مرجان شفیعی

از پیامدهای افزایش جمعیت و گسترش مهاجرت به شهرها، توسعه فیزیکی و رشد ناموزون آنهاست؛ که در پی آن شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی شهرها نیز دستخوش دگرگونی خواهد شد. در این میان نحوه مدیریت شهرها در بهبود این سکونت گاه ها، سازماندهی عوامل و منابع جهت پاسخگویی به نیازهای ساکنان و پایداری توسعه شهری مطرح می باشد. بنابراین حل مسائل شهری تنها با اصلاح رویکردهای سنتی مدیریتی و استفاده از رهیافت های نوین امکان پذیر بوده و می توان گفت نگرش ها در برنامه ریزی و مدیریت شهری تغییر یافته و انعطاف پذیری درونی در آن موجب تغییر پارادایم از نگاه حکومتی به حکمروایی شده است. بر این اساس با گسترش روند شهرنشینی در سطح جهانی و گزارشات سازمان ملل جهت حل مسائل مدیریتی شهرها، اندیشمندان این حوزه سعی بر ارائه نظریات و راهبردهایی داشته اند؛ که جهت هدایت شهرها در مسیر پایداری موجب تحقق رویکردهای جدید مدیریت شهری شده است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل مهمترین مولفه های رویکردهای مدیریتی موثر در توسعه شهر کنگان انجام شده است. رویکرد حاکم بر پژوهش از نظر هدف توسعه ای و روش آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات لازم با به کارگیری منابع اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی گردآوری شد. جوامع آماری پژوهش شامل متولیان(48 نفر)، کارشناسان(90 نفر) و شهروندان شهر کنگان(382 نفر) می باشند. تعیین حجم نمونه برای جوامع متولیان و کارشناسان روش گلوله برفی و برای جامعه شهروندان روش کوکران می باشد. تحلیل پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی و SWOT صورت گرفته است؛ که نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد از نظر متولیان عوامل (کالبدی/ اقتصادی)، (مدیریتی-سیاسی/اجتماعی)، (اقتصادی/اجتماعی) و (زیست محیطی/کالبدی) به ترتیب مهمترین مولفه های مدیریتی در توسعه شهر کنگان می باشد. همچنین یافته های سوات نشان دهنده نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدیدهای توسعه شهری در کنگان است و نتایج QSPM نشان می دهد که استراتژی فرصت ها با 40.780 بیشترین میانگین را کسب نموده است.

با ادامه روند تسلط جمعیت شهری و گسترش فیزیکی کلانشهر اصفهان در طی سالهای اخیر و چالش های اقتصادی، زیست محیطی، مدیریتی، همچنین فشارهای زیادی که بر شهر وارد می شود، هوشمندسازی شهری راهکاری ارائه شده از سوی مبتکران و محققان شهری است که می تواند به عنوان رویکردی مناسب برای حل چالش های فعلی شهرنشینی و عملکرد مطلوب شهر، استفاده شود. با توجه به این مهم، هدف پژوهش حاضر اولویت بندی شاخص های مؤثر بر تحقق هوشمندسازی شهری و رتبه بندی مناطق نسبت به این شاخصها در شهر اصفهان است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی – توسعه ای و روش آن توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان حوزه برنامه ریزی شهری (سازمان خدمات شهری، شهرسازی و معماری، حمل و نقل شهری، فاوا، برنامه ریزی و توسعه انسانی، و شهرداری های مناطق 15 گانه و ...) تشکیل می دهد و با استفاده از روش  گلوله برفی 50 نفر به عنوان نمونه مورد نظر انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با مطالعه منابع کتابخانه ای - اسنادی و مطالعات میدانی به دست آمد و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش AHP استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که شاخص بهبود وضعیت آلودگی های شهری با ضریب 41/0 اولویت اول و شاخص میزان اعتماد شهروندان به سازمان های خدمات محور 024/0 اولویت آخر را به دست آورد. همچنین مناطق 5 و 6 نسبت به شاخص های مورد نظر رتبه اول، و مناطق 14 و 11 رتبه آخر را به خود اختصاص داده اند. و در نهایت پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت مناطق نسبت به شاخص های مورد نظر ارائه شده است.     

