درخت حوزه‌های تخصصی

هدف از پژوهش حاضر، کشف رابطه میان مآخذ و متون پایان نامه های نگاشته شده در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. رویکردهای تحلیل افقی در تحلیلهای استنادی، بیانگر این مطلب است متونی که مآخذ مشترک دارند، در حوزه ها و موضوعات مشابهی نگاشته شده اند. این پژوهش قصد دارد آشکار سازد در پایان نامه هایی که موضوع مشابه دارند، چقدر اشتراک مآخذ وجود دارد و آیا درجه اشتراک مآخذ بر درجه شباهت موضوعی صحّه میگذارد؟ بدین منظور، از دسته بندی موضوعی چکیده پایان نامه های کتابداری و اطلاع رسانی استفاده و دسته موضوعی خاصی از پایان نامه های نگاشته شده در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی به عنوان جامعه پژوهش، انتخاب شد. درجه شباهت موضوعی در پایان نامه های مورد بررسی، از روی شباهت کلیدواژه های عنوان و شباهتهای استنادی این پایان نامه ها از طریق میزان اشتراک آنها در مآخذشان سنجیده شده است. بررسیهای انجام شده در این تحقیق نشان داد پایان نامه هایی که در مآخذ بیشتری با هم مشترک بودند، شباهتهای موضوعی کمتری از خود نشان میدادند.

مقاله حاضر، ضمن بیان پیشینه ای از سیر تکوین کتابخانه های حوزوی، با الهام از نتایج به دست آمده از پژوهشی در این زمینه1، به دو سؤال اساسی در ارتباط با وضعیت فعلی حاکم بر این گونه کتابخانه ها (به ویژه در جامعه ایران) پاسخ داده است که نتایج نشان داد: 1) آیا تاکنون صرف نظر از پژوهش یاد شده، پژوهش دیگری در زمینه کتابخانه های وابسته به حوزه های علمیه در داخل و خارج از کشور، به شکل پیمایش انجام نگرفته است. دلیل این امر، عدم برخورداری این کتابخانه ها از ماهیت مستقل و نداشتن یک استاندارد کتابخانه ای ویژه است. 2) در شرایطی که هیچ گونه استاندارد کتابخانه ای ویژه ای برای سنجش وضعیت کتابخانه های حوزوی در ایران در اختیار نیست، هیچ کدام از استانداردهای کتابخانه ای موجود (دانشگاهی و تخصصی) نیز جوابگوی نیاز این گونه کتابخانه ها نیست.

این مقاله ابتدا به اهمیت مجلات در ارتباطهای علمی و بحران پیش روی کتابخانه­ها برای اشتراک این مجلات می­پردازد. سپس رویکرد به مجلات دسترسی آزاد را به عنوان روشی جدید در ارتباطهای علمی مورد توجه قرار می­­دهد، پیش زمینة ظهور این مجلات را بررسی می­کند، مسائل مرتبط به آنها را ارائه می­دهد و در نهایت نگرانیهای مربوط به آنها را بیان می­نماید و میپذیرد که جنبش دسترسی آزاد با وجود تاریخچة اندک خود، تأثیری بسزا در وضعیت ارتباطهای علمی در سطوح علمی، دانشگاهی و جوامع انتشاراتی داشته است.

