مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی سابق)

اسکان غیر رسمی همراه با بزرگتر شدن شهرها در ایران پدیده ای رو به رشد است اکنون سرعت توسعه شهری از ظرفیت و توانایی شهرداری ها و دولت در گسترش زیرساخت ها و ایجاد اشتغال سبقت گرفته است. در نتیجه پدیده اسکان غیر رسمی به سرعت و به صورتی بی قاعده گسترش یافته است. با توجه به بررسی های انجام شده در سکونتگاه های غیر رسمی سنندج در استان کردستان، مشخص می گردد که اکثر مهاجرت ها به بافت های  حاشیه ای شهر سنندج از روستاها بوده و به دو دلیل اقتصادی و امنیتی (در طول مدت زمان جنگ ایران و عراق و ناامنی های درون استان) صورت گرفته است. و در بررسی طرح های جامع و تفصیلی شهر سنندج، مشاهده می گردد که برای اقشار کم درآمد شهری جایگاه مناسبی دیده نشده است و به عبارتی جای آنان در مطالعات انجام شده خالی است. لذا یکی از علت های به خارج راندن اقشار کم درآمد شهری به حاشیه شهرها و ساکن شدن در خارج از محدوده را می توان عدم توجه به نیاز مسکن این قشر در طراحی برنامه های رسمی دانست. در این مقاله ضمن شناسایی مهم ترین مشکلات کالبدی موجود در سکونت گاه های غیر رسمی سنندج با استفاده از روش ماتریس همبستگی میزان ارتباط شاخص ها با یکدیگر بررسی شده است و نتایج نشان می دهد که اصلی ترین مشکل موجود در محلات حاشیه ای سنندج، درصد بالای استفاده از مصالح کم دوام و غیرمتعارف در ساخت و ساز ساختمان ها است و مشکل بعدی پایین بودن متوسط مساحت قطعات مسکونی می باشد.و سپس با استفاده از تکنیک SWOT، بخش مسکن غیر رسمی سنندج مورد ارزیابی قرار گرفته است. 

امروزه پدیده گردشگری از یک پدیده ساده دید و بازدید فراتر رفته و ابعاد و اهمیت ویژه ای یافته است به همین دلیل ارزیابی علمی اثرات مثبت و منفی آن نقش مهمی در ادبیات گردشگری جهانی دارد. با توجه به وضع موجود و رشد و رونق این صنعت در کشور و استان های شمالی، این مقاله با هدف ارزیابی اثرات توسعه گردشگری در شهرستان رامسر پرداخته تا با کاربست مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و دلفی به ارائه یک استراتژی کارآمد در شهرهای شمال ایران دست یازد. پژوهش حاضر از نظر هدف، پژوهشی کاربردی و از نظر ماهیت و روش کار پژوهش تحلیلی- توصیفی بوده است. از ابزارها و تکنیک های آماری جهت طبقه بندی، نمونه گیری،آزمون فرضیات و تجزیه و تحلیل استفاده شده و در نهایت با استفاده از تکنیک ها و مدل های فرآیند تحلیل سلسله مراتبی  و مدل دلفی جهت ارائه استراتژی کارآمد و برنامه ریزی اصولی و مناسب استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که آسیب های ناشی از رشد ناهماهنگ گردشگری شهری و روستایی به محیط زیست و طبیعت شهرستان بسیار بوده و تنها گزینه مناسب جهت پایدار ساختن و عدم وارد آمدن صدمات به محیط زیست منطقه رشد گردشگری تلفیقی (شهری - روستایی) است.

