۱.
کلید واژه ها:
معرفت دینی انقلاب اسلامی سواد انقلاب اسلامی مقام معظم رهبری
وجود عوامل تقویت کننده، موجب افزایش بهره وری و تحقق اهداف سازمانی است. گرایش مدیران به معارف اسلامی، یکی از راه های ایجاد کنترل درونی در آنهاست و باعث می شود مدیران با توجه به باورها و ارزش های خود، اقدام به رفتار مناسب در جهت پیشبرد اهداف سازمانی کنند. در این تحقیق که یک پژوهش بنیادی از نوع توصیفی اکتشافی است، تلاش شده تا بر مبنای روش «نظریه پردازی داده بنیاد» در مطالعات علوم انسانی، از مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب، عوامل زمینه ساز و تقویت کننده «سواد انقلاب اسلامی» برای مدیران، متناسب با روش شناسی تحقیق و اهداف ارائه شود. در این تحقیق، به شناسایی و معرفی مفاهیم، مقوله ها و فرامقوله های رویش یافته از درون داده ها با استفاده از بیانات مقام معظم رهبری به صورت تمام خوانی تا رسیدن به اشباع، پرداخته شده است. از سه نوع کدگذاری (مفهوم سازی) باز، محوری، انتخابی، 84 کد و مفهوم، 24 مقوله و 6 فرامقوله به نام متغیرهای علّی، محوری، مداخله گر، راهبردی، زمینه ساز و پیامدی به دست آمد. متغیرهای زمینه ساز سواد انقلاب اسلامی در مدیران و مسئولان نظام شامل معنویت گرایی، خودسازی، آخرت گرایی، اسلام گرایی و تکلیف مداری شد که «معرفت دینی» نام گرفت.
۲.
کلید واژه ها:
رفاه اجتماعی آزادی عدالت اجتماعی دولت آیت الله خامنه ای
رفاه اجتماعی اداره امور مادی و روانی جامعه است و با مقولاتی نظیر کیفیت زندگی و آسایش در امور روانی و معیشت و مزایا و خدمات اجتماعی در امور مادی ارتباط دارد. در این مقاله با هدف دستیابی به نگاه انقلاب اسلامی به عنوان یک حکومت دینی به رفاه اجتماعی، به کشف معنای رفاه اجتماعی در دیدگاه آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی پرداخته شده و با پرسش اصلی «رفاه اجتماعی در دیدگاه آیت الله خامنه ای چیست؟» پیگیری شده است. معناکاوای رفاه اجتماعی در این دیدگاه به وسیله بررسی مفاهیم مقوم و مفاهیم مرتبط با رفاه که بر اساس حساسیت نظری موضوع در نظریات رفاهی است، به دست آمده است. این تحقیق با روش کیفی و از طریق تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده است. براین اساس بیانات آیت الله خامنه ای با نمونه گیری هدفمند انتخاب و در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، تحلیل شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که رفاه اجتماعی در دیدگاه آیت الله خامنه ای مبتنی بر مفهوم کمال انسانی و مبتنی بر رشد معنوی است. در این دیدگاه آزادی و عدالت اجتماعی برخلاف نظریات رایج رفاهی نه دو مفهوم مخالف که دو مفهوم موافق یکدیگرند و اساساً رفاه اجتماعی در نظر ایشان از رهگذر این دو مفهوم می گذرد. در این دیدگاه دولت نقش نظارتی در اعمال و انجام رفاه اجتماعی دارد. در این تحقیق به این نتیجه می رسیم که تلاش و کار و مسئولیت پذیری عامل اعطای تسهیلات است و تنها افرادی که توانایی کسب درآمد ندارند مانند ناتوانان جسمی و روحی دریافت کننده خدمات و تسهیلات رایگان هستند.
۳.
کلید واژه ها:
الگوی اقتصاد مقاومتی روش مقایسه ای نظریه نوسازی نظریه وابستگی
فهم جایگاه نظری الگوی اقتصاد مقاومتی جهت تبیین ویژگی های آن و استفاده از تجربه سایر نظریه های توسعه اقتصادی برای دستیابی به الگویی کاربردی و عملی در ایران ضروری به نظر می رسد. پرسشی که در پژوهش حاضر مطرح می شود این است که الگوی اقتصاد مقاومتی چه شباهت ها و تفاوت هایی با نظریات جریان اصلی توسعه، یعنی مکتب نوسازی و مکتب وابستگی دارد؟ و آیا می توان الگوی اقتصاد مقاومتی را به عنوان سنتزی نوین در بحث توسعه دانست؟ پژوهش حاضر با بهره گیری از روش مقایسه ای بر آن است که ویژگی های دو نظریه نوسازی و وابستگی را با الگوی اقتصاد مقاومتی مقایسه کرده و به شباهت ها و تفاوت های آنها پی ببرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که الگوی اقتصاد مقاومتی هرچند شباهت هایی با دو نظریه نوسازی و وابستگی دارد اما تفاوت های قابل توجهی نیز دارند که الگوی اقتصاد مقاومتی را به سنتزی نوین برای تبدیل شدن به یک الگوی توسعه تبدیل کرده است؛ از این رو ماهیت مستقلی دارد و نمی توان آن را در زمره هیچ یک از نظریه های مذکور به شمار آورد.