با ادامه تسلط جمعیت شهری در سطح جهانی، افزایش روندهای تغییر اوضاع و پیش بینی های سازمان ملل، برنامه ریزان شهر، مبتکران و محققان شهری به طور فزاینده ای در حال کار بر روی ابتکارات جدید و نوآوری های مثبت در جهت ایجاد شهرهایی خلاق با عملکرد خوب، مرفه و پایدار و قابل زندگی هستند. با توجه به اهمیت این موضوع در پژوهش حاضر به بررسی و رتبه بندی جایگاه مهمترین محورهای مرتبط با توسعه شهر خلاق در شهر شیراز نسبت به شاخص های شهر خلاق پرداخته شده است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی – توسعه ای و از نظر روش توصیفی – تحیلی و پیمایشی است. اطلاعات مورد نظر از طریق مطالعات کتابخانه ای و همچنین مطالعات میدانی به دست آمد و برای تجزیه و تحلیل از روش AHP و مدل Waspas استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان و متخصصان حرفه برنامه ریزی شهری، مسئولان و متولیان سازمان ها و ادارات مربوطه در شهر شیراز می باشد که به صورت سرشماری انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد در معیار اجتماعی – فرهنگی، محدوده حافظیه تا سعدیه، در معیار اقتصادی، مجموعه شاهچراغ در معیار کالبدی- اکولوژی و سازمانی-مدیریتی محدوده باغ عفیف آباد تا باغ ارم در جایگاه اول قرار گرفتند و در نهایت پیشنهاداتی به  تفکیک اولویت زمانی و مکانی ارائه شده است که به عنوان نمونه تعدادی  از آنها ارائه شده است: مشخص کردن طرح های کاربردی و قابل توجیه اقتصادی برای شهر خلاق در شیراز، آموزش نیروهای متخصص اقتصادی در زمینه شهر خلاق ؛تعریف چشم اندازها و سیاستهای اشتغال محور با رویکرد خلاق در شهر شیراز.

پژوهش حاضر باهدف تعیین نقش پیش بین سرسختی روان شناختی و عدم تحمل ابهام با اضطراب کرونا در کارکنان کادر درمان در دوران اپیدمی کرونا انجام شد. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف جزء پژوهش های توصیفی و ازلحاظ روش از نوع مطالعات همبستگی است. جامعه پژوهش را کلیه کارکنان کادر درمان که مشغول به فعالیت در شهر ساری در سال 1400 تشکیل دادند که از بین آن ها به صورت در دسترس 150 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش از سه پرسشنامه اضطراب کرونا ویروس (1398) ( CDAS )، پرسشنامه سرسختی روان شناختی کوبا سا (1979) ( PHKS ) ، پرسشنامه تحمل ابهام مک کین (1993) ( MASTS-II ) بود . داده های جمع آوری شده با استفاده از روش تحلیل همبستگی پیرسان و رگرسیون چندگانه مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که اضطراب کرونا با سرسختی روان شناختی رابطه منفی و با عدم تحمل ابهام رابطه مثبت دارد. (05/0 ˂ p ) درواقع سرسختی روان شناختی و عدم تحمل ابهام توانستند 57 درصد از واریانس اضطراب کرونا را در کارکنان کادر درمان تبیین کنند. با توجه به نتایج به دست آمده، برای کاهش اضطراب کرونا و ارتقای سلامت روان کادر درمان برنامه ویژه اید برای ارتقای سرسختی روان شناختی و کاهش اثرات عدم تحمل ابهام در کارکنان کادر درمان و به طورکلی افراد جامعه، طراحی شود.