یکی از اقدامات مهمی که در زمینه توسعه و پیشرفت نقاط روستایی در ایران طی سال های اخیر صورت گرفته، تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی می باشد. امروزه این گونه طرح ها به عنوان مهمترین ابزار هدایت ساخت و ساز در روستاها درآمده است. به موازات اصلاحات کالبدی ناشی از اجرای طرح هادی در روستاها، بهره مندی روستاییان از امکانات خدماتی بیشترمی شود. چنین تغییری وضعیت زندگی ساکنان روستایی را تحت تأثیر قرار داده و موجب علاقمندی بیشتر آنها به زندگی در روستا می گردد. هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات کالبدی- فیزیکی طرح های هادی روستایی از دیدگاه ساکنان روستایی می باشد تا میزان اثر بخشی آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. روش کلی پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و بخش اصلی داده ها از طریق مطالعات میدانی و تکمیل پرسش نامه بدست آمده و با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق به شرح زیر   می باشد: اجرای طرح هادی روستایی از حیث ارتقاء خدمات عمومی در روستاهای مورد مطالعه مؤثر بوده است. اجرای طرح هادی روستایی ضمن رونق بخشیدن به ساخت  و سازهای جدید، سبب ارتقاء شیوه ساختمان سازی، افزایش پایداری و بهبود سیمای ظاهری بناها شده است. اجرای طرح هادی روستایی سبب افزایش امیدواری و علاقه مندی روستائیان به ادامه زندگی در روستا ها شده و در نتیجه در کاهش تدریجی مهاجرتهای روستا به شهر تأثیر داشته است. علیرغم ویژگی های مثبت کالبدی و ارتقاء خدمات عمومی در روستاها، اجرای طرح های هادی روستایی از نظر اقتصادی و ایجاد اشتغال در روستاها موفقیت لازم را کسب نکرده است. 

پژوهش پیش رو با هدف شناسایی و تعیین توانمندی های ژئواستراتژیک رژیم اشغالگر قدس در سه حوزه سخت افزاری (قدرت نظامی)، سیاست جغرافیایی (شهرک سازی و سیاست های آبی) و نرم افزاری ( قدرت رسانه ای و ...) و تأثیر آن بر ژئوپولیتیک جمهوری اسلامی ایران به انجام رسیده است. حوزه جغرافیایی که این پژوهش درآن محدوده به انجام رسیده است، محدود به جنوب و جنوب باختری آسیا و شمال آفریقا می گردد، ولی بدلیل نفوذ گسترده این رژیم در کشورها و نهادهای جهانی بویژه ایالات متحده و تأثیر گذاری آن بر توانمندی های ژئواستراتژیک اشغالگران قدس، ارتباط این دو نیز مد نظر بوده و بررسی شده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اسنادی واینترنتی می باشد که معمولاً روش متداول پژوهش های علوم انسانی می باشد. این بررسی نشان می دهد که سیاستمداران در سرزمین های اشغالی بر این باور بوده و هستند که صلح در حوزه جنوب باختری آسیا تنها از طریق استفاده ترکیبی از قدرت سخت افزاری و نرم افزاری، آن هم بسود این رژیم قابل حصول بوده و تنها مانع برای حصول به این نتیجه، مجموعه کشورهای حامی مقاومت اسلامی می باشند و برای درهم شکستن این مقاومت، باید نقطه اتکاء و ستون اصلی آن یعنی جمهوری اسلامی ایران مورد هجمه قرار گیرد. بنابراین با استفاده از کلیه ابزارها درصدد برآمده است که قلب تپنده جهان اسلام را در محاصره خود گرفته و از طرق مختلف بر توانایی های ژئوپولیتیک  آن تأثیر گذارد.

در دهه های اخیر روند توسعه شهرنشینی، با وقوع انقلاب صنعتی افزایش یافته و موجب تقدم شهرنشینی بر شهرسازی شده است. این امر رشد شهری را با مشکلات عدیده ای روبرو می سازد. در کشور ایران نیز رشد صنعت به همراه سایر عوامل دیگر موجب جذب جمعیت به مراکز شهری و به خصوص شهرهای بزرگ شده و رشد ناموزون شهر را به وجود آورده است. شهر الوند  نیز در طی 4 دهه، مستثنی از این حادثه عظیم شهرنشینی نبوده است. این تحقیق به صورت تحلیلی - تطبیقی با بهره گیری از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن به تجزیه و تحلیل چگونگی توسعه فیزیکی شهر با هدف ساماندهی الگوی فیزیکی توسعه شهر الوند می پردازد. بررس ها حکایت از این دارد که تا سال 1361 به علت عدم وجود شهرداری و ارگان های مدیریت شهری، شهر به صورت خودرو و فشرده رشد کرده، از سال 62 تا 1375 علی رغم تأثیر شهرداری، شهر دوباره  به صورت فشرده توسعه یافته است؛ اما از این سال به بعد  رشد شهر نسبت به دهه های قبل کاهش یافته، ولی شاهد اسپرال (گستردش و بی قواره)شهر می باشیم، به طوری که  میزان آن براساس این مدل ها 43 درصد می باشد. براساس نتایج حاصل از یافته های تحقیق، باتوجه به گسترش شکاف عمیق بین ارزش آنتروپی ناشی از رشد افقی و اسپرال شهری، طی دهه های مختلف که خود متأثر از رشد قطاعی شهر می باشد، الگوی توسعه تمرکز درون بافتی با استفاده از افزایش تراکم ساختمانی و الگوی گسترش قطاعی- ناپیوسته، با توجه به نزدیکی نصرت آباد (منطقه13) به الوند، به عنوان الگوی توسعه آتی شهر پیشنهاد شده است. برای تحقق این امر مهم، لازم است شهرسازی برشهرنشینی تقدم یابد. 