نوشتار حاضر به منظور ارائه تصویری روشن، علمی و واقعی از وضعیت رفتار اطلاع یابی در ایران، با رویکردی تحلیلی و کیفی در دو بخش، متون منتشر شده در باب مباحث و بنیان های نظری و پژوهش های انجام شده در حوزه رفتار اطلاع یابی را در ایران بررسی کرده است. بر این اساس کلیه متون چاپی اعم از کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها و طرح های پژوهشی که در حوزه رفتار اطلاع یابی در ایران چاپ و انتشار یافته و در پیشبرد این حوزه مؤثر واقع شده اند، مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی ها مبین آن است که در طی 17 سالی که از طرح بحث رفتار اطلاع یابی در ایران می گذرد، روند رو به رشدی هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی در انتشار منابع به چشم می خورد. کمتر از 4 درصد از متون منتشر شده در حوزه رفتار اطلاع یابی، ترجمه شده اند. عمده منابع این حوزه در قالب پژوهش به بررسی رفتار اطلاع یابی افراد پرداخته اند. در بیشترین پژوهش های انجام یافته (در حدود 34 درصد کل پژوهش ها) رفتار اطلاع یابی اعضاء هیأت علمی مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از آن رفتار اطلاع یابی دانشجویان (در حدود 17 درصد) و سپس پژوهشگران (در حدود 14 درصد) بررسی شده است. کمترین میزان توجه به سنجش رفتار اطلاع یابی عامه مردم از جمله مراجعان و اعضاء کتابخانه های عمومی صورت گرفته است. بررسی ها بیانگر آن است که بیشترین پژوهش های رفتار اطلاع یابی در دانشگاه های آزاد اسلامی به ویژه واحد علوم و تحقیقات تهران و واحد علوم و تحقیقات اهواز انجام شده است. بر اساس تحلیل صورت گرفته، بیشترین مقالات به ترتیب در فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و اطلاع رسانی (فصلنامه کتاب سابق)، فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات و فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی منتشر شده است. این حوزه مورد توجه کتابداران و تا حدودی متخصصان رشته های کشاورزی، علوم ارتباطات اجتماعی، برنامه ریزی درسی و مدیریت دولتی قرار گرفته است.

هدف: این تحقیق با ابزار بررسی روند کارایی کتابخانه های نهادی در سطح استانی، به دنبال تبیین راه هایی برای شناخت استان های کارا و مشخص کردن سیاستهای کلانی است که تاکنون بر مدیریت کلی آنها حاکم بوده است. روش: روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و داده های کتابخانه ای با حضور 30 استان در چارچوب سازوکار سیستماتیک تحلیل پوششی داده ها به کمک نرم افزار DEA MASTER.1 پردازش شده است. با استفاده از شش شاخص ورودی و سه شاخص خروجی به بررسی روند کارایی نسبی کتابخانه های نهادی در مقیاس استانی، بین سال 1387 تا 1390 پرداخته شده است. روش محاسبه کارایی در چارچوب بازده مقیاس فزاینده بوده، و رویکرد ورودی گرا مورد استفاده بوده است. یافته ها: در طی این سالها، تغییرات در اعداد کارایی و تعداد استان های کارا و غیرکارا قابل تأمل است. بیشترین تعداد استانهای کارا در سال 1388 بوده است و کمترین اختلاف کارایی بین بیشترین و کمترین ارقام کارایی در یک سال، مربوط به سال 1390 می باشد. در مجموع می توان گفت برای توزیع منابع یا ورودیها، رویکرد دسته بندی بر اساس شاخصهای مناسب و عملکرد محور، و در بررسی خروجی، استفاده از شاخصهای بلندمدت و رویکرد استراتژی محور پیشنهاد می گردد. اصالت/ارزش: با توجه به ارقام کارایی، روند تغییرات و میزان تغییرات، می توان نتیجه گرفت که این حوزه در دوران رشد و ناپایداری قرار دارد ولی روند مدیریتی برای کاهش اختلاف ها و عدالت محوری مناسب بوده است. مشخص کردن علت تغییرات عمده در ارقام کارایی برخی استانها در این سالها و انتخاب استان های مرجع برای استانهای ناکارا از دیگر مباحثی است که در این تحقیق صورت گرفته است.

