محمود طاووسی

محمود طاووسی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱۰۳ مورد.
۴۱.

مُهرخاتم بررسی ویژگی های مهر پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ششم بهار ۱۳۹۳ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: دوران اسلامی مهر خاتم پیامبر (ص) آداب مُهرنویسی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص)
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی قبل از صفویه
تعداد بازدید : ۲۳۶۲ تعداد دانلود : ۸۴۵
مهر خاتم در اواخر سال ششم یا اوایل سال هفتم هجری برای ممهور کردن نامه های پیامبر به حکام سرزمین های همجوار، ساخته و پرداخته شد. این مهر ظاهراً از نوع انگشتری و شکل صفحه نگین آن مدور بوده است و بر آن در سه سطر عبارت «محمد رسول الله» را نقش کرده بودند؛ جنس و نگین آن نیز از سنگ حبشی تا انواعی از فلزات چون مس و آهن و نقره روایت شده است. پس از وفات پیامبرص این مهر ابتدا به ابوبکر و سپس عمر و عثمان رسید و آن ها نیز نامه ها و مکاتبات خود را بدان اعتبار می بخشیدند. مهر خاتم در حدود سال سی ام هجری در چاه اَریس(نزدیکی مدینه) افتاد و دیگر به دست نیامد، اما عثمان نظیرش را ساخت و مهر معمول خلافت داشت. با این حساب جز نامه های شخص پیامبرص، بخشی از نامه های خلفای راشدین نیز ممهور به مهر حقیقی پیامبرص بوده است؛ مکاتباتی که اگر نمونه ای اصیل از آن ها به دست آمده بود، لااقل اثر مهر خاتم را به ما نشان می داد. اوصاف این مهر در متون متقدم اسلامی نشان از نخستین اقدامات و ضروریات تشکیل نظام دیوانی در صدر اسلام است؛ همچنین استفاده از نوشتار جای تصویر، شکل مدور، ترکیب سه-سطری، و شعارهای مذهبی از این جا در مهرهای اسلامی تجربه شده و در سراسر دوران تاریخی اسلام تداوم یافته است. ویژگی های مهر خاتم در مقالة پیش رو با روش تحقیق تاریخی- توصیفی، بررسی و تحلیل شده است.
۴۲.

نقش قرآن کریم در آفرینش هنری و شیوه های مختلف کتاب آرایی در تمدن اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال اول بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ 6 - 18

کلیدواژه‌ها: کتاب آرایی قرآن هنر موزه ملی تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۲۸۶
قرآن کریم نقش مهمی در شکل گیری هنر اسلامی ایفا کرده است و زیبایی شناسی آن از زوایای مختلف قابل بحث است آنچه در این پژوهش مورد مداقه قرار گرفته زیبایی قرآن کریم با توجه به هنر کتاب آرایی است. هدف پژوهش بررسی تذهیب، خوشنویسی و تجلید نسخه های خطی قرآن با رویکرد زیبایی شناسی است و بیان اینکه قرآن نقش مهمی در اعتلای هنر کتاب آرایی بخصوص در سه محور فوق الذکر داشته است. سوال پژوهش این است که علت رونق، شکل گیری و تکامل کتاب آرایی در تمدن اسلامی ایران ریشه در چه مسائلی دارد؟ فرضیه تحقیق مبتنی بر آن است که پیشینه نقش و نگارهای ایرانی و به کار بردن آن ها در چهارچوب مقیدات دین اسلام و بهره گیری از سرچشمه فیاض و لایتناهی قرآن کریم نقش مهمی در اعتلای هنر کتاب آرایی در ایران اسلامی دارد. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و همراه با بازدید از آثار گنجینه اسلامی موزه ملی ایران است. نتیجه بیانگر آن است که علت رشد این هنر، بهره گیری هنرمندان مسلمان ایرانی از عناصر پایدار هنر های ایرانی در چارچوب دستورات و مقیدات قرآن مجید با محوریت توجه به ائمه معصومین است به نحوی که اثر هنری آن ها تمدن اسلامی جهان را متاثر از بینش هنری اسلامی خود کرده است در این میان کتاب آرایی و صفحه آرایی نسخه های قرآنی از جایگاه والایی برخوردار هستند و ارتباط تنگاتنگی با سه محور مورد پژوهش کتاب آرایی در این مبحث دارد.
۴۳.