پارک بازار، مفهومی نو در عرصه شهر و برنامه ریزی شهری می باشد. در این نوع ویژه از بازارها علاوه بر فضای تجاری و بازرگانی، پارک یا فضای سبز ویژه با کارکرد تفریحی نیزبرای مراجعه کنندگان در نظر گرفته شده است. پارک بازار لنگرود که بدون شک از اولین موارد و نمونه های این بازارهای ویژه در ایران محسوب می شود، در حاشیه این شهر شمالی قرار گرفته است. روش تحقیق از نوع مطالعات توصیفی- تحلیلی است و به دلیل نو بودن مسأله و کمبود منابع موثق در این باره، قریب به اتفاق اطلاعات مورد نیاز تحقیق، از برداشت های میدانی و مصاحبه با مردم و مراجعه کنندگان به پارک بازار شهر لنگرود استخراج شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که پارک ها و فضاهای سبز شهری علاوه بر این که تعداد مراجعه کنندگان به بازارها و مراکز خرید همجوار با آن را افزایش می دهد، سبب ارتقاء کیفیت زیست محیطی، رونق اقتصادی- جمعیتی، حداقل فرصت سوزی و هدررفتن وقت و زمان مراجعه کنندگان با تأمین نیازهای متنوع شان در یک مجموعه، افزایش حضور خانواده ها و در پی آن استحکام ارزش های بنیادین جامعه، افزایش حضور کودکان و نوجوانان به همراه خانواده هایشان و متعاقب آن امن شدن هرچه بیشتر این مجموعه ها، افزایش روحیه نشاط و سرزندگی، برقراری تعاملات فرهنگی- اجتماعی و ... در چنین مجموعه هایی نیز خواهد شد. مجموع این عوامل، حاکی از این امر است که ترکیب کارکرد تجاری- بازرگانی با کارکرد تفریحی-گذران اوقات فراغت در یک مجموعه واحد به نام پارک بازار می تواند، نوید بخش مسیرهایی نوین در جهت تحقق توسعه پایدار شهری باشد.

به منظور بررسی و شناسایی مهمترین مسائل و مشکلات سیاستی - مدیریتی پیش روی صنعت چای در استان گیلان مطالعه ای در سال 1389 صورت گرفت. در این راستا از روش دلفی استفاده شد که در پژوهش حاضر تعداد اعضاء شرکت کننده جمعاً 54 نفر (کشاورزان 15 نفر، کارخانه داران 12 نفر، بازرگانان 11 نفر و کارشناسان 16 نفر) انتخاب شدند. نتایج نشان داد که مسائل سیاستی- مدیریتی همچون وجود مافیای قدرت و ثروت درامر واردات بی رویه چای قاچاق، انباشت چای های سنواتی، عدم نظارت دقیق دولت در امر تولید و بازرگانی چای، عدم اتخاذ راهبرد پایدار و بلند مدت و اتخاذ  سیاست های بی ثبات، مقطعی و کوتاه مدت برای محصول چای، نبود مدیریت و برنامه ریزی صحیح در تولید، صنعت و بازرگانی چای، عدم نگاه سیستمی دولت به صنعت چای، برخورد انفعالی با مسائل و مشکلات چای، دخالت غیراصولی صاحبان قدرت درپست های دولتی و فشار آنها در امر خرید برگ سبز چای، ضعف بخش آموزش، ترویج در صنعت چای کشور و بی توجهی دولت در امر به زراعی و به نژادی باغات چای و رهاسازی باغات چای بدلیل سیاست گذاری های نادرست بعد از طرح اصلاح ساختار چای از موارد بسیار مهمی بودند که عدم توفیق صنعت چای را به همراه داشتند.

