مقصود فراستخواه

در این پژوهش موانع آموزش و بهسازی اعضای هیأت علمی مورد کاوش قرار گرفت. برای این منظور با 19 نفر از سیاست گذاران در عرصه آموزش عالی، مدیران دانشگاهی، خبرگان حوزه آموزش و بهسازی اعضای هیأت علمی در زمینه پژوهش مصاحبه شد و داده ها از مصاحبه ها استخراج شد. به منظور تحلیل داده های حاصل از مصاحبه از روش کیفی گرانهیم و لوندمن استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها طی سه مرحله، کدگذاری باز، محوری و انتخابی و در قالب دو مقوله کلی شامل: موانع برون دانشگاهی شامل (فقدان استقلال دانشگاهی، حاکمیت نگاه سیاسی، نبود سیاست ها و خط مشی های کلان در حوزه آموزش و بهسازی اعضای هیأت علمی و وجود نگاه کمی به توسعه دانشگاه ها و اعضای هیأت علمی) و موانع درون دانشگاهی (شامل موانع کالبدی و مالی، موانع سازمانی، موانع اجرایی و موانع مربوط به اعضای هیأت علمی) ارائه شده اند. در نهایت پیامدهایی که عدم آموزش و بهسازی اعضای هیأت علمی می تواند به دنبال داشته باشد در قالب پیامدهای فردی و سازمانی ارائه شده است. 

در این پژوهش با بررسی روندهای اصلی تحولات آموزش عالی و کلان پیشران های اثرگذار بر تضمین کیفیت آموزش عالی از رهگذر بازخوانی و دریچه نگاه صاحب نظران و اندیشه های صورت گرفته، به سنخ شناسی نیروهای شکل دهنده تضمین کیفیت در آموزش عالی اقدام شده است. پژوهش حاضر به شیوه کیفی با رویکرد فنومولوژی و به روش  نمونه گیری هدفمند اجرا شد. با 17 نفر از اعضای هیئت علمی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته صورت گرفت. داده ها به روش استرابرت و کارپنتر (2003) تجزیه وتحلیل شد. یافته های به دست آمده در خصوص شکل دهنده های تضمین کیفیت در هفت مضمون اصلی شامل عوامل درون زا، محیطی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، بین المللی، زیرساختی و زیست محیطی و 17 مضمون فرعی خلاصه شد. یافته های این پژوهش می تواند افق های جدیدی را در خصوص اندیشه در زمینه خلق آینده مطلوب و معیاری برای اصلاح سیاست ها و برنامه های بلندمدت در حوزه مسائل مرتبط با کیفیت آموزش عالی بگشاید.

مقدمه و هدف: با توجه به روند شکل گیری نسل چهارم از دانشگاه ها و تأکید بر پاسخ گویی به نیازهای جامعه ی مدنی و عدم مشخص بودن ویژگی های چنین دانشگاهی به صورت جامع، هدف از پژوهش حاضر، طراحی الگوی مفهومی دانشگاهی نوآور در ارتباط با جامعه مبتنی بر مارپیچ چهارگانه(QH) می باشد.                     روش شناسی پژوهش: پژوهش از نظر هدف کاربردی است. ابتدا مبتنی بر روش مرور نظام مندِ 37 مقا له علمی–پژوهشی داخلی و خارجی مرتبط با موضوع در سال های1990 تا 2020 و نیز اسناد بالادستی نظام آموزش عالی ایران به روش تحلیل محتوا، ویژگی های دانشگاه نوآور در ارتباط با جامعه احصاء و سپس مبتنی بر روش تحقیق توصیفی-پیمایشی، با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته، اعتباریابی سازه ها و برازش مدل از طریق تحلیل عاملی تاییدی و مدل سازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی(PLS) مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به جامعیت الگوی مفهومی و نیاز به ارزیابی تمامی ابعاد آن(نهادها، فرایند، ستانده ها و تأثیرات) و تاکید بر ارتباط با جامعه ی مدنی، دانش آموختگان و اعضای هیأت علمی فعال در شرکت های مستقر در پارک های علم و فناوری دانشگاهی فعال در دوران همه گیری کرونا به عنوان جامعه ی آماری پژوهش انتخاب شدند و پرسشنامه میان 250 نفر در دو پارک علم و فناوری دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی کرمانشاه با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه توزیع گردید.                                                             یافته ها: الگوی نهایی با پدیده ی هسته ای نام گذاری شده توسط مؤلفان، با عنوان "دانشگاه نوآور اجتماعی" و با اتخاذ رویکرد سیستمی به دانشگاه به عنوان دانشگاهی باز در 4 مقوله ی خوشه ای شامل نهاده ها، فرایند تعاملات، ستانده ها و تأثیرات با 11 مقوله ی اصلی و 32 مؤلفه به روش کدگذاری طراحی گردید. بارعاملی بالای تمامی گویه ها ( مقادیر بالای 5/0) نشان از سطح معناداری قوی و همستگی زیاد میان متغیرهای قابل مشاهده با متغیرهای پنهان دارد. همچنین برازش مدل در هر چهار خوشه ی مقوله ای با محاسبه ی معیار GOF، در سطح قوی(755/0) تائید شد. بحث و نتیجه گیری: ویژگی برجسته دانشگاه نسل چهارم، جامعه محوری و تاکید بر پاسخگویی و مسئولیت پذیری در برابر جامعه مدنی در سطح محلی، ملی، جهانی می باشد و مسئولان و مدیران دانشگاهی باید این مهم را در تمامی ابعاد سیستمی دانشگاه اعم از نهاده ها، فرایند تعاملات، ستانده ها و تأثیرات دانشگاه مد نظر قرار دهند.  