۴.
کلید واژه ها:
برکت کارایی اثربخشی بهره وری نیروی انسانی
هدف این پژوهش «بررسی رابطه بین اعتقاد به مفهوم برکت و بهره وری نیروی انسانی» است که از نظر روش اجرای تحقیق، توصیفی پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری این تحقیق را مدیران، رؤسا، سرپرستان و کارشناسان شاغل در شرکت فولاد هرمزگان تشکیل می دهند که با استفاده از رابطه کوکران، 201 نفر به عنوان نمونه آماری مورد نیاز انتخاب شدند. روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده به صورت پیمایشی (میدانی) است و ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است. روش تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، واریانس، جداول فراوانی، درصد فراوانی و نمودار میله ای) و آمار استنباطی (آزمون کولموگروف اسمیرنوف، آزمون علامت یا نشانه تک نمونه ای، تحلیل واریانس فریدمن و آزمون میانگین) از طریق نرم افزار SPSS انجام شد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که با فاصله اطمینان 95 درصد، از نظر کارکنان سازمان مورد بررسی، اعتقاد به عوامل مختلف اسباب و موانع برکت بر کارایی و اثربخشی کارکنان تاثیر معنا داری دارند. به عبارتی، اعتقاد به مفهوم برکت بر بهره وری نیروی انسانی تأثیر معناداری دارد.
۵.
کلید واژه ها:
مدرنیته بحران انسان شناسی پیشرفت الگوی نوین پیشرفت
همچنان که بسیاری از متفکران اذعان دارند، تمدن مدرن، دارای یک روی درخشان و پیشرفته و یک روی تاریک و بحرانی است. موضوع این مقاله، بررسی رویه چالش خیز و بحرانی آن و نیز جستجوی ریشه ها و خاستگاه های نظری و به ویژه انسان شناختی آن است. هدف از این نوشتار نیز این است که ضرورتِ درانداختن طرحی نو و الگویی جدید (مبتنی بر مبانی و اصولی دیگرسان)، به طور محسوس و ملموس هویدا شود و همه ما به ویژه معتقدان به دربست پذیریِ الگوی مدرنیته و منکران تحول و بازاندیشی در توسعه غربی، به طور ملموس تری، این ضرورت را احساس کنیم. این پژوهش با روش اسنادی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تألیف و به این نتیجه نایل شده است که: بحران ها و چالش های فراگیر که اینک تمام مناسبات انسانی را تهدید می کند، اموری اتفاقی یا ناپیوسته نیستند؛ بلکه همگی ریشه در اصول و مبادی معرفتی و اندیشگی عصر جدید دارند. بر این اساس، به نظر می رسد، زمان آن فرا رسیده است که انسانِ امروز به افق و راهی متفاوت بیندیشد. البته این مقال، مدعیِ ستیز و پرهیز مطلق نیست؛ بلکه داعیِ بهره گیری حکیمانه از تجارب مدرن، در عین حرکت جسورانه به سمت افقی فرامدرن است.
۶.
کلید واژه ها:
تقسیم کار بهنجار اخلاق کار شرکت های خصوصی بهره وری بالا
اخلاق کار و میزان بهره وری پایین در ایران یکی از مسائلی اجتماعی است که جامعه شناسان، سیاستگذاران و صاحب نظران سازمانی به آن پرداخته اند و دلایلی برای این ضعف بر شمرده اند. در این باره، مطالعات متنوعی در ادارات و سازمان های دولتی انجام شده، ولی در این میان جای مطالعه بر روی شرکت های خصوصی موفق، خالی بوده است. مطالعه حاضر پژوهشی جامعه شناختی است که به مطالعه اخلاق کار و رابطه آن با تقسیم کار بهنجار، در سه شرکت خصوصی با بهره وری بالا در سطح شهر تهران پرداخته است. روش مطالعه پیمایش بوده و از ابزار پرسش نامه استفاده شده است. حجم نمونه 350 نفر برآورد شده که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد ه اند. نتایج تحقیق در بخش توصیفی نشان می دهد که در همه ابعاد متغیر وابسته، یعنی اخلاق کار و همچنین متغیر مستقل (تقسیم کار بهنجار)، شرکت های مورد مطالعه از وضعیت مناسبی برخوردار بوده اند و در این بین شرکت خدماتی نسبت به شرکت های پژوهشی و آموزشی وضعیت مناسبتری داشته است. در بخش استنباطی نیز نتایج حاکی از آن است که تأثیرِ تقسیم کار بهنجار بر اخلاق کار مورد تأیید قرار گرفته و در بین مؤلفه های تقسیم کار نیز، مؤلفه های توسعه و تمایز نقشها با بتای (282/0)، تمرکز بر استعدادها و مهارتها با بتای (211/0) و تماس ها و تعاملات کارکنان در سازمان با بتای (115/0) به ترتیب بیشترین تأثیرگذاری را بر اخلاق کار داشته اند. اما دو مؤلفه توجه به قواعد و مقررات و همچنین نیاز به تغییر و تخصص پذیری در سازمان تأثیری بر اخلاق کار نشان نداده اند.
