سعید خانی
| مدرک تحصیلی: استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان |
مطالب
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۵ مورد.
زمینه های تاریخی و اجتماعی مؤثر بر شکاف قومی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
کشور ایران اقوام بسیار متنوعی را در خود جای داده است. مطابق منابع و شواهد، شکاف قومی در میان بخشی از اقوام ایرانی فعال شده است. فعال شدن شکاف قومی عوامل پرشماری دارد و پیامدهای سیاسی اجتماعی آن نیز پیچیده است. هدف این تحقیق، بررسی زمینه های تاریخی و اجتماعی مؤثر بر شکاف قومی و سازوکار فعال شدن آن در میان پنج قوم ایرانی است. مبانی نظری تحقیق در نظریه استین روکان و نظریه های چندمتغیره قومی ریشه دارد. جامعه آماری شامل اقوام ساکن در ایران است. روش تحقیق تاریخی تطبیقی است. اتکای مطالعه بر منابع اسنادی بوده و بیشتر از داده های ثانوی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که شکاف قومی در فرآیندی تاریخی در میان بعضی اقوام ایرانی فعال شده است. تشکیل دولت متجدد مرکزگرا، ملت سازی ناقص و ایجاد نابرابری قومی در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، و احساس تبعیض قومی نقشی برجسته در این فعال شدن داشته است. مدیریت توزیع عدالت و کاهش نابرابری در ابعاد مختلف شکاف قومی فعال را ترمیم و آن را به شکاف غیرفعال تبدیل خواهد کرد.
مرشدان پرده خوان
حوزه‌های تخصصی:
مطالعه تجربه مزاحمت خیابانی زنان و واکنش قربانیان به آن در شهر سنندج(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزه‌های تخصصی:
هدف همزمان با حضور زنان در عرصه اجتماع، مسئله مزاحمت برای آنها در کانون تحلیل قرارگرفته است. مزاحمت خیابانی ازسوی مردان شامل هر نوع عملی است که جنبه کلامی، فیزیکی و حتی تمجید از زنان را شامل شود. هدف از پژوهش حاضر، کشف انواع مزاحمت های ایجاد شده برای زنان ودختران و بررسی واکنش آنها درسطح شهر سنندج است. میدان پژوهش شامل کلیه زنان و دختران 18 تا 40 ساله شهر سنندج و مشارکت کنندگان تعداد 36 نفر از زنانی بودند که مزاحمت خیابانی را تجربه کرده اند. انها بر اساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و گردآوری داده ها با مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. داده ها بر اساس نظریه زمینه ای تحلیل شدند.و 51 مقوله در رابطه با علت، واکنش، استراتژی، پیامد و مقوله هسته استخراج شد. از دید این زنان مزاحمت خیابانی بیشتر در مکان های عمومی همچون خیابان، پارک ها و اخیراً فضای مجازی اتفاق افتاده و اکثریت زنان اولین مزاحمت را در دوران کودکی تجربه کرده بودند.. زنان عواملی چون بیکاری، مشکلات جنسی، تبدیل شدن خیابان به مکانی برای سرگرمی و پرسه زنی، کمبودهای عاطفی و برتری فضای مردسالارانه بر اجتماع را دلایل اصلی اقدام به مزاحمت خیابانی می دانستند. متداول ترین واکنش زنان، سکوت و عدم توجه به عمل زشت مزاحمت ، به ویژه متلک است که. پیامد آن احساس ترس و ناامنی برای زنان بود. مقوله هسته نهایی پژوهش مفهوم «خیابان فضای تخلیه ناکامی های اجتماعی- اقتصادی مردانه» نام گذاری شد.
