جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران)

افت و خیز دما کم وبیش تحت تأثیر دورپیوندها می باشد. هدف از این مطالعه بررسی نقش هم زمان دورپیوندهای نوسان اطلس شمالی و نوسان شمالگان با نوسانات شبه دوسالانه بر دمای فصل زمستان در ایران است. بدین منظور از داده های دمایی 100 ایستگاه هواشناسی در دوره آماری 2019-1988 استفاده شد. ضرایب همبستگی میان داده های دورپیوندی QBO، NAO و AO با دمای ماهانه محاسبه شد. سپس حالات ممکن برای رخداد هم زمان الگوهای دورپیوند تعیین شد و بی هنجاری دمایی برای حالات تعیین شده با ترسیم نمودار و نقشه در محیط GIS تحلیل شد. نتایج نشان داد که ارتباط معکوس و معنی داری بین فازهای مثبت نوسانات شبه دوسالانه با دمای ماه فوریه در اغلب مناطق شمالی و غربی وجود دارد بطوریکه بیشترین ضریب همبستگی در ایستگاه ایلام به مقدار 81/0- محاسبه گردید. همچنین ارتباط معکوس و معنی داری بین دورپیوندهای NAO و به ویژه AO با دمای نیمه شمالی و غربی بخصوص در ماه های ژانویه و فوریه مشاهده گردید. هم زمانی رخداد فازهای منفی (مثبت) NAO و AO با فازهای منفی (مثبت) QBO موجب وقوع دمای بیشتر از نرمال (نرمال و کمتر از نرمال) در نیمه غربی (شرقی) می شود. بطوریکه گرم ترین زمستان های دوره ی آماری در هنگام رخداد هم زمان فازهای منفی NAO، AO و QBO اتفاق افتاده است. از طرفی رخداد هم زمان فازهای خنثای QBO با فازهای مثبت NAO و AO موجب وقوع دمای نرمال و کمتر از نرمال در اغلب مناطق به جز بخش های جنوبی و جنوب شرقی می شود در صورتیکه بر خلاف این حالت، هم زمانی فازهای خنثای QBO با فازهای منفی NAO و AO موجب عدم رخداد ناهنجاری شدید دمایی شده و احتمال وقوع دمای بیشتر از نرمال با شدت بالا بعید به نظر می رسد.

سنجش کیفیت محیط زندگی شهری اولین مرحله در اداره کردن و مدیریت آن است. هدف این تحقیق، ارزیابی کیفیت محیط شهری در چهار محله از منطقه 17 شهرداری تهران به عنوان نمونه هایی از بافت های ناکارآمد جنوب شهرتهران است. در این زمینه، 55 شاخص مورد استفاده قرار گرفته که داده های 29 شاخص از اسناد آماری و منابع مکتوب به دست آمده و بقیه با پیمایش کسب شده اند. نمونه آماری بنا به مدل کوکران به تعداد 378 سرپرست خانوار از روی جامعه آماری 28235 خانوار ساکن محلات تعیین شده است. داده های پیمایشی با ابزار پرسشنامه گردآوری شده اند. داده های دسته نخست، با توجه به رقم های استاندارد، با دامنه ارقام 5-1 انطباق یافته و با داده های پیمایشی هم سو و هم مقیاس شده اند. سطح کیفیت محیط برای هر شاخص به صورت درصدی از شرایط مطلوب محاسبه شده و مبنای تحلیل قرار گرفته است. یافته ها دلالت بر وضعیت نامطلوب کیفیت محیط در محلات مورد مطالعه دارند. وضعیت نسبی بهتر از آن 11 شاخص محیط زیستی است که تقریباً نیمی از شرایط مطلوب در آنها مشهود است. کالبد محلات همه از نظر تخصیص کاربری های عمومی و خدماتی، کاستی دارند. محله مقدم پایین ترین و محله بلورسازی بالاترین رقم کیفیت محیط را در تمامی ابعاد دارا هستند. برای ارتقاء کیفیت محیط تسریع در نوسازی بافت با تسهیل مقررات و استفاده از فضای آزاد شده از با به زیربردن خط های آهن برون شهری که در حال حاضر معارضات قضایی دارد و نیز بهزیر بردن بخش باقی مانده از خطوط ریلی که از محلات گذر می کنند، توصیه می گردد.

