چراغهای خودکار نوری بر دانش ایران باستان
آرشیو
چکیده
از جمله ابداعاتی که در کتاب الحیل بیان شده است، چراغهایی هستند که از نظر طراحی و ساز کار در نوع خود بی نظیرند. الحیل عنوان کتابی است که در قرن سوم هجری در شهر بغداد توسط احمد بن موسی به رشته تحریر در آمده است. احمد بن موسی یکی از سه فرزند موسی بن شاکر خراسانی است که در تاریخ علم و دانش به "بنو موسی (فرزندان موسی)" مشهورند و از زمره دانشمندان برجسته ایرانی پس از اسلام به شمار می رود. از وی اختراعات و ابداعات زیادی در زمینه علم مکانیک به جا مانده است که شرح آنها در نسخ خطی کتاب الحیل بیان شده است. طراحی مجدد، بازسازی و آزمودن مکانیزمهای به کار رفته در طراحی این چراغها در قالب طرحی پژوهشی با عنوان "طراحی و ساخت فناوریهای دانشمندان قدیم ایران" در پژوهشکده مکانیک سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران به مرحله اجرا در آمده است. در این مقاله مکانیزمهای به کار رفته در این چراغها و کارکرد آنها از دیدگاه مهندسی امروز بررسی و چگونگی فرایند طراحی آنها ارزیابی شده است. در فرایند طراحی این چراغها نوعی تفکر تکاملی مشاهده می شود که با پیروی از این تفکر، هر چراغ از مکانیزم چراغ قبلی بهره جسته و در جهت کامل کردن کارکرد آن مکانیزم دیگری نیز بدان افزوده شده است. در طرحهای مذکور چراغ اول از ساز کار تغذیه خودکار روغن از محل یک مخزن اصلی برخوردار است و چراغ دوم مکا نیزم فتیله خودکار دارد و چراغهای سوم و چهارم که در واقع، یک طرح محسوب می شوند، آمیزه ای از دو مکانیزم به کار رفته در دو چراغ اول و دوم هستند. ا ما در طراحی آخرین چراغ، احمد بن موسی فقط مکانیزم حفاظت از شعله در برابر وزش باد را مطرح کرده است، ولی از آنجا که کلیه چراغهای مذکور در کتاب الحیل در اینجا مورد بررسی قرار گرفته اند، لذا، به چراغ مقاوم در برابر باد نیز پرداخته شده است. در نهایت، نمونه های بازسازی شده مورد آزمون قرار گرفتند و نتایج به دست آمده از آزمونها نشان دادند که کارکرد این چراغها با آنچه در کتاب الحیل قید شده است، یکسان است. از دیگر یافته های مهم این طرح می توان از طراحی مکانیزمهای کنترل مکانیکی و هیدرو مکانیکی نام برد که با توسعه به هنگام آنان می توان از آنها در آموزش مهندسی و صنعت بهره گرفت.Automatic Lamps A Light Over the Ancient Iranian Knowledge
From the one hundred inventions and innovations presented in the book “Al-Hiyal", lamps have unique and No comparable designs in their mechanisms in comparison with other samples. “Al-Hiyal" is the title of a book which has been written in the 10th century A.C. by Ahmad Ibn Musa. He was one of the three sons of Musa ibn Shaakir Khorassani who are known as " Banu Musa" by the historians and scientists. They are the most famous and out standing Iranian scientists of the Islamic era. All of his innovations and inventions have been presented in the hand written versions of the book "Al-Hyial". Redesign, remanufacture and testing the applied mechanisms of these lamps are parts of a research project undertaken by the Mechanical Engineering Research Center of the Iranian Research Organization for Science and Technology. In this article all the mechanisms applied in these lamps from design view point have been appraised and discussed. However during the course of this project “a progressing design process” in innovative thinking of Ahmad ibn Musa has been observed. This achievement is the most important outcome of this project which ought to be taught in engineering courses. However, all the lamps were redesigned and manufactured according to the details presented in the book. Tests results of the manufactured samples showed perfect agreement between the outcomes of the tests and the performance mentioned in the book.
تبلیغات