تحلیل روایی نقش سرمایه معنویِ پلیس در برقراری نظم و امنیت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
زمینه و هدف: سرمایه معنوی نقش تعیین کننده ای در پویایی هر سازمان ایفا می کند. مؤلفه های تشکیل دهنده سرمایه معنوی که غالباً سویه ای دینی دارند، در سوق دادن کارکنان به سمت تعالی یابی و تقویت باور و اعتقاد و در پیش گرفتن روحیه ای جهادی کارساز است. با توسل به چنین روحیه و منشی، کارکنان سازمانی چون ناجا می توانند در مسیر ارزش مداری، قانون مندی و جامعه محوری به وظایف خود که غایت آن، تأمین نظم و امنیت است عمل نمایند. پژوهش حاضر با هدف شناخت نقش معنویت گرایی پلیس در برقراری نظم و امنیت انجام گرفته است. روش پژوهش: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش تحلیل روایت انجام گرفت. اطلاعات پژوهش، از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته و باز با 16 نفر از کارکنان ناجا (به عنوان صاحب نظران کلیدی) در سطح شهر سنندج که از تجربه و دانش کافی برای پاسخگویی به سؤالات برخوردار بوده اند جمع آوری گردید. افراد نمونه برای انجام مصاحبه به صورت هدفمند انتخاب شدند. یافته ها: یافته های این پژوهش با استخراج 14 مقوله محوری، ذیل 7 مقوله عمده- خودشناسی (مقصدشناسی، خودسازی)، معرفت اجتماعی (حقوق شهروندی، رفتار جامعه پسندانه)، خداشناسی (ایمان و آرامش در زندگی، عدالت محوری)، اخلاق اجتماعی (احسان، ایثار)، تقوا (خودکنترلی، خودانگیختگی)، روحیه جهادی (اخلاص، وحدت در گفتار و رفتار) و تخصص و تعهدباوری (رسالت باوری، گزینش معنوی- تخصصی)دسته بندی می گردد. نتایج: نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که سرمایه معنوی، ذیل 14 مقوله ی ذکرشده در بالا و باور به آن از جانب کارکنان ناجا، می تواند نقش آنان را در برقراری نظم و امنیت برجسته تر و پُررنگ تر سازد.
مقایسه میان نسلی ایدئال های ازدواج و فرزندآوری با تأکید بر نقش ویژگی های زمینه ای در شهرستان سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
هدف این مطالعه، مقایسه و تحلیل ایدئال های ازدواج و فرزندآوری دو نسل مادران و فرزندان در شهرستان سنندج است. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل ثانویه کمّی است و داده ها از پیمایش ایدئال ها و رفتارهای باروری سنندج در سال 1393 اخذ شده و اطلاعات مربوط به 210 نفر از مادران و 210 نفر از فرزندان (107 پسر و 103 دختر) هرگز ازدواج نکرده خانوارهای پیمایش مذکور مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج این مطالعه اگرچه بیانگر تشابه نسبی نگرش پاسخگویان در مورد برخی از مقدمات ازدواج می باشد، اما مؤید تفاوت های محسوس میان نسلی و بعضاً درون نسلی در سایر نگرش ها و ایدئال های ازدواج و فرزندآوری است. از یک طرف، فرزندان در مقایسه با مادران تمایل کمتری به ازدواج خویشاوندی دارند، تعداد فرزند کمتر و با فاصله گذاری بیشتر را ایدئال می دانند و ارزش کمتری برای فرزند قائلند. از طرف دیگر، نگرش فرزندان دختر در مقایسه با همتایان پسر در این زمینه ها متفاوت تر و امروزی تر به نظر می رسد. بخشی از تفاوت های مشاهده شده در ایدئال ها را می توان به تفاوت افراد در ویژگی های زمینه ای از جمله تحصیلات، سن، محل سکونت و وضعیت اشتغال نسبت داد که با مباحث نظری تغییرات ساختاری و یافته های مطالعات پیشین همسو است.
ناامنی اقتصادی و باروری: مطالعه موردی زنان دارای همسر شهرستان سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
باروری زیر سطح جانشینی و ایده آل های فرزندآوری پایین از ویژگی های شایع جامعه کنونی ایران از جمله استان کردستان است. در پاسخ به این تحولات جمعیتی، در سال های اخیر سیاست های افزایش جمعیت مورد توجه قرار گرفته، و اجرای موفق این برنامه ها و سیاست ها مستلزم شناخت عمیق دلایل باروری پایین است. نظریات مختلفی رفتارهای باروری را از دیدگاه اقتصادی نگریسته، و سطح باروری پایین را ناشی از شرایط ناامن اقتصادی و واکنشی به فاصله بین واقعیات و انتظارات اقتصادی دانسته اند. به طور ویژه، طرفداران نظریه اجتناب از خطر، تأخیر در فرزندآوری را مکانیسم مدیریت رفتاری افراد با توجه به شرایط و یا انتظارات اقتصادی خویش دانسته اند. هدف این مقاله، بررسی تأثیر ناامنی اقتصادی بر رفتار و ایده آل باروری زنان دارای همسر در خانوارهای شهری و روستایی سنندج است. داده های مطالعه حاصل پیمایشی است که در پاییز 1393 به کمک پرسشنامه ساخت یافته از 534 خانوار نمونه جمع آوری گردید. یافته های مطالعه حاکی از تأثیر معنی دار ناامنی اقتصادی بر رفتار و ایده آل باروری پایین زنان است. طبق نتایج چندمتغیره، با وجود نقش تعدیل کننده متغیرهای تحصیلات، فاصله بین واقعیات و انتظارات اقتصادی و سن زنان، تأثیر معنی دار ناامنی اقتصادی بر باروری همچنان پایدار بوده است. نتیجه سیاستی مقاله این است که در تدوین و اعمال سیاست های تسهیل فرزندآوری توجه به ویژگی های اقتصادی زوجین در سنین باروری ضروری است.