فرهنگ لطایف اللغات عبداللطیف عبّاسی گُجراتی و ویژگی های آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال ششم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: عبداللطیف عبّاسی گُجراتی لطایف اللغات فرهنگ لغات مثنوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۸ تعداد دانلود : ۶۶۶
آن چه که در این مقاله مورد مطالعه قرارگرفته، برّرسی و معرّفی فرهنگ لطایف اللغات عبداللطیف عبّاسی است. عبداللطیف، از محققّان و مُنشیان دوره ی جهانگیری (1014-1037) و اوایل دوره ی شاه جهان (1037-1068) است که درگُجرات هندوستان چشم به جهان گشود.از او آثاری متعدّد، در زمینه های گوناگون ادبی بویژه درباره ی مثنوی مولانا و حدیقه ی سنایی به زبان فارسی به یادگار مانده است. لطایف اللغات ازجمله آثاری است که در باره ی لغات و اصطلاحات مثنوی مولانا در قرن یازدهم هجری به رشته ی تحریر درآمده است. مؤلّف در تهیّه و تدوین آن از فرهنگ های متعدّد چون قاموس، صراح، کنزاللغات، فرهنگ جهانگیری... بهره گرفته است و هم چنین ریشه ی تمام واژگان فارسی، عربی، ترکی، سُریانی را درآن به دست داده است. چون مُصنِّف، ایرانی تبار نبوده تصنیفاتش جز معدودی مورد توجّه خداوندان علم و دانش قرار نگرفته است. لذا این نوشته درصدد است به تحلیل و توصیف کتاب لطایف اللغات، از زوایای گوناگون مانند تلفظ واژگان، ریشه شناسی، مباحث دستوری، معانی واژگان و ذکر شاهد مثال بپردازد.
۴۴.

الأسطورة والرمز وتوظیفهما فی منظومة بانوگشسب نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اضاءات نقدیه سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: الرمز الماء بانوگشسب نامه الأسطورة المرأة المقاتلة التحول الجسدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۶ تعداد دانلود : ۴۷۷
تکشف الأساطیر عن الحلقات الخفیة للاوعی الجماعی عند البشر، وهی تحمل فیطیاتها الکثیر من المفاهیم الرمزیة والمفعمة بالأسرار عند کل أمة. إنّ منظومة بانوگشسب نامه منظومة أسطوریة یشاهد القارئ فیها ألواناً من التوظیف الأسطوری للنماذج العلیامن المرأة البطلة والمقاتلة. ویشیر تقریر اعتماد المرأة علی ذاتها فی المنظومة إلی فترة ازدهار دور المرأة فی عصر الزراعة، العصر الذی یدعی عصر زعامة المرأة. تحاول المرأة فی هذه المنظومة البدیعة أن تعبر عن قدراتها وماهیتها. وبناء علی ما تقدم، تسعی هذه المقالة إلی إظهار شخصیة بانوگشسب فی هذه المنظومة وتسلیط الضوء علی توظیفات أسطوریة أخری، مثل: التحول الجسدی الذی یعدّ من القضایا المهمة فی هذه المنظومة، کما تدرس موضوع رمزیة الماء من خلال إطار نظری یحاول تحلیل التوظیفات الأسطوریة المذکورة أعلاه.
۴۵.