بیان مساله: توسعه پایدار از موضوعات مهم در دنیای امروز جهت دستیابی به رشد کشورها تلقی میشود که در سطح جهان و کشورهای رشد یافته توجه جدی به آن می گردد و از این رو امروزه جهت دستیابی به پارادایم توسعه ی پایدار روستایی، برنامه ریزان روستایی بیش از هر چیز بر توانمندسازی گروه های هدف (فقیران، زنان بی سرپرست، کارگران بی زمین، کشاورزان خرده پا) تاکید دارند. به طوری که برای مبارزه با فقر و نابرابری های درآمدی و توانمندسازی اقشار جامعه روستایی، سازمانها و نهادهای رفاهی متعددی در قالب راهبردهای حمایتی ایجاد شده که از جمله آنها فعالیتهای نهاد خیریه کمیته امداد است.  در این راستا هدف تحقیق حاضر ارزیابی اثرات توانمندسازانه فعالیتهای کارآفرینانه اجتماعی نهاد خیریه کمیته امداد در بین مدد جویان تحت پوشش در مناطق روستایی شهرستان بوانات، استان فارس می باشد.روش:این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل خانوارهای روستایی، تحت پوشش در شهرستان بوانات میباشد، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 128 خانوار به عنوان جامعه نمونه تعیین گردید. برای تحقق اهداف مورد نظر، ضمن مطالعات اسنادی، طیف گسترده ای از شاخص ها با ابعاد خودتعیینی، اعتماد به نفس، شایستگی، تاثیر و معناداری تعیین و در چارچوب مطالعات میدانی (تکمیل پرسشنامه ها و فرم های مشاهدات میدانی) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های کندال، اسپیرمن و T تک نمونه ای در نرم افزار SPSS استفاده گردیده است. یافته های پژوهش مؤید آن است که، میزان اثرات توانمندسازانه فعالیتهای کارآفرینانه اجتماعی نهاد خیریه کمیته امداد در تمامی ابعاد مورد بررسی بالاتر از میانه ی نظری (3) است.نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که، بین ابعاد خودتعیینی، شایستگی و تاثیر و متغیرهای میزان درآمد ماهانه خانوارها و سطح تحصیلات رابطه مثبت و معنی داری در سطح 0/05 درصد وجود دارد.

استان بوشهر ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ افزایش ﺟﻤﻌیﺘ، فرایند ﺻﻨﻌﺘی شدن، کﻤﺒﻮﺩ ﺑﺎﺭﺵ، ﺗﺪﺍﻭﻡ ﺧﺸکﺴﺎﻟی و ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺑی ﺭﻭیﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺁﺏ ﺑﺎ چالش های هیدروپلیتیکی روبرو است. پژوهش حاضر در صدد ارائه الگوی برازش چالش های هیدروپلیتیکی پیرامون امنیت اقتصادی استان بوشهر است. روش این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت اکتشافی و از نظر داده ترکیبی است، به این ترتیب که داده های کیفی پژوهش از طریق واکاوی متون و رجوع به خبرگان به وسیله ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته که از طریق روش نمونه گیری نظری انتخاب شده بودند گردآوری گردید. در فاز کمی پژوهش، داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به کمک 165 نفر از کارشناسان حوزه آب و جغرافیای استان با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده بودند، جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل این پژوهش در دو بخش کیفی و کمی صورت گرفته است. در بخش کیفی از تحلیل مضمون و از طریق فرایند کدگذاری نظری در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی انجام شده است. در بخش کمی با استفاده از نرم افزارهای SPSS و Smart-PLS در دو بخش تحلیل توصیفی و تحلیل استنباطی داده ها انجام شده است. نتایج حاصل از پژوهش در بخش کیفی نشان می دهد که دو نوع چالش هیدروپلیتیکی برون استانی و درون استانی تأثیرگذار بر امنیت اقتصادی استان، قابل تبیین است، و در بخش کمی نشان می دهد که مدل باز تولید شده تجربی از برازش و همانندی نسبتاً مطلوبی با مدل مفهومی برخوردار است. زیرا نیکویی برازش (GOF) برای مدل پیشتهادی پژوهش برابر با 0/198 بوده است.