ناامنی اقتصادی و ایده آل های ازدواج و باروری: مطالعه دو نسل مادران و فرزندان در شهرستان سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
صاحب نظران اقتصادی رفتار باروری زوجین در بسترهای مختلف را از دیدگاه اقتصادی تبیین نموده اند. نظریه های جدیدتر برخاسته از مدل اقتصاد خُرد باروری، باروری پایین را ناشی از شرایط ناامن اقتصادی و واکنشی به فاصله بین واقعیات و انتظارات اقتصادی دانسته اند. بطور ویژه، طرفداران نظریه اجتناب از خطر، تأخیر در ازدواج و نگرش های کم فرزندی را مکانیسم مدیریت رفتاری افراد با توجه به شرایط و یا انتظارات اقتصادی خویش می دانند. مقاله حاضر، رابطه ی ناامنی اقتصادی و ایده آل های ازدواج و باروری را در میان دو نسل مادران و فرزندان در شهرستان سنندج بررسی کرده است. داده های تحقیق از پیمایش ایده آل ها و رفتارهای باروری سنندج در سال 1393 اخذ شده و اطلاعات مربوط به 210 نفر از نسل مادران و 210 نفر از نسل فرزندان جوان 29-15 ساله هرگز ازدواج نکرده ی خانوارهای پیمایش مذکور است. نتایج مطالعه، ضمن نشان دادن تفاوت در ویژگی های زمینه ای و ایده آل های ازدواج و باروری دو نسل، رابطه معنی دار ناامنی اقتصادی با این ایده آل ها را آشکار ساخت. نتایج تحلیل چند متغیره نیز نشان داد که ناامنی اقتصادی همراه با متغیرهای سن، محل سکونت و تحصیلات افراد تبیین کننده ایده آل های ازدواج و باروری پایین در میان دو نسل است. نتیجه سیاستی مقاله آن است که به منظور جلوگیری از کاهش بیشتر ایده آل ها و در نتیجه پیشگیری از شکل گیری باروری بسیار پایین، سیاست های جمعیتی بایستی با توجه به وضعیت اقتصادی جوانان در سن ازدواج و زوجین در سنین باروری تنظیم شوند، و برنامه های حمایتی که امنیت اقتصادی جوانان را تضمین نموده و تسهیل کننده ی تحقق ایده آل های ازدواج و فرزندآوری می باشند، در اولویت قرار گیرند.
تحلیل تطبیقی ویژگی های جمعیتی در سکونت گاه های رسمی و غیررسمی شهر سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات شهری دوره دهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۰
105 - 118
حوزه‌های تخصصی:
سکونتگاه های غیررسمی چالشی بنیادین در شهرنشینی نو به شمار می روند. در برخورد با این چالش، رویکردها و برنامه های گوناگونی به کار گرفته شده است، ولی بسیاری از برنامه ها به دلایل گوناگون ازآن گونه نبود شناخت ویژگی های این سکونتگاه ها به ویژه ابعاد جمعیتی با کامیابی همراه نبوده است. بررسی ها نشان می دهد ابعاد اسکان در سکونتگاه های غیررسمی در سنندج بسیار فراتر از میانگین کشوری است و بیش از نیمی از جمعیت شهر را فرا گرفته است. هدف این نوشتار واکاوی شاخص ها و ویژگی های جمعیتی در سکونتگاه های غیررسمی و همسنجی آن با دیگر سکونتگاه های شهر سنندج است. این پژوهش یک بررسی توصیفی و از گونه اکتشافی است و با کمک داده های ثانویه (اطلاعات سرشماری در سال های 1385، 1390 و 1395) درباره محله های سنندج به نتیجه رسیده است. دستاوردها نشان می دهد که بیشترین دگرگونی های جمعیتی شهر سنندج دربرگیرنده حجم، آهنگ رشد جمعیت و مهاجرت در سکونتگاه های غیررسمی شکل می گیرد. افزون بر این، از دید ویژگی های ایستای جمعیت شامل تراکم در خانوار، تراکم در زمین، چگونگی آموزش، بار تکفل و چندوچونی اشتغال گونه ای ناپایداری و نبود توازن در میان سکونتگاه ها برپاست که همگی می توانند زمینه ساز نمایان شدن دیگر چالش های شهری باشند. راهکار سیاستی نوشتار این است که در فراهم آوری و پیشبرد یک رویکرد فراگیر برای برنامه ریزی و مدیریت بر پایه بهسازی و بازآفرینی این سکونتگاه ها، توجه به ویژگی ها و شاخص های جمعیتی آنها بایسته و بنیادین است. نتایج این مقاله، علاوه بر نشان دادن ابعاد و ویژگی های مختلف جمعیت در مناطق و محلات سنندج، درس های مهمی را برای برنامه ریزان و سیاست گذاران در مورد سیاست های توزیع مجدد جمعیت و مدیریت شهری ارائه می دهد.