مقاله حاضر با هدف اصلی مطالعه رابطه بین تجربه زیسته دانشجویان در تفکر انتقادی و سواد محیط زیستی آنان در سال تحصیلی 1402-1403 انجام شد. روش تحقیق پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش گردآوری داده ها، از نوع غیرآزمایشی و به لحاظ معیار زمان از نوع مقطعی است. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال تحصیلی 1402-1403 بودند که تعداد آن ها درمجموع، 26000 نفر برآورد شد. حجم نمونه برای سطح آلفای 05/0، توان آزمون 80/0 و اندازه اثر قابل تشخیص در جامعه آماری بر مبنای نمونه آماری 15/0 برابر با 435 نفر به دست آمد. به م نظور سنجش سواد محیط زیستی دانشجویان، از مقیاس استاندارد شری و تیواری (2021) استفاده شد. همچنین، سنجش تجربه زیسته تفکر انتقادی دانشجویان با استفاده از پرسش نامه ساخت و اعتباریابی شده توسط (کاشف و همکاران، 1404) بود. گردآوری داده ها با روش سهمیه ای انجام شد. پایایی داده ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شد که این ضریب برای سواد محیط زیستی و تجرب زیسته تفکر انتقادی در سطح قابل قبول بود. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 26 انجام شد. براساس نتایج، تجربه زیسته تفکر انتقادی در پایین تر از متوسط و به لحاظ سطح سواد محیط زیستی در بالاتر از متوسط برآورد شد. همچنین، نتایج، وجود ارتباط در سطح متوسط بین تجربه زیسته تفکر انتقادی و سواد محیط زیستی را تأیید کرد.

این مقاله بخش کمّی از نتایج یک پژوهش ترکیبی است که به روش اکتشافی متوالی (کیفی – کمّی) انجام شده است. هدف از تحقیق بررسی تجربهزیسته دانشجویان در تفکر انتقادی در دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال تحصیلی 1402-1403 بود. در مرحله کمّی، روش پژوهش از نوع پیمایشی (توصیفی و غیرآزمایشی) است و از تحلیل همبستگی و تکنیک تحلیل عاملی برای تحلیل داده ها استفاده شد. حجم نمونه برابر با 435 نفر به دست آمد که بر مبنای چهار متغیر دانشگاه، دانشکده، مقطع تحصیلی و جنسیت به تناسب توزیع شد. شیوه نمونه گیری سهمیه ای بود. ابزار اولیه شامل 50 آیتم و پنج عامل اصلی شامل زیست شرافتمندانه و مسئولانه، مواجهه چندگانه، اندیشیدن به فراسو، دوگانه هزینه-پاداش و نابودگری سازمانی بود که بر اساس تحلیل کیفی طراحی و در مرحله کمّی ارزیابی و تحلیل شدند. درمرحله کمّی از ساختار عاملی نهایی هفت عامل مشتمل بر 37 آیتم استخراج شد. دوعامل جدید شامل سازمان محافظه کار و مرجعیت غیرانتقادی به ترتیب از نابودگری سازمانی و مواجهه چندگانه نشئت گرفت. بارهای عاملی به دست آمده برای شش عامل بارگذاری شده بر روی تجربه زیسته دانشجویان در تفکر انتقادی (همه عوامل به جز سازمان محافظه کار) بالاتر از مقدار 60/0 به دست آمده است که حاکی از اهمیت بالای هر یک از این ابعاد در برآورد نمره نهایی هریک از افراد مطالعه شده است. ساختار سلسله مراتبی مقیاس تجربه زیسته دانشجویان در تفکر انتقادی نیز تحلیل و تأیید . نتایج پژوهش حاضر تلاشی برای توسعه ابزارهای جدید برای ارزیابی تفکر انتقادی در محیط های آموزشی به شمار می رود.