قیاس تطبیقی جایگاه زن در هنر هند و ایران باستان

نویسنده:
منبع: دانش هنرهای تجسمی دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: زن الهه هنر ایران هند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۲۱۲
 فرهنگ و هنر ایران و هند دارای ویژگی های مشترکی بوده اند که هم به سبب ریشه های نژادی مشترک بعضی از اقوام ساکن در این دو سرزمین و هم به دلیل همسایگی دو کشور و تبادلات فرهنگی بین آن ها بوده است. این مشترکات البته باعث نشده است که اختلافات چشم گیری نیز در زمینه های مذهبی و اجتماعی وجود نداشته باشد. زنان در این دو فرهنگ یکی از نقاط اختلاف هستند. این اختلاف در هنر به شکلی و در جامعه به شکلی دیگر ظاهر می شود. هدف از انجام این پژوهش قیاس تطبیقی جایگاه زن در هنر هند و ایران باستان است. پرسش اصلی تحقیق این است که چه اشتراکات و چه افتراقاتی در این زمینه میان این دو فرهنگ وجود دارد؟ تحقیق بر این نظریه استوار است که آثار هنری مربوط به زنان، مشخص کننده ی نوع نگاه جامعه به ایشان است. روش تحقیق تاریخی - توصیفی است و نتایج تحقیق نشان می دهد که با وجود وفور تصاویر و آثار هنری زنانه در هند و پرستش ایزدبانوان بسیار، جامعه ی ایرانی احترام بیشتری نسبت به مقام زن داراست و تصویرگری زنان در هند نتوانسته به کسب حقوق اجتماعی برای ایشان کمک کند.
۴۶.

«خویدوده» در شواهد تاریخی و بررسی آن در بخش تاریخی شاهنامة فردوسی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: ازدواج با محارم شاهنامة فردوسی ازدواج با خویشان خویدوده خویتوکدس خویت ودثه خویدودس

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فرهنگ عامه آیین ها و باورها
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای ادیان زرتشتی گری
تعداد بازدید : ۳۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۲۳۱
رسم خویدوده، از جمله مباحث مناقشه برانگیز و پرتکراری است که سال هاست در میان پژوهش گران در عرصه تاریخ ایران پیش از اسلام و دین زرتشت رایج است و پیرامون آن، بررسی های مختلفی صورت گرفته است. در این مقاله، مجموعه شواهدی را که به این رسم، اشاراتی مستقیم یا غیرمستقیم کرده اند، از متون مختلف گرد آورده ایم. این بررسی، پس از بحثی ریشه شناختی در ریشه یابی کلمه «خویدوده»، به ترتیب، شواهدی از ازدواج با محارم را در میان ایزدان و اساطیر در بین النهرین و ایران باستان، شواهدی از ازدواج با محارم در ایران از خلال آثار مورّخان یونانی، شواهدی از ازدواج با محارم در متون میانه زرتشتی و سپس شواهدی از این آیین را در متون دوران اسلامی پی می گیرد و مواردی را نیز در کتاب شاه نامة فردوسی که می تواند مؤیّدی بر این آیین باشد، بیان می کند.
۴۷.

تحلیل روان کاوانه شخصیتّ بانوگشسب بر اساس آرای فروید و یونگ

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۵ پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۷ 9 - 37

کلیدواژه‌ها: بانوگشسب نامه قهرمان عقده ها مکانیسم دفاعی کهن الگو پیر دانا نقاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۵۳۹
آرای فروید و یونگ در قلمرواساطیر مورد توجه بسیاری از منتقدا نحوزه نقدا دبی قرارگرفته است،.درپژوهش حاضر،منظومه بانوگشسب نامه که سرشار از کارکرد های اساطیری است. در  چهارچوب نظریه های فروی د ویونگ قاب لبررسی روان کاوانه است.این مقاله به بررسی شخصیت بانوگشسب ،انواع عقده ها و مکانیسم های دفاعی و سپس به بررسی دو کهن الگوی پیر خردمند و نقاب پرداخته و چگونگی تبلود هر یک از این آرا و نطریه ها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. روش تحقیق ،تحلیل محتوا بوده است . نتایج این پژوهش نشان می دهد که بانو گشسب دارای تیپی اقتدار طلب و دارای عقده های متعددی چون اختگی،حقارت از نابرابری جنسی و زیر دست بودن است و از مکانیسم های دفاعی چون تصعید ،سرکوبی و انکار سود جسته و کهن الگوی پیر دانا در وجود رستم و کهن الگوی نقاب در وجود بانوگشسب تبلور یافته است . بنابراین با بررسی آرای فروید و یونگ می توان شخصیت بانوگشسب را مورد تحلیل و بررسی روان کاوانه قرار داد.
۴۸.