جمعیت شناسی بلایای طبیعی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۹ و ۱۱۰
۱۵۵-۱۸۲
حوزه‌های تخصصی:
وقوع بلایای طبیعی مداوم و شدید در مقیاس وسیع طی سالهای اخیر، علاقه روزافزون به فهم بهتر اینکه چگونه این وقایع عمدتاً ویرانگر، باعث تغییر فرایندهای مهم جمعیتی می شوند را افزایش داده است. این مقاله به صورت خلاصه و سیستماتیک به ارائه شواهدی می پردازد که بلایای طبیعی به طور معناداری بر روی مرگ ومیر، سلامت، باروری و مهاجرت اثرگذار بوده و می باشند. درحالی که این فرایندها به طور بسیار نزدیکی در ارتباط متقابل با هم هستند، اما تا اندازه زیادی به خاطر فقدان داده های مناسب، تحلیل های جامع نسبتاً کمی بر روی روابط متقابل این پدیده ها انجام گرفته است. سرمایه گذاری بر روی سیستم های جمع آوری اطلاعات جمعیتی، برای بدست دادن شواهد علمی پیش از بلایا یا همزمان با بلایا، باعث افزایش عمق و وسعت تحقیقات مربوط به بلایای طبیعی، افزایش فهم تغییرات جمعیتی و افزایش آگاهی در مداخلات سیاست گذاری خواهد شد.
تفاوت های استانی سرمایه ی انسانی جمعیت در بستر تحولات جمعیتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در استان های مختلف ایران، تحولات ساختار سنی جمعیت تقریباً به طور مشابه به ظهور جمعیتی منجر شده است که در سن فعالیت اقتصادی قرار دارند؛ پدیده های جمعیتی آینده را رقم می زنند و برای مشارکت در فرایند توسعه، مستلزم تقویت سرمایه ی انسانی هستند. پژوهش حاضر، با رویکرد توصیفی- تحلیلی، و تحلیل ثانویه داده های مربوط به 10 استان مختلف کشور انجام گرفت؛ تا نشان دهد که وضعیت شاخص های سرمایه ی انسانی چگونه است. نتایج مطالعه نشان می دهد که علاوه بر توسعه نیافتگی برخی از استان ها (همچون سیستان وبلوچستان، کردستان و لرستان)، از نظر شاخص های سرمایه ی انسانی در ابعاد آموزش، سلامت، نیروی کار و اشتغال، و محیط توانمندساز، پراکندگی های استانی چشمگیری هم وجود دارد و شاخص های سرمایه ی انسانی در برخی از استان های توسعه یافته (همچون؛ اصفهان، سمنان، آذربایجان شرقی، و مازندران) انباشته تر است. این نتایج لزوم توجه به تقویت سرمایه ی انسانی جمعیت بالقوه فعال در استان ها و مناطق کم برخوردار و مرزی از یک طرف، و درگیر کردن آنان در فرایند توسعه با هدف ماندگاری جمعیت جوان و ارتقای شاخص های توسعه تا حد استان های توسعه یافته و نیز افزایش کیفیت جمعیت برای تداوم فرایندهای جمعیتی در آینده را از طرف دیگر برجسته می سازد
تحلیل بازدارنده های فرهنگی- اجتماعی گرایش به ارتکاب سرقت در سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
راهبرد اجتماعی فرهنگی سال دهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷
155 - 184
حوزه‌های تخصصی:
استان کردستان یکی از استان های کشور با سطح پایین وقوع سرقت است. این مطالعه با هدف شناخت بازدارنده های فرهنگی- اجتماعی گرایش به ارتکاب سرقت انجام گرفت، و از نظریه های مبتنی بر عناصر و مؤلفه های فرهنگی بهره گرفته است. تحقیق با رویکرد کمّی و روش پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل شهروندان، خبرگان، و کارشناسان امور انتظامی و فرهنگی سازمان های مختلف مرکز استان، سنندج، بود که 265 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که عواملی مانند معتقد بودن شهروندان به آموزه های دینی، پایبندی به قرآن و امور شرعی، اخلاق مداری و پایبندی به حلال و حرام، کنترل اجتماعی و خود-کنترلی و