کاوه بیات

در این بررسی با نگاهی به تحولات منطقه‌ای ایران در پی فروپاشی امپراتوری‌های روسیه تزاری، عثمانی وبریتانیا در فاصله دو جنگ جهانی اول و دوم، زمینه‌های شکلگیری هویت‌های ملی در میان پاره‌ای از مجامع قومی همسایه – از جمله ترک‌زبان‌های قفقاز، کردهای بین‌النهرین و بلوچ‌های پاکستان- مورد توجه قرار گرفته است و بازتاب آن در میان اقوام ایرانی.

در حالی که با فروپاشی نظام اداری و سیاسی کشور در خلال هجوم قوای متفقین به ایران در شهریور 1320 بسیاری از حوزه‌های عشایری کشور ـ از جمله آذربایجان غربی و به ویژه مناطق کردنشین آن دچار هرج و مرج شد، تنها در حوزه ارومیه است که با تشکیل گروهی موسوم به «کمیته نجات» یا «کمیته کرد و آسوری» با تلاش سازمان یافته عوامل امنیتی شوروی برای بهره‌برداری از این آشوب در جهت توسعه و تثبیت نفوذشان در آن حدود روبرو می‌شویم؛ اگر چه این تلاش و تحرک روسیه چند صباحی بیش به طول نیانجامید ـ زمستان 1320ـ ولی از آنجایی که پیش درآمدی شد بر تکرار همین رویکرد از سوی مقامات شوروی در مقیاسی به مراتب گسترده‌تر در سال‌های پایانی جنگ، بررسی آن اهمیت دارد.