نقد و بررسی دو کهن الگوی آنیما و آنیموس در منظومه بانوگشسب نامه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: آنیما آنیموس نقد قهرمان کهن الگو بانوگشسب نامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶۲ تعداد دانلود : ۱۳۹۸
منظومه بانوگشسب نامه، ریشه در ناخودآگاه جمعی ملّت ایران دارد. این اثر را می توان از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار داد. یکی از این دیدگاه ها، دیدگاه روان شناسی تحلیلی یونگ است که از موضوعات عمده در نقد ادبی بشمار می رود. این پژوهش درصدد است تا دو عنصر آنیما و آنیموس را در روان شخصیّت های منظومه مورد تحلیل قرار دهد. این دو عامل، ﺗﺄثیری شگرف در ایجاد حوادث و روی دادهای داستان دارد و زمینه های کشمکش در میان شخصیّت های داستان را ایجاد کرده است. کهن الگوی آنیما در وجود فرامرز، شیده، تمرتاش، خواستگاران هندی و یلان ایرانی و کهن-الگوی آنیموس در وجود بانوگشسب تبلور یافته است و این دو آرکی تایپ، شخصیّت های داستان را به کنش های مختلف برانگیخته است. این پژوهش درصدد است تا عوامل ایجاد کننده آنیما و آنیموس را بر اساس نظریات یونگ مورد بررسی قرار دهد.
۴۹.

بازتاب اندیشه های ایرانی- اسلامی در هنر ایران؛ سیر تطور جلوه های باروری در صورت های گوناگون هنری تا عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۵ تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ 199 - 213

کلیدواژه‌ها: اندیشه جلو ههای باروری نشانه شناسی هنر ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۳۵
جهان بینی و اندیش ههای اعتقادی جوامع در شک لگیری صورت های هنری تأثیر بسزایی دارند . باور به تقدسِ مظاهر باروری از جمله باورهایی است که در اندیشه ایرانیان از دیرباز قابل مشاهده بوده و پس از اسلام نیز، در پیوند با حکمت اسلامی، از تداومی تاریخی برخوردار گشته است. انگاره های مؤنث، ب هعنوان نمادهای باروری، از دیرباز به صورت های گوناگون در اساطیرِ بسیاری از تمد نها شکل گرفته و مورد ستایش قرار گرفت ه اند . این اندیشه در طول زمان و در هنرهای مختلف ایرانی، در تحول و تطوری تاریخی، ب ه صورت های متفاوت نمود یافته است . پژوهش حاضر، به روش توصیفی تحلیلی، به بررسی روند شک لگیری این معنای واحد در صور گوناگون پرداخته است. بررسی این روند نشانگر آن است که جلوه های اساطیریِ باروری، که در صورت های مختلفی همچون آناهیتا و درخت زندگی نمود یافته، پس از اسلام و به ویژه در هنر و معماری عصر صفویه نیز، بر اساس پیوندهایی مفهومی و برقراری ترادفی معنایی با اندیشه و حکمت ایرانی اسلامی، در هنرهای گوناگون، در صور تهای نمادین متنوعی بروز یافته است . این مظاهر باروری در صورت هایی همچون آناهیتا، درخت زندگی، آب، و گنبد جانشین شده و انگار ههای مذکر طرفین با نمادهایی همچون شیر، مردان نگهبان، بزِ نر یا طاووس، سرو، و منار جایگزین گشته اند. درواقع، در بعد همنشینی، ساختاری از س ه تایی مقدس شکل گرفته که در یک روند جانشینی ب ه صورت های گوناگونی بروز یافته است؛ به گونه ای که در همه این صورت ها، ضمن تنوع و افزودن بر زیبایی، معنایی واحد را م یتوان جست وجو نمود.
۵۰.