احترام به ارزش های جمعی، قانون گرایی، امنیت اجتماعی بالای موجود در استان، قناعت بالا، خانواده گرایی، داشتن صبر و بردباری و تقدیرگرایی، یکدست بودن جامعه از لحاظ اقتصادی- اجتماعی و آگاهی شهروندان از جرائم از جمله مهم ترین بازدارنده های وقوع یا گرایش کمتر به ارتکاب سرقت محسوب می شوند. در مجموع، نتایج مطالعه بیانگر کارگزاری بالای ویژگی های فرهنگی- اجتماعی در جهت بازدارندگی از گرایش به ارتکاب سرقت در این منطقه از کشور می باشد. اگرچه بستر هر موضوع یا مسأله و راه حل های آن متفاوت است، اما نتایج این تحقیق تکیه بر فرهنگ و عناصر آن را در کاهش جرایم و برقراری امنیت در جامعه به ویژه در نقاط آسیب پذیر تصریح می کند.
بررسی عوامل برانگیزنده تمایل به ثبت وقایع جمعیتی در استان کردستان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
هدف مقاله حاضر، بررسی عوامل برانگیزنده تمایل به ثبت وقایع جمعیتی در استان کردستان است. چارچوب و مدل نظری بر اساس نظریه های رفتار برنامه ریزی شده و کنش منطقی، تدوین شد. پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه ساخت یافته، در سال 1397 انجام شد. اطلاعات پژوهش در شهرهای سنندج، بانه و کامیاران، از 366 نفر از سرپرستان خانوار جمع آوری گردید. نمونه ها با ترکیبی از روش های مختلف انتخاب شدند و اطلاعات با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که در جامعه مورد بررسی، تمایل به ثبت وقایع جمعیتی، و نیز درک از دسترسی به مراکز و امکانات ثبت، آگاهی از قوانین، و درک از هنجارهای ثبت، در بین شهروندان نسبتاً بالاست. تحلیل چندمتغیره نشان می دهد که علاوه بر متغیرهای جمعیتی، به ترتیب، سه شاخص آگاهی از قوانین ثبت وقایع، نگرش به ثبت، و درک از هنجار ثبت، در مدل معنادار هستند و همراه با سایر متغیرها، 27 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح می دهند. نتیجه سیاستی مقاله، ضرورت کار فرهنگی و اطلاع رسانی دولت و سایر سازمان های دخیل در زمینه ثبت رویدادها و ارائه اطلاعات به موقع، تلاش در جهت ارتقای درک شهروندان از هنجارهای ثبت، و تلاش در جهت ایجاد نگرش مثبت به ثبت وقایع می باشد.
روند و الگوهای مهاجرت در استا ن های مرزی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ملی سال ۲۰ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰)
93 - 114
با توجه به سکونت نیمی از جمعیت کشور در استان های مرزی و اهمیتی که از لحاظ امنیتی برای کشور دارند، شناخت فرایند مهاجرت در این استان ها برای سیاستگذاران جمعیتی و اجتماعی اقتصادی اهمیت دارد. مهاجرت به سبب پیامدهای زبانی، اجتماعی، فرهنگی و روانی اش، هویت و ارزش های مهاجر را دستخوش تغییر می سازد. هدف این مقاله، بررسی روند و الگوهای مهاجرت در استان های مرزی کشور طی دو دهه ی اخیر است. روش تحقیق، توصیفی و مبتنی بر تحلیل آماری داده های سرشماری است. نتایج پژوهش نشان می دهد که جریان مهاجرت در استان های مرزی روند کاهش داشته و الگوی غالب، افزایش مهاجرت های برون استانی است. هم چنین، روندهای مهاجرت حاکی ست که استان های خوزستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان از قطب های اصلی مهاجرفرست، و بوشهر، گیلان، مازندران و هرمزگان از قطب های اصلی مهاجرپذیر هستند. به طورکلی، با توجه به حجم انبوه جمعیت در سن کار، سطح پایین توسعه، میزان بالای بیکاری و کمبود فرصت های شغلی، مهاجرت به ویژه از نوع برون استانی افزایش یافته است.