روابط بین بازیگران سیاسی در نظام جهانی از عوامل گوناگونی متأثر است. بررسی نظریات اندیشمندان مختلف حاکی از آن است که روابط قدرتها و کشورها براساس متغیرهای زیادی شکل می گیرد. عناصر جغرافیایی و ژئوپلیتیکی از بسترهای مهم شکل گیری روابط ژئوپلیتیک،در سطوح منطقه ای،فرامنطقه ای و جهانی هستند، لذا اهمیت روابط ژئوپلیتیکی در پیشبرد اهداف و سیاستهای کشورها و مناطق جغرافیایی انکار ناپذیر است چون نحوه تأثیر گذاری و بهره مندی کشورها از تحولات پیرامونی خود، علاوه بر قدرت ملی و اوضاع منطقه ای آنها، تا میزان بسیار زیادی مبتنی بر واقعیت های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی، نوع روابط و کیفیت تعاملات آنها با سایر بازیگران بستگی دارد. با توجه به چنین اهمیتی، مقاله حاضر با روش تحلیلی-تبیینی و رویکرد انتقادی، ضمن بیان مولفه های موجود در نظریات ذکر شده، به دنبال شناسایی و بررسی کارکرد عوامل جغرافیایی و ژئوپلیتیکی جدید در شکل گیری انواع روابط ژئوپلیتیکی و ارائه مدل جامع برای تبیین الگو روابط ژئوپلیتیک است،جهت شناسایی این مولفه ها و تببین مدل جامع برای ارائه الگوی روابط ژئوپلیتیک، نظریه های اندیشمندان گوناگون(دوازده اندیشمند) که در زمان های مختلف بیان شده است مورد ارزیابی قرار گرفت که مشخص شد حداقل بیش از ده شاخص در شکل دهی روابط ژئوپلیتیک در سطوح منطقه ای،پیرامونی و جهانی،موثر هستند، نتایج یافته های پژوهش بیانگر این نکته است که عوامل متنوعی در شکل گیری روابط ژئوپلیتیک نقش دارند که علاوه بر شرایط جغرافیایی و ژئواستراتژیکی، بر مولفه های ژئواکونومیک،ژئوپلیتیک منابع،ژئوپلیتیک هویت،ژئوپلیتیک گردشگری، جهانی شدن و ژئوپلیتیک فضای مجازی، بین مناطق و کشورها تأکید دارند.

پژوهش حاضر با هدف تبیین؛ میزان تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی در افزایش تاب آوری اقتصادی و اجتماعی روستاهای گردشگرپذیر شهرستان رشت در برابر بیماری کووید-19، انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است و از لحاظ ماهیت و روش شناسی توصیفی – تحلیلی می باشد، همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از از نرم افزار SPSS و GIS استفاده شده است. ویروس کرونا در اوایل ژانویه 2020 توسط سازمان بهداشت جهانی در کشور چین گزارش شد. این ویروس به سرعت در منطقه ووهان چین گسترش یافت. در پی بحران شیوع کرونا ویروس در نقاط مختلف جهان، شیوع آن به طور رسمی در تاریخ 29 بهمن 1398 توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تایید شد. در کشور ایران نیز با شیوع ویروس کرونا، شمار گردشگران90 درصد نیز نسبت به سال های گذشته با کاهش روبه رو شد. گردشگری در همه ی شهرها و روستاهای ایران در دوران کرونا خسارت های جبران ناپذیر زیادی را به بار آورده است که بیشترین برآورد خسارات به روستاهای گردشگرپذیر مربوط بوده است. نتایج آزمون های تی تک نمونه ای و همبستگی اسپیرمن نشان داد، تنوع بخشی در فعالیت های اقتصادی در سطح معناداری 000/0، تاثیر زیادی در افزایش تاب آوری اقتصادی و اجتماعی روستاهای گردشگرپذیر دارد. همچنین به منظور دسته بندی میزان تاب آوری اقتصادی و اجتماعی در هر یک از بخش های شهرستان رشت با تمرکز بر تنوع فعالیت های اقتصادی، از انحراف معیار ، استفاده شد، نتایج نشان داد، وضعیت تاب آوری اقتصادی-اجتماعی پس از ایجاد تنوع فعالیت های اقتصادی در تمامی بخش های مورد مطالعه شهرستان رشت از دیدگاه اعضای شورا و دهیاران، مطلوب می باشد.