۷.
کلید واژه ها:
دانش مدل های مدیریت دانش فرآیند مدیریت دانش نظریه مدیریت دانش ایرانی اسلامی نظریه پردازی داده بنیاد
هیچ مکتبی به اندازه اسلام برای دانش و آگاهی ارزش قائل نیست و هیچ دینی مانند دین اسلام انسان ها را از خطر جهل برحذر نداشته است. مدیریت دانش، مفهوم تازه ای نیست و بیشتر حاصل کار تمدن های قدیمی از جمله تمدن اسلام و ایران است. بسیاری از فیلسوفان علم بر این امر تأکید دارند که هر جامعه ای نیازمند به مجموعه دانشی است که متناسب با حافظه تاریخی، فرهنگی و به طور کلی، سازگار با محیط زندگی آن جامعه باشد. در این میان کشورهای اسلامی به ویژه ایران با داشتن فلسفه زندگی خاص و فرهنگ متفاوت با دیگر کشورها، به تئوری های خاص خود نیاز دارند. با وجود مطالعات فراوانی که در حوزه مدیریت دانش انجام گرفته است، شمار بسیار کمی از تحقیقات به مدیریت دانش با رویکرد ایرانی اسلامی پرداخته اند و تحقیق جامع و معتبری در این خصوص مشاهده نگردید. این امر پژوهشگران را برآن داشت تا با به کار بردن روش کیفی و راهبرد نظریه پردازی داده بنیاد به مطالعه و بررسی در حوزه مورد اشاره بپردازند. هدف این پژوهش این است که ضمن مقایسه مدل های مختلف مدیریت دانش و بررسی چرخه مدیریت دانش در ادبیات مدیریت و منابع اسلامی، نظریه مدیریت دانش ایرانی اسلامی را ارائه کند. در این پژوهش با هفده نفر از خبرگان مصاحبه اختصاصی صورت گرفت که براساس تحلیل داده های جمع آوری شده و پس از فرآیند کدگذاری سه مرحله ای متن مصاحبه ها 235 کد نهایی، 80 مفهوم نهایی و 29 مقوله به دست آمد و سپس نظریه مدیریت دانش ایرانی اسلامی مطرح شد.
۸.
کلید واژه ها:
شهر مطلوب حکمت متعالیه ملاصدرا سعادت اجتماع و فرد
امروزه در تئوری شهرسازی، شهرهای مطلوبی از طرف نظریه پردازان غربی ارائه گشته که تأثیر زیادی در شکل گیری شهرهای جهان داشته اند. این اندیشه ها به این دلیل که با الگوی ایرانی اسلامی همخوانی ندارند، سبب ایجاد نوعی سردرگمی میان شهروندان و طراحان گشته است. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی اسلامی ایرانی شهر مطلوب در اندیشه ملاصدرا، به عنوان گامی در جهت تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انجام شده است. این پژوهش با رویکردی کیفی، با استفاده از راهبرد مفهوم سازی داده بنیاد به بررسی الگوی اسلامی ایرانی شهر مطلوب در اندیشه ملاصدرا در قالب کتب تألیفی او پرداخته است و به دلیل اینکه اندیشه حکمت متعالیه، اوج تفکر فکری فلسفی ایرانی اسلامی محسوب می شود، آن را جانشینی برای نمونه های مطروحه غربی معرفی می نماید. روش تحقیق به صورت کیفی و مبتنی بر استراتژی تحلیلی توصیفی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای استوار است. توجه به اجتماع در عین توجه به فرد، اجتماعی بودن سرشت انسان، فیلسوف بودن حاکمان، توجه به نفس، قوانین توحیدی، توجه به عقل، تعاون و همکاری اجتماع و حرکت جمعی در جهت رسیدن به کمال در میان شهروندان از موارد خاص مورد توجه این فیلسوف شهیر در باب شهر مطلوب بوده است. بیشترین توجه و تأکید این اندیشمند درباره شهر مطلوب، ناظر بر سیر ارتقای توجه به زندگانی مادی و معنوی شهروندان و توجه کافی به امور روحانی و معنوی در فضاهای شهری است.