شاهنامه عصر صفوی کابل و بازنمایی درون مایه های آن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: شاهنامه دورة صفویه دارالسلطنه قزوین عبدالرزاق خوش نویس محمد شفیع نگارگر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۶ تعداد دانلود : ۵۵۷
هنوز با وجود اینکه صدها دست نویس شاهنامة حکیم توس مورد بررسی و تحقیق صاحب نظران قرار گرفته است، باز گه گاه و از روی اتفاق پرده از رخسار حجله نشینانی تنها مانده و فراموش شده برداشته می شود و مشتاقان هنر و دوست داران و ادیبان یا هنرمندانی را که انتظار ندارند چنین اتفاقی رخ دهد، در حیرت فرو می برد. یکی از این دست آثار، شاهنامه ای کامل، مصور و مذهّب با خوش نویسی بسیار زیباست که در سال 1044 هجری قمری در دارالسلطنة قزوین به دست توانای خوش نویسی به نام عبدالرزاق قزوینی و با هنرمندی نگارگرانی چیره دست فراهم آمده که تا کنون کسی از آن آگاهی نداشته است. این دست نویس ارزشمند و گران قدر اکنون در آرشیو ملی کابل افغانستان نگه داری می شود و تا کنون به جامعة ادبی و هنری معرفی نشده است. در این نوشته کوشش می شود که تا حدّ مقدور به معرّفی این اثر هنری برای نخستین بار پرداخته شود.
۵۱.

Reconsidering the Architecture of Shaikh Safi al-Din Ardabili's Shrine: New Findings in Archeological Excavations at Janat Sara Site(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۰, Issue ۱ (۲۰۱۳) 49-67
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۲۶۹
The Khānegāh or the Shrine of Shaikh Safi al-Din in Ardabil, north-west of Iran, listed as the world heritage site ( by UNESCO) back in 2011 under the identification no. 1450. This ensemble is located at 38° 14´52/5" northern latitude, 48° 17´27/5˝ longitude, and altitude of 1365 above sea level in the center of city of Ardabil. The ensemble of Shaikh Safi al-Din is a well-developed prototype constituting social, religious, charitable, cultural, and educational functions. With range of versatile spaces, it has met the physical and spiritual needs of residents and pilgrims as such; it includes places to meet needs in fields of education and training, livelihood and healthcare. Relying on the diagram of De Morgan, it seems there are more than 67 spaces and courtyards attached to the Khānegāh, all of which have had a significant role in the training and educational philosophy of Safavid tradition. After decade of Safavid, most part of this magnificent structure damaged. F. Sarre, a German researcher, conducted one of the earliest studies on the architectural and archaeological history of Ardabil shrine in 1897. Some others such as Dibaj (1948), Ali Akbar Sar-faraz,(1974), Weaver (1974), Morton (1974) and Seyyed Mahmoud Mousawi (1995-6) have also carried out researches on this subject in recent decades. Archaeological works of Cultural Heritage and Tourism Organization of Islamic Republic also conducted a study under the leadership of Hassan Yousefi in 2007. These studies cleared so many unsolved historical questions about the general plan of the holy shrine.
۵۲.

تاریخ الوزرا و مثل های آن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فرهنگ و ادب سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: بلاغت تاریخ الوزرا نسخة خطی مثل و تمثیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۹ تعداد دانلود : ۹۳۵
هرقوم و ملّتی در طول تاریخ و در سرزمین خود سرمایه هایی دارد که زمینه ساز پیش رفت های مادی، رفاهی و معنوی آن هاست. یکی از این سرمایه های معنوی که فرهنگ و تمدن آن قوم را میسازد، نوشته هایی است در زمینه های گوناگون و از جمله در موضوع تاریخ که به خودی خود بخشی بزرگ از زندگی مردم را در تمام جنبه های رفاهی، عمران، اخلاق، سیاست، آداب و رسوم، علم، شخصیّت فردی و اجتماعی، افکار و روحیّات، سنن، امثال و بسیاری چیزهای دیگر را بنمایش میگذارد. متأسفانه در برخی کشورها، از جمله ایران، بسیاری از آن نوشته ها در زیر غبار بیتوجّهی به بوتة فراموشی سپرده شده است. در این نوشته هدف آن است تا ضمن معرّفی، بازنویسی و تصحیح تاریخ الوزرا ـ یکی از کهن دست نوشته های تاریخی کشورمان ـ بخش مَثَل های این اثر ارج مند مورد بررسی قرار گیرد.
۵۳.

