هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای ادبیات کودکان و نوجوانان و جست و جوی مفاهیم تربیتی اسلام از دیدگاه قرآن در زمینه ارتباط انسان با خداوند، خویش، خلق، و طبیعت است. به همین منظور، با استفاده از روش پژوهش، تحلیل محتوا در 283 داستان برگزیده کودکان که طی سالهای 1358، 1378 تالیف و توسط 8 مرکز و سازمان دولتی و غیر دولتی به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شده و جایزه گرفتهاند. گروههای سنی، شامل ج (8-9 سال) ج (9-15 سال) و د (12-15 سال) است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که در قرآن 1/39 درصد مفاهیم به ارتباط فرد با خدا، 37 درصد ارتباط فرد با خویش، 2/17 درصد ارتباط فرد با خلق، 7/6 درصد ارتباط فرد با طبیعت تعلق یافته است. در داستانهای کودکان 4/19 درصد به ارتباط فرد با خداوند، 2/42 درصد به ارتباط فرد با خویش، 8/32 درصد ارتباط فرد با خلق، 5/5 درصد به ارتباط فرد با طبیعت اختصاص داشته است.
بررسی رابطه اخلاق با عقلانیت برای دست اندرکاران آموزش و پرورش و بخصوص آموزش و پرورش اخلاقی حائز اهمیت ویژه است. بر همین اساس لازم است نظریه های اخلاقی با رجوع به معیار عقلانیت مورد ارزیابی قرار گیرند، زیر فقط آن دسته از نظریه های اخلاقی می توانند مبنایی برای آموزش و پرورش اخلاقی دانسته شوند که اخلاق را امری عقلانی دانسته و گزاره های اخلاقی را واجد بار شناختی بدانند. در این نوشتار نظریه خودگرایی اخلاقی براساس معیار عقلانیت بررسی شده و با توضیح و تبیین تردیدها و ایرادهایی که در مورد عقلانی دانستن نظریه های خودگرا مطرح هستند، با بیان توجیهاتی منطقی درخصوص دفاع از عقلانیت این نظریه پیشنهادهایی برای رفع مشکلات و تردیدهای مطرح شده ارائه می گردد و نهایتابا طرح قرائتی از خودگرایی اخلاقی که نه در مقابل نوع گرایی بلکه مصداقی از آن است از عقلانیت نظریه خودگرایی اخلاقی حمایت می شود. بر این اساس، این نظریه اخلاقی می تواند مبنایی برای ساخت نظریه ها در باب آموزش و پرورش اخلاقی به حساب آید.
پژوهش حاضر در صدد بررسی عوامل موثر درون مدرسه ای در جذب دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانهای استان خوزستان به نماز است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان روزانه پایه های اول، دوم و سوم مقطع متوسط مدارس دولتی سراسر استان خوزستان است، که در سال تحصیلی 78-77 به تحصیل اشتغال داشته اند. نمونه آماری پژوهش حاضر شامل 1062 دانش آموز دختر و پسر پایه ای سه گانه مقطع متوسط است که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای در چند مرحله انتخاب شدند. ابزار پژوهش مشتمل بر الف - تهیه مقدماتی پرسشنامه عوامل موثر درون مدرسه ای جذب دانش آموزان به نماز( 70 ماده ای) ب - تهیه پرسشنامه اصلی با روش تحلیل عوامل از کل نمونه پژوهش (31 ماده ای). ج - تهیه پرسشنامه جذب به نماز ویژه دختران (52 ماده ای) د - تهیه پرسشنامه جذب به نماز ویژه پسران (38 ماده ای ) نتایج حاصل از تحلیل عوامل بر کل نموه پژوهش منجر به استخراج دو عامل قوی یا محتوای تبلیغی - تشریفی ( 18 ماده) و حسن روابط انسانی - آموزشی با فراگیر (13 ماده)، تبلیغی - آموزشی (10 ماده) و حسین روابط انسانی - آموزشی (10 ماده) را نشان می دهد و برای دانش آموزان دختر، تحلیل عامل تفکیکی مبین سه عمال قابل حصول با ماهیت تبلیغی - مشارکتی (29 ماده) یادگیری مشاهده ای (12 ماده) وحسن روابط آموزی - انسانی با دانش آموزان (11 ماده) است. ضریب همسانی درونی با روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه کلی، پرسشنامه ویژه پسران و پرسشنامه دختران به ترتیب برابر با 90%، 90%، و89% می باشد که این ضرایب از نظر منطق پژوهش رضایتبخش می باشند.