۹.
کلید واژه ها:
مشورت سیره نبوی راهبردهای رسول خدا قرآن تمدن اسلامی مبانی مشورت
تشکیل حکومت به طور قطع از مظاهر هر تمدنی است؛ چنانکه یکی از مقوله های مهم در حکومت داری، اهمیت به آراء عمومی و مشورت با مردم است. اینکه مشورت با مردم یکی از اقدامات مهم و بلکه بخشی از سیره رسول خدا(ص) بوده است، امری غیرقابل انکار و بلکه غیرقابل تردید است، اما اینکه این مشورت ها در چه قلمروهایی و مبتنی بر چه مبانی ای بوده است، از مباحث مورد گفتگو و اختلاف نظر میان مورخان، مفسران و متکلمان است؛ چنان که راهبرد یا تاکتیک بودن این مشورت ها که مسئله اصلی این پژوهش را ساخته است، از مباحث مهم و دارای نتایج کاربردی برای اعصار مختلف فرهنگ، تمدن و حاکمیت اسلامی، به ویژه در نگاه به آینده و حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی خواهد بود؛ مسئله ای که کوشش می شود به روش تحلیلی و رویکردی تلفیقی یعنی تاریخی کلامی و مبتنی بر اسناد و مدارک تفسیری و تاریخی تبیین گردد. تشخیص راهبردی یا راهکُنشی بودن مشورت های پیامبر به عنوان الگوی تمام عیار مسلمانان و نیز حاکمان اسلامی، که هدف اصلی این مقاله را تشکیل می دهد، در نحوه مراجعه به آراء عمومی در حکومت های اسلامی در اعصار مختلف، تأثیر مستقیم دارد. به نظر می رسد مشورتهای رسول خدا (ص) در دو قلمرو سیاسی و نظامی بیشتر نمود داشته است و هریک از این قلمروها مبتنی بر امور عرفی بوده است؛ همچنانکه راهبردی بودن تمامی مشورتها نیز غیرقابل تردید است؛ مضاف به این که رسول خدا (ص) و به تبع ایشان مردم، بین امور عرفی و امور الهی که حکم شرعی درباره آنها وجود دارد، در مشورت کردن، تفکیک قائل می شدند.
۱۰.
کلید واژه ها:
علم دینی علوم انسانی اسلامی جنبش نرم افزاری آسیب شناسی نظریه داده بنیاد
جنبش نرم افزاری و تولید علم دینی )بالاخص در حوزه مطالعات علوم انسانی( یکی از مهمترین مسایل مطرح در مجامع علمی ایران )اعم از حوزوی و دانشگاهی( طی سالیان اخیربوده که البته با نشیب های زیادی نیز همراه بوده است. اما با اعتقاد برخی این فعالیت ها آنچنان ها باید و شاید در خور ماهیت، اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی نبوده و در واقع با آسیب ها و موانع مختلفی دست با گریبان بوده است. با توجا با همین موضوع، این مقاله در پی آن است ها با بهره گیری از روش نسبتا بدیع گرندد تئوری )نظریه داده بنیاد( و با استفاده از دیدگاه های 12 تن از اساتید و صاحب نظران مطرح این حوزه ه با استفاده از نمونه گیری نظری )مبتنی بر هدف( انتخاب شده اند، موانع پیش روی تولید علم دینی )با تأکید بر حوزه علوم انسانی( را تبیین و آسیب شناسی نماید در نهایت با طی نمودن مراحل مختلفِ روش مزبور، این موانع را در سطح "معرفتی"، "ساختاری" و "ذهنی و اخلاقی" دسته بندی کرده و در پایان با انجام فرآیند کد گذاری های باز، محوری و گزینشی، مدل نظری مناسب برای این مسئله را پیشنهاد می نماید.
۱۱.
کلید واژه ها:
خانواده ازدواج اشکال نوپدید خانواده زن سند ملی آموزشی 2030 جمهوری اسلامی ایران
رهبران کشورهای عضو سازمان ملل متحد، در سپتامبر 2015 متعهد شدند تا اهداف دستور کار جهانی توسعه پایدار 2030 را در سیاستگذاری کلان ملّی خود مد نظر داشته باشند. آموزش