درخت حوزه‌های تخصصی

در مجموعه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران آثار با ارزشی به شکل کتاب های مستقل و یا رساله های کوچک در علوم مختلف موجود است که بررسی هریک در موضوع خاص خود اهمیت ویژه ای دارد. یکی از رساله های مهم در این گنجینه، رساله ای در بررس زندگینامه و سلسله عرفای ایرانی و هند است. این رساله کوچک! که خود در رده زندگینامه ها و طبقات قرار می گیرد به شکلی موجز و مختصر به یررسی زندگی عرفا پرداخته و تاریخچه خوبی است در سلسله عرفای ایران و هند. نویسنده این رساله شناخت نشده ر تاریخ کتابت آن مربوط به قرن 11 ق است.

دراین پژوهش، مضامین یادداشتهای نسخه های خطی (قرن 6ـ 12 ق) موجود درکتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (مجموعه سیدمحمد مشکوه شامل 183 جلد و 45 یادداشت بررسی شده است و نگارنده سعی کرده است تا با بررسی عناوین و مضامین یادداشتهایی که در أغاز یا پایان نسخ خطی نگاشته شده و ارزش کتابشناسی ونسخه شناسئ دارند ویژگیهای آنها را- با تحلیل محتوا و تجزیه تحلیل علمی و تحقیقی، شناخت نوع موضوعات، ارتباط موضوعات با متن نسخه شناخت و استخراج انواع اطلاعات تاریخی جغرافیایی علمی و ادبی- ازمتن یادداشتهامورد مطالعه قراردهد.

ضرب المثل ها ،ارزنده ترین میراث فرهنگی هرملتی است که درآنها ادبیات ،زبان ،افکار،احساسات،عقاید ،ارزشهای اجتماعی واخلاقی آن ملت منعکس میشود .ضرب المثل ها علاوه برثبت وقایع تاریخی ،حکایات وافسانه ها،ضبط لغات واصطلاحات زبان وحفظ معانی اصلی آنها رابرعهده دارند.ازاین روپژوهشگران مسلمان در طول تاریخ سخت به تدوین مجموعه های امثال همت گماشتندوگنجینه ها وفرهنگهای بی مانندی از خود به یادگار نهادندکه متاسفانه برخی از آنها ازمیان رفته ویا درگذر زمان به بوته فراموشی سپرده شده است.نظربه این که تاکنون کسی فهرست جامعی از مثلنامه ها تدارک ندیده بود ،نگارنده به جستجوی این گنجینه های بی نظیر پرداخته و مجموعه ای بالغ بر200 اثرفراهم آورده است.به رغم آنکه تلاش فراوانی برای تکمیل آن صورت گرفته ،اما هنوز نمی توان ادعا کردکه به راستی به حد کمال رسیده است. زیرادستیابی به تمامی آثاری که تاکنون در زمینه ضرب المثل ها تدوین شده بسی مشکل است وچه بسا درآینده ازلابلای کتاب های منتشر شده ، مثلنامه هایی نا شناخته سربرکشند.درهرحال نگارنده امیدوار است آنچه دراین مقاله ارائه شده برای دانش پژوهان سودمند باشد.

هدف: تعیین نرخ دسترسی فیزیکی به کتاب های فارسی و انگلیسی در دانشگاه اصفهان، با هدف بهبود دسترس پذیری به آنها در شبکه کتابخانه ای این دانشگاه. روش: سیاهه ای از 2972 عنوان کتاب استناد شده در 97عنوان پایان نامه تحصیلات تکمیلی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان تهیه شد. در گام نخست موجود بودن هر یک از رکوردهای کتابشناختی در فهرست پیوسته کتابخانه های دانشگاه اصفهان بررسی شد. در گام دوم موجود بودن فیزیکی عناوینی که رکوردهای کتابشناختی آنها یافته شد، در قفسه مشخص و بدین ترتیب نرخ دسترس پذیری به آنها تعیین شد. در گام سوم تلاش شد دلایل موجود نبودن اقلام یافت نشده در قفسه، شناسائی و موانع دسترس پذیری شناخته شود. برای منظور اخیر با کتابداران بخش امانت مصاحبه انجام گرفت. اطلاعات به دست آمده از سیاهه وارسی با استفاده از نرم افزار آماری و آمار توصیفی تحلیل شد. یافته ها: دو نرخ دسترسی به دست آمد: 4/22% برای تمام کتاب های چاپی که در 97 پایان نامه به آنها استناد شده بود، و 69% برای کتاب هایی که فهرست پیوسته موجود بودن آنها را نشان می داد. بر پایه نمونه گیری از 1668 عنوان انگلیسی ناموجود مورد استناد و جستجوی آنها در فهرست های پیوسته 6 کتابخانه در دیگر دانشگاه های عمده کشور و پایگاه گوگل بوک، معلوم شد به احتمال 95%، حداکثر 19% آنها را می توان در داخل کشور یافت. این امر را می توان نشان دهنده پدیده استناد کاذب دانست که از مصادیق سوء رفتار آکادمیک است. دیگر موانع دسترسی فیزیکی به کتاب های موجود در کتابخانه های دانشگاه به ترتیب عبارتند از: نقایص مدیریت مجموعه، در امانت بودن، و پراکنده بودن در واحدهای کتابخانه ای متعدد (به ویژه در دو کتابخانه خوابگاهی تک جنسیتی). در مصاحبه با کتابداران کاستی های مدیریت مجموعه، مشخص نبودن وضعیت منابع وجین شده، انجام ندادن شلف خوانی، بی دقتی در صحافی و مشکلات نرم افزار فهرست کتابخانه عنوان شد.

هدف: بررسی، دسته بندی و تجزیه و تحلیل عوامل پیدایش دانش تصحیح متن و تبیین چگونگی تطور آن در قرون نخستِ تمدن اسلامی است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش مبتنی بر بررسی و تجزیه و تحلیل روش های هفتگانه تصحیح متون که توسط محدثان و دانشمندان مسلمان مورد استفاده قرار می گرفته، است. در این پژوهش نخست روند تاریخی و تعلیلی روش های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و سپس چگونگی پیدایش آنها علت یابی شده است. یافته ها : نتایج این پژوهش نشان می دهد که اولاً پیدایش سنّت تصحیح متن در تمدن اسلامی به قرن دوم هجری بازمی گردد؛ ثانیاً زیربنای اصلی دانش تصحیح متن چنانکه برخی مدعی اند مربوط به اروپا نبوده، بلکه چندین قرن پیشتر از اروپاییان زیربناهای اصلی تصحیح متون در جهان اسلام به صورت علمی و عملی به کار می رفته است؛ و ثالثاً تطور اولیه دانش تصحیح متن در سه مرحله اتفاق افتاده است. این سه مرحله به ترتیب مرحله « خواندن مکرر » ، مرحله « نسخه شناسی »، و مرحله « تبار شناسی » بوده است. نتیجه گیری: دانش تصحیح متن، یک دانش بومی و اسلامی است و زمینه های اولیه آن توسط محدثان مسلمان در طی یک فرایند مستمر و مداوم پدید آمده است.