درخت حوزه‌های تخصصی

در این تحقیق داده های مربوط به ناهنجاری های دمایی کره زمین و دمای متوسط سالانه ایستگاه تبریز در طی دوره آماری 2003-1951 مورد استفاده قرار گرفته اند. روش های اصلی بکار گرفته شده در این مطالعه عبارت از: روش تعیین ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل مولفه روند سری های زمانی، رگرسیون خطی ساده، رگرسیون پولی نومیال به عنوان یک روش نیمه خطی و شبکه های عصبی مصنوعی هستند. نتایج حاصل از کاربرد و تحلیل همبستگی پیرسون نشانگر همبستگی مثبت و مستقیم معنی داری بین دمای سالانه تبریز و ناهنجاری های دمایی کره زمین است. تحلیل مولفه روند بلندمدت سری های زمانی نشان می دهد که در طول دوره آماری بر دمای متوسط سالانه تبریز افزوده می شود. ناهنجاری های دمایی کره زمین نیز روندی افزایشی از خود نشان می دهد. ارتباط دمای متوسط سالانه تبریز با گرمایش جهانی نیز با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی شبیه سازی شده است. نتایج حاصل از کاربرد روش های مختلف در این مطالعه نشان می دهد که روش شبکه عصبی مصنوعی در مقایسه با روش های رگرسیون خطی ساده و رگرسیون نیمه خطی پولی نومیال درجه 6، روش بهتر و دقیق تری است.

تحقیق حاضر در بخشی از استان هرمزگان به منظور بررسی تغییرات زمانی بارش، تعیین خشکسالی ها و امکان پیش بینی آنها در آینده منطقه انجام شده است. دوره های خشکسالی، تر سالی، تداوم و شدت آنها از طریق شاخص استاندارد z محاسبه شده و با استفاده از مدل سری زمانی هالت وینترز  پیش بینی سال های آینده صورت گرفته است. برای این منظور از داده های بارندگی ماهانه سه ایستگاه هواشناسی استان به مدت 37 سال، (1381-1345)، استفاده شده است. نتیجه این مطالعه نشان می دهد که 3 دوره خشکسالی و 2 دوره ترسالی در منطقه رخ داده است، به طوری که خشکسالی ها ضعیف و متوسط اما با تداوم زیاد بوده، در حالی که تر سالی ها شدید و بسیار شدید اما با تداوم کم ظاهر شده اند. بررسی مقادیر فصلی مشاهده و پیش بینی شده داده ها، با استفاده از مدل سری زمانی مذکور، دو چرخه سینوسی افزایش و کاهش بارندگی را ارایه می کند. اولین چرخه شامل 20 سال(45 تا 65) و دومین چرخه نیز 17 سال (66 تا 81) بوده که با پیش بینی روند کاهشی بارش در دو سال بعد (82 و 83) تقریبا چرخه کامل می گردد.

