سید ابوالقاسم حسینی

عشق عارفانه در عرفان اسلامی از ذات مقدس خداوند برمی خیزد که موجودات را با آن خلق کرده تا آن ها به واسطه این عشق به اصل خویش بازگردند. ملاصدرا از جمله حکمایی است که این مضمون را تبیین کرده و ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار داده است. به عقیده او عشق انسانی اگر از مسیری درست هدایت گردد، می تواند حلقه اتصالی برای رسیدن به حضرت حق باشد. با تصویری کردن چنین عشقی می توان این مسیر را معرفی کرد. یکی از راه های مناسب به تصویر کشیدن این عشق، سینماست. این پژوهش با گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای و با ارزیابی داده های به دست آمده با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ می گوید که بازتاب عشق عارفانه در سینمای ملودرام ایران چگونه است؛ از این رو پژوهش پیش رو ضمن بررسی فیلم شب های روشن به عنوان نمونه ای از سینمای ملودرام ایران چگونگی بازتاب عشق عارفانه را به صورت موردی ارزیابی کرده و این فرضیه را مطرح می سازد که توجه به مضامین عرفانی از سوی فیلم سازان می تواند زمینه ساز شکل گیری آثار سینمایی عارفانه بر مبنای عرفان اسلامی شود. ملودرام شب های روشن با کاربست عشق نفسانی برآمده از دیدگاه ملاصدرا، امکان پذیری تحقق عشق عارفانه در سینمای ایران را به اثبات رسانده است.

معقولات که از نوع مفاهیم کلی اند بر سه دسته تقسیم می شوند: معقول اول، معقول ثانی منطقی و معقول ثانی فلسفی. علامه طباطبایی معقول ثانی فلسفی را به مفاهیمی که عروض آنها ذهنی و اتصافشان خارجی اند تعریف کرده و نقش علم حضوری را در دستیابی به آن برجسته شمرده است. آیت الله مصباح یزدی این نوع از مفاهیم را مفاهیمی انتزاعی که حاکی از نحوة وجود است می داند و همچون استادش نقش علم حضوری را برجسته می شمارد. وی برای سنجش و کندوکاو ذهنی نقش زیادی قایل است و، از این رهگذر، دامنة معقولات ثانیه را گسترش داده است. ازآنجاکه علامه طباطبایی ثبوت خارجیِ وجود رابط را پذیرفته است، چگونگی ارتباط معقولات ثانیة فلسفی را با خارج به نحو وجود فی غیره تفسیر می کند. تحقق این مفاهیم را در خارج به نحو وجود رابط و فی غیره می داند. اما آیت الله مصباح یزدی تحقق مفاهیم فلسفی را صرفاً به وجود منشأ انتزاع دانسته، هیچ نحو وجودی حتی ضعیف برای مفاهیم فلسفی در خارج قایل نیست، چه ایشان تحقق خارجی وجود رابط و نسبت را در خارج قبول ندارد