مجید گودرزی

گردشگری فعالیت اقتصادی وابسته به فرایند سرمایه و اقتصاد بازار است و سرمایه گذاری در توسعه گردشگری نقشی حیاتی، اصلی و بنیادین دارد؛ ازاین رو توسعه گردشگری وابستگی کامل به سرمایه گذاری های داخلی و خارجی در هر کشور دارد و بدون این سرمایه گذاری ها حتی شکل گیری جریان گردشگری با تأثیرگذاری اقتصادی غیرممکن است. به همین منظور، این پژوهش با هدف تدوین و اولویت بندی راهبردهای توسعه سرمایه گذاری در گردشگری استان خوزستان انجام شده است. هدف پژوهش از نوع توسعه ای   کاربردی و ماهیت و روش انجام آن توصیفی   تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش دربردارنده سی نفر از کارشناسان و خبرگان حوزه گردشگری و سرمایه گذاری است که با توجه به شمار محدود، همه افراد برای نمونه انتخاب شدند. تجزیه وتحلیل داده ها با تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره در محیط فازی نظیر دیمتل فازی (FDEMATEL) و فرایند تحلیل شبکه ای فازی (FANP) و تلفیق آن ها در مدل صورت گرفته است. شایان ذکر است که برای حل مدل های تصمیم گیری فازی مذکور از نرم افزار متلب و اکسل استفاده شده است. براساس نتایج پژوهش، برای نیل به توسعه سرمایه گذاری در بخش گردشگری استان خوزستان باید عملیاتی کردن راهبردها به ترتیب اولویت راهبرد تنوع (ST) (با امتیاز وزنی 29%)، راهبرد بازنگری (WO) (با امتیاز وزنی 26%)، راهبرد تدافعی (WT (با امتیاز وزنی 24%) و راهبرد تهاجمی (SO) (با امتیاز وزنی 21%) در رأس برنامه های اجرایی مدیران ذی ربط قرار گیرد. نتایج مذکور حاکی از غلبه نقاط قوت بر تهدیدها و ضعف ها، و فرصت های موجود در توسعه سرمایه گذاری در حوزه گردشگری استان است.

در جهان امروز، شهرها مکان اصلی کار و زندگی انسان ها هستند [1]. شهرنشینی به عنوان یکی از پدیده های عمده دوران معاصر، از عوامل مهم تأثیرگذار بر سلامت فردی اجتماعی شهروندان و مظهر شبکه ای از روابط پیچیده اجتماعی و شکل دهنده بسیاری از چالش های اساسی در زندگی شهروندان نیز است [2]، به طوری که بیشتر شهرهای بزرگ با مشکلاتی همچون جدایی گزینی قومی، محرومیت و نابرابری های اجتماعی و اقتصادی، سلامت، رفاه، نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی، تفریحی و... مواجه اند [3]. امروزه رهیافت های گوناگونی از جمله شهر اکولوژیک، رشد هوشمند، زیست پذیری، نوشهرگرایی و شکوفایی شهری برای مواجهه با این شرایط و حل این معضلات در شهرهای جهان مطرح و به کار گرفته شده است [4]. در سال 2012 سازمان اسکان بشر ملل متحد، رویکردی تازه ای را در حوزه توسعه شهری، به نام شکوفایی شهری مطرح کرد که عبارت است از: یک ساخت اجتماعی که به حوزه اعمال بشر جامه عمل می پوشاند [5]. شهر شکوفا شهری است جامع که فضاهایی برای تعامل اجتماعی، تفریح، توسعه اقتصادی و اجتماعی گروه های آسیب پذیر و انسجام اجتماعی را با فراهم کردن فضاهای مناسب و طراحی متناسب فراهم می کند. هدف سازمان ملل از شکوفایی شهری، دسترسی به ایمنی فراگیر و قابل دسترس، فضاهای سبز و عمومی به ویژه برای زنان، کودکان، سالمندان و افراد ناتوان است. به کارگیری روش آینده نگاری در شهرها و مدل سازی مراحل آینده نگاری در حیطه مسائل شهری می تواند به رواج فرهنگ آینده نگاری و کاربرد آن در شهرها بینجامد و با تشویق به مشارکت در حل مسائل شهری مفید واقع شود [6]. در واقع، وجود چنین مشکلاتی، موجبات روی آوردن به رویکرد آینده پژوهی در برنامه ریزی شهری را فراهم کرده است. از این رو، با محور قرار دادن نظریه شهر شکوفا، فصل نوینی از توسعه فضای شهری فراروی برنامه ریزان، مدیران و... گشوده می شود. این ابتکار نوعی رویکرد اساسی برای تحقق آن در مسیر پایداری در سطوح مختلف سلسله مراتبی و مقیاس های جهانی، ملی، منطقه ای و محلی است [7]. بنابراین هر شهری در راستای نیل به شکوفایی، دستخوش فراز و نشیب هایی می شود [8]. در نتیجه در سال های اخیر، تلاش در زمینه سنجش شکوفایی شهری در شهرهای مختلف جهان مورد توجه واقع شده است. این سنجش و مقایسه، شهرها را در ارتباط با پنج بعد شکوفایی شهری یعنی تولید اقتصادی و بهره وری، کیفیت زندگی، عدالت، زیرساخت ها و پایداری زیست محیطی مورد توجه قرار داده اند.