انجام اقدامات حفاظت آب و خاک و آبخیزداری در راستای حذف و یا تقلیل خسارات ناشی از استفاده ناشایست انسان از محیط طبیعی از جمله مواردی است که بعضا از سالهای پیش آغاز گردیده و اکنون نیز ادامه دارد لکن ارزیابی عملکرد اقدامات آبخیزداری در راستای دستیابی به اهداف طرح های مربوطه تاکنون به طور علمی و منطقی در ایران کمتر مد نظر قرار گرفته است. از این رو در مقاله حاضر، کاربرد روشهای کیفی به عنوان یکی از ابزارهای قابل استفاده و کاربردی در کلیه مناطق، به طور موردی در ارزیابی عملکرد اقدامات آبخیزداری در بخشی از حوزه آبخیز کن (کشار) به وسعت 2840 هکتار و هزار نفر جمعیت واقع در غرب تهران مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور ارزیابی اثر اقدامات آبخیزداری بر کاهش تعداد سیل، گل آلودگی آبها، مهاجرت، زمینهای بایر و افزایش میزان محصولات در منطقه مورد نظر از روش پرسشنامه و آزمون کای اسکوئر استفاده گردید. پرسشنامه های تهیه شده به صورت تصادفی و با توزیع سنی مناسب بین زنان و مردان در دو روستای کشار علیا و کشار سفلی توزیع گردید و از مجموع کل 100 پرسشنامه توزیع شده تنها تعداد 40 پرسشنامه جمع آوری و برای ارزیابی مناسب شناخته شد. در کاربرد آزمون کای اسکوئر، عدم تاثیر اقدامات آبخیزداری روی کاهش عامل مورد نظر به عنوان فرض صفر و تاثیر اقدامات آبخیزداری روی کاهش عامل مورد نظر به عنوان فرض یک مد نظر قرار گرفت. در صورت اثبات تاثیر اقدامات آبخیزداری بر روی عامل مورد نظر، ضریب همبستگی بین اقدامات آبخیزداری با هر کدام از عوامل مورد مطالعه نیز محاسبه گردید. نتایج به دست آمده طی ارزیابی کیفی عملکرد اقدامات آبخیزداری در منطقه کشار در حوزه آبخیز کن با استفاده از روش پرسشنامه نمایانگر کاهش تعداد سیل و میزان گل آلودگی آبها بر اثر اقدامات آبخیزداری می باشد. طبق نظر روستائیان انجام اقدامات آبخیزداری در میزان تولید محصولات زراعی، میزان مهاجرت مردم منطقه، تغییر وسعت اراضی بایر، به ترتیب 63%، 55% و 37% موثر واقع گشته است. نتایج استفاده از آزمون کای اسکوئر نیز نشان داد که عملیات انجام شده بر تقلیل فراوانی سیل و گل آلودگی آبها به ترتیب در حد 90.3% و 96% موثر بوده است. حال آنکه تاثیر اقدامات آبخیزداری بر میزان محصولات، مهاجرت مردم منطقه و تغییر وسعت اراضی بایر در منطقه مورد بررسی معنی دار نبوده است. با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، ضمن تاکید بر ارزیابی کمی و کیفی عملکرد اقدامات آبخیزداری در دستیابی به اهداف پیش بینی شده در پروژه ها، استفاده از آزمون کای اسکوئر به واسطه سهولت کاربرد و دقت قابل ملاحظه در ارزیابی کیفی پروژه های آبخیزداری انجام شده، پیشنهاد می گردد.

برای بررسی و ارزشیابی عملیات آبخیزداری در یک حوضه باید کلیه عملیات اجرایی آبخیزداری اجرا شده در یک حوضه مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق ارزشیابی میزان موفقیت یا عدم موفقیت هر یک از عملیات آبخیزداری روی سه متغیر که شامل عملیات مکانیکی، بیولوژیک و مدیریتی است، انجام پذیرفته است. در اینجا برای بررسی وضعیت فعلی حوضه و مقایسه شرایط پیشین (پیش از شروع عملیات آبخیزداری) اقدام به بررسی تغییرات رسوب گردیده و نتایج حاکی از کاهش چشمگیر و معنی دار میزان رسوب بعد از اجرای عملیات آبخیزداری است، به گونه ای که در میزان رسوب و فرسایش ویژه ما شاهد کاهش 35 درصدی از سطح حوضه بوده ایم. مهمترین دلیل آن را می توان اعمال مجموعه فعالیتهای مکانیکی انجام شده در حوضه که شامل: احداث گابیون، سدهای خشکه چین و همچنین مجموعه عملیات بیولوژیک انجام شده شامل: علوفه کاری، بوته کاری، نهال کاری و بذرپاشی می باشد دانست که به تفکیک مورد ارزشیابی واقع شده و عملکرد مثبت و منفی آنها تشریح شده است.