گردشگری در قرن اخیر به عنوان یکی از مهمترین ابزارها در جهت ارتقاء کیفیت ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهرها شناخته شده است. اگر این صنعت به صورت خلاقانه مورد استفاده قرار بگیرد می تواند نتایج مثبت زیادی هم برای جامعه گردشگر و هم برای جامعه میزبان داشته باشد. بنابراین توجه به عوامل مؤثر در توسعه گردشگری و برنامه ریزی در این زمینه امری ضروری است. از این رو در پژوهش حاضر به تبیین شاخص های موثر در توسعه گردشگری خلاق با تأکید بر جاذبه های گردشگری پرداخته شده است. نوع پژوهش از نظر روش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی- توسعه ای است. داده های پژوهش از روش کتابخانه ای - اسنادی و روش میدانی- پیمایشی به دست آمده است. نمونه آماری تحقیق را 385 نفر از گردشگران و شهروندان تشکیل داده اند که حجم نمونه با استفاده از روش کوکران به دست آمده است. همچنین شناسایی مسئولان و متولیان با استفاده از روش گلوله برفی صورت گرفته است. برای بررسی و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی، ضریب آنتروپی و روش های تصمیم گیری چندمعیاره(AHP، تاپسیس، ساو) استفاده شد و در نهایت با جمع بندی نتایج حاصل از روش های انجام شده، اولویت بندی مولفه ها با روش رتبه بندی جزئی (POSET) صورت گرفت. نتایج یافته های روش تحلیل عاملی نشان می دهد که چهار عامل، فرهنگی/ اجتماعی، فرهنگی / هنری، کالبدی/ نهادی و اقتصادی مهمترین عوامل تأثیر گذار در توسعه گردشگری خلاق هستند و در ادامه مولفه های موثر بر توسعه گردشگری خلاق رتبه بندی شد. محاسبات ضریب آنتروپی نیز بیانگر عدم تعادل در توزیع جاذبه ها در بیشتر مناطق است.

طرح مسئله : با ادامه تسلط جمعیت شهری در سطح جهانی، افزایش روندهای تغییر اوضاع و پیش بینی های سازمان ملل، برنامه ریزان شهر، مبتکران و محققان شهری به طور فزاینده ای در حال کار بر روی ابتکارات مشترک برای بررسی جنبه های فیزیکی، فناوری، اجتماعی، سیاسی و زندگی هماهنگ شهری هستند و هدف، ایجاد شهرهایی با عملکرد خوب، مرفه، پایدار، مقاوم و قابل زندگی است. در راستای گسترش کلان شهرها و فشارهایی که بر زیرساخت های شهری وارد می شود، به تحقق رویکردهایی مانند هوشمندسازی شهری توجه شده است که باعث بهبود کیفیت زندگی و عملکرد شهر می شود. هدف : بررسی مؤلفه های مؤثر در تحقق هوشمندسازی شهر اصفهان است. روش پژوهش : رویکرد حاکم بر پژوهش از نظر هدف، کاربردی – توسعه ای و روش آن توصیفی – تحلیلی است. اطلاعات لازم با به کارگیری منابع اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی جمع آوری شد. جامعه آماری پژوهش را مسئولان و مدیران شهری تشکیل می دهد که براساس روش نمونه گیری گلوله برفی، 60 نفر برای نمونه مدنظر انتخاب شد. تحلیل پژوهش با استفاده از روش تحلیل عاملی و SWOT صورت گرفت. نتایج: نتایج یافته های روش تحلیل عاملی نشان دهنده آن است که چهار عامل، اقتصادی/ مدیریتی (مقدار ویژه: 69/7 و درصد واریانس کل: 78/20 درصد)، اقتصادی/ محیطی (مقدار ویژه: 86/5 و درصد واریانس کل: 85/15 درصد)، کالبدی (مقدار ویژه: 67/5 و درصد واریانس کل: 32/15 درصد) و اجتماعی (مقدار ویژه: 56/4 و درصد واریانس کل: 34/12 درصد) مهم ترین عوامل در هوشمندسازی شهر اصفهان است؛ همچنین یافته های حاصل از روش SWOT نشان دهنده نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای تحقق هوشمندسازی در شهر اصفهان است. نوآوری: هوشمندسازی شهری، شکل نهایی رویکردهایی مانند شهر پراکنده، شهر فشرده، رشد هوشمند، شهر الکترونیک و هوشمند است که در طول زمان شکل گرفته و تکمیل کننده یکدیگر بوده اند. در پژوهش حاضر از شاخص های مشترک این نظریه ها، در راستای تحقق هوشمندسازی در شهر اصفهان استفاده شده است.

