بهروز منصوری

اهداف: معماری بومی سرشار از آموزه هایی است که رابطه نزدیک معماری و طبیعت را نشان می دهد. هدف اصلی این پژوهش بازتعریف معماری ایرانی به عنوان معماری زیست سازگار و دوستدار طبیعت؛ و استخراج شاخص های موثر بر آن است. روش ها: راهبرد پژوهش استدلال منطقی و روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است. با مرور  نظریه معماری سرآمد، چارچوب نظری پژوهش تشکیل می شود؛ و سپس با روش دلفی و تکنیک شانون شاخص های مهم و موثر استخراج می شوند. به عنوان گروه بحث، به نظرات حلقه بیست نفره ای از متخصصان حوزه محیط زیست و معماری مراجعه می شود. ابزار جمع آوری نظرات، مصاحبه عمیق و پرسشنامه است. یافته ها: یافته های کمی پژوهش نشان می دهد که یک هماهنگی معنادار میان اصول به کار رفته در معماری سنتی ایرانی و معماری زیست سازگار و دوستدار طبیعت وجود دارد. این بررسی ها نشان می دهد که در ابعاد اجتماعی و فرهنگی، توجه به فرهنگ مصرف کننده، سازگاری با محیط و چرخه عمر ساختمان؛ در ابعاد اقتصادی، فرهنگ قناعت، انعطاف پذیری و بهینه سازی نیارش؛ و در ابعاد زیست محیطی توجه به اقلیم و مصالح بوم آورد در اولویت قرار دارند. نتیجه گیری: معماری بومی ایران را می توان نمونه ای از یک معماری زیست سازگار و دوستدار طبیعت در چارچوب نظریه معماری سرآمد شاخت. معماری ایرانی بیش از محصول به «فرآیند»، بیش از ارزان بودن به «بهینه بودن»، و بیش از رویکرد سوداگرانه و سود موقت به «چرخه عمر ساختمان» با نگاهی جامع و یکپارچه می نگرد.

معماری به علت گستردگی و نیاز به شناخت حوزه های مختلف جهت تأمین فضای حامی فعالیت های گوناگون نیاز است که اشرافیتی به دیگر حوزه ها داشته باشد. همین امر تأکیدی بر مشارکت محوری این رشته را دارد که به نظر می رسد راهکاری پاسخ ده برای تقویت و ارتقای خلاقیت در نزد دانشجویان معماری است. این پژوهش با هدف بررسی اثرگذاری شیوه یادگیری مشارکتی بر آموزش طراحی نور صورت پذیرفته است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی با رویکرد تودرتو است. در مرحله کیفی استخراج مؤلفه های یادگیری مشارکتی در آموزش طراحی نور با مرور نظام مند است سپس دقیق سازی صورت می گیرد. رویکرد تقلیل دادهای با تأکید بر استخراج مؤلفه های منطبق بر نشانه شناسی است که در سیستم کدنامه ای رویکرد تقلیل داده ای نشانه شناسی است. سپس مؤلفه های یادگیری مشارکتی در آموزش طراحی نور با یک طرح آموزشی در جلسه در دو گروه شاهد و آزمون موردبررسی با تکنیک A-B-A قرار می گیرد برای تحلیل نتایج گروه آزمون و گروه شاهد از نرم افزار Grapher استفاده می شود. نتایج نشان می دهد که بر اساس نتایج به دست آمده از مدل رگرسیونی مشخص می شود که میانگین سهم عاملی در گروه شاهد (677/0) و در گروه آزمون(763/0) است که به میزان 6% افزایش خلاقیت صورت یافته است. در گروه شاهد بیشترین ضریب تعیین مربوط به اصالت با مقدار(746/0) و کمترین مربوط به متغیر سیالی با مقدار(548/0) است در گروه آزمون کمترین متغیر سیالی با مقدار(589/0) و بیشترین مربوط به متغیر انعطاف پذیری با مقدار(000/1) است.

نشانه شناسی علمی است که به بررسی انواع نشانه ها، تعبیر آنها، و قواعد حاکم بر نشانه ها می پردازد؛ و چگونگی ارتباط و معنا را در پدیده ها و نظام های نشانه ای گوناگون مطالعه می کند. علم نشانه شناسی با بررسی نشانه ها کمک می کند تا افراد دنیای اطراف خود را به واسطه نشانه ها درک کنند و کمک می کند تا نظام های نشانه ای رمزگذاری و رمزگشایی بشوند و افراد را قادر می سازد تا از رهگذر این نشانه ها بتوانند ارتباط با جهان اطراف خود برقرار بکنند. روش این مقاله روش تحلیل استدلالی و توصیفی- تحلیلی است که در راستای گفتمانی انتقادی به تحلیل های نشانه شناختی در معماری و شهرسازی معطوف شده است. یافته های این تحقیق بررسی و تبارشناسی الگوها و نظریه های تحلیل نشانه شناختی در معماری و طراحی شهری است. در پایان نیز مدلی برای تحلیل های نشانه شناختی قابل تعمیم به معماری برگرفته و قابل تطبیق با تمامی دیدگاه های صاحبنظران نشانه شناختی ارائه شده که می تواند به عنوان نمونه ای مستدل و برتر در تحلیل های نشانه شناختی مورد استفاده قرار گیرد.

