تاریخنامه خوارزمی

تاریخ واقعی را هنگامی می توان صحیح به نگارش درآوردکه متکی برمنابع متقن و اصلی باشد. یکی از منابع اصلی پژوهش های تاریخی، خاطرات می باشد. خاطرات برای پژوهش های تاریخی هم چون مصالحی هستند که مورخ با استفاده از آنها به بازسازی تاریخ می پردازد. خاطره نویسی از یک طرف بخش بزرگی از زوایای پنهان تاریخ هر ملت که به هر علل در مکتوبات و مدارک و منابع اسنادی و نوشتاری آن ملت ناشناخته مانده است را منتشر می نماید؛ از طرف دیگر می توان از طریق بررسی آن، تجربیات گذشتگان را به آیندگان انتقال داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چند تن از سفرای خارجی خاطرات خویش را منتشر کرده اند. یکی از اینها آنتونی پارسونز (۹ سپتامبر ۱۹۲۲-۱۳ اوت ۱۹۹۶)، آخرین سفیر انگلیس در ایران، می باشد. وی درخاطرات خویش با عنوان «غرور و سقوط» به حوادث و رخدادهای دوران سفارتش در ایران طی سالهای 1979-1974 م/1357-1352 پرداخته است. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که آنتونی پارسونز در دوران سفارتش در تهران چه روایتی از تحولات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ایران داشته است؟ اهمیت این خاطرات از این حیث است که وی کوشیده تا مشاهدات خود را درباره ی اشخاصی نظیر: خاندان سلطنتی، رجال مملکتی، سفرا و نمایندگان خارجی، همچنین حوادث رخ داده طی مأموریتش در ایران را تشریح و تبیین نماید. یافته های این بررسی نشان می دهد کتاب"غرور و سقوط"با وجود داشتن اشتباهات تاریخی و مفهومی، تحریف واقعیت های تاریخی، تناقض و جانبداری یک جانبه از پهلوی، عدم ارائه اسناد و مدارک متقن برای اثبات مطالب کتاب، به علت اینکه نویسنده به عنوان سفیر یک کشور تأثیر گذار اروپایی در تهران شاهد و ناظر اتفاقات سیاسی، اجتماعی کشور بوده است، اطلاعات نابی را به خواننده انتقال می دهد. نگارنده در این مقاله تلاش نموده است با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع مستدل به نقد این کتاب از سه منظر شکلی، روشی و محتوایی بپردازد.

این نوشتار در پی پاسخ به این سؤال می باشد که درگیری های نظامی قریش با پیامبر (ص) از مکه تا مدینه چه مراحلی را طی کرده است؟ بررسی درباره مناسبات قریش با پیامبر (ص)، غزوات پیامبر (ص)، توطئه های قریش، شرایط و زمینه های جنگ احزاب و پیامدهای این جنگ از ارکان اصلی تحقیق می باشند. تحلیل تاریخی این قسمت از سیره و تاریخ پیامبر (ص) باعث آگاهی از نحوه تعامل قریش با پیامبر (ص) و چالش های فراروی آنان در این زمینه خواهد شد. بر اساس یافته ها، اکثریت جنگ های قریش با پیامبر (ص) مقصود و مطلوب کلیه قریشیان نبوده و این بدان معنی است که قریش جهت آمادگی برای جنگ تمام عیار با پیامبر (ص) زمان زیادی نیاز داشت تا اینکه پس از پنج سال تمام شرایط و زمینه ها برای برپایی جنگ با پیامبر (ص) تحت عنوان «جنگ احزاب» فراهم شد. از آنجایی که قریش با تمام قوا این جنگ را برپا ساخته بود، شکست در آن به معنی از بین رفتن هیمنه آنان بوده که مقدمه ای برای فتح مکه توسط مسلمانان شد.

مساله امامت و رهبری امت از جمله اموری است که بسیار به آن پرداخته شده و لازمه نبوت و تکمیل کننده آن است. پیامبر مکرراً وصی و جانشین خود علی بن ابی طالب (ع) را به صحابه خود و امتش معرفی نمود و در غدیر از حاضرین خواست که غائبین را از این امر الهی خبر دهند؛ چرا که اسلام کامل نگشت مگر با التزام و تمسک به ولایت علی بن ابی طالب و اولاد ایشان، کسی که ملازم امام باشد به معارف قرآن نیز دست خواهد یافت؛ چرا که اهل بیت شارح قرآن هستند و صراط مستقیم را طی خواهد نمود. حجت خداوند بر او تمام می شود و رستگار خواهد شد. شیعه با تمسک به قول پیامبر (ص)، عشق و علاقه و محبت خود را به خاندان وحی نشان داده و در رفتار و گفتار اهل بیت را الگوی خود نموده و پیرو ایشان هستند. آن ها امامت ایشان را پذیرفته و پیامبر نیز پیروان علی (ع) که شیعیان ایشان باشند را وعده بهشت و رستگاری داده اند. در این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و با تأکید بر مطالعات کتابخانه ای بنا داریم که وصی الهی را براساس منابع اهل سنت معرفی کنیم تا تصمیم گیری برای پیروی راه حق برایمان راحت تر میسر گردد.