بررسی رویکرد سفرنامه نویسان خارجی نسبت به زردشتیان درعصر ناصری و مظفری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهارم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: عصر ناصری زردشتیان سفرنامه نویسان عصر مظفری فرهنگ زردشتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۱۷۶
دست یابی به نگرشی کلی در حوزه ی تاریخ فرهنگ، مستلزم شناخت اوضاع تاریخی و اجتماعی اقلیت های جوامع است. زردشتیان به مثابه ی بقایای پیروان آیینی باستانی، علی رغم تحوّلات تاریخی، هنوز در ایران و هند و دیگر کشورها زیست می کنند. آنان را در ایران «زردشتی» و در هند «پارسی» می نامند. این دو اقلیت دارای ریشه های فرهنگی مشترکی با یکدیگرند. شناخت اوضاع فرهنگی و اجتماعی آنان در گذشته و حال، مستلزم تتبّعات تاریخی است. در این میان، توجّه به آرای سیاحان و مأموران اعزامی به ایران جایگاهی خاص دارد. در دوره ی قاجار، به ویژه در زمان ناصرالدّین شاه و مظفرالدّین شاه، بسیاری از این سیّاحان و مأموران، ضمن گفت و گو درباره ی مسائل فرهنگی و اجتماعی ایران، بسته به رویکردهای مختلف خود، به بیان نظر راجع به زردشتیان پرداختند. در این نوشتار به آراء و رویکردهای سفرنامه نویسان خارجی عصر ناصری و مظفری در خصوص زردشتیان پرداخته می شود. همچنین، علل این رویکردهای غالباً مثبت مورد بررسی قرار می گیرد.
۵۴.

مطالعه ای بر نقوش هندسی تزیینات معماری در مساجد گناباد، ملک زوزن و فریومد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۱۷ پاییز ۱۳۹۱ شماره ۳ 13 - 22

کلیدواژه‌ها: بوزجانی مسجد جامع فریومد مسجد جامع گناباد مسجد ملک زوزن نقوش هندسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۶۳
معماری خراسان در اوایل دوران اسلامی، به تبعیت از ویژگی های کلی مساجد اسلامی، از سادگی در ساخت پیروی می-کرد. در دوران های بعدی، به خصوص در دوره ی سلجوقی، کاربرد تزیینات معماری گسترش یافت و سپس در دوران کوتاه خوارزمشاهیان در خراسان، مساجد دو ایوانی ساخته شدند که تزیینات معماری از ویژگی های برجسته ی آنها بود. این پژوهش به بررسی روش های ترسیم نقوش هندسی در سه مسجد دو ایوانی گناباد، ملک زوزن و فریومد پرداخته و با تطبیق دادن با روش ها و ابزارهای معرفی شده در رساله ی بوزجانی، "فی مایحتاج الیه العمال و الصناع من الاشکال الهندسیه"، که از معتبرترین منابع در زمینه ی هندسه ی عملی در دوران اسلامی است، شیوه های احتمالی ترسیم نمونه ها را با کاربرد ابزارهای رایج زمان، که یک خط-کش ساده و پرگار بود، شرح داده است. نتایج حاصل بیانگر این امر است که این نقوش بر اساس زیرساخت هایی هندسی و ترسیم-های دقیق ترسیم شده که معماران با دانش هندسی خود و به کمک ابزارهای رایج دوران رسم می کردند. هم چنین می توان چنین نتیجه گرفت که تزیینات معماری از مهم ترین موارد تحقق هندسه در حوزه ی کاربردی، و سندی بر دست یافته های علمی دوران هستند؛ و در این میان تعاملات میان ریاضیدانان و هنرمندان و معماران هرچه بیشتر بارز می شود.
۵۵.

استمرار نقش مایه های ظروف سیمین دورة ساسانی بر نقوش سفالینه های دورة سامانی نیشابور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: نیشابور ظروف سیمین دوران ساسانی ظروف سفالین دوران سامانی تعامل هنر ایرانی اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پیش از اسلام هنر ساسانی
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ...
تعداد بازدید : ۳۳۶۰ تعداد دانلود : ۲۴۲۴
۵۶.

