درخت حوزه‌های تخصصی

طنز، هنری است برای مشخص کردن کج‌اندیشی‌ها و عیب‌های گردن‌کشان و مستبدان تاریخ و ازطرف دیگر بیان‌کننده فساد و جهل اجتماعی است که در لباس مثل و مشتقات آن چون ضرب‌المثل، ارسال‌المثل و تمثیل بهتر وبیشتر از هر پوشش دیگری جلوه نمایی می‌کند و از این روی، طنز و مثل دو عنصر قوی برای مبارزه پنهان و آشکار با ناهنجاری‌ها هستند.

ایران باستان چه قبل و چه بعداز پیدایش خط و رسم تاریخ نگاری و مطلب نویسی دارای زبان و کلام کامل در شرح مسائل و مصائب بوده و بنابه مرکزیت در بروز حوادث گوناگون و جدل های ملوک‌الطوایفی همواره در شرح و بیان ماجراها و سخن‌پردازی های گوناگون ید بیضایی داشته‌اند و با نظم و نثر سیف‌القلم روزگار خود بود و با تداوم حضور افراد فاضل و آگاه و نکته‌سنج و نکته‌پرداز، گل سرسبد و تحفقةالمجالس و اهل قلم و قدم و معرفت و آگاهی بوده‌اند ودر نظم و نثر مولد سخن‌ورانی چون: فردوسی، حافظ، سعدی، خیام، مولوی و دیگر شاعران و افرادی بوده‌اند که تا دنیا باقی است مایه فخر و بزرگی و مباهات اهل ایرانند.

فرهنگ نویسی در ایران دارای پیشینه ای طولانی است. کهن ترین فرهنگی که از ایرانیان یاقی مانده، فرهنگی است اوستایی- پهلوی به نام اویم- ایوک (ōīm-ēwak) که هاوگ،در مقدمه خود بر فرهنگ کهن زند- پهلوی، با استناد به شواهد و قراینی، اصل آن را به دوره پیش از عصر ساسانی رسانده است. پس از رواج زبان فارسی دری به عنوان زبان نوشتار، از قرن سوم هجری به بعد، و ظهور آثار برجسته منثور و منظوم فارسی، تدوین فرهنگ های فارسی به فارسی نیز آغاز شد. فرهنگ قطران تبریزی، شاعر فارسی گوی قرن پنجم هجری، نخستین اثری است از این دست که اطلاعاتی از آن به دست ما رسیده است. به گفته اسدی طوسی، لغت های این فرهنگ بیشتر معروف بودند و، به گفته محمدبن هندوشاه، این فرهنگ مشتمل بود بر 300 لغت. اما کهن ترین فرهنگی که به دست ما رسیده لغت فرس اسدی طوسی، شاعر و لغوی نامدار قرن پنجم هجری است. این فرهنگ ماخذ اصلی غالب فرهنگ هایی بوده است که از آن پس در پهنه جغرافیایی زبان فارسی، از آسیای صغیر گرفته تا هندوستان، تالیف شده اند. شاهنامه فردوسی طی حدود هزار سال حیات خود، در حوزه گسترده زبان و ادب فارسی، همواره یکی از ارجمندترین و محبوب ترین منظومه های فارسی بوده است. این امر، به علاوه وجود واژه های مهجور در شاهنامه، سبب شده است تا نخست فرهنگ نویسان فارسی از این منظومه، به عنوان یکی از مراجع اصلی خود، بهره برند و لغات و شواهد بسیاری را از آن برگزینند و، سپس، از اواخر قرن ششم یا اوایل قرن هفتم هجری فرهنگ هایی ویژه شاهنامه تدوین کنند. در فرهنگ های فارسی به فارسی، خاصه لغت فرس اسدی و نیز برخی متون کهن نثر فارسی مانند راحه الصدور راوندی، واژه ها و شواهد شعری فراوان منقول از نسخه های کهن شاهنامه محفوظ مانده است. که ابزار مناسبی برای تصحیح این منظومه به شمار می روند. اما شماری از این ابیات در نسخه ها و چاپ های کنونی شاهنامه وجود ندارد و این نشان می دهد که کهن ترین نسخه های شاهنامه (مثلا نسخه فلورانس، مورخ 614 هجری و نسخه های بعد از آن)، در مقایسه با تحریر فردوسی و نسخه هایی که در فاصله حدود دو قرن بعد از آن تا اوایل قرن هفتم کتابت شده، ناقص است. از سوی دیگر، این ابیات اضافی شاید مهر تاییدی باشد بر این روایت معمول که شاهنامه فردوسی در 60 هزار بیت سروده شده است، به ویژه آن که، حدود نیم قرن پیش از کتابت نسخه ناقص فلورانس، شریف دفترخان، مولف کهن ترین فرهنگ شاهنامه، به صراحت می گوید که نسخه اساس معجم او «چهار جلد است و در هر جلد پانزده هزار بیت»...