سید مهدی ساداتی نژاد

مقدمه و اهداف: مدرنیته در بستر فرهنگی ایران پدیده ای است که فهم عمیق آن مستلزم رویکردی چندجانبه و میان رشته ای است. دهه های 40 و 50 شمسی برهه ای حساس در تاریخ معاصر ایران محسوب می شود که طی آن، پروژه مدرنیزاسیون پهلوی با شتابی بی سابقه، ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سنتی را دگرگون ساخت. در این دوران، دو جریان فکری-فرهنگی متمایز اما مرتبط پدیدار گشتند: نخست، گفتمان انتقادی فردید با نگاهی فلسفی به غرب زدگی، و دوم، جریان روستاگرایی نوستالژیک که در هنر، ادبیات و سینما تجلی یافت. سؤال اصلی پژوهش این است که چگونه این دو گفتمان متفاوت اما همسو در کنش متقابل با یکدیگر، خوانشی انتقادی از مدرنیته در فضای فرهنگی ایران ارائه دادند؟ فرضیه اصلی نیز چنین است: نوستالژی روستایی و نقد فلسفی مدرنیته در تعامل با یکدیگر، راهبردی برای مقاومت فرهنگی و بازتعریف هویت اجتماعی فراهم آوردند. روش ها: این پژوهش با رویکردی بینارشته ای، از چارچوب نظری مارشال برمن در «تجربه مدرنیته» و مفهوم «مدرنیته شبانی» ریموند ویلیامز بهره گرفته و با تلفیق تحلیل گفتمان انتقادی و مطالعات فرهنگی، به خوانش بینامتنی محصولات فرهنگی دهه های ۴۰ و ۵۰ پرداخته است. داده های پژوهش شامل چهار حوزه اصلی است: ادبیات (آثار آل احمد، ساعدی، دولت آبادی و درویشیان)، سینما (فیلم های موج نو)، موسیقی (ترانه های داریوش، مهراد و ابی) و شعر (سروده های شاملو، کسرایی، فروغ و بهبهانی). در تحلیل، از روش تحلیل متون و تکنیک نمونه کاوی آثار استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان می دهد محصولات فرهنگی مورد مطالعه، فراتر از کارکرد زیباشناختی، به عنوان میانجی میان نظریه انتقادی نخبگان و تجربه زیسته مردم عمل کرده اند. این آثار مفاهیم انتزاعی فلسفه فردیدی را به زبانی ملموس ترجمه کرده و «فضای بینامتنی مقاومت» را شکل داده اند. برخلاف مدل ویلیامز، در ایران، روستا به استعاره ای برای مقاومت و اصالت بدل شد. یافته ها آشکار ساخت که یک «شبکه معنایی منسجم» در فرهنگ این دوره شکل گرفت که مؤلفه های «وفاداری»، «جوانمردی» و «ازخودگذشتگی» را در برابر ارزش های مدرن برجسته می کرد. تحلیل قهرمانان نشان می دهد که در ایران، این شخصیت ها نه میانجی، بلکه نمایندگان مقاومت در برابر استحاله هویتی بودند. مخاطب ایرانی در مواجهه با محصولات فرهنگی این دوره، با منظومه ای واحد روبرو می شد که پیامی مشابه منتقل می کرد: مدرنیته تحمیلی به بحران هویت انجامیده است. نتیجه گیری: پژوهش نشان می دهد تلاقی گفتمان فردیدی با روستاگرایی، ضرورتی درونی داشت. اندیشه فردیدی، بستر نظری را برای روستاگرایی فراهم آورد و روستاگرایی، با تجسم این نقد در قالب های هنری، به گفتمان فردیدی عمق اجتماعی بخشید. این هم افزایی در دو سطح قابل تبیین است: در سطح معرفت شناختی، این جریان به «بومی سازی انتقادی» مدرنیته پرداخت و در سطح هستی شناختی، با احیای «امر قدسی» در قالب نوستالژی روستایی، به شکاف میان «دازاین ایرانی» و جهان مدرن پاسخ داد. آنچه این جریان را اثرگذار ساخت، توانایی آن در «ترجمان احساس جمعی» بود - توانایی ای که با خلق زبانی چندلایه و قابل فهم برای عموم حاصل شد. این زبان مشترک، زمینه ساز کنشی سیاسی شد که در انقلاب اسلامی تجلی یافت - انقلابی که می تواند استعاره ای از تقابل «نوستالژی مقاومت» با «تجربه مدرنیته» باشد. این پژوهش، وارثان این میراث فکری را به تأمل در این پرسش فرامی خواند: آیا نوستالژی به تنهایی می تواند نقشه راه آینده باشد؟