اگر بخواهیم در توسعه شهرهای امروزی، پاسخ گوی احتیاجات امروزی باشیم و سهم نسل های آینده از منابع را در نظر بگیریم باید اداره خردمندانه شهرها را بر پایه شهرسازی مشارکتی و مشارکت آگاهانه شهروندان تعریف و برنامه ریزی کنیم. حضور شهروندان در عرصه تصمیم گیری و نزدیکی آنها با مسئولین و متخصصان و دستیابی هرچه سریع تر به خواسته ها و نیازهایشان مطابق با شرایط زندگی و ویژه های اجتماعی و اقتصادی از طریق (فرآیند شهرسازی مشارکتی) میسر می شود. شهرسازی مشارکتی در جامعه ما به طور عملی در حد بسیار کمرنگی وجود دارد. در حال حاضر جایگاه مشارکت شهروندان در شهرهای ایرانی، در حد ظاهر فریبانه و حداکثر اطلاع دهی و مشورت کردن است. اما فعالیت های مختلف انجام شده یا در حال انجام مانند انتخابات شوراهای محله،توجه به سازمان های غیر دولتی و.... نوید بخش آینده ای روشن و امیدوار کننده جهت تدوین مبانی نظری مشارکت شهروندان در شهر وشناسایی کردن عوامل نهادینه کننده مشارکت شهروندان است. این مقاله برآن است تا مشارکت و شهرسازی مشارکتی و جایگاه مردم در برنامه ریزی شهری را با در نظر گرفتن واقعیت ها تا حد امکان بررسی نموده و اهداف و تدابیر مطلوب جهت نهادینه کردن فرهنگ مشارکت راپیشنهاد دهد. هدف اصلی این مقاله بررسی، جایگاه مردم دربرنامه ریزی شهری در منطقه6 شهر اصفهان می باشد. روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی موردی بوده است که اطلاعات آن به صورت مطالعات اسنادی، کتابخانه ای، میدانی و با استفاده از پرسش نامه جمع آوری گردیده است. که از یافته های این تحقیق می توان به مشارکت دادن شهروندان منطقه 6 از طریق تشکل های مردمی(شورایاری ها) منسجم، در بهبود جریان مدیریت شهری و استفاده کردن از نظرات شهروندان و مشارکت آنها در امور و برنامه ریزی های شهری و همچنین اطلاع رسانی و فرهنگ سازی به موقع شهروندان در امور و برنامه ریزی های شهری که به طبع آن توسعه مدیریت شهری اصفهان را در بر خواهد داشت اشاره کرد.  

این تحقیق از نوع کاربردی است که با مطالعه اسنادی و روش مشاهده غیر مستقیم از طریق نقشه های موجود و     عکس های هوایی پژوهش شده است. محقق هر 27 شهر که جامعه آماری  تحقیق محسوب می گردد را در غالب سه ناحیه شمالی، جنوبی و میانی در یک نظام فضایی و سکونتگاهی مورد مطالعه قرار داده است در این پژوهش برای تحلیل نظام سکونتگاهی معیارهای مجموعه شهری با استفاده از قاعده رتبه - اندازه در سطوح ناحیه ای بررسی گردید که نتایج این تحلیل نشان می دهد بجز ناحیه میانی استان هیچ یک از نواحی سکونتگاهی قادر به تشکیل یک مجموعه شهری در مقیاس کلان شهری بدلیل عدم وجود یک شهر مرکزی هماهنگ با معیارهای شورای عالی شهرسازی و معماری و نبود  پیوند در ناحیه نشدند و لذا جهت ایجاد یک نظام سکونتگاهی متعادل و مجموعه دیگر شهری می بایست در ایجاد پیوند و ارتباط بین شهرها درنواحی شمالی و جنوبی با کاهش مهاجرت روستا شهرها و شهرهای کوچک و تقویت شهرهای نخست این ناحیه از تمرکز بی قاعده در ناحیه میانی با مرکزیت همدان ممانعت بعمل آورد.