کتاب برادری انسان ها به بحث از صلح و آرامش در بین جوامع مختلف و تقویت آن می پردازد. مؤلف کتاب، مرحوم سیدعبداللّه انتظام وزیری (1274 1362)، از صاحب منصبان دوره پهلویِ دوم است. انتظام وزیری شخصیتی فرهنگ دوست بوده و دارای چندین کتاب و مقاله می باشد. ایشان کتاب را بعداز وقوع دو جنگ جهانی نگاشته است. ویرانی ها و مصیبت های دو جنگ جهانی، سبب نگارش کتاب شده است. این کتاب، به زبان انگلیسی و با عنوان Human Fraternity چاپ شده است. اخیراً کتاب به فارسی برگردان شده و در فروردین 1400 شمسی چاپ و منتشر شده است. در نوشتار حاضر کتاب ترجمه شده فارسی (برادری انسان ها)، بررسی و تبیین شده است. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و از روش تبیینی تحلیلی به پردازش اطلاعات پرداخته شده است.

از میان جریانات سیاسی مختلف، دو جریان فکری- سیاسی تشیع و تسنن به عنوان دو جریان اصلی در تاریخ اسلام به شمار می آیند، این دو جریان در اصول و مبانی دارای مشترکات فراوان اعتقادی، فقهی و سیاسی می باشند که تا کنون به درستی مورد بررسی قرار نگرفته اند ،دراین مقاله زندگانی امام ابوحنیفه (م150ق) یکی از پیشوایان اهل سنت مورد بررسی قرار میگیرد،ابتدا مباحثی بصورت خلاصه از تولد و رشد علمی وی طرح میگردد، سپس در ادامه بحث آراء و اندیشه های کلامی ومواضع سیاسی امام ابوحنیفه که نشان دهنده نزدیکی عقایدش با اهل بیت علیهم السلام است و ارتباط نزدیکی با بخش پایانی این مقاله دارد،مورد بررسی قرار میگیرد،و سپس در پایان تعامل و دوستی و ارادت امام ابوحنیفه با خاندان اهل بیت علیهم السلام از جمله امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام که به خاطر باور وی به جایگاه اهل بیت علیهم السلام و احساس نیاز به علوم ایشان و سیراب شدن از چشمه معارف آنها و در نهایت وفات امام ابوحنیفه مورد کندکاو قرار میگیرد.

دو قرن حاکمیت صفویان بر ارتفاعات مناطق شمالی ایران از قرن شانزدهم تا هجدهم منجر به ایجاد تغییراتی اساسی در جامعه بومی منطقه گردیده است. اسلام شیعه به مذهب حکومتی (رسمی) تبدیل گردید و رقابت با قدرت های همسایه (عثمانیان و ازبکان) تمایزات سیاسی - اجتماعی مشخصی را به عرضه ظهور رسانید. همچنین در این دوره تمامیت ارضی نیز حاصل گردید که تا حدی زیادی تحت تأثیر اصلاحات شاه عباس اول (سلطنت 995 / 1587–1038 / 1629) بوده است. وی پایتخت را به اصفهان که شهری قدیمی در مرکز ایران بود، منتقل کرد و قلب فلات ایران را به سرزمین تاج گذاری مبدل نمود. در همین راستا، انجام اصلاحات نظامی برای تقویت قدرت مرکزی که هم با مخاطرات خارجی و هم با تهدیدات داخلی روبرو بوده، اجتناب ناپذیر می باشد. شاه عباس برده های سلطنتی غلامان – خاصه- شریفه (که از این پس غلامان خطاب می شوند) را در دستگاه حکومت و دولت خود جای داد و این سپاهیان نخبه جدید عمدتاً متشکل از نوکیشان تغییر مذهب یافته قفقازی بودند که در ایجاد یک رژیم پایدار که جایگزین یک حکومت قومی قبیله ای شده بود، نقش های بسیار مهمی را ایفا کرده و کمک شایانی نمودند. به طور سنتی و در گذشته، غلامان صفوی به عنوان برده هایی محض و فرمانبردار قلمداد می شدند که تمام هویت قبلی خود را از دست داده بودند و کاملاً تحت فرمان و اختیار شاه بودند.