حاشیه ها

دراین پژوهش، مضامین یادداشتهای نسخه های خطی (قرن 6ـ 12 ق) موجود درکتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (مجموعه سیدمحمد مشکوه شامل 183 جلد و 45 یادداشت بررسی شده است و نگارنده سعی کرده است تا با بررسی عناوین و مضامین یادداشتهایی که در أغاز یا پایان نسخ خطی نگاشته شده و ارزش کتابشناسی ونسخه شناسئ دارند ویژگیهای آنها را- با تحلیل محتوا و تجزیه تحلیل علمی و تحقیقی، شناخت نوع موضوعات، ارتباط موضوعات با متن نسخه شناخت و استخراج انواع اطلاعات تاریخی جغرافیایی علمی و ادبی- ازمتن یادداشتهامورد مطالعه قراردهد.

با وجود آن که بهداشت عمومی و برنامه ریزی شهری، با هدف مشترک جلوگیری از شیوع بیماری ها و معضلات شهری به وجود آمدند، اما در حال حاضر پیوند ها و ارتباطات واقعی این دو عرصه علمی، بسیار اندک و محدود می باشد. جدایی و انزوای این دو رشته مشکلات متعددی را در پی داشته است. یکی از مهمترین آنها، عدم موفقیت رشته های فوق، در رفع مشکلات روزمره مردم است. یکی دیگر از پیامدهای مهم این جدایی، عدم تشخیص و درک رابطه بین محیط ساخته شده و بهداشت است. مشکلی که اکثراً به فقرا مربوط است و این گروه از پیامدهای واقعی آن متضرر می شوند. هدف این مقاله، بررسی پیوندهای تاریخی بین دو رشته برنامه ریزی شهری و بهداشت عمومی است. در ادامه سعی می کند تنگناهایی که بعداً بوجود آمده است را مشخص نماید. این بررسی ها در نهایت چالش هایی که در ارتباط با پیوند این رشته ها وجود دارد را تشخبصص و با شناسایی عوامل بوجود آورنده این جدایی، پیشنهاد هایی به منظور نزدیکی هر چه بیشتر این زمینه ها بر مبنای نظریه اجتماعی- زیستی و عدالت زیست محیطی عرضه می کند. در نهایت، این مجموعه چارچوب اولیه را برای پیوند دو باره این رشته ها در اختیار قرار می دهد. چارچوبی که بهتر می تواند مشکلات بهداشتی و برنامه ریزی شهری را مرتفع نماید. از آنجا که بیشترین مشکلات بهداشتی و برنامه ریزی در محلات فقیر و حاشیه ها دیده می شود، این پیوند بیشترین آثار را در این بخش به ارمغان خواهد آورد.

حاشیه ها از بخش های مهمّ محتوایی نسخه های خطی شمرده می شوند. بررسی مطالب آنها، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار محققان ونسخه شناسان قرار می دهد چنان که می تواند به شناسایی و ارزش گذاری بهتر وشرح و بسط بیشتر این متون کمک شایانی کند. مسئله وضرورت پژوهش: مسئله این تحقیق، بررسی وتجزیه وتحلیل محتوای حواشی نسخه های خطی اهدایی مقام معظم رهبری به کتابخانه آستان قدس رضوی است.تاکنون پژوهشی در زمینه محتوای حاشیه های نسخه های خطی با استناد به تعداد قابل توجهی از نسخه های خطی صورت نگرفته است. انجام تحقیقی گسترده، که حاشیه های نسخه های خطی را از جنبه های مختلف در تعدادی از نسخه های خطی بررسی کند، می تواند جایگاه و ارزش علمی این قبیل حاشیه ها را تبیین کند.  روش پژوهش: پیمایشی با رویکرد توصیفی تحلیلی با استفاده از ابزار سیاهه وارسی(چک لیست). جامعه آماری: 18 هزار نسخه خطیِ اهداییِ مقام معظم رهبری به کتابخانه آستان قدس رضوی است که با مراجعه به فهرست این نسخه ها در موضوعات مختلف، 100 نسخه حاشیه دار برای انجام تحقیق به روش نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شده است.  یافته های پژوهش: 1) میزان و نحوه ارتباط موضوعی حاشیه ها با متن کتاب به ترتیب فراوانی عبارتند از: تصحیح متن در حاشیه 5/45%، توضیح ونقد وشرح عبارت های متن 2/35%، معنی لغات واصطلاحات 5/12%، فهرست مطالب 8/6 %. 2) درخصوص درج رقم محشی و تاریخ در انتهای حاشیه ها: بیشتر حاشیه ها (با فراوانی81%) فاقد رقم محشی و بخش کمتری از حواشی (با فراوانی 19%) دارای رقم محشی بوده است، همچنان که بیشتر حواشی (با فراوانی 79%) فاقد تاریخ  و 21% دارای تاریخ بوده است.