مدیریت شهری در کلان شهر تهران به عنوان بزرگترین کلان شهر ایران و یکی از پرجمعیت ترین شهرهای دنیا با چالش های زیادی مواجه است. نبود مدیریتی واحد سالانه مشکلات متعدد و هزینه های زیادی به دلیل ناهماهنگی دستگاه های اجرایی، به شهروندان تحمیل می کند؛ بنابراین برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری را ناگزیر به اتخاذ رویه برنامه ریزی واحد و یکپارچه برای ایجاد هماهنگی بین اولویت ها و نیازهای مختلف می کند. با توجه به این مسئله، پژوهش حاضر به شناسایی ضعف ها و قوت های نظام مدیریت شهری کلان شهر تهران و درنهایت ارائه راهکارهایی برای تحقق مدیریت یکپارچه در این کلان شهر پرداخته است. نوع پژوهش، کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بود. جامعه آماری پژوهش کارشناسان و متخصصان و متولیان مدیریت شهری بودند و برای تحلیل از تکنیک SWOT استفاده شد. درمجموع، 19 نقطه قوت و فرصت به عنوان فاکتورهای مثبت و 21 نقطه ضعف و تهدید به عنوان محدودیت های پیش روی مدیریت یکپارچه کلان شهر تهران شناسایی شد که نشان از مدیریت بخشی و جداگانه در شهر، به رغم توان بسیار در زمینه توسعه مدیریت هماهنگ و یکپارچه دارد. در پایان، راهکارهایی برای کم رنگ کردن این موانع و درنهایت، تحقق «مدیریت یکپارچه کلان شهر تهران» پیشنهاد شد که نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه ریزان شهری است. نتایج مطالعات و پژوهش های پیشین نشان می دهد که سیستم مدیریت شهری در ایران در اجرای برنامه ها و طرح ها موفق عمل نکرده است و کلان شهر تهران نیز به عنوان پایتخت کشور به بستر تمرکز امکانات در تمام ابعاد اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی تبدیل شده که این امر باعث تعدد مدیریت در تهران شده است. با توجه به این موضوع، به نظر می رسد به کارگیری مدیریت یکپارچه شهری باعث ایجاد هماهنگی و توازن بین سازمان های اجرایی خواهد شود.  

آغاز موج استفاده از مدل های کمی در علوم اجتماعی طی دهه های 1960 توأم با طرح مباحث توسعه و توسعه نیافتگی، کاربرد این روش ها را در تعیین سطح توسعه یافتگی مناطق گسترش داد. از سوی دیگر توسعه و توسعه نیافتگی از جمله مباحثی است که در بین برنامه ریزان مطرح است. در همین راستا وجود نابرابری ها و تفاوت های منطقه ای که علاوه بر ویژگی های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی، متأثر از سیاست ها و برنامه ریزی هاست، برنامه ریزان را بر آن داشته است که تکنیک ها و روش هایی را ابداع کنند تا از طریق تعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه بندی مناطق، بتوانند به شناخت و تحلیل یا عوامل نابرابری ها و تفاوت های منطقه ای دست یابند. هدف مقاله حاضر تعیین جایگاه استان های ایران ازنظر سطح توسعه با استفاده از مدل Vikor است. با توجه به اهمیت شاخص ها و همچنین محدودیت دسترسی به آن ها، 40 متغیر که شامل شاخص های کشاورزی (6 مورد)، صنعتی (3 مورد)، آموزشی (9 مورد)، فرهنگی و اجتماعی (6 مورد)، بهداشتی و درمانی (8 مورد)، اقتصادی (1 مورد) و شاخص های زیربنایی (7 مورد) را که از سالنامه آماری کشور گردآوری شده، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان داده است که بر اساس محاسبات انجام شده، به ترتیب استان های قم، چهارمحال و بختیاری و سمنان با ضریب Qi 088/0، 444/0 و 450/0 رتبه های اول تا سوم از نظر سطح توسعه یافتگی را دارا می باشند. همچنین از نظر سطح توسعه یافتگی، 1 استان توسعه یافته، 19 استان درحال توسعه و 10 استان نیز توسعه نیافته می باشند.