در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی اندیشه های فردید و کربن در تأثیرپذیری از فلسفه هایدگر پرداخته شده است. مسئله اصلی، واکاوی نحوه مواجهه این دو متفکر با مدرنیته و سنت های اسلامی-ایرانی بود. هدف پژوهش، تحلیل تطبیقی تأثیرپذیری آنها از هایدگر و بررسی تفاوت های بنیادین در نگرششان به مدرنیته، معنویت اسلامی و بومی گرایی را شامل می شد. روش پژوهش کیفی با رویکرد تطبیقی-تحلیلی بود که از طریق مطالعه کتابخانه ای و تحلیل محتوای کیفی آثار این متفکران انجام شد. نتایج نشان داد برای فردید، که در ستیز با تجدد به گنون سنت گرا نزدیک تر بود، مدرنیته به مثابه وضعیتی تاریخی اهمیت محوری داشت و با تأثیرپذیری از هولدرلین و مانیفست شعر، به نقد رادیکال مدرنیته و غرب زدگی پرداخت. در مقابل، کربن با تمرکز بر معنویت و عرفان اسلامی، کمتر به مدرنیته به عنوان وضعیتی تاریخی پرداخت و بیشتر در پی بازتعریف سنت های ایرانی-شیعی در قالبی جهانی بود. کربن در هایدگر متقدم توقف کرد و ادامه مسیر را با چراغ تشیع پیمود. نتیجه گیری پژوهش آشکار ساخت که تفاوت های فردید و کربن در عمق اندیشه و خوانش فلسفی آنها ریشه داشت، اما میراث فکری هر دو به گونه ای متفاوت به ایدئولوژیک سازی انجامید: کربن با بازخوانی میراث فلسفی ایرانی، زمینه ساز برداشت های ایدئولوژیک از عرفان اسلامی شد، درحالی که میراث تراژیک فردید به ایدئولوژیک سازی سنت در معنای منفی و غرب ستیزی رادیکال منتهی شد.

سؤال از انحطاط به ویژه وقتی یک جامعه دورانی از رشد و تعالی را در چند قرن سپری کرده و تمدنی زنده و پویا به ارمغان آورده و سپس از اوج به حضیض رسیده باشد، همواره اذهان اندیشمندان را به خود مشغول می سازد؛ ابن خلدون اندیشمندی است که در دوران انحطاط جامعه اسلامی در قرن هشتم، در پی آسیب شناسی از این انحطاط است و به عنوان جست وجوگری مسئله یاب درصدد ارائه راهکاری برای افق گشایی به سمت مدینه فاضله اسلامی است. ابن خلدون با نگاه ارگانیکی به جامعه، آفات و آسیب های یک جامعه را بررسی و با طرح سیاست عقلی و شرعی، پایداری دولت با وجود عصبیت دینی را تئوریزه می کند؛ این مقاله کنکاشی در تبیین طرح ابن خلدون برای گذار از انحطاط به سوی مدینه فاضله اسلامی و در پی پاسخگویی به این پرسش است که عوامل انحطاط جوامع اسلامی و حرکت به سمت مدینه فاضله اسلامی کدام است؟ روش تحقیق، تحلیل متنی بر اساس چارچوب نظری اسپریگنز است و فرضیه این مقاله این است که از منظر ابن خلدون توجه توأمان به سیاست شرعی و عقلی راه گذار از انحطاط و رسیدن به مدینه فاضله اسلامی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد در شرایط امروز که اندیشه سکولاریسم در شیوه حکمرانی گفتمان غالب در اذهان بسیاری شده است، می توان با استناد به دیدگاه های اندیشمندی شناخته شده برای جامعه غرب مجدداً گفتمان پیوند دین و سیاست را در قالب طرح توأمان سیاست شرعی و عقلی برای دستیابی به شیوه حکمرانی مطلوب مبنای اندیشه ورزی قرار داد و در شرایط پست مدرنیته نگاهی نو به جایگاه دین در شیوه اداره جامعه و حکمرانی فرا راه نظریه پردازی های جدید قرار داد.