شهر بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان به عنوان یکی از شهرهای قدیمی استان با جمعیتی 122 هزار نفری به عنوان جامعه هدف پژوهش با مشکلاتی همچون گسترش سریع شهرنشینی، تغییر کاربری های غیر اصولی در حوزه زمین های کشاورزی و باغ ها، زیرساخت های نامناسب شهری، فرسوده بودن زیاد بافت ها شهری و عدم تناسب با دیگر بافت ها، نبود دسترسی مناسب شهروندان به خدمات شهری، گسترش پراکنده شهر، آلودگی هوا و افزایش هزینه های خدمات رسانی مواجه است. علی رغم این موارد، ضرورت به کارگیری روش های مؤثر برای پیشبرد اهداف نوآورانه و شکوفا لازم است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف اصلی تحلیل و ارزیابی شاخص های شکوفایی شهری در سطح شهر بهبهان در پی پاسخ گویی به سؤالات زیر است:1- عوامل تأثیرگذار بر شکوفایی شهر بهبهان کدام اند؟2- از میان نیروهای پیشران تأثیر گذار بر شکوفایی شهر بهبهان کدام پیشران بیشترین و کمترین تأثیر را دارد؟مواد و روش هاروش پژوهش حاضر با توجه به مسئله پژوهش، از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی است در این پژوهش ب ه منظور ف راهم س اختن مب انی تئوری و به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز در زمینه شاخص های شکوفایی شهری از روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای استفاده شد. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه و پرسشنامه است. در این پژوهش جامعه آماری تحقیق را مدیران شهری و خبرگان دانشگاهی صاحب نظر در حوزه برنامه ریزی شهری تشکیل می دهند. معیارهای انتخاب مدیران و خبرگان، تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و دسترسی است. بنابراین، با روش نمونه گیری گلوله برفی تعداد 20 نفر از خبرگان، متشکل از کارشناسان با تخصص های برنامه ریزی شهری و آینده پژوهی که با منطقه مورد پژوهش آشنایی داشته اند؛ جهت پاسخ گویی میزان تأثیر هر یک از عوامل بر سایر عوامل انتخاب شدند. در این ارتباط، 41 متغیر به دست آمده از مصاحبه با خبرگان با هم تلفیق می شود و مجموعه ای از متغیرهای مؤثر بر آینده شکوفایی شهر بهبهان منطقه در ابعاد پنج گانه (بهره وری، زیرساخت ها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیط زیست) استخراج شد. سپس، با به کارگیری روش تحلیل اثرات متقاطع، تحلیل متغیرها از طریق نرم افزار میک مک صورت گرفته و در نهایت عوامل پیشران کلیدی شکوفایی شهری استخراج شد.یافته هاتحلیل کلی محیط سیستم: جدول 2، برآیند اثرات متقابل 41 پیشران تأثیرگذار بر وضعیت آینده شکوفایی شهر بهبهان، بر اساس تشکیل ماتریس 41×41 است. نتایج این جدول نشان دهنده تعداد تکرار 4 بار و درجه پرشدگی 91/07 درصد است که حکایت از تأثیرگذاری بسیار زیاد پیشران ها بر هم دارد. از مجموع 1681 رابطه قابل ارزیابی در ماتریس، 150 رابطه عدد صفر، 465 رابطه با مقدار یک دارای تأثیر ضعیف نسبت به هم و 692 رابطه با عدد 2 دارای روابط اثرگذاری نسبتاً قوی است. به علاوه، 374 رابطه عدد 3 دارد و این به معنای آن است که روابط پیشران های کلیدی بسیار زیاد و از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری زیادی برخوردارند. شهر بهبهان به دلیل گسترش سریع شهرنشینی، با مشکلاتی همچون تغییر کاربری های غیر اصولی در حوزه زمین های کشاورزی و باغ ها، زیرساخت های نامناسب شهری، فرسوده بودن زیاد بافت ها شهری و عدم تناسب با دیگر بافت ها، نبود دسترسی مناسب شهروندان به خدمات شهری، گسترش پراکنده شهر، آلودگی هوا و افزایش هزینه های خدمات رسانی مواجه است. همچنین، نبود یک برنامه ریزی درست و منطقی، این شهر را در آینده ای نه چندان دور به شهری تبدیل خواهد کرد که قابلیت زیست در آن با مشکل مواجه خواهد بود. از میان 41 نیروی پیشران، 9 پیشران بازریابی و ایجاد بسترهای سرمایه گذاری، وضعیت اشتغال، برابری اجتماعی، شرایط اقتصادی، اشتغال و مشارکت زنان، رضایت از امنیت عمومی، برابری اقتصادی، قدرت اقتصادی و کیفیت مسکن بر وضعیت شکوفایی شهر اثر کلیدی دارند و این پیشران ها مربوط به بعد بهره وری و عدالت و مشارکت اجتماعی هستند، بنابراین مؤثرترین و کلیدی ترین پیشران ها محسوب می شوند و برای بالا بردن سطح شکوفایی شهری در شهر، توجه به این شاخص ها از اهمیت خاصی برخوردار است.