افزایش طلاق یا رکود ازدواج؟ تأملی بر روند تحولات شاخص های ازدواج و طلاق در ایران طی 15 سال اخیر(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مقدّمه و هدف: این پژوهش دو هدف محوری موازی و البته مکمل را دنبال می کند؛ ابتدا، ضمن معرّفی و نقد روش های مرسوم، شاخص طلاق در ایران طی 15 سال اخیر را با روشی بدیل برآورد کرده سپس، تغییرات رُخ داده در ازدواج را با شاخص های مقتضی واکاوی می کند. روش و داده ها: پژوهش از سنخ مطالعات اسنادی و از لحاظ داده ای، از نوع تحلیل ثانویه مبتنی بر داده های ثبت احوال و سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور است. در تحلیل ها، از شاخص های مختلف برآورد وضعیت ازدواج و طلاق به همراه تغییرات نسبی آن ها استفاده شد. یافته ها: روش جایگزین برآورد طلاق که نسبت طلاق را به عنوان زیرمجموعه ای از جمعیت متأهل واقعی در نظر می گیرد، نشان می دهد که برخلاف تصور رایج، وضعیت طلاق در ایران مسأله ای بحرانی نیست. همچنین، توجه را به این واقعیت مهم جلب می کند که با افزایش جمعیت زنان متأهل، انتظار افزایش میزان طلاق در جامعه نیز می رود. شاخص های میانگین سن در ازدواج اول، نسبت تجرد در گروه های سنی، تجرد قطعی و تغییرات نسبی آن ها نیز حاکی است که در شرایط کنونی، تأخیر در ازدواج و کاهش عمومیت آن، مسأله ای جدی تر از طلاق در جامعه ایران است. بحث و نتیجه گیری: سنجه های خام در بررسی وضعیت و روندهای طلاق دچار بزرگنمائی هستند. این امر ممکن است هراس از ازدواج و یا مذموم بودن ازدواج در سنین بالا و در نتیجه تجرد قطعی را به همراه داشته باشد. لذا، در پرداختن به مقولات اجتماعی از این دست که با یکی از نهادهای اصلی جامعه (خانواده) مرتبط است، بایستی با حساسیت و رویکرد علمی نگریست. پیام اصلی: این پژوهش ضمن پرهیز از عادی سازی مسأله طلاق، اذعان می دارد که؛ مسأله مندبودن ازدواج، یعنی رکود ازدواج، در مقایسه با افزایش طلاق اهمیت بیشتری دارد و بر این اساس، تدوین سیاست های عملی ناظر بر رفع موانع ازدواج جوانان را پیشنهاد می کند.
دلالت های سیاستی آموزش و پژوهش جمعیت شناسی با رویکرد فضایی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جمعیت پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۱۷ و ۱۱۸
۱۶۷-۱۴۳
حوزه‌های تخصصی:
در این مقاله چند هدف دنبال شده است؛ در درجه اول، جمعیت شناسی فضایی در آیینه پژوهش های مرتبط با تحلیل وقایع اصلی جمعیت، یعنی باروری، مرگ ومیر و مهاجرت و سپس مدل های مرتبط با حجم، تغییرات و ترکیب جمعیت مرور گشته است. در وهله دوم، پایگاه های داده ای و نرم افزارهای آماری در دسترس برای تحلیل های فضایی جمعیتی معرفی شده و در خلال بحث، چالش های رو درروی توسعه جمعیت شناسی فضایی به همراه کاربردهای آن مطرح شده و ضمن دلالت های استفاده از مدل سازی آماری در جمعیت شناسی فضایی، موضوع هایی برای تحقیقات آینده پیشنهاد شده است. سرانجام، اهمیت تفکر و بینش فضایی در مطالعات جمعیت شناسی به تفصیل مورد بحث قرار گرفته و به این نتیجه ختم شده است که برخورداری از تفکر فضایی، هم از نظر علمی و هم از نظر استراتژیک مفید است، زیرا هم شناخت دقیق تری از فرایندهای جمعیتی بدست می دهد و هم رصد، ارزیابی و اجرای سیاست های جمعیتی کارآمد در مقیاس منطقه ای را فراهم می آورد. بنابراین، توجه به رویکرد فضایی انکارناپذیر است و می طلبد هم در کانون توجه مراکز آموزشی جمعیت شناسی و هم سیاست گذاری ها قرار گیرد.