میزان جرایم شهری به اندازه و درجه رشد شهر ارتباط دارد. بنابراین، شناسایی نقاط آلوده و جرم خیز، مقابله و مبارزه با جرایم سرقت از اهمیت بسزایی در ایجاد نظم و امنیت در این کانون ها و در نتیجه ارتقاءکیفیت زندگی شهروندان را دارد.بررسی توزیع فضایی کانونهای جرم خیز، مهمترین ویژگیهای کالبدی یا عوامل مکانی موثر، ترغیب کننده یا تسهیل کننده جرائم ارتکابی و تشخیص عوامل محیطی، عوامل زمینه ای با بهره گیری از آمارهای فضایی از اهداف این تحقیق می باشد. پژوهش حاضر از نوع کمی محسوب می شود. در روش اسنادی از منابع مکتوب و اخذ آمار سرقت از پلیس استفاده شد. جهت بررسی انحراف احتمالی و نوع و زمان تغییر در داده های جرایم سرقت از آزمون من- کندال استفاده شده است. جهت برآورد نمودن شیب واقعی یک روند در یک سری زمانی، استفاده از روش ناپارامتریک سنس بکارگرفته شد. نتایج نشان داد با تحلیل روند سری سرقت در منطقه 14 شهر تهران بواسطه بافت های فرسوده و قدیمی، مشکلات ناشی از معابر شهری، وجود بن بست های تاریک و مکان های خلوت در منطقه باعث شده که در فصل بهار و تابستان اغلب شهروندان این منطقه به دلیل وجود هوای مطبوع در ساعات عصرگاهی تا پاسی از شب از منازل خارج و در اماکن تجاری و تفرجگاه ها حضور دارند. بخصوص از اواخر فصل بهار و در تابستان با شروع فصل مسافرت با خالی بودن منزل باعث افزایش سرقت منزل می گردد .با آغاز فصل گرما از اواخر بهار و به ویژه در فصل تابستان شب هنگام خصوصاً در اماکن خصوصی فقدان حفاظ مناسب درب و پنجره های باغات و ویلا به ویژه از فصل پاییز تا زمستان روند افزایش سرقت را شاهد هستیم. همچنین، به علت کوتاه بودن روزها در فصل پاییز و با فرا رسیدن زمان تاریکی امکان سرقت نیز افزایش پیدا می کند.

از پیامدهای افزایش جمعیت و گسترش مهاجرت به شهرها، توسعه فیزیکی و رشد ناموزون آنهاست؛ که در پی آن شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی شهرها نیز دستخوش دگرگونی خواهد شد. در این میان نحوه مدیریت شهرها در بهبود این سکونت گاه ها، سازماندهی عوامل و منابع جهت پاسخگویی به نیازهای ساکنان و پایداری توسعه شهری مطرح می باشد. بنابراین حل مسائل شهری تنها با اصلاح رویکردهای سنتی مدیریتی و استفاده از رهیافت های نوین امکان پذیر بوده و می توان گفت نگرش ها در برنامه ریزی و مدیریت شهری تغییر یافته و انعطاف پذیری درونی در آن موجب تغییر پارادایم از نگاه حکومتی به حکمروایی شده است. بر این اساس با گسترش روند شهرنشینی در سطح جهانی و گزارشات سازمان ملل جهت حل مسائل مدیریتی شهرها، اندیشمندان این حوزه سعی بر ارائه نظریات و راهبردهایی داشته اند؛ که جهت هدایت شهرها در مسیر پایداری موجب تحقق رویکردهای جدید مدیریت شهری شده است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل مهمترین مولفه های رویکردهای مدیریتی موثر در توسعه شهر کنگان انجام شده است. رویکرد حاکم بر پژوهش از نظر هدف توسعه ای و روش آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات لازم با به کارگیری منابع اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی گردآوری شد. جوامع آماری پژوهش شامل متولیان(48 نفر)، کارشناسان(90 نفر) و شهروندان شهر کنگان(382 نفر) می باشند. تعیین حجم نمونه برای جوامع متولیان و کارشناسان روش گلوله برفی و برای جامعه شهروندان روش کوکران می باشد. تحلیل پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی و SWOT صورت گرفته است؛ که نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد از نظر متولیان عوامل (کالبدی/ اقتصادی)، (مدیریتی-سیاسی/اجتماعی)، (اقتصادی/اجتماعی) و (زیست محیطی/کالبدی) به ترتیب مهمترین مولفه های مدیریتی در توسعه شهر کنگان می باشد. همچنین یافته های سوات نشان دهنده نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدیدهای توسعه شهری در کنگان است و نتایج QSPM نشان می دهد که استراتژی فرصت ها با 40.780 بیشترین میانگین را کسب نموده است.