در مطالعه حاضر احساس بهزیستی و رضامندی 270 دانشجوی دختر و پسر ایرانی در سه گروه تحصیلی فنی - مهندسی. علوم پزشکی و علوما نسانی به همراه یک گروه 24 نفره از دانشجویان جانباز معمول با استفاده از دو نوع آزمون SWLS و SWB مورد بررسی قرار گرفته و اولویت بندی و اهمیت مولقه های گوناگون اقتصادی اجتماعی خانوادگی هیجانی و عاطفی در احساس رضامندی آنها نیز مطالعه شده است نتایج نشان می دهد که رشته تحصیلی و زندگی با خانواده در احساس رضامندی آنها نیز مطالعه شده است نتایج نشان می دهد که رشته تحصیلی و زندگی با خانواده در احساس بهزیستی و رضامندی دانشجویان نقش موثری دارد اما در این موارد میان دختران و پسران تفاوت هایی مشاهده می شود در میان مولفه ها 9 گانه مورد مطالعه سلامت جسمانی اصلی ترین مولفه و وضعیت اقتصادی استقلال در تصمیم گیری شغل و هیجان خواهی و برخوداری از تجربه های جدید در مراتب بعدی قرار دارند میان دختران و پسران تفاوت هایی مشاهده گردید اما میان گروه جانباز معلول و گروه عادی از نظر احساس بهزیستی و رضامندی تفاوتی مشاهده نشد.
در این مطالعه سعی شده است یکی از موضوعات مهم روانشناسی یعنی نیازهای انسانی که در میان روانشناسان، نظریه پردازانی چون موری، هورنای و مازلو به آن توجه بیشتری مبذول داشته اند از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد.
تردیدی نیست که به نظر نگارنده این گونه پژوهشها پس از قرار گرفتن در حوزه نقد و پالایش های متوالی می توانند در یک فرایند پژوهشی طولانی اجزای شفاف و روشنی از روانشناسی یا انسان شناسی از دیدگاه اسلام باشند. هر چند سئوالاتی که در آغاز این بحث مطرح شده است، سئوالاتی اساسی است.
مورد اشاره در این مقاله صرفاً قرآن کریم بوده است بدون اینکه با عدم طرح احادیث و روایاتی که بخوبی می توانستند روشنگر نقاط تاریک و مبهم اینگونه پژوهشها باشند، عظمت حوزه حدیث و روایت نادیده انگاشته شود.
نگارنده معتقد است اگر به همت پژوهشگران ابعاد مساله با دقت بررسی شوند در یک مجموعه بزرگ تر بتوان روانشناسی اسلامی را به یک هیأت کل منسجم و سازمان یافته تبدیل نمود.
الگوی پژوهش در روان شناسی مذهب از الگوی عمومی پژوهش علمی ‘ یعنی داده یابی و داده پردازی ‘ تبعیت می کند . در این گونه تحقیقات از روش های متعددی از جمله تحقیق آزمایشی ‘ مشاهده ‘ خود گزارشی و پرسشنامه ای ‘ میدانی ‘ روشهای فرافکن و غیره استفاده می شود . بیشترین حجم مطالعات انجام شده در اندازه گیری نگرش مذهبی به روش پرسشنامه اختصاص دارد ‘ به طوری که براساس آن مقیاس های متعدد نظرسنجی ساخته شده است . از آن جمله می توان به مقیاس های ترستون ‘ لایکرت ‘ گاتمن ‘ آلپورت ‘ فالکنر و دیونگ اشاره کرد . روش تحلیل عاملی از زمره روش های معتبر برای بررسی ساختار ابزارهای روانی از جمله پرسشنامه های نگرش سنج است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است .