رد پای نقش مایه های تزئیناتی معماری بومی روستایی گیلان در سرزمین آماردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۸ 37 - 58

کلیدواژه‌ها: تزئینات معماری بومی نقش مایه های تزئیناتی تزئینات پیش از اسلام معماری روستایی گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۲۴۰
خصوصیات اقلیمی گیلان موجب شده است که تحقیقات چندان شایسته ای در مورد آثار برجای مانده از دنیای کهن در این منطقه صورت نپذیرد و گیلان به لحاظ شناسایی تاریخ کهن آن مهجور واقع گردد. اما با نگاهی به تزئینات معماری بومی در روستاهای گیلان می توان نقش مایه هایی را مشاهده کرد که تا حدودی متمایز از دیگر نقاط ایران است. با بررسی کشفیات باستان شناسی پیش از اسلام در منطقه نیز ردپایی از این نقوش را در معماری امروز می توان یافت. استمرار این نقش مایه ها و بن مایه فکری ای که موجب تداوم به کارگیری این نقوش بوده اند، شالوده این مقاله را تشکیل می دهد. مقاله بر پایه تحقیقات تاریخی و توصیفی و با مطالعات اسنادی و میدانی انجام پذیرفته است. در این مقاله، مقایسه ای تطبیقی بین تزئینات موجود از میان سیزده هزار شیء ثبت شده در موزه شهر رشت، برخی از اشیای در معرض نمایش در موزه ایران باستان که بخش اعظمی از آنها متعلق به تمدن آماردهاست از یک سو و تزئینات معماری بناهای سنتی روستایی گیلان بر اساس برداشت های میدانی از سوی دیگر، صورت گرفته است. نوشتار با نگاهی کوتاه به تاریخ گیلان از زمان های کهن آغاز شده است و سپس کشفیات باستان شناسی اشیایی که در آنها طرح هایی به منظور تزئین به کار گرفته شده است، مورد بررسی قرار گرفت. اهمیت تزئین و پرداختن به جنبه های هنری خلق اثر، از مباحثی است که در حد مقاله به آن توجه شده است و مقایسه تطبیقی نقش مایه های تزئینی امروز با گذشته، محور اصلی این نوشتار است. در پایان، نحله های فکری مولّد این آثار هنری و عوامل این تداوم در به کارگیری طرح های همسان، مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل سخن آنکه هنرمند بومی گیلان، به رغم توانایی در ظهور هنر طبیعت گرا، بر اساس نحوه اندیشه درباب انگیزه غایی، دست به خلق هنر انتزاعی و هندسی زده است و این استمرار نحله های فکری، هنرهایی همسان را در طول تاریخ به وجود آورده است.    
۵۸.

بررسی تجلی حکمت صدرایی در معماری اصفهان عصر صفوی (پل خواجو ترجمان اسفار اربعه ملاصدرا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه معماری و شهرسازی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۷ 49 - 66

کلیدواژه‌ها: معماری ایران پل اسفار اربعه سلوک پل خواجو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۲۵۹
پل های تاریخی ایران، همچون دیگر مصنوعات جوامع سنتی، علاوه بر کارکردی که دارند، مکانی برای تبلور و انتقال مفاهیم نهفته در جهان بینی پدیدآورندگان آن به شمار می آیند. هنر ایران ساحت ظاهر عناصر متعالی نهفته در باور اسلامی- ایرانی را شکل داده  و صورتی زمینی برای درک آن آفریده است. همچنین به واسطه آن که همه عالم را محضر الهی  می شمارد، این تجلی عالم کون و مثال به بناهای مذهبی محدود نشده و از منظر هنرمند ایرانی، تمام جهان، تجلی گاه جلوه حق است. مقاله حاضر با اتکا به نظر اندیشمندان درباره کیفیات معماری ایران در عصر صفوی که شهر اصفهان را به عنوان مدینه ای تمثیلی از  فلسفه اسلامی- ایرانی قلمداد نموده اند، سعی بر آن دارد تا  از پل خواجوی اصفهان، تأویلی برگرفته از اندیشه صدرایی ارایه دهد تا بدینوسیله بازتابِ اندیشه «جهانِ هستی به مثابه پل» را در  نمادپردازی معمارانه این پل آشکار نماید. این پژوهش نشانگر آن است که در پل خواجو، به عنوان نقطه اوج  پیوند این عنصر کارکردی و اندیشه ایرانی- اسلامی، مفاهیم پل درجایگاه نمادی از جهان گذرا، صراط مستقیم، راهی به بهشت و محل آزمون، با اندیشه صدرایی پیرامون طی طریق به سوی حق در قالب اسفار اربعه پیوند خورده است. چنین چیزی را می توان در همنشینی میان مراتب اسفار و سازمان معمارانه پل برسنجید.
۵۹.