فردید و سیدقطب متفکران برجسته اسلامی بودند که اندیشه هایشان تأثیر بسزایی در چشم انداز سیاسی کشورهای متبوعشان و حتی جهان اسلام داشته است. درهمین راستا، این مقاله به بررسی تأثیر اندیشه سیاسی آن ها بر شکل دهی به جامعه و سیاست در توسعه اسلام سیاسی می پردازد. پژوهش حاضر با استفاده از چارچوب تحلیل تطبیقی، بهره بردن از هرمنوتیک روشی اسکینر و با تحلیل نوشته ها و سخنرانی های آنان، چگونگی شکل دهی اندیشه های آنان به ایدئولوژی ها و جنبش های سیاسی در ایران و مصر و اثربخشی این تأثیرات بر توسعه اجتماعی و سیاسی گسترده تر دو کشور را بررسی می کند. یافته های این پژوهش، نشان می دهد اندیشه این دو متفکر در شکل دهی به اسلام گرایی سیاسی تندرو، روایت های ایدئولوژیک از مذهب و سنت، به حوزه عمومی و سیاسی انتقال یافته و در شکل گیری جنبش های سیاسی رادیکال و سیاست فرهنگی مبتنی بر عدم تحمل و رد ایده های غربی به نفع رویکرد سنتی تر و محافظه کارانه نمایان شده است. این نتایج بیانگر این است علی رغم تفاوت در مبانی فکری و شرایط سیاسی-اجتماعی دو متفکر، استدلال های آن ها از ساختار اساسی یکسانی پیروی می کند که در اصرار بر نقش دین در شکل گیری جامعه و سیاست در توسعه اسلام سیاسی تلاقی پیدا می کند.

اصلاحات ارضی به عنوان تغییر در اشکال جدید زمین داری و سازمان دهی اجتماعی جایگاه ویژه ای در فهم تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی دارد. در همین راستا و بنا به اهمیت سال های بعد از اصلاحات ارضی و منتهی به انقلاب اسلامی، این مقاله باهدف بررسی پیامدهای اقتصادی و سیاسی اصلاحات ارضی با رویکرد کارل پولانی انجام گرفت. این تحقیق از طریق تحلیل کیفی تحولات اجتماعی دهه ۴۰ و ۵۰ و با مطالعات کتابخانه ای، به این پرسش که چارچوب نظری دگرگونی بزرگ کارل پولانی چگونه می تواند اصلاحات ارضی و پیامدهای آن را برای درک تحولات اجتماعی سال های منتهی به انقلاب اسلامی ایران روشن کند، پاسخ مشخصی داده است. با بررسی اصلاحات ارضی و قرار دادن آن در متن اقتصاد کلان و جامعه، و با به کارگیری دستگاه نظری (دگرگونی بزرگ) پولانی مشخص گردید که این اصلاحات در ایران دهه ۴۰ و ۵۰ نه تنها موفق نبود، بلکه ازنظر سیاسی و اقتصادی با بن بست مواجه شد. پیامدهای سیاسی اصلاحات ارضی متصلب شدن دستگاه دولتی محمدرضا پهلوی و بسته شدن راه های نفوذ به قدرت برای سایر اقشار و طبقات بود و پیامدهای اقتصادی نیز، عدم موفقیت در بهره وری و برهم خوردن تعادل وضعیت معیشتی مردم بود.

انقلاب اسلامی ایران با تحول در بنیادهای نظم سیاسی جامعه، نهادهای تازه ای را در ساخت و توزیع قدرت پس از انقلاب ایجاد کرد. گرچه نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی نتوانست به طور کامل ماهیت و ساختار بروکراسی به جای مانده از نظام پهلوی را دگرگون سازد. وجه اشتراک نهادهای انقلاب اسلامی علی رغم تمایز کارکردی آن ها، بازتولید در زمان ها و عرصه های متفاوت بر اساس نیازها و تهدیدات پیشرو، بسط جغرافیایی و محیطی، تضاد آشکار با ساختارهای بوروکراتیک دولتی نشان می دهد که این نهادها برگرفته از نظام عقلانیت اسلامی مبتنی بر آموزه های انقلاب اسلامی است که در تعارض با عقلانیت سکولار می باشد. در این مقاله با بهره گیری از مولفه ها، کارکردها و سازوکارهای جشنواره مردمی فیلم عمار، به عنوان آلترناتیو و جایگزین در برابر نهاد مدرن سینما به ارائه ی الگوی عقلانیت اسلامی انقلابی می پردازیم و سعی در پاسخ به این سؤال داریم که نظام عقلانیت اسلامی انقلابی چه ویژگی هایی دارد و نقش آن در راستای تمدن سازی نوین اسلامی چیست؟ فرض ما در مقاله این است که نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی تنها در صورتی کارآمد، پیشرو، اصیل و مبتنی بر جهت گیری انقلابی هستند که مبتنی بر شاخصه های نظام عقلانیت اسلامی و انقلابی باشند و در سازمان، کارکرد و اقدامات خود آن را در نظر بگیرند. براین اساس، نظام عقلانیت اسلامی انقلابی مهم ترین نرم افزار و سخت افزار دولت سازی در تمدن نوین اسلامی دانسته می شود.                  

