درخت حوزه‌های تخصصی

دانشگاهی شدن ادبیات کودک در ایران، همچنان که در غرب، به توجه بیشتر به «روش تحقیق» و در نتیجه، پیشرفت های روش شناسیک چشمگیر در پژوهش های این حوزه انجامیده است؛ اما تکرار برخی خطاها و کاستی ها در پایان نامه های دانشجویان هشداردهنده است و بر ضرورت آسیب شناسی تحقیق در این قلمرو دلالت دارد. هدف ما در این پژوهش آشکارساختن این خطاها و کاستی ها و بحث درباره ی آن ها است. نمونه ها ی بررسی شده در این تحقیق 25 پایان نامه در رشته ی کارشناسی ارشد ادبیات کودک است که در چهارمین جشنواره ی پایان نامه های برتر مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز شرکت کرده اند. در انجام تحقیق، نخست با مطالعه ی تمام نمونه های یادشده فهرستی از کاستی ها و خطاها را تنظیم و درصد حضور آن ها را محاسبه کردیم. سپس کوشیدیم این کاستی ها و خطاها را برجسته ساخته، درباره ی آن ها بیشتر گفت وگو کنیم. نمونه گیری در این پژوهش از نوع «دردست رس» و روش داده کاوی، تحلیل محتوای استقرایی میرینگ (2000) بوده است. 27 کاستی یا خطا در این مقاله فهرست شده است. درصدها نشان می دهند که پربسامدترین کاستی و خطا، پرهیز از به کاربردن ضمیر «من» هنگام اشاره به خود در مقام محقق، برنگشتن به پیشینه و مقایسه نکردن یافته های پژوهش با یافته های دیگران و به فراموشی سپردن ذوق و خلاقیت است. یافته های این پژوهش بیانگر این ضرورت است که دانشجویان این رشته باید مطالعات بیشتری در زمینه ی تحقیق در ادبیات کودک داشته باشند و با تحقیق های برتر در سطح ملی و جهانی بیشتر آشنا شوند. همچنین توجه بیشتر و دقیق تر استادان راهنما، استادان مشاور و نیز داوران این تحقیق ها به این خطاها و کاستی ها از ضرورت های گریزناپذیر برای ارتقای سطح کیفی تحقیق در ادبیات کودک دانشگاهی کشور است.

این مقاله به نقد کهن الگویی سفر قهرمان در داستان ماهی سیاه کوچولو ، اثر صمد بهرنگی می پردازد. کمپبل، برای کهن الگوی سفر قهرمان سه مرحله در نظر گرفته است: عزیمت، جدایی و بازگشت. او معتقد است که رشد کهن الگوها در روان فرد، مستلزم گذر از این مراحل است. پیرسن، از شارحان نظریه ی کمپبل، اعتقاد دارد که در طی این سه مرحله، دوازده کهن الگو در روان فرد فعال می شوند. در مرحله ی عزیمت، معصوم، یتیم، جنگجو و حامی، در مرحله ی تشرف، جوینده، ویرانگر، عاشق و آفریننده، و در مرحله ی بازگشت، حکمران، ساحر، فرزانه و لوده فعال می شوند. این داستان را می توان شرح فرآیند فردیت ماهی سیاه کوچولو، دانست. او در این روایت، قهرمانی است که با تأثیر پذیرفتن از سخنان حلزون پیر و با بیان نارضایتی خود از گردش های بی هدف و تکراری در جویبار، به امید رسیدن به دریا، پا در راه سفر می گذارد و در طول راه، زمینه ی رشد و تحقق کهن الگوها را در خود فراهم می کند تا سرانجام بتواند به دریا که نمادی از ناخودآگاه اوست برسد و با آنیما دیدار کند. پایان یافتن نمادین داستان، سبب شده است تا مرحله ی بازگشت قهرمان و در نتیجه کهن الگوی «ساحر» در حرکت قهرمان آشکار نشود.