سکونتگاه های روستایی در مقایسه با سکونتگاه های شهری به دلیل آنکه از پراکنش جغرافیایی بیشتری برخوردار می باشند، همواره آسیب پذیری بیشتری در برابر تهدیدات ناشی از زلزله دارند. با برسی وضعیت آمار وقوع زلزله در سطح استان فارس مشخص می شود که همواره شهرستان لامرد به عنوان یکی از کانون های مهم زلزله خیز به شمار می آید؛ به طوری که هرساله شاهد وقوع چند زمین لرزه در سطح این شهرستان هستیم. وقوع این حوادث گاه با خسارت های جانی و مالی فراوانی همراه می باشد. نوع این تحقیق از نظر هدف کاربردی – توسعه ای و روش آن توصیفی–تحلیلی است. محدوده مطالعاتی، روستاهای شهرستان لامرد در استان فارس می باشد. به منظور تحلیل آسیب پذیری مساکن مناطق روستایی این شهرستان، از مطالعات اسنادی که شامل زلزله های تاریخی، داده های جمعیتی و کیفیت مساکن روستایی در سطح این شهرستان می باشد، استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان داده بیش ترین مصالح استفاده شده در سطح روستاهای این شهرستان، مصالح نیمه بادوام و کم دوام می باشد. همچنین در حریم 300 متری گسل های منطقه مورد مطالعه، 2 نقطه جمعیتی باغ دهنو و امامزاده شاه غیب قرارگرفته اند و در حریم 1000متری گسل های منطقه مورد مطالعه4 نقطه جمعیتی باغ سروستان، امامزاده شاه غیب، باغ دهنو و پشت آب قرارگرفته اند.

عدم توجه به نظام شهری و نحوه ی پراکنش و الگوی فضایی آن در پهنه سرزمین از یک سو و رشد شتابان شهر نشینی از سوی دیگر به گسیختگی و عدم انسجام در ساختار فضایی منجر خواهد شد. در چنین شرایطی بسیاری از سیاستهای توسعه در سطوح ملی و منطقه ای کارآمدی خود را از دست داده و نتایج مورد انتظار را به همراه نخواهد داشت. هدف این مقاله استفاده از یک مدل ریاضی برای توجیه وضع موجود نحوة استقرار جمعیت کانونهای شهری در محدودة جغرافیایی استان فارس می باشد . در این مقاله ضمن معرفی مدل آنتروپی ، از این مدل در سطح شهرهای استان فارس استفاده شده است . در این راستا از نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن سالهای 95-1390 استان فارس استفاده شده است تا روند تغییر و تحولات سازمان فضایی استان در سی سال گذشته مشخص شود . روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی بارویکردتوسعه ای- کاربردی می باشد و اطلاعات مورد نیاز از طریق روش کتابخانه ای گردآوری شده است . از مهمترین نتایج این پژوهش این است که ضریب آنتروپی در سطح شهرهای استان فارس در طول سالهای 95-1390 به ترتیب برابر با 63/0، 67/0 و 54/0 محاسبه شده است که نشان دهنده بی نظمی تمرکز جمعیت شهری در طول سه دهه گذشته می باشد.

هدف: پژوهش حاضر به منظور مقایسه نتایج آزمون ترسیم خانواده و آزمون ترسیم خانه-درخت-آدم در کودکان دارای والدین معتاد و غیرمعتاد انجام شد. روش: این پژوهش یک مطالعه علی-مقایسه ای بود. در این پژوهش 50 کودک از والدین معتاد مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد تهران با 50 کودک از والدین غیرمعتاد که هر دو گروه با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند و توسط آزمون ترسیم خانواده و ترسیم خانه-درخت-آدم، مورد سنجش قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که شاخص های ترسیمی در نقاشی های خانه-درخت-آدم و ترسیم خانواده کودکان دارای والدین معتاد در مقایسه با گروه غیرمعتاد، بیشتر است و نمرات بالاتری را در میزان شاخص های ترسیمی از جمله افسردگی و نشانه های اضطراب وضعف عزت نفس و همچنین ناارزنده سازی به دست آورده اند. نتیجه گیری: می توان بیان کرد که مصرف مواد در والدین، مشکلات جسمی، عاطفی و رفتاری در کودکان را تشدید و تسریع می کند.