این مقاله درصد است وضعیت استعمارستیزی و مخالفت با دخالت و نفوذ بیگانگان و قدرت های خارجی در فاصله زمانی کودتای 28 مرداد 1332 تا پیروزی انقلاب اسلامی 1357 در فضای سیاسی و گفتمانی ایران را بررسی نماید؛ اینکه استعمارستیزی در این بازه زمانی به چه صورت بوده و آیا اساساً اقبالی نسبت به این امر وجود داشته است؟ به عبارت دیگر آیا استعمارستیزی مقوله ای است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مورد عنایت گروهها و گفتمان های سیاسی قرار داشته و یا آنکه نشانه گفتمانی مزبور در این دوره غایب بوده و صرفاً برساخته منازعات سیاسی پس از انقلاب اسلامی می باشد؟ این مقاله ، با بررسی گفتمان های سیاسی مهم این دوره به ارزیابی نسبت آنان با مفهوم استعمارستیزی می پردازد

امروزه جرایم نیز مانند هر پدیده اجتماعی متحول گردیده و از مفهوم سنتی و محصور در یک قالب یک کشور به مفهوم مدرن در عین حال پیچیده و فراتر از مرزهای سرزمینی کشورها تغییر شکل یافته است. برقراری صلح و امنیت بین المللی نیز یکی از کهن ترین آرمان های بشر بوده است. همچنان که صلح و امنیت مفهوم ثابتی نداشته و مفهوم آن با گذشت زمان دچار تغییر و تحول شده است. تا قبل از تحولات اخیر در روابط بین الملل، صلح به معنای رعایت اصول حق حاکمیت، برابری حقوق، رعایت مصونیت کشورها و نمایندگان آنان، احترام به تمامیت ارضی کشورها، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات تلقی می شد. لکن جهانی شدن سبب تغییر مفهوم صلح و امنیت بین المللی شده است. در این دوره ماهیت تهدیدات تغییریافته و به حوزه های دیگر از جمله فقر، تروریسم، قاچاق، جرایم سازمان یافته، شیوع بیماری های مسری و نقض حقوق بشر تسری یافته است. به همین دلیل برای پیشگیری جدی با جرایم فراملی، همکاری به هنگام و اساسی بین کشورها ضروری است و در این میان همکاری های بین المللی با رویکرد پلیسی از اهمیتی ویژه برخوردار است. این امر مکانسیم هایی برای انجام اقدامات فوری، هماهنگ و تخصصی میان پلیس کشورها را طلب می کند. سازمان ملل متحد به عنوان بزرگترین سازمان بین المللی و با عضویت کشورهای متعدد سهم مهمی در هنجارسازی، ایجاد قواعد بین المللی و گفتمان سازی جهت مبارزه با جرایم جهانی را دارا می باشد و در عین حال پلیس جنایی بین المللی (اینترپل) شاخص ترین نهاد بین المللی در حوزه همکاری های بین المللی پلیسی می باشد، این سازمان با برخورداری از ظرفیت های بی بدلیل و تخصصی خود نقش جدی در مبارزه با جرایم در سطح بین المللی و نهایت ارتقاء امنیت بین المللی و صلح ایفاء می نماید. از اینرو در این پژوهش تلاش گردیده، با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و پویش های اینترنتی به این سؤال پاسخ داده شود که اینترپل در ارتقای صلح و امنیت بین المللی دارای چه نقشی می باشد؟

هنگامی که روشنفکران ایران برای نخستین بار در دوره مشروطه مفهوم پروتستانتیسم را از بازی زبانی الهیات مسیحی وارد بازی زبانی ایرانیان کردند، چون مهره ای عجیب به نظر می رسید که نه کسی قواعد بازی با آن را می دانست و نه آگاه بود که بناست بر صفحه شطرنج اصلاح دینی در کجا قرار گیرد. به دیگر سخن، جنبش دین پیرایی در زادگاه خود در متن اروپا و در کاربرد خود در زندگی روزمره انسان مسیحی واجد معنا می شد. حال آنکه در بستر تاریخیِ ایران همچون مفهومی انتزاعی و جعبه ای رمزآلود وارد شد که هر کس می توانست هر موجودی را درون آن تصور کند. جنبشی که لوتر و کالون سردمداران پروتستانتیسم آغاز کردند، در بستر تحولات اروپای قرون پانزدهم و شانزدهم ریشه دارد، حال آنکه به درستی روشن نیست، لوتریانیسم و کالوینیسم آلمان و سوئیس چه نسبتی با اصلاح دینی در ایران دارد. پژوهش حاضر با رویکردی ویتگنشتاینی و با روشی توصیفی- تاریخی در پی ایضاح زبانیِ مفهوم پروتستانتیسم است تا بر اغتشاش معنای آن در رابطه با اندیشه اصلاح دینی در ایران پرتوی بیفکند. بدین منظور در گام نخست، معنای پروتستانتیسم در بازی زبانی غرب و در الهیات مسیحی در بستری تاریخی بررسی خواهد شد. در این زمینه به ویژه تأکید بر نسبت میان پروتستانتیسم با عقل گرایی، اومانیسم و آزادی خواهد بود. در گام بعدی، تلاش خواهد شد با نگاهی تطبیقی، برداشت های برخی روشنفکران ایرانی از معنای پروتستانتیسم اسلامی مطرح و به نمونه هایی از لغزش های زبانی و سوء فهم ها در این باره اشاره شود.