اهداف: فناوری در تمامی مراحل فرآیند معماری، به صور مختلف حضور دارد. آنچه یک اثر معمارانه را شاخص می نماید، وجود خصیصه ها و مفاهیم متعالی تر در ساختار آن است. فناوری در آفرینش این نوع معماری حضوری متفاوت داشته و در این حالت، جنبه نمادین یافته است. در این روند بروز اثر، نمای ساختمان به عنوان بیرونی ترین عنصر قابل درک که عموما وظیفه انتقال مفاهیم نمادین اثر را دارند، نقش پررنگی در تاثیرپذیری فناوری های نوین دوره خود دارند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و شناسایی وجوه اثرگذار فناوری بر شکل گیری نمای ساختمان های آیکونیک معاصر می باشد. ابزار و روش ها: پژوهش انجام شده به صورت ترکیبی است. از طریق روش های توصیفی-تحلیلی و تاریخی، همزمان نقش نشانه و اثرگذاری آن بر معماری آیکونیک و همچنین، وجوه تاثیرات فناوری نوین بر معماری با مبنا قرار دادن اصول ویتروویوسی بررسی گردیده و در ادامه، عوامل اثر گذار بر استفاده فناوری نوین در شکل گیری نمای ساختمان های آیکونیک معاصر، تحلیل و در انتها، داده های به دست آمده با روش کمی مورد سنجش واقع شده است. یافته ها: مطابق آزمون انجام شده بر فرضیه، متغیر فناوری تاثیر معناداری بر شکل گیری نمای شاخص ساختمان های آیکونیک داشته و این بدین معناست که با افزایش میزان حضور فناوری روز، بر میزان تحقق شکل گیری نمای شاخص، افزوده خواهد شد. نتیجه گیری: فناوری فرآیندی رو به رشد بوده که امروزه با تمامی ساختارهای زندگی بشر تعامل پیوسته دارد. آن چه که در دوران معاصر به فراموشی سپرده شده، لزوم تطابق روند طراحی و ساخت محیط مصنوع با موضوع پویایی موجود در ذات فناوری است.

اهداف: مطالعات سیر تاریخی تحولات معماری نشان می دهد که بسیاری از بناهای مسکونی دوره سنت در دوره پیش از اسلام و دوره مدرن شاهد بکارگیری تناسبات و مدول(اروپایی و ایرانی) می باشد که نقش اساسی در بیان سازماندهی فضایی و ارائه الگوی شکلی دارد. نظام اجزاء و کل در کاربری فضاها و سلسله مراتب عملکردی تاثیر بمراتب سازنده در وحدت و یکپارچکی و نظام هماهنگی برعهده خواهد داشت. مساله اصلی در این پژوهش عدم انطباق نظام هندسی در دوره سنت و مدرن و تحولات در نظام سلسله مراتب فضایی و حذف کارکردها است. ضرورت و اهمیت تحقیق خوانش پلان ها در بناهای تاریخی با کاربری مسکونی از نظر الگوی شکلی و نظم هندسی است که شاهد دگرگونی در دوره معاصر نسبت به دوره سنت می باشد. در این پژوهش سعی بر تبیین شاخص های موثر نظام هندسی معماری ایران و کاربرد آن بعنوان الگوی شکل دهنده در ابعاد فضاها خواهد شد. ابزارها و روش ها: روش پژوهش در این مقاله با توجه به گام های هفت گانه از نوع تفسیری-تاریخی و قیاسی و استقرایی است و رویکرد تحلیل داده ها از نوع کتابخانه ای و متغیرهای مورد پژوهش از نوع کمی و کیفی بوده و ابزار پژوهش از نوع عینی است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که پیروی از تناسبات هندسی در بناهای مورد مطالعه از دوره قاجار و پهلوی اول بترتیب اهمیت آن از نسبت زرین ایرانی(مستطیل طلائی ایرانی) و نسبت طلائی اروپایی پیروی نموده است و هندسه قالب از شکل مستطیل و سازماندهی فضایی از محوربندی خطی پیروی نموده است.