در پهنه‌ مناطق‌ خشک‌ ایران‌، توده‌های‌ بزرگی‌ از ماسه‌های‌ بادی‌ در نقاط مختلفی‌ متراکم‌ شده‌اند. این‌ توده‌های‌ ماسه‌ای‌ در اصطلاح‌ محلی‌ «ریگ‌» نامیده‌ می‌شوند. مطالعاتی‌ که‌ توسط محققین‌ تاکنون‌ انجام‌ شده‌ است‌، دو عامل‌ اصلی‌، شامل‌ جهت‌ وزش‌ باد غالب‌ و نیز عامل‌ توپوگرافی‌ و بادپناهی‌ ناهمواریها را علل‌ اصلی‌ استقرار این‌ توده‌های‌ ماسه‌ای‌ می‌دانند؛ اما با استناد به‌ فرضیه‌ تحقیق‌، سلولهای‌ کم‌ فشار محلی‌ در طول‌ دوره‌ گرم‌ سال‌، عامل‌ اصلی‌ یا مهمترین‌ عامل‌ تمرکز و استقرار این‌ توده‌های‌ ماسه‌ای‌ می‌باشند. محدوده‌ مورد مطالعه‌، مجموعه‌ ماسه‌ای‌ بندریگ‌ کاشان‌، واقع‌ در چاله‌ مسیله‌ و در جنوب‌ دریاچه‌ نمک‌ می‌باشد. متغیرهای‌ مورد بررسی‌ در این‌ تحقیق‌، شامل‌ ویژگیهای‌ باد منطقه‌، قطر ذرات‌ رسوب‌ و مورفولوژی‌ تپه‌های‌ ماسه‌ای‌ می‌باشد. روش‌ تحقیق‌، مبتنی‌ بر یک‌ روش‌ تحلیلی‌ است‌. در این‌ روش‌، بین‌ متغیرهای‌ سه‌گانه‌، از طریق‌ روش‌ حضور و اختلاف‌، همزمان‌ ارتباط برقرار گردیده‌ است‌. ابزار تحقیق‌، نقشه‌های‌ توپوگرافی‌ و عکسهای‌ هوایی‌ بوده‌ و تکنیک‌ کار، مقایسه‌ داده‌های‌ میدانی‌، آمار روزانه‌ باد و دانه‌ سنجی‌ ذرات‌ ماسه‌ بوده‌ است‌. نتایج‌ نشان‌ می‌دهد که‌ یک‌ سلول‌ کم‌ فشار محلی،‌ درست‌ در جنوب‌ دریاچه‌ مسیله‌ در طول‌ دوره‌ گرم‌ سال‌ حاکمیت‌ پیدا می‌کند. به‌ همین‌ سبب‌، راستای‌ وزش‌ بادها در تمامی‌ چاله‌ مسیله‌ نسبت‌ به‌ این‌ نقطه‌ حالت‌ همگرا دارد و بالتبع‌ حرکت‌ همگرای‌ ماسه‌های‌ روان‌ موجب‌ استقرار مجموعه‌ ماسه‌ای‌ بندریگ‌ در موقعیت‌ کنونی‌ شده‌ است‌. بهترین‌ شاهد این‌ مسأله، انطباق‌ مورفولوژی‌ تپه‌های‌ ماسه‌ای‌ در راستای‌ خطوط گرادیان‌ فشار نسبت‌ به‌ نقطه‌ مرکزی‌ می‌باشد.

در این پژوهش، روش تحقیق، موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای عمومی، عوامل تعیین کننده آب و هوای حوضه، عناصر آب و هوایی و نیز طبقه بندی آب و هوایی و هیدرولوژی آبهای سطحی مورد بررسی قرار گرفته است. در منطقه مورد مطالعه به دلیل محدودیتی که تغییرات و عناصر آب و هوایی اعمال می کند، طول فصل رشد گیاهان به پنج ماه محدود می شود. مهار سیلاب، احداث سد و انتخاب گیاهان زراعی و باغی که به آب کمتری نیاز دارند، می تواند کمبود آب موجود در منطقه مورد مطالعه را جبران کند.

عناصر مختلف اقلیمی دارای حرکات و نوساناتی در طول زمان هستند که باید این نوسانات بررسی و شناخته شوند بعضی از این نوسانات از الگوهای خاصی پیروی کنند و بعضی دارای الگوهای نوسانی منظم نیستند، این نوسانات نامنظم، تغییرات تصادفی نامیده می شوند. براین اساس، برای سنجش و پیش بینی تغییرات تصادفی در دمای فصلی و سالانه ایران از مدل های تغییرات تصادفی استفاده شد. با توجه به سنجش و پیش بینی مدل ها، دمای فصلی تمام ایستگاهها دارای تغییرات تصادفی بودند. دمای فصلی ایستگاههای اهواز، بندرعباس، تبریز، زاهدان، مشهد و یزد از مدلهای ثابت پیروی می کنند و دمای فصلی ایستگاههای اصفهان، بندر انزلی و خرم آباد از مدلهای متغیر پیروی می کنند. در سنجش دمای سالانه ایستگاهها، دمای سالانه ایستگاههای اهواز، بندرعباس و خرم آباد بدون تغییرات تصادفی بودند و دمای سالانه ایستگاههای دیگر تحت تاثیر تغییرات تصادفی قرار داشتند