 از آنجایی که رشد و توسعه شهرنشینی و ساخت وسازهای غیراصولی، منجر به ایجاد تغییراتی در اقلیم شهر شده است، لذا هدف این پژوهش، بررسی و شناسایی حد آستانه دمایی و جزایر حرارتی شهر کرمان با تأکید بر تحولات سیمای سرزمین می پردازند. پژوهش حاضر به لحاظ هدف توسعه ای کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، 5 شاخص (ناهمگنی سیمای سرزمین، پیوستگی و ارتباط بوم شناختی، ارتباط عناصر سرزمین، شرایط زیست محیطی و شرایط عملکردی) با 17 زیر شاخص استخراج شد. در ادامه طی دو دوره (1365-1385-1400) تصاویر ماهواره لندست 8 و سنجنده ODE تهیه و با استفاده نرم افزارEnvi وضعیت پوشش و بررسی نتایج حاصل از بررسی های دمایی سیمای سرزمین در شهر کرمان مشخص شد. در ادامه برای حدآستانه دمایی و جزایر حرارتی شهر کرمان با تأکید بر تحولات سیمای سرزمین از الگوریتم رقابت استعماری (درخت پوشای مینیمم MST) در محیط نرم افزار Matlab 2016 استفاده گردیده است و برای فضایی سازی شاخص های موردمطالعه در سطح شهر کرمان از روش (Tracking Analyst Tools) در فرآیند تحلیل شبکه (Network Analyst Tools) در محیط نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج نشان داد که سطح سناریوهای مطرح شده سناریو (ساخت وساز) در پهنه ساخت وساز در سال 1365 از 100 درصد پهنه موجود در سطح شهر کرمان 44/42 درصد به لکه ساخت وساز اختصاص دارد. در سال 1385 این عدد به 49/27 درصد و در سال 1400 به 59/02 درصد رسیده است. نتایج متریک مساحت نشان می دهد که روند کاهشی چشمگیری در طول این دوره از سال 1365 تا 1400 در این بخش اتفاق افتاده است. این روند کاهشی در بین لکه های موجود در این بخش نیازمند بررسی و پیشنهادات ویژه است. سناریو (فضاهای باز) در پهنه فضاهای باز در سال 1365 از 100 درصد پهنه موجود در سطح شهر کرمان به ترتیب 37/56 درصد و 45/1 درصد به لکه باز اختصاص دارد. در سال 1385 این عدد به ترتیب 12/35 درصد و0/98 و در سال 1400 به ترتیب 26/34 درصد و 0/98 رسیده است. همچنین نتایج نشان داد که در جنوب غربی شهر کرمان به علت تعدد قرارگیری مراکز آلوده کننده و شهرک های صنعتی و همچنین قرارگیری وضعیت باد مرکز آلودگی این شهر قرار دارد. نتایج تحلیل مکانی نشان می دهد که در مرکز شهر کرمان نیز به علت حرکت خودرو و تراکم جمعیت برای جابه جایی وضعیت قرار گیری بسیار ناسالمی قرار دارد.

ایران به واسطه موقعیت گذرگاهی اش در مرکزیت مناطق متداخلی قرار دارد، ایران در مرکز تلاقی محور های تولید و مصرف انرژی جهان قرار دارد؛ در محور عمودی شمالی - جنوبی در مرکز دو منبع انرژی خلیج فارس و آسیای میانه و قفقاز قرار دارد و در محور شرقی - غربی نیز در مرکز دو منطقه مصرف کننده انرژی شرق آسیا و اروپا قرار دارد و این یعنی ایران موقعیت توزیع کنندگی ممتازی دارد. هشت مسیر ترانزیتی عمده در منطقه پیرامونی ایران قرار دارد که البته درجه اهمیت و میزان پیشرفت متفاوتی با یکدیگر دارند. برخورداری و استفاده از موقعیت ژئواکونومیک عامل مهمی در افزایش قدرت ملی کشورها است. ایران نیز از نظر موقعیت ژئواکونومیک در وضعیت مطلوبی قرارداد ولی علیرغم برخورداری از مولفه های ژئواکونومیک از جمله در حوزه موقعیت گذرگاهی، در استفاده از این پتانسیل مطلوب عایدی چندانی کسب نکرده است. هدف این پژوهش بررسی ظرفیت های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی جاده ابریشم برای افزایش قدرت ملی ایران است. روش این پژوهش توصیفی- پیمایشی است. نتایج پژوهش نیز استفاده از نرم افزار spss مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که فعال نمودن ظرفیت های جاده ابریشم در افزایش قدرت ژئواکونومیک و نیز تأمین امنیت ملی کشور نقش زیادی دارد. همچنین باعث رشد اشتغال و درامد ملی می شود که خود عاملی توسعه و پیشرفت اقتصادی است؛ بنابراین، با توجه به این که هرکدام از شاخص ها و پارامترهای مطرح شده در افزایش قدرت ملی نقش دارند می توان نتیجه گرفت که ایران می تواند با استفاده از موقعیت خود در جاده ابریشم، قدرت ملی خود را افزایش دهد و جایگاه ژئوپلیتیکی خود را نیز ارتقاء بخشد.