نتیجه گیریاین پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی شاخص های شکوفایی شهری، شهر بهبهان انجام گرفته است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داده است که الگوی کلی پراکندگی پیشران های شکوفایی از نظر تحلیل اثرات متقابل، در مجموع بیانگر وضعیت یک سیستم محیطی تقریباً پایدار است. از میان 41 نیروی پیشران، 9 پیشران بسترهای سرمایه گذاری، وضعیت اشتغال، برابری اجتماعی، شرایط اقتصادی، اشتغال و مشارکت زنان، رضایت از امنیت عمومی، برابری اقتصادی، قدرت اقتصادی و کیفیت مسکن جزء پیشران های کلیدی تأثیرگذار بر آینده شکوفایی شهر بهبهان هستند. تحلیل این پیشران ها نشان داده است که شاخص های وضعیت اشتغال، ایجاد بسترهای سرمایه گذاری، شرایط اقتصادی و قدرت اقتصادی مربوط به بعد بهره وری و نشان دهنده اهمیت این بعد از شکوفایی است. همچنین، شاخص های برابری اجتماعی، اشتغال و مشارکت زنان و برابری اقتصادی مربوط به بعد عدالت و مشارکت اجتماعی و شاخص های کیفیت مسکن و رضایت از امنیت عمومی مربوط به بعد کیفیت زندگی شکوفایی شهر هستند.یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد از پنج بعد شکوفایی شهری در شهر بهبهان، بعد بهره وری، عدالت و مشارکت اجتماعی و کیفیت زندگی از اهمیت بالایی برخوردارند و باید متولیان شهر به این ابعاد توجه خاص و بیشتری داشته باشند.نتایج به دست آمده از این پژوهش در تطابق با نتایج پژوهش های محمدخانی و همکاران (1400)، برزگر و همکاران (1401) و پیتمن و همکاران (2019)، نشان دهنده اهمیت شکوفایی شهری به عنوان یک سیاست شفاف، توسعه متعادل و هماهنگ در یک محیط حاکی از انصاف و عدالت است. علاوه بر این، نتایج این پژوهش هم راستا با تحقیقات عباسی (1401)، و خزاعی نژاد (1400) است، که نشان می دهد موضوع شکوفایی شهری رویکردی کل نگر و جامع برای ارتقای سطح خوشبختی جمعی و هدایت شهرها به سوی افقی روشن از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی محسوب می شود و شاخص های شکوفایی شهری همچون ایجاد بسترهای سرمایه گذاری در شهرها، برابری اقتصادی و اجتماعی، اشتغال و مشارکت اجتماعی و کیفیت زیرساخت های اساسی برای رسیدن یک شهر به شکوفایی لازم است. بنابراین ضرورت توجه به همه بخش ها و زیربخش و ساختار آن ها و به کارگیری روش های مؤثر برای پیشبرد اهداف نوآورانه و شکوفا لازم است. از این رو، برای دستیابی به فرایندی منطقی برای رسیدن به شرایط مطلوب و ایده آل در قالب مفهوم شکوفایی شهری توجه به همه ابعاد شکوفایی ضروری است.راهکارهای ارتقای شاخص های شکوفایی شهر بهبهان با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش عبارت اند از:1- توجه متولیان امر و مسئولان شهری به توریع بهینه کاربری ها و ارتقای وضعیت زیرساخت ها و کاهش نابرابری در سطوح مختلف فضاهای شهری2- ایجاد تهمیداتی در جهت افزایش کیفیت خدمات شهری3- توجه به بافت های ناکارآمد شهر جهت ارتقا و بهبود کیفیت زندگی در آن ها4-ارتقای مشارکت شهروندان در امور شهری جهت ایجاد طرح های شهری5- توجه به وضعیت جغرافیایی شهر در انجام پروژه ها و طرح های توسعه شهری