این مقاله با استفاده از تصویر ماهواره ای لندست ( با مقیاس: 1000000:1) و نقشه های 000,50:1 توپوگرافی و کارهای میدانی تهیه شده است. در دشت لوت پرشدگی های درّه ای و تشکیل مخروط ها دو چشم انداز مهم اشکال آبرفتی محسوب می شود. ارتفاع متوسط واحد لوت حدود 980متر است و دارای مخروط های بزرگ و کوچک قدیمی و جدید می باشد. مخروط های قدیمی تر در وضعیت ارتفاعی بالاتر قرار دارند؛ در صورتی که مخروط های جدید در نقاط پست مشاهده می شوند. در بعضی مکان ها این مخروط ها روی مخروط های قدیمی تر تشکیل شده و به عبارتی رسوبات مخروط های جدید روی مخروط های قدیم مشاهده می شود. منشاء بسیاری از اشکال دشت لوت (بیش از نصف آن) از نوع رسوبات آبرفتی است. در این مقاله سه فرآیند آبرفتی، بادی و تغییر مخروط ها در ارتباط با هم بررسی شده اند. فرآیندهای بادی دشت لوت منجر به کانال سازی و ترانشه کردن و دستکاری مواد آبرفتی در انتها، و مخروط ها شده است.

سیل همه ساله در گوشه و کنار کشور خسارات زیادی را به منابع اقتصادی وارد می آورد. وقوع سیل و خسارات ناشی از آن در ایران طی سال های اخیر روند افزایشی داشته است؛ حال آن که به آن توجه زیادی نشده است. در این مقاله سعی شده تا تاثیر ویژگی های ژئومرفولوژیک در سیل خیزی از طریق مقایسه میزان تاثیرگذاری متغیرهای مؤثر در دو حوضه فشند و بهجت آباد در استان قزوین مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. ابزارهای اصلی تحقیق را سیستم اطلاعات جغرافیایی در قالب نرم افزارهای Arcview , Arcinfoو نرم افزار Autocad تشکیل داده است. روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی استوار بوده است و تکنیک کار، کمیت پذیری هر یک از متغیرهای مؤثر در سیل خیزی (پوشش گیاهی، شیب، نوع خاک، سنگ شناسی، رتبه بندی آبراهه ها ) بوده است. این متغیر ها در قالب لایه های اطلاعاتی وارد سیستم شده و در نهایت با تلفیق لایه های مذکور و تجزیه و تحلیل آنها، نقشه نهایی پهنه بندی خطر وقوع سیل دو حوضه با پهنه های متفاوت تهیه گردیده است. جهت مقایسه سیل دو حوضه از روش تحلیلی و اختلاف متغیرهای ژئومرفولوژیکی موجود بهره گرفته شده است. با بررسی شرایط طبیعی و پهنه بندی خطر وقوع سیل در دو حوضه ملاحظه می شود که زمینه های طبیعی بسیار مساعدی برای وقوع سیل وجود دارد. با این وجود در حوضه فشند به دلیل شیب زیادتر و نیز غلبه سایر متغیر های مورد بررسی، نیروی برشی آب زیادتر شده و در نتیجه قدرت فرسایشی جریان افزایش می یابد و از اینرو سیل خیزی در این حوضه به مراتب بیشتر از حوضه بهجت ‎آباد می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که حوضه آبخیز بهجت آباد از نظر ژئومرفولوژی نسبت به حوضه آبخیز فشند مراحل تکاملی بیشتری را طی نموده است. همچنین حوضه فشند از نظر ویژگی های مرفومتریک به شکل دایره نزدیک ترمی باشد و بدیهی است این حوضه از قابلیت سیل خیزی بیشتری نیز برخوردار است؛ در صورتی که حوضه های کشیده ای مانند حوضه بهجت آباد با نسبت انشعابات متراکم تر از زمان تأخیر بالاتری برخوردار بوده و ضریب سیل خیزی کمتری دارد. واژگان کلیدی : حوضه های آبخیز، سیل، حوضه فشند، حوضه بهجت آباد، ژئومرفولوژی، فرسایش.