هدف مقاله، بررسی کیفیت و سودمندی استنادها در مقاله های کتابداری و اطلاع رسانی بر اساس نوع، طبقه ، و مکان استنادهاست. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه آماری برای بررسی نوع و مکان استنادها 915 استناد و برای بررسی سطح سودمندی استنادها 1000 استناد مربوط به مقاله های پژوهشی تألیفی مجله های کتابداری و اطلاع رسانی با درجه علمی ـ پژوهشی،  فصلنامه کتاب،و دفتر کتابداری با درجه علمی ـ ترویجی، مربوط به سال 1385 است. در این بررسی، مقاله های مروری به دلیل تفاوتهای خاص آنها با مقاله های علمی پژوهشی، مورد نظر نبود. نتایج پژوهش نشان داد: 1) بین الگوی استنادی نویسندگان (استفاده از انواع استناد)، در سه مجله مورد بررسی تفاوت معنا دار وجود دارد. 2) توزیع و پراکندگی استنادها در بخشهای مختلف سه مجله مورد بررسی، متفاوت است، به طوری که در هر سه مجله بیشترین تعداد استنادها ابتدا در بخش مرور نوشتار و سپس در بخش مقدمه قرار دارد. 3) سطح سودمندی استنادها در سه مجله مورد بررسی، متفاوت است. سطح سودمندی بالا در مجله کتابداری و اطلاع رسانی با 4/53 %، بیشترین فراوانی را دارد، در حالی که این سطح سودمندی در فصلنامه کتاب 9/28 %، و در کتابداری 9/27 % است. 4) الگوی استنادی نویسندگان، مکان و سطح سودمندی استنادها در کل مجله های مورد بررسی متفاوت است

هدف، بررسی وضعیت کتابخانه های اقماری آستان قدس در مقایسه با استانداردهای کم ّی دیانی میباشد. جامعة آماری این پژوهش 14 کتابخانه اقماری آستان قدس است و اطلاعات از طریق پرسشنامه گردآوری شده. پرسش های اساسی این پژوهش در خصوص هفت مورد (وضع موجود در کتابخانه ها، نقاط قوت و ضعف، توسعة عوامل، برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت عوامل، رده بندی نُه معیار کتابخانه ها، نمونه گیری از نظرات مراجعان، و مقایسة نظرات به منظور مشخص شدن جهت حرکت) تنظیم گردیده است. نتایج به دست آمده از آزمون t نشان میدهند که کتابخانه های اقماری آستان قدس رضوی با معیارهای دیانی، در هشت مورد در سطح کتابخانه های درجه 3 قرار گرفته اند و تنها در یک مورد معیار شماره 2 (مساحت کل) دچار کمبود میباشند.

شعروخطابه ،در جزیرة العرب در روزگاران جاهلیت ،دو هنر برجسته ی اعراب بود .ظهوراسلام سرآغاز وعاملی ژرف درتحول سخنوری به شمار می رود،زیرا رسول خدا ‹ص›خطابه راوسیله ی تبلیغ دین قرار داد امام علی بن ابی طالب ‹ع›در سخنوری وهنر فصاحت وبلاغت از موهبتی بی مانند برخوردار بود .در نیمه ی نخست سده ی نخستین اسلامی ،سخنوری به اوج تکامل رسید .سخنان امیرالمؤمنین درطول تاریخ همیشه مورد توجه سخن شناسان ودانشمندان بوده بیشتر کتاب های ادبی وعلمی وحدیثی وتاریخی سخنان وی را زینت بخش خودمی ساختند تا اینکه درقرن چهارم که دوران زرین فرهنگ اسلامی نامیده شده است ،سخن شناس وشاعر ودانشمندی فرهیخته به نام سید رضی گزیده ای ازخطابه ها ،کلام ها ،وصیت ها،نامه ها ، بخش نامه ها وکلمات قصار امیرالمؤمنین را درکتابی گرد آورد وآن رانهج البلاغه نامید . چون سید رضی قصد تالیف کتابی در موضوع حدیث یا فقه یا کلام ودیگر علوم اسلامی نداشت منابع ومستندات سخنان امیرالمؤمنین را –جز در 17 مورد-یادآوری نکرده است وهمین اور باعث ایجاد شک وشبهه هایی در صحت انتساب این سخنان به امیرالمؤمنین گردیده است، وحال آنکه با تحقیق در منابع موجود پیش از تالیف نهج البلاغه می توان بخش بزرگی ازآن سخنان را درآن منابع یافت