امروزه نقش شهروندان در مشارکت امور شهری بر کسی پوشیده نیست، شهروندان به عنوان کسانی که در شهر زندگی می کنند حق مشارکت در امور شهر را دارند؛ تا شهری پویا و پایدار داشته باشند؛ زیرا مردم بهتر از هر مدیر و کارشناسی از مشکلات شهر و محله خود باخبر هستند و می توانند نقش مهمی در ایجاد و توسعه یک شهر پایدار داشته باشند. در این مقاله سعی داریم به میزان موفقیت شهر جدید رامشار از مشارکت اجتماعی با استفاده از روش AHP و GISبپردازیم. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر نوع، توصیفی تحلیلی می باشد. داده های این تحقیق با استفاده از ابزار پرسشنامه به دست آمده است که نحوه پاسخگویی به سؤالات به صورت مستقیم و رودررو بوده است. جامعه آماری 3245 نفر جمعیت شهر رامشار بوده که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 344 بدست آمد است. از داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS میانگین گرفته شد سپس با مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) محاسبات آماری معیارها و زیر معیارها و در آخر وزن نهایی گزینه ها برای تصمیم گیری بهتر به دست آمد. درنهایت توزیع فضایی مشارکت اجتماعی در سطح نواحی با استفاده از نرم افزار GIS 10 بر روی نقشه نشان داده شد. از تحلیل داده ها این نتیجه حاصل شد که در شهر رامشار، ناحیه دو از میزان مشارکت اجتماعی بالاتری برخوردار است و این امر گویای توجه بیشتر به نظر مردم در فرآیند امور اجتماعی و اداری خود در سطح جامعه می باشد و در کل این واقعیت را بیان می دارد که مشارکت اجتماعی می تواند در پیشبرد اهداف طرح های توسعه شهری و رضایتمندی شهروندان از محیط زندگی خود مؤثر باشد.

امروزه با توجه به اثرپذیری بخشی از مشکلات کلان شهرها، لزوم اتخاذ راهکارهای مدیریتی و طراحی و اجرای سیستم های مناسب ترافیکی در شهرها توسط مجموعه مدیریت شهری ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر می کوشد تا به ارزیابی راهکارهای مدیریتی کنترل ترافیک در محلات کیانپارس و زیتون کارمندی بپردازد. پژوهش به لحاظ نوع، توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف، کاربردی- نظری بوده و برای جمع آوری داده ها و اطلاعات مربوط به آن از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. در مطالعات میدانی پس از تائید نهایی راهکارها، با تهیه پرسشنامه، نظرات متخصصان جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان داد که در محله کیانپارس، تقسیمات فضایی- کالبدی با بتای 532/0 و نظارتی– مدیریتی با بتای 324/0 بیشترین تأثیر را بر حمل ونقل شهری دارد. مؤلفه های مدیریت یکپارچه و حمل نقل عمومی با بتای 309/0 و زیرساختی، طرح ها و پروژه های عمرانی با ضریب بتای 254/0 در رتبه های سوم و چهارم تأثیرگذاری قرار دارند. در مورد محله زیتون کارمندی نیز بالاترین تأثیر به مؤلفه مدیریت یکپارچه و حمل نقل عمومی با بتای 563/0 و زیرساختی، طرح ها و پروژه های عمرانی با بتای 304/0 تعلق دارد. مؤلفه نظارتی– مدیریتی با بتای 278/0 رتبه بعدی را دارد. پایین بودن میانگین شاخصی باعث شده تا مجموع شاخص ها نیز پایین تر از حد مبنا باشند.

در رویکرد توسعه میان افزا پیشنهاد می شود که به جای زیر ساخت و ساز بردن زمین های حاشیه ای شهرها، اراضی خالی و اراضی بافت تخریبی مانده ی درون شهری هدف توسعه قرار گیرند. با توجه به این مهم، در این مقاله سعی شده است به شناسایی و اولویت بندی موانع توسعه ی میان افزای شهر زابل با استفاده از تکنیک چانگ پرداخته شود. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش انجام، توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های پیمایشی (میدانی) است. جامعه آماری برای شناسایی موانع توسعه میان افزا شامل کلیه ساکنان شهر زابل در سال 1401 می باشد که حجم نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران، 384 نفر محاسبه شد. روش نمونه گیری، تصادفی هدفمند بوده و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 80/0 محاسبه گردید. با استفاده از آزمون تی تک نمونه ای (t-test) در نرم افزار آماری SPSS موانع شناسایی و همچنین برای اولویت بندی موانع پیش رو، اطلاعات و داده های موردنیاز از طریق واقعیت های موجود شهر مذکور و پرسشنامه که از 20 کارشناس مرتبط تهیه شد، سپس با استفاده از تکنیک چانگ (AHP- FUZZY) داده ها و اطلاعات مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می دهد مهم ترین مانع اجرای طرح توسعه میان افزای شهر زابل، شاخص اقتصادی با وزن نهایی (483) می باشد.