استفاده از مطالعات ژئومورفولوژی، با توجه به پیشرفتهای اخیر در هیدرولوژی دیرینه سیلاب، به‌عنوان مکملی برای نگرشهای هیدرولوژیکی متداول مورد نیاز است. عوامل مؤثر در سیل خیز بودن حوضه رئیس کلا به دو دسته تقسیم می‌شوند: الف) عوامل مربوط به حوضه زهکشی؛ ب)عوامل مربوط به کانال رود که نقش مهمی‌ در تغییر یا ایجاد لندفرمهای رودخانه‌ای داشته و بیشتر تحت تأثیر لیتولوژی و تکتونیک قرار دارند. برای تخمین دبی با استفاده از شاخصهای دیرینه تراز و روشهای گیاهی از چند مقطع نقشه‌برداری شد و در بازه‌های مختلف تنش برشی، قدرت رود و سایر پارامترهای مورد نیاز با استفاده از نرم‌افزار HEC-RAS محاسبه شد؛ سپس آثار فرسایشی و اشکال رسوبی ناشی از سیلاب بررسی شد. مطالعه حاضر نشان می‌دهد که با استفاده از شاخصهای دیرینه تراز و توانش جریان در رودخانه‌های پرشیب و کوچک کوهستانی، می‌توان بزرگی سیلاب را با دقت بیشتری پیش‌بینی کرد و در طراحی سازه‌ها و پهنه‌بندی خطر آن را به کاربرد.

شهرک توریستی ماسوله در ارتفاع 1050 متری از سطح دریا های آزاد دریک ناحیه کوهستانی - جنگلی قرار گرفته است. این شهرک با شماره 1090 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده، همچنین در فهرست آثار یونسکو نیز به ثبت رسیده است .این ناحیه از نظر جغرافیایی و معماری در ایران و حتی جهان منحصر به فرد می باشد. این مقاله عوامل و عناصر مؤثر در ایجاد سیل سال 1377این منطقه را که در کاهش تعداد بازدید کنندگان از آن مؤثر بوده شناسایی کرده است. نوشتار حاضر بخشی از نتایج طرح پژوهشی با عنوان «شناخت بلایای طبیعی ماسوله گیلان در چارچوب جغرافیای طبیعی» است که توسط نویسنده مقاله در سال 1380 تحقیق و پژوهش شده است . روش کار استفاده از مطالعات میدانی بوده است و با توجه به این که سیل می تواند دلایل اقلیمی، ژئومورفولوژیکی و انسانی یا تکنولوژیک داشته باشد، نتیجه مطالعات نشان داد که عامل سیل مزبور نتیجه عملکرد نامناسب انسانی یا تکنولوژیک در برخورد با پدیده های ژئومورفولوژیکی مسلط ناحیه (رسوبات ریزدانه یخچالی) بوده است و چنانچه تمهیدات مناسب در این ارتباط انجام نگیرد در آینده سیل با شدت بیشتری تکرار خواهد شد

دلتای سپیدرود بزرگترین دلتای ایرانی در ساحل جنوبی دریای خزرکه طی دو میلیون سال گذشته شکل گرفته، دارای تاریخ تکامل پیچیده‏ای است و به دلیل بسته بودن دریای خزر، روند دلتا سازی آن با دریا های آزاد تفاوت دارد. جابجایی مکرر دهانه نقش مؤثری در روند تکامل دلتا داشته، اما به تدریج میزان جابجایی کمترشده است. تاکنون در مورد نقش جریان های دریایی شرقی- غربی در انتقال رسوب، در خصوص انحراف دهانه سپیدرود اغراق شده و به نقش جابجایی دهانه‏ها در مرفولوژی دلتا توجه ای نشده است. افزایش سطح آب دریا به میزان کم به تنهایی نمی‏تواند مانع گسترش دلتا شود. شکل گیری زبانه های ماسه ای، جزایر سدی و تپه‏های زیر آبی در روند تکامل دلتای اهمیت بسزایی دارد. در این مقاله سعی شده با استفاده از منابع تاریخی، نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی، عکس های هوایی وتصاویر ماهواره ای لندست و در نهایت بررسی های میدانی، فرایند تکامل دلتای سپیدرود مورد بررسی قرار گیرد. واژگان کلیدی: ژئومرفولوژی، دلتا، سپیدرود، کواترنر، دریای خزر.