ارتباط بین تعارض کار- خانواده و نگرش های ازدواج - فرزندآوری: مطالعه ای در بین زنان شاغل در شهر سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵
191 - 233
حوزه‌های تخصصی:
نظر به اهمیت سازگاری نقش های شغلی با تعهدات بلندمدت خانوادگی، پژوهش حاضر ارتباط بین تعارض کار- خانواده و نگرش های ازدواج- فرزندآوری زنان شاغل را بررسی کرده است. چارچوب نظری پژوهش مبتنی بر نظریه های تعارض نقش، نابرابری جنسیتی، حمایت اجتماعی و منابع اقتصادی است. پژوهش برحسب نوع و روش گردآوری داده ها کمّی و پیمایشی است. میدان مطالعه، سنندج و نمونه شامل 338 زن ازدواج نکرده و دارای همسر 49-15 ساله شاغل است که با نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و تصادفی ساده انتخاب شدند. یافته ها نشان داد زنان ازدواج نکرده ای که تعارض کار- خانواده بالاتری را تجربه می کنند، سن بالاتری را برای ازدواج مناسب می دانند. همچنین، تجربه بالاتر تعارض کار- خانواده در بین زنان دارای همسر با نگرش به تعداد فرزند کمتر همراه است. یافته های تحلیل چندمتغیره نشان داد که در زنان مجرد، 5/23 درصد از تغییرات نگرش به سن ازدواج توسط متغیرهای وضعیت استخدام و تعارض کار- خانواده؛ و در زنان دارای همسر، 5/42 درصد از تغییرات نگرش به تعداد فرزند ایده آل با متغیرهای تعارض کار- خانواده و سن تبیین می شوند. قرار گرفتن زنان در موقعیت های شغلی ایمن و رفع تعارض های کار- خانواده با در پیش گرفتن سیاست های حمایت از خانواده برای تحقق ایده آل های ازدواج- فرزندآوری از توصیه های سیاستی پژوهش حاضر است.
سرمایه اجتماعی به مثابه بسترِ زیست پایدار در میان ساکنان مسکن مهر؛ نمونه مورد مطالعه: مسکن مهر بهاران سنندج(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات شهری دوره ۱۲ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷
91 - 104
حوزه‌های تخصصی:
یکی از متغیرهای مهم کیفیت زندگی در میان ساکنان یک جامعه، سرمایه اجتماعی است، این سازه تحت تأثیر عوامل مختلف دچار فرسایش یا افزایش خواهد شد. مسکن یکی از ابعاد مهم کیفیت زندگی است که می توان زیستِ ساکنان آن را بر حسب میزان سرمایه اجتماعی مورد سنجش قرار داد. مسئله پژوهش حاضر، ارتباط میان عوامل نرم زیست اجتماعی (جامعه شناختی) با وضعیت سرمایه اجتماعی در بین ساکنان مسکن مهر بهاران شهر سنندج است. متغیرهای عمده پژوهش بر اساس چارچوب نظری پاتنام، بوردیو، فوکویاما و کلمن صورت بندی شده و به لحاظ روش شناسی این پژوهش در سنت کمی و براساس روش پیمایش صورت پذیرفته و از ابزارِ پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمامی خانوارهای ساکن در واحدهای مسکونی مسکن مهر شهر سنندج در سال 1399 است و تعیین حجم نمونه براساس فرمول کوکران و شیوه نمونه گیری نیز به صورت دو مرحله ای، ابتدا نمونه گیری خوشه ای و سپس نمونه گیری تصادفی انجام شد که بر اساس آن 340 نفر افراد بالای 18 سال انتخاب شدند. صحت داده ها با استفاده از تکنیک های اعتبار صوری و آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گفت و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS Ver23 انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین متغیرهای سطح فرهنگ آپارتمان نشینی، درجه روابط همسایگی، سطح آشنایی با محیط اجتماعی، رضایت از محل سکونت، دسترسی به امکانات و کیفیت خدمات شهری و زیرساخت ها و متغیرهای زمینه ای (سابقه سکونت، درآمد و وضعیت تأهل) با سرمایه اجتماعی ساکنان مسکن مهر رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از آماره نشان داد که بین متغیرهای روابط اجتماعی، نوع سکونت و متغیرهای زمینه ای (سن، جنسیت، شغل، تحصیلات) با سرمایه اجتماعی ساکنان رابطه معناداری وجود ندارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز حاکی از آنست که متغیرهای فرهنگ آپارتمان نشینی، روابط همسایگی و سطح آشنایی بر سرمایه اجتماعی ساکنان مسکن مهر تأثیرگذار بوده و حدود 32 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نموده اند.
وندالیسم در پارک های شهری؛ تحلیلی بر ویژگی های جمعیتی و قصد و رفتار وندال ها در شهر مریوان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مسائل اجتماعی ایران سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲
۲۰۰-۱۶۵
حوزه‌های تخصصی:
پارک های شهری، ازجمله شاخص های توسعه یافتگی جوامع قلمداد می شوند. پدیده وندالیسم (فعالیت های خرابکارانه) به عنوان یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار، اختلال در استفاده مردم و کاهش کیفیت محیطی و بصری پارک های شهری را در پی دارد. پژوهش حاضر عوامل اثرگذار بر قصد و رفتارهای وندالیستی و نیز ویژگی های جمعیتی و زمینه ای افراد وندال را بررسی کرده است. این پژوهش بر اساس ماهیت و شیوه گردآوری و تحلیل داده ها، کمّی است که با روش پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق، کاربران پارک های سطح شهر مریوان بودند که به دلیل مشخص نبودن تعداد مراجعه کنندگان به پارک های شهری، حجم نمونه با استفاده از روش میترا-لنکفورد ۲۷۷ نفر برآورد گردید. نتایج نشان داد متغیرهای موردبررسی شامل ضعف تعهد و مسئولیت پذیری اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی، احساس نابرابری و تبعیض، مقاومت و انتقام جویی از جامعه با قصد و رفتارهای وندالیستی در پارک های شهر مریوان در جهت مورد انتظار رابطه معنادار دارند. همچنین ویژگی های جمعیتی و زمینه ای همچون جنس، تحصیلات، جایگاه اقتصادی-اجتماعی، محل سکونت، خانواده و شغل بر پدیده وندالیسم تأثیرگذارند. با تعیین مطلوبیت مدل ساختاری پژوهش با استفاده از رویکرد حداقل مربعات جزئی، میزان ضریب تعیین (R2) 58/0 به دست آمد که حاکی از دقت بالای مدل نظری پژوهش در پیش بینی متغیرهاست. بر اساس نتایج، این پژوهش برخورد قاطع کیفری و اعمال مجازات شدید در برخورد با رفتارهای وندالیستی را فاقد کارایی دانسته و در عوض، ضمن پیشنهاد درک جوانان و جهت دهی به اوقات فراغت آنان، درگیرکردن این ظرفیت بالقوه جمعیتی در فعالیت های سازنده را توصیه می کند.
رابطه بین گذار به سالخوردگی جمعیت و آلودگی هوا در ایران؛ کاربردی از روش گشتاورهای تعمیم یافته سری زمانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
بدون تردید، ویژگی های کمّی و کیفی جمعیت و مؤلفه های آن، نقش بسیار مهمی در وضعیت اقتصادی، رشد و پیشرفت هر جامعه ای دارد و می تواند به طور مستقیم و یا غیرمستقیم بر بسیاری از ابعاد آن جامعه اثر داشته باشد. بر اساس ادبیات نظری و تجربی اقتصادی، ساختار سنی جمعیت، از عوامل اثرگذار بر آلودگی های زیست محیطی است. در این مقاله، با استفاده از روش GMM سری زمانی، طی دوره زمانی 1399-1361 به بررسی رابطه بین گذار به سالخوردگی جمعیت و آلودگی هوا پرداخته شده و برآورد مدل، نشان می دهد که گذار ساختار سنی جمعیت به مرحله سالخوردگی، با کاهش آلودگی هوا همراه است. آن طور که پیش بینی شده، کشور ایران از سال 2030 به بعد، یک جمعیت سالخورده است و بر اساس نتیجه مطالعه حاضر، با افزایش جمعیت سالخورده، می توان انتظار داشت که آلودگی هوا و تخریب محیط زیست کاهش یابد. فرضیه زیست محیطی کوزنتس، با در نظر گرفتن ساختار سنی جمعیت در بازه زمانی مورد بررسی تحقیق، تأیید می شود. سایر نتایج مطالعه، نشان از آن دارد که شهرنشینی، صنعتی شدن، آزادی تجاری و آلودگی دوره قبل، اثر مثبت و معنی داری بر آلودگی هوا دارند.