بررسی تطبیقی بین اژدهاکشان ایران و هند در اسطوره ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ 17-28

کلیدواژه‌ها: اسطوره اژدها اژدهاکش هند ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۱۵۵
در اساطیر اژدهاکش حامی مردم است، با نیرو و کمک ایزد یا ایزدان، به حمایت از مردمان و برای ایجاد صلح و آرامش به جنگ با اژدها می رود. در فرهنگ های مختلف اژدها و اژدهاکشان با نماد های گوناگونی به کار رفته اند ولی در بن مایه و زبان تمامی آن اسطوره ها یکی هستند و فقط ازلحاظ گفتار است که در فرهنگ های مختلف از یکدیگر متمایز شده اند.در تحقیق حاضر از بین اسطوره های جهان درباره اژدهاکشی، اسطوره اژدهاکشان ایران و هند انتخاب و از بین آنها به مقایسه بهرام (ورثرغن)، ایزد اژدهاکش ایرانی، با ایندرای هندی و فریدون و راما پرداخته شده است. این مقاله با جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و تحلیل اسطوره ها به روش ساختارگرایانه با نظر به تفکرات لوی استروس که اسطوره را گفتاری درون نظام نمادین زبان می داند پیش رفته است. هم چنین، براساس تفکرات ژرژ دومزیل که جامعه هند و اروپاییان را یک قوم واحد می داند، به بررسی این سؤال پرداخته شده است که آیا بین اسطوره های ایران و هند تطابقی وجود دارد؟ اگر آری این تطابق ها به چه مسئله ای مربوط می شوند؟ بنابراین، مقاله حاضر ساختاری تحلیلی تاریخی دارد. با بررسی های انجام شده، درنهایت این نتیجه حاصل شد که تطابقاتی بین اژدهاکشان هند و ایران وجود دارد و این شباهت ها و تطابق ها بنابر نظر استروس نه در اثر ارتباطات بلکه چون اسطوره ها در انگاره های عام ذهن آدمی وجود دارند و به دلیل این که هندیان و ایرانیان قبل از جدایی هردو از یک قوم هند و اروپایی بوده اند، بنابراین اسطوره اژدهاکشان این دو قوم بن مایه های مشترکی دارند و فقط در روایت به دلیل تشکیل سازمان های سیاسی، مذهبی، اجتماعی و موقعیت های جغرافیایی مختلف از نشانه های مختلفی استفاده کرده اند و به مرور زمان تغییر یافته و از یکدیگر متمایز شده اند.
۶۰.

اسطوره و ادبیات مدرن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: اسطوره مدرنیسم ادبیات ادبیات مدرن حیات مدرن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱۲ تعداد دانلود : ۸۶۷
بررسی نقش و جایگاه اسطوره ها در ادبیات مدرن و رویکرد تأمل برانگیز نویسندگان مدرنیست به بینش اسطوره ای، در عصر و زمانه ای که بی شک استیلای دانش در تمامی عرصه های تفکر و حیات، بی اعتباری مطلق چنین بینشی را گریزناپذیر می نماید، موضوعی است که محل تأمل مقالة پیش رو به شمار می رود. بر مبنای ره یافت حاصل از این پژوهش، از جمله مهم ترین دلایل حضور اسطوره های کهن در پیکرة آثار ادبی مدرن را می توان در موارد ذیل تبیین نمود: ماهیت مشترک اسطوره ها و تجارب بشری، تسری پیچیدگی های زندگی مدرن بر پیکرة آثار ادبی به یاری اسطوره ها، اعادة نظم در جهان اثر به مدد نظام های اسطوره ای، برساختن قهرمانی مدرن در برابر قهرمان اسطوره ای کلاسیک، تغییر نگرش انسان عصر مدرنیسم نسبت به ماهیت اسطوره ها و بازنگری و نقد برخی از ابعاد اسطوره های کلاسیک. پژوهشِ پیشِ رو به منظور دستیابی به نتایجِ یادشده، از شیوة توصیفی ـ تحلیلی و اتکا بر مطالعات کتابخانه ای بهره برده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان