوبی داشته اند.
۳۳۰۰.

سیاست ها و راهکارهای آل کرت برای ایجاد ثبات سیاسی و تأمین امنیت خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 97 - 112

کلیدواژه‌ها: آل کرت خراسان ایلخانان جغتاییان نکودریان سربداران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۵ تعداد دانلود : ۷۲۱
حکومت آل کرت، هم زمان با هجوم مغولان به ایران، در شرق خراسان بزرگ تأسیس شد و از آغاز برتری مهاجمان مغول را پذیرفت. در عصر حاکمیت آل کرت بر خراسان، عوامل متعددی سبب ناآرامی این ایالت بود و حاکمان کرت توانستند با سیاست های ویژه خود، ثبات سیاسی این منطقه را تأمین کنند. مسئله پژوهش حاضر، شناسایی سیاست آل کرت برای ایجاد ثبات سیاسی در خراسان و یافتن راهکارهای این حکومت برای تأمین امنیت در این منطقه است. این پژوهش از نوع تاریخی و با روش توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به نگارش درآمده است. نتیجه بررسی سیاست و راهکارهای آل کرت نشان می دهد که آنان در برابر هر تهدید برهم زننده ثبات سیاسی خراسان، واکنش متناسب با آن را از خود نشان می دادند. آل کرت با پذیرش مشروعیت حکومت ایلخانی، گرچه بخشی از استقلال خود را در امور داخلی و خارجی از دست داد اما توانستن خراسان را از نبردهای فرساینده با حکومت مرکزی برکنار نگه دارند. آل کرت در برابر توسعه طلبی های جغتاییان راه حل مقاومت نظامی را برگزیدند و در برابر فزون طلبی های سرداران مغول مستقر در خراسان نیز ایستادگی کردند. آنان به خوبی از عهده مرزداری شرق خراسان در برابر حکومت های سلطان نشین رود سند برآمدند و شورشیان نکودری و حاکمان محلی سیستان را تحت نظارت دقیق قرار دادند. عملکرد آل کرت پس از سقوط ایلخانان همچنان ثبات سیاسی خراسان را حفظ کرد و آنان با پذیرش مشروعیت ایلخان خواندگان طغاتیموری و ایجاد روابط خوب با جانی قربانی ها از تنش های احتمالی کاستند. آل کرت در برابر پیشروی های سربداران گزینه نظامی را برگزیدند و با استفاده از توان مذهبی اهل سنت و صوفیان خراسان موفق به مهار این حکومت شدند

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان