جمعیت

گسترش و توسعه بخش کشاورزی به عنوان یکی از محورهای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، به مجموعه ای از نیرو های خلاق، آموزش پذیر، ریسک پذیر پویا و شاداب نیاز است. از مشکلات بزرگ بخش کشاورزی ایران، سالخوردگی نیروی کار است که می تواند موجب کاهش بهره وری و تولید در این بخش گردد. بنابراین، هدف این تحقیق بررسی تاثیر سالخوردگی نیروی کار بر کارایی فنی در بخش کشاورزی ایران است. بدین منظور از داده های 32 استان کشور در سال های 1382 و 1392 و همچنین روش تحلیل مرزی تصادفی استفاده می شود. نتایج این مطالعه نشان می دهد سالخوردگی نیروی کار، تاثیر منفی بر کارایی در بخش کشاورزی دارد، بنابراین باید سیاست هایی اتخاذ کرد که ساختار سنی بخش کشاورزی جوان تر شود. علاوه بر این، نتایج نشان داد که آموزش در مورد حرفه های کشاورزی در بهبود بهره وری تولید مفید است. در نتیجه، بخش دولتی برای تشویق و همچنین پرورش جوانان تازه وارد به بخش کشاورزی، باید سیاست هایی را اتخاذ کند تا آنها را به کشاورزانی با دانش تبدیل کند.

در حال حاضر، سالخوردگی جمعیت و عوامل تأثیرگذار بر آن از مباحث مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان کشور است. در این زمینه تفکیک شاخص های مورد نظر در مناطق شهری و روستایی در تنظیم و حتی پیش برد برنامه های لازم کمک شایانی خواهد کرد. لذا، هدف از این مطالعه مقایسه تطبیقی عوامل موثر بر سالخوردگی در مناطق شهری و روستایی استان های ایران در دو دوره آماری 1390 و 1395 است. روش پژوهش این مطالعه توصیفی تحلیلی، از نوع تحقیقات کاربردی بوده و شیوه های جمع آوری اطلاعات اسنادی است. جمعیت کشور (به تفکیک مناطق شهری و روستایی) به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفته است. برای جمع آوری داده ها از سالنامه آماری کشور و سرشمارهای عمومی نفوس و مسکن طی سال های 1390 و 1395 استفاده گردیده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تحلیل معادلات ساختاری و نرم افزارهای مرتبط نظیر SPSS و Excel استفاده شده است. براساس نتایج بدست آمده مشخص شد، شاخص سالمندی در دو دوره مورد بررسی دارای روندی صعودی بوده و این روند صعودی در مناطق شهری بسیار قابل توجه است. همچنین، نتایج مقایسه شاخص میزان خام موالید نشان از تفاوت معنی دار و مثبت بین مناطق شهری و روستایی (با نفع مناطق شهری) و در شاخص های نرخ باروری کل و نرخ تجدیدنسل نشان از تفاوت معنی دار و منفی بین مناطق شهری و روستایی (با نفع مناطق روستایی) در هر دو دوره آماری مورد بررسی را دارد.

ا توجه به نیاز روز افزون به برنامه های آمایش سرزمین و برنامه ریزی های میان مدت، شناخت وضعیت جمعیتی در سالیان آینده و نیز برآورد تعداد و ساختار آن به یکی از سؤالات جدی برنامه ریزان از جمعیت شناسان تبدیل شده است. دست یابی به چشم اندازی از جمعیت و نیز برآورد های مقرون به واقع، نیازمند درک تحرکات جمعیتی است. وضعیت آینده ولادت با توجه به آن که امکان برنامه ریزی برای افزایش و کاهش را به برنامه ریزان می دهد توجه برانگیز است. شاید اگر می دانستیم که وقوع رویداد ولادت در یک جمعیت از چه مدلی تبعیت می کند، امکان مداخلات مؤثرتری با هدف تحقق سیاست های جمعیتی فراهم بود. به همین منظور مقاله حاضر سعی در برازش مدلی بر داده های ولادت پایگاه اطلاعات جمعیت کشور با استفاده از رگرسیون سری زمانی دارد. از داده های ماهانه ولادت از سال 1392 تا 1398را برای پیش بینی ثبت ولادت در سال 1399 استفاده شده است. با توجه به این که رویدادهای حیاتی رفتارهای تناوبی یکسانی برحسب زمان دارند، استفاده از توابع فوریه برای برازش مدل بر داده ها بهینه تر خواهد بود. به کمک ضریب تعیین و معیارهای RMSE مدل فوریه(8) را می توان به عنوان یک پیش بینی معتبر و مناسب برای تعداد ولادت ها در نظر گرفت. بر همین اساس برای سال 1399تعداد ولادت های پیش بینی شده رقمی درحدود 1072000 رویداد خواهد بود.

خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است که در اغلب کشورها و از جمله ایران دگرگونی های زیادی را تجربه کرده است. هدف اصلی این مطالعه، بررسی تغییرات و چالش های ساختاری و کارکردی خانواده ایرانی در دوره معاصر است. جهت نیل به این هدف، از روش تحقیق مرور سیستماتیک یا نظام مند بهره گرفته شده است. در این مطالعه، طی مراحل مختلف جستجو، 426 سند جمع آوری گردید. از این تعداد، 404 سند در مرحله بررسی اولیه، مرحله تطابق با معیارهای ورود مطالعات به تحقیق و مرحله داوری علمی و روش شناسی حذف، و در نهایت، 22 مطالعه برای استخراج و بررسی یافته ها انتخاب شدند. در این تحقیق، تغییرات و چالش های ساختاری و کارکردی خانواده ایرانی در ذیل 23 مقوله ساختاری و کارکردی مورد بحث قرار گرفته است. به طور کلی، بارزترین تحولات خانواده در ایران بر «ابعاد خانواده»، «سبک زندگی»، «ازدواج»، «طلاق»، «روابط درونی اعضاء»، «جایگاه جنسیتی و توزیع قدرت»، «اشتغال زنان»، «سطح سواد، آگاهی، نگرش ها و علایق اعضاء» و «فرزندآوری» متمرکز است. بیشترین چالش های این نهاد نیز در حوزه های «ازدواج»، «طلاق»، «روابط درون خانواده» و «ساختار قدرت و نقش های جنسیتی» مشاهده می شود.

جزیره کیش یکی مهمترین مناطق آزاد کشور و یک مقصد مهاجرتی است. کم و کیف جمعیت مهاجر نقش غیرقابل انکاری بر توسعه پایدار، گردشگری و امنیت کیش خواهد گذاشت. این مقاله به بررسی قصد سکونت در بین ساکنان جزیره کیش می پردازد، از مدل فولر و دجونگ برای تدوین مبانی نظری استفاده شده است. روش تحقیق پیمایش، حجم نمونه 498 نفر و روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای است. یافته ها نشان می دهند که دلایل عمده مهاجرت به کیش به ترتیب اهمیت عبارتند از: کار(7/36درصد)، زندگی در محیط بهتر(2/18درصد)، پیوستن به اعضاء خانواده (4/16درصد). از کل پاسخگویان، 40 درصد قصد سکونت دائم و 32 درصد قصد سکونت موقت و 28 درصد در این باره تصمیم مشخصی نداشته اند. میانگین نمره قصد سکونت دائم در بین زنان، افراد60 ساله و بالاتر، افراد با قومیت عرب، افراد بی سواد، بومیان، مهاجران در جستجوی محیط زندگی بهتر بیشتر از سایر گروه های جمعیتی بوده است. نیز بازنشسته ها، زنان خانه دار، کارگران ماهر بیشتر از سایر گروه های شغلی میل داشته اند بطور دائم در کیش بمانند. اما در مقابل، کارفرمایان، سرمایه گذاران و متخصصصان کمترین میل را برای سکونت دائمی در جزیره داشته اند. همچنین رابطه بین اعتماد اجتماعی و رضایت از زندگی در کیش با میل به سکونت دائمی مثبت و معنادار شد. نتایج حاکی از آن است که روند سکناگزینی مهاجران از نظر ترکیب جمعیتی و حرفه ای تصویر امیدوارکننده ای از کیفیت نیروی انسانی در جزیره کیش نمی دهد. در عین اینکه جهت رونق مناطق آزاد جذب سرمایه گذاران، کارآفرینان و متخصصان نقش محوری دارند، میل زیادی بین این گروه ها برای خروج از جزیره کیش وجود دارد که این مسئله می تواند برای کیفیت سرمایه انسانی، توسعه اقتصادی و گردشگری کیش چالش برانگیز باشد، لذا اتخاذ سیاستهای مناسب برای حفظ و جذب کارآفرینان، سرمایه گذاران و متخصصان ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

خانواده بدون شک اصلی ترین نهاد درجامعه به شمار می آید که چه درگذشته و چه در جامعه امروزی کارکردهای مهمی را داراست، لذا انعکاس تغییر در خانواده آنقدر مهم است که می تواند به کل جامعه تعمیم یابد. به دلیل اهمیت تحولات جمعیتی ایران در چهار دهه اخیر، موضوع محوری این مقاله مساله شناسی تحول خانواده با استفاده از بررسی آمار وقایع حیاتی ولادت، ازدواج و طلاق موجود در آرشیو سازمان ثبت احوال کشوراست. در این مقاله از روش اسنادی و تحلیل ثانویه به بررسی چهار دوره 10ساله ولادت، ازدواج و طلاق پرداخته شده است. در نتیجه بررسی کلی شاخص های جمعیتی ولادت، ازدواج و طلاق نشان داد که خانواده ایرانی طی 40 سال تغییراساسی را تجربه کرده است. رشد منفی ولادت و کاهش رشد ازدواج درمقایسه با رشد چند برابری طلاق را می توان نشانه های جمعیتی دانست که ایران را در مرحله دوم گذار جمعیتی قرار داده است. از طرفی تشدید روابط اجتماعی بدون مرز در قالب شبکه های گسترده ارتباطی موجب تحول در نگرشها، ارزشها و چارچوب های زندگی سنتی شده است. بویژه دگرگونی هویت زنان به عنوان یک عضو موثر در زاد و ولد، تحت تاثیر جهانی شدن، توانست نقشی تاثیر گذار در تحول خانواده را رقم زند.

وقوع بلایای طبیعی مداوم و شدید در مقیاس وسیع طی سالهای اخیر، علاقه روزافزون به فهم بهتر اینکه چگونه این وقایع عمدتاً ویرانگر، باعث تغییر فرایندهای مهم جمعیتی می شوند را افزایش داده است. این مقاله به صورت خلاصه و سیستماتیک به ارائه شواهدی می پردازد که بلایای طبیعی به طور معناداری بر روی مرگ ومیر، سلامت، باروری و مهاجرت اثرگذار بوده و می باشند. درحالی که این فرایندها به طور بسیار نزدیکی در ارتباط متقابل با هم هستند، اما تا اندازه زیادی به خاطر فقدان داده های مناسب، تحلیل های جامع نسبتاً کمی بر روی روابط متقابل این پدیده ها انجام گرفته است. سرمایه گذاری بر روی سیستم های جمع آوری اطلاعات جمعیتی، برای بدست دادن شواهد علمی پیش از بلایا یا همزمان با بلایا، باعث افزایش عمق و وسعت تحقیقات مربوط به بلایای طبیعی، افزایش فهم تغییرات جمعیتی و افزایش آگاهی در مداخلات سیاست گذاری خواهد شد.