این عمارت نیست؛ ویران کرده اند (نقدِ دو چاپ از نامه های عارف قزوینی)

چکیده

شعرها و تصنیف ها و یادداشت ها و نامه های عارف قزوینی از روزگار مشروطه تا امروز خوانندگان پُرشمار داشته است؛ اما آثار او در دوران زندگی و به ویژه پس از مرگش با انبوهی از آشفتگی و نادرستی و حذف و تحریف و حتی جعل منتشر شد که اغلب یا به قصدِ گرفتن زهر کلامش یا برای زدودن انتقادها و حمله های گزنده او به دو شعبه استبداد دینی و سیاسی و متولیان شریعت و اربابان سیاست و سایر هم عصرانش بود، یا معلول تمایزهای ایدئولوژیک منتشرکنندگان آثارش با افکار او و هرگونه مصلحت اندیشیِ دیگر، و در پاره ای موارد نیز به سبب ناتوانی در خواندن دست نوشته های او که آثارش را گاه چنان پریشان و بی معنا کرده که به هذیان پهلو می زند. در سال های اخیر دو مجموعه از مکاتبات عارف با دوستانش با عنوانِ واحدِ نامه های عارف قزوینی (انتشارات نگاه، 1391 و انتشارات هرمس، 1396) منتشر شد. بررسی دقیق متن نامه ها با دست نوشته های عارف و یا مآخذ اصلی، افزون بر آشکار کردنِ خطاهای فراوانِ راه یافته در هر دو کتاب، حذف های مصلحت اندیشانه و ایدئولوژیک چاپ انتشارات نگاه و خطاهای چشمگیر نامه های نویافته چاپ نشر هرمس و سایر منابع را نشان می دهد.