رویکردهای مداخله در بافت های فرسوده شهری در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی، نوسازی، بازآفرینی شهری و بازآفرینی پایدار شهری تکامل یافته و در این مسیر تحولی، از توجه صرف به کالبد،  تاکید بر حوزه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی و هنری داشته اند. امروزه رویکرد نوسازی در قالب طرح های بازآفرینی شهری به عنوان رویکردهای پشتیبان و پایدار، فرصت های بزرگ اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و کالبدی برای شهرهای کوچک و بزرگ که با مسأله بافت های فرسوده مواجه هستند، ایجاد می کنند سایت مورد مطالعه منطقه 9 شهرداری تهران و منظور مطالعه رساله، بافت فرسوده شهری فاقد میراث فرهنگی است می باشد. این مقاله باهدف ارزیابی برنامه ها و اقدامات صورت گرفته جهت نوسازی بافت فرسوده (منطقه 9 تهران) بر اساس سیاست های تشویقی با رویکرد و تاکید بر کیفیت فضایی می باشد طی بررسی ها مشخص گردید نوسازی تنها یک پدیده کالبدی نیست بلکه باید تمام جوانب را مدنظر قرار دارد تا کیفیت فضایی مطلوب در آن محقق شود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و بنیادی، از نظر ماهیت تحلیلی و اکتشافی است. شیوه های گردآوری مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، پیمایش و پرسشنامه است. روش در این مقاله با هدف بررسی فرضیه پژوهش، در سطح منطقه 9 و از آنجا که امکان مطالعه همه شهروندان ممکن نبوده است لذا حجم نمونه 378 نفر برآورد گردید ولی برای روایی بیشتر به 400 پرسشنامه افزایش یافته است، که روایی و پایایی پرسشنامه بررسی شده برای فرضیه پرسشنامه را با 6 بعد شاخص های تدوین شده بر مبنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری (مقایسه زوجی) بر یکدیگر رتبه بندی شدند. در بخش نهایی تحقیق مبتنی بر تحلیل اکتشافی به کمک نرم افزار Micmac، ثبت کرد. در واقع ترکیب رویکرد نوسازی با اولویت کیفیت فضایی محیط و اولویت بندی اصول آن به تناسب ویژگی های کالبدی بافت و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی ساختار محله می تواند مشکل بافت های ناکارآمد و فرسوده و معضل کیفی مسکن را در بلند مدت حل نماید و نقش مدیریت شهری نیز به عنوان نهادی ناظر بر نوسازی با تاکید بر الگو های متناسب تجمیع  با هدف تولید کیفیت مسکن بسیار موثر است.

مساجد ایرانی از ورود اسلام تاکنون از نظر کالبدی دچار تغییر و تحولاتی شده اند؛ این تغییرات را می توان ناشی از عوامل فرهنگی-اجتماعی در هر دوره دانست. در این پژوهش، پنج نمونه از مساجد دوره مشروطه تاکنون به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. نمونه ها هریک دارای جایگاه اجتماعی مهمی هستند. روش پژوهش ترکیبی می باشد که از نوع تاریخی همراه با تفسیر و تطبیق، همچنین شبیه سازی یارانه ای صورت گرفته است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است که به کمک ابزار و نمونه برداری انجام شده است. بعد از بررسی اطلاعات اولیه مساجد با استفاده از نرم افزار AUTO-CAD نقشه مساجد به صورت نقشه محدب تعریف و ترسیم می شود سپس با نرم افزار DEPT-MAP مورد تحلیل قرار می گیرد. مؤلفه های عمق متوسط، انتخاب، اتصال، کنترل و هم پیوندی در این فضاها بررسی شده که به طور نسبی و قیاسی تحلیل می شود. خروجی این نرم افزار به صورت داده های گرافیکی و کمی است که به تحلیل هریک پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که قابلیت انتخاب در فضای مساجد از مشروطه تاکنون کاهش یافته است. قابلیت اتصال که نشان دهنده شناخت جمعی و گردش فضایی است؛ همچنین میزان کنترل فضایی در مساجد ثابت بوده است. مساجد نزدیک به دهه های کنونی دارای یکپارچگی کم تر و سهولت در روابط فضایی هستند. همچنین سلسله مراتب در مساجد در ابتدا کم شده و در مساجد کنونی به مرور، مجدداً افزایش یافته است.اهداف پژوهش:ارزیابی ساختار فضایی مساجد پس از مشروطه در تهران با استفاده از روش فضای محدب تحت تأثیر عوامل اجتماعی.مقایسه تأثیر عوامل اجتماعی در فضای محدب از مساجد دوره مشروطه تاکنون در تهران.سؤالات پژوهش:چگونه می توان تأثیر عوامل اجتماعی در مساجد پس از مشروطه تهران را با استفاده از روش فضای محدب ارزیابی کرد؟عوامل اجتماعی از دوره مشروطه تاکنون موجب چه تحولاتی در پیکره فضایی مساجد شده است؟

استفاده از دیدگاه های جنسیتی در طراحی شهری در دهه های گذشته بسیار رواج یافته و منجر به ایجاد پروژه هایی تحت عنوان طراحی جنسیتی یا طراحی حساس به جنسیت شده است. زنان همیشه برای حضور در فضاهای شهری محدودیت هایی داشتند که این محدودیت ها ناشی از طراحی و برنامه ریزی فضاهای شهری و همچنین هنجارهای اجتماعی و فرهنگی است. این هنجارها تنها فضای خانه و فضای نزدیک آن را متعلق به زنان می داند و آن ها به نوعی حق حضور پررنگ در جامعه را نمی دهد. لذا در این راستا، این پرسش ها مطرح می شوند که چگونه به وسیله معماری می توان فضایی را ایجاد کرد که علاوه بر پاسخگویی به نیاز بانوان زمینه تعامل سازنده آن ها را فراهم کند؟ چگونه با استفاده از روش هستی شناسی افقی و استراتژی شیء بر شیء می توان به فضایی جذاب تر به نسبت روش های قدیمی دست یافت؟ هدف این طرح نادیده گرفتن نقش مردان و توجه مفرط به جایگاه بانوان نیست بلکه بهبود کیفیت حضور و تعامل آن ها با یکدیگر و جامعه است. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از روش «ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ» و «رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧتی» در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﯿﻤﺎﯾﺸﯽ اﺳﺖ. در اﺑﺘﺪا ﻗﺴﻤﺖ ﮐﯿﻔﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ، ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮی ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه است.اهداف پژوهش:بهبود کیفیت حضور و تعامل بانوان با یکدیگر و جامعه.شناخت هستی شناسی افقی و به کارگیری آن به صورت گسترده در معماری.سؤالات پژوهش:فضای مورد نیاز بانوان به عنوان یک کنشگر اجتماعی باید دارای چه ویژگی ها و مؤلفه های باشد؟چگونه می توان با استفاده از روش هستی شناسی افقی و استراتژی شیء بر شیء به فضایی جذاب تر و فارغ از ارزش گذاری های جنسیتی نسبت به روش های قدیمی دست یافت؟

مقدمه:  امروزه تأکید بر توسعه ی باغشهرها و کشاورزی شهری از ضروریات ارتقاء و بهبود پایداری در مناطق شهری محسوب می گردد که می تواند اکوسیستم های شهرها را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در راستای حفظ باغات و اراضی کشاورزی و آشتی انسان و طبیعت در شرایط کنونی ناگزیر از ارائه ی الگوهای بومی و استفاده از سایر الگوهای متناسب با محیط زیست و توسعه ی پایدار می باشیم. هدف:  باغات و اراضی کشاورزی منطقه ی لاک دیزج تبریز تقریباً تنها باقی مانده از باغشهر مجموعه ی شهری تبریز هستند که بخاطر مرغوبیت خاک کشاورزی و صرفه ی اقتصادی حاصل از فروش محصولات ارگانیک کشاورزی فعلاً پابرجا بوده و از نظر منظر شهری نیز تقریباً تنها سنگر حفظ منظر طبیعی و پایدار شهر است. بنابراین حفظ و احیای این اراضی نقش بسیار مهمی در توسعه ی معماری منظر پایدار و طبیعت محور شهر داشته و تحقیق حاضر بر اساس اهمیت و ضرورت موضوع، با هدف شناسایی عوامل حیاتی در راستای حفظ و احیای این اراضی نگارش شده است. روش شناسی:  روش تحقیق در مطالعه ی حاضر کاربردی با ماهیت آینده پژوهی بوده که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرم افزار MICMAC استفاده شده است. همچنین اطلاعات تحقیق حاضر با بهره گیری از روش دلفی نخبگان (15 نفر نخبه ی حوزه ی معماری و منظر شهری) گردآوری گردیده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  لاک دیزج با مساحت تقریبی 650 هکتار در بخش شمال غربی کلان شهر تبریز جای گرفته و تقریباً با محدوده ی تاریخی روستای حکم آباد هم مرز بوده و در این شهر نیز عرفاً به اراضی حکم آباد ملقب است. یافته ها و بحث:  یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین تأثیرگذاری در بین عوامل مورد بررسی بر سایر عوامل در راستای حفظ و احیای اراضی کشاورزی و باغ ها مربوط به عوامل درآمد، سرمایه گذاری خصوصی، نگرش اجتماعی مالکین و تولیدات در ارتباط با شهر می باشد. همچنین بیشترین اثرپذیری نیز مربوط به عوامل قیمت زمین، سرمایه گذاری خصوصی، گردشگری کشاورزی و ترویج کشاورزی شهری بوده است. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که با توجه به وضعیت موجود نظام مدیریت شهری تبریز و گسترش فیزیکی و جمعیتی شهر، حفظ اراضی کشاورزی و باغات در کلان شهر تبریز (منطقه ی لاک دیزج) به سختی امکان پذیر خواهد بود.