مسأله ی این پژوهش، تأکید بر «کلام» و اصول عقائد به عنوان مبنا و شالوده اندیشه سیاسی شیعه است. مطابق این نظر، مفاهیم کلامی ای چون نبوت، امامت، غیبت و ولایت فقها، چارچوبی هستی شناسانه و معرفت شناسانه را به وجود می آورند که دلالت های سیاسی- اجتماعی مخصوص به خود را اقتضا می کند. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی و متن محور است و با رجوع به مفاهیم پایه در متون کلامی شیخ مفید و سید مرتضی علم الهدی به عنوان دو چهره ی محوری علم کلام شیعی، به استنباط اندیشه سیاسی آنان و مبانی اندیشه سیاسی شیعه می پردازد. مهمترین یافته های این پژوهش تبیین شاخصه های اساسی اندیشه سیاسی مبتنی بر کلام شیعه است که رئوس آن عبارتست از پیوند و درهم تنیدگی جوهری و ساختاری دیانت و سیاست، محوریت «تکلیف» در اندیشه و کنش سیاسی، نگاه به سیاست به عنوان بستری برای استقرار دیانت، به همین دلیل در کلام سیاسی شیعه بر لزوم وجود صفاتی چون علم و عصمت برای متولیان امر حکومت، تأکید شده است.

شرق شناسی وارونه در روشن ترین شکل خود در گفتمان حسن حنفی، ظهور و بروز پیدا کرد. صادق جلال العظم، اصطلاح «شرق شناسی وارونه» را واکنش اندیشمندان شرق و به ویژه جهان عرب، می خواند. در واقع، نگرش آن ها با آثار شرق شناسانی شروع شد که با نگاهی اغراق آمیز به غرب می نگریستند و بر این باور بودند که غرب مرجعیت تمدنی است و از طریق معیارها، چارچوب ها و مفاهیم آن باید به تمدن های دیگر توجه کرد. شرق شناسی وارونه به ویژه در دهه 1980 فعال بود؛ این جریان تحت تأثیر و مورد حمایت مکانسیم های ارائه شده از سوی کتاب «شرق شناسی» ادوارد سعید، بود. تأثیر اصلی شرق شناسان در ایجاد گسست هستی شناختی میان شرق و غرب است، که صادق العظم آن را «شرق شناسی وارونه» می خواند. مقوله هستی شناختی (آنتولوژی) در پروژه حسن حنفی موسوم به «غرب شناسی- استغراب» پدید آمده، که درجه حداکثری نسبت به شرق شناسی وارونه محسوب می شود. در پروژه وی، بسیاری از مسلماتی که شرق شناسان با محوریت غرب به واکاوی آن پرداخته اند، وجود دارد؛ اما آن را به شکل وارونه در راستای پی ریزی و تحکیم مرکزیت شرق و تقدم و برتری تمدنی آن، استفاده می کنند. حنفی، دلایل خود را پیرامون تمایز هویت عربی- اسلامی و ترجیح آن نسبت به هویت غربی، ارزیابی می کند و معتقد است که هویت غربی در یک فرآیند گریزانه تاریخی شکل گرفته است و هویت و ساختار آن در حال تغییر است؛ در حالی که هویت عربی- اسلامی دارای مرکزیتی مشخص است، ثابت با طبیعتی ماهوی است.

آراء دکتر شریعتی درباره روحانیت و فقاهت در برهه های مختلف، صورت های گوناگونی یافته است. مسئله تحقیق حاضر، واکاوی بخشی از نظریات اندیشه سیاسی شریعتی است که نسبت میان روحانیت و سیاست را روشن می سازد. یافته های تحقیق با ابتنای بر روش توصیفی- تحلیلی و متن محور گویای آن است که شریعتی در پاره ای از آثار خود مواضعی آن چنان همسو با نیابت سیاسی اجتماعی روحانیون در عصر غیبت اتخاذ می کند که در بادی امر، پژوهش درباره اعتقاد یا عدم اعتقاد او به ولایت فقیه، به عنوان جایگاهی حقوقی در جامعه سیاسی شیعیان عصر غیبت را ضروری می نماید. در این راستا، ابتدا تصویری کلی از منظومه فکری شریعتی و مفصل های اثرپذیری وی از مکاتب و اندیشه های مختلف ارائه شده و سپس جایگاه سیاسی روحانیت و سیاست در قالب مفهوم ولایت فقیه در اندیشه وی تبیین گردیده است.

مفهوم سبک زندگی از موضوعات بسیار مهم در فضای اندیشگی امروز است و در میان مؤلفه های مهم تمدن سازی اسلامی، نیل به تحقق این مفهوم از طریق طراحی و تبیین و ترویج برای رسیدن به الگویی معتبر که بخشهای مختلف و شئون اجتماعی را در بر گیرد، نیازی جدّی در پژوهشهای اسلامی است. با توجه به جایگاه سیاست، طراحی سبک زندگی سیاسی جامعه اسلامی از اولویت برخوردار است. هدف: محققان در این مقاله در صدد بودند با توجه به آموزه های نهج البلاغه، به عنوان یکی از ارزنده ترین منابع اسلامی در طراحی اندیشه اسلامی، سبک زندگی اسلامی را در حوزه سیاست استخراج کنند. روش: در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی و چارچوب تفسیری علامه محمدتقی جعفری استفاده شده است. یافته ها: بر اساس آموزه های نهج البلاغه، سبک زندگی سیاسی شهروندان جامعه اسلامی در سه سطح فردی، اجتماعی و نظام سیاسی، بر اساس اصل ولایت محوری موجب تحقق مسئولیت، عدالت، مشورت، وحدت و ایجاد تعادل بین فرد و اجتماع و نظام سیاسی برای دستیابی فرد مسلمان و جامعه اسلامی به حیات معقول و طیبه خواهد شد. نتیجه گیری: سبک زندگی متأثر از ولایت محوری، ما را به جامعه علوی نزدیک می کند و موجب پدیدار شدن سبک زندگی اسلامی با کارویژه هایی مانند خیرخواهی، مشارکت سیاسی، انسجام و وحدت اجتماعی، نظارت همگانی و مسئولیت پذیری افراد و حاکمیت در مقابل همدیگر می شود و در نتیجه، سبب هدایت و رستگاری می شود.

    واژه جهانی شدن در دو دهه اخیر یکی از پرکاربردترین واژه های عرصه سیاستگذاری اقتصادی،فرهنگی و سیاسی داخلی و بین المللی کشورها و نیز موضوع بحث های دانشگاهی و ژورنالیستی بوده است. به رغم کاربرد گسترده واژه جهانی شدن در ادبیات سیاسی جهان معاصر، هنوز معنا و مفهوم آن مناقشه آمیز است و بسته به اینکه از چه زاویه و با چه نگرشی به آن نگریسته شود، معنا و مفهوم متفاوت پیدا خواهد کردکه ظهور واژه های مختلفی همچون «جهانی شدن»، «جهانی سازی»، «جهان گرایی»، «غربی شدن» و «آمریکایی» شدن در بسیاری از جوامع از جمله ایران بیانگر این امر است. در مورد ماهیت جهانی شدن رویکردهای متفاوتی وجود دارد. جهانی شدن به عنوان یک پروسه و جهانی شدن به عنوان پروژه دو نگرش رایج و متفاوت نسبت به این پدیده است. در این پژوهش با استفاده از مدل تحلیل گفتمانلاکلا و موفه دیدگاه اسلام نسبت به جهانی شدن بررسی می شود. براساس بررسی های دینی می توان به این مطلب اذعان کرد که در اسلام نیز به مانند گفتمان های دیگر، برداشت هایی وجود دارد که با جهانی شدن همساز است و حتی راه آینده را بر آن توصیه می کند. اگرچه جهانی شدن در برداشت اسلامی با پدیده جهانی شدن کنونی، هم در تعریف و هم در اهداف و روش ها، تفاوت های بنیادی دارد، می توان گفت جهانی شدن از دیدگاه اسلام دیدگاهی پروسه ای است و آن را از پیش تعیین شده نمی داند.این مقاله درصدد است با تأملی بر آیات قرآن و روایات رابطه اسلام با این مفهوم را تبیین کند.

مطالعات نشان می دهد تحلیل مسلط دربارة دلایل شکل گیری جریان تکفیری در چارچوب واکنش به مدرنیسم و جهانی شدن پس از دهة 90 میلادی است. با وجود نکات قابل توجه در این رهیافت، به نظر می رسد توانایی کمی در پاسخگویی به سؤالاتی وجود دارد که از یک طرف به چرایی شکل گیری این گروه ها در یک دورة تاریخی خاص و متأخر و از سویی دیگر به نسبت این جریان ها در سطح هستی شناختی و معرفت شناختی با غرب به عنوان یک مفهوم ارتباط دارد.سوال اصلی این مقاله این است که کارکردهای هستی شناختی و معرفت شناختی گروه های تکفیری در جهان امروز چیست؟.فرضیة این مقاله این است که جریان های تکفیری در سطحی هستی شناختی و معرفت شناختی به عنوان یک دیگری هویت ساز برای مفهوم غرب و در چارچوب شرق شناسی جدید عمل می کند. درپایان مقاله با استفاده از شواهد و اسناد موجود دخالت آشکار امریکا در به وجود آوردن و حمایت از گروه های تکفیری نشان داده خواهد شد برخی از مجموعه این استنادات دیدگاه دیگری جهت تحلیل چرایی شکل گیری جریان های تکفیری دارند که در نقطه مقابل دیدگاه غالب است که به علل درونی توجه دارد.

یکی از ویژگی ها و مسایل جوامع بشری تنوعات هویتی و نحوه سیاست گذاری و مدیریت آنها جهت دستیابی به انسجام هویتی است که تلاش های صورت گرفته در این مورد توسط نظام های سیاسی در قالب الگوهایی چون یکسان سازی و تکثرگرایی نمود یافته است. ایران نیز با این پدیده مواجه بوده و یکی از مسایل امروزه آن ضرورت ارایه الگویی بومی و مطلوب در این زمینه است. این مقاله در پی پاسخ به چیستی چنین الگویی است. به نظر می رسد با عنایت به نیازهای جدید خرده هویت ها از یک طرف و سابقه دین و مذهب در ایران از طرف دیگر، الگوی شهروندی دین پایه بهترین نمونه است که انسجام ملی و هویتی را در کشور ما تأمین خواهد کرد؛ این مقاله می کوشد با استفاده از روش طراحی سیستمی چگونگی عملیاتی شدن این مدل بومی را نشان دهد.

در این نوشتار درصدد بررسی تطبیقی مفهوم سنت در اندیشه متفکران ایرانی با تکیه بر اندیشه های داریوش شایگان و سید حسین نصر براساس نظریه کنش بوردیو خواهیم بود. براساس این استدلال اندیشه ها براساس عادت واره شکل می گیرد و تغییر و تحول در عادت واره، تحولات فکری را در پی دارد. براساس این نظریه سنت را به مثابه یک عادت واره به کار می بریم که برساخته و برسازنده است. ازاین رو تفاوت دیدگاه های این دو اندیشمند هم عصر در مورد سنت و نیز تحولات فکری شایگان را بر این اساس توضیح خواهیم داد و درصدد پاسخ به این پرسش خواهیم بود که منطق شکل گیری مفهوم سنت در اندیشه های این دو متفکر و نیز شباهت ها و تفاوت های این مفهوم چگونه بوده است؟ بنابراین به تفکیک دیدگاه های آنان در دو حوزه سنت، مدرنیته و انسان شناسی خواهیم پرداخت.

دو الگوی حکومتی مردم سالاری دینی (در قالب جمهوری اسلامی) و دموکراسی مشورتی، الگوهایی تازه مطرح شده در ساحت اندیشه و عمل سیاسی به شمار می روند؛ اگرچه ریشه ها و پیشینة آنها کهن است. بررسی مقایسه ای به عنوان رویکردی باسابقه در علوم اجتماعی هنگامی که میان دو نظریه به کار گرفته می شود، می تواند سبب گشوده شدن گره های نظری و ابهام های مفهومی آن نظریه ها و دست مایة بسط کمی و کیفی آنها به شیوه ای علمی باشد. مقالة حاضر کوشیده است با چنین نگاهی، بُعد معرفت شناختی دو نظریة یادشده را به عنوان یکی از ارکان شناخت یک تئوری، مورد بررسی قرار دهد. برای نیل به این مقصود، ابتدا جایگاه معرفت شناسی در یک نظریه بیان و سپس شرح مختصری از دو الگو بیان و سپس موارد افتراق و شباهت دو نظریه به اختصار مورد مقایسه قرار خواهد گرفت. مهم ترین نقطه عزیمت مقایسه که عموماً به افتراق میان دو نظریه از حیث معرفت شناختی می انجامد، توحیدمحوری در مردم سالاری دینی و اومانیسم در دموکراسی مشورتی است. لازم به ذکر می نماید از آنجاکه شاخص ترین افراد در این دو نظریه به ترتیب امام خمینی (ره) و یورگن هابرماس هستند، مقاله حاضر بر آراء ایشان تاکید نموده است.

امروزه شبکه های اجتماعی نقشی اساسی در مطالعات جامعه شناختی، روان شناختی اجتماعی، جامعه شناسی زبان، علوم اطلاعات و هزاران موضوع دیگر دارند و از خانواده تا سطح تحلیل ملت ها نقش تعیین کننده ای در حل مسائل، اداره کردن تشکیلات و میزان موفقیت اهداف ایفا می کنند. شبکه اجتماعی فیس بوک به سامانه مجازی مبدل شده است که بیش از 900 میلیون نفر در سراسر جهان را تحت پوشش خدمات خویش قرار داده است.انقلاب اسلامی ایران به عنوان انقلابی جهانشمول برای بازتاب خویش باید از این امکان نوین استفاده کند. هدف این پژوهش آن است که با شناخت قابلیت های فیس بوک و چالش هایی که می تواند ایجاد کندبا استفاده از نظریه سرمایه اجتماعی پاتنام این شبکه اجتماعی را در بحث بازتاب های جهانی انقلاب اسلامی ایران یک فرصت در نظر بگیرد و با مشخص ساختن امکانات و توانمندی های آن در شکل دهی به سرمایه اجتماعی مخاطبانش با روش توصیفی -تحلیلی با ارائه راهکارهایی شرایط بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران را با استفاده از این شبکه فراهم آورد تا این شبکه اجتماعی نتایجی کاربردی برای نظام جمهوری اسلامی ایران داشته باشد.

هویت ملی یکی از عالیترین سطوح هویتی برای هر فردی است که به لحاظ سلسله مراتبی برتر از سایر سطوح هویتی (هویت فردی و هویت اجتماعی) قرار گرفته وعواملی مانند تاریخ، فرهنگ، فضا، زمان، دین ...  در ساخته شدن آن نقش دارند. از میان منابع تشکیل دهنده هویت ملی، فرهنگ از مهمترین عوامل آن است به طوری که هنگامی فرد در مقابل سوال از چیستی هویت ملی خود قرار بگیرد، خود را متعلق به کشوری میداند که به آن تعلق فرهنگی دارد. اما در عصر جهانی شدن و با فشردگی فضا و زمان، شکلگیری فرهنگهای مجازی، توسعه و گسترش رسانه ها و ابزارهای اطلاعاتی بحث فرهنگ و هویت ملی وارد فاز جدیدی شده است. برخلاف گذشته، امروزه رسانهها و شبکههای اطلاعاتی و ارتباطی یکی از منابع اصلی شکلدهنده به فرهنگ و به تبع آن هویت ملی افراد شده اند. دیگر اهمیت فضا و زمان کمرنگ شده و به دنبال آن افراد تجربه های جدیدی از چندگانگی فرهنگی و هویتی را تجربه می کنند. در این نوشتار ما بر اساس مفهوم جامعه شبکهای مانوئل کاستلز و نیز مفهوم هویت چهل تکه داریوش شایگان بر این مفروض استدلال خواهیم نمود که: فرهنگ و هویت ملی در عصر کنونی یک برساخته فرهنگی اجتماعی است. اکنون هویت ملی  به مانند گذشته برترین شکل هویت فرد نیست و تنها یکی از منابع هویتی فرد در کنار دیگر منابع هویتی است که از فضای جهانی شده و جوامع اطلاعاتی کنونی تغذیه می کنند. در راستای مفرض خود بر اساس مفهوم "جامعه شبکه ای" مانوئل کاستلز و "هویت چهل تکه" داریوش شایگان بر این ایده استدلال خواهیم کرد که در جوامع شبکه ای شده کنونی با توجه به دسترسی آسان و آگاهی همگان از فرهنگ های مختلف، هویت افراد چهل تکه شده و دیگر هویت های یکدست و منسجم نداریم. هر اندازه که هویت و فرهنگ افراد متکثرتر شود، هویت ملی نیز به معنای متعارف آن دچار چالش شده و دیگر سخن از هویت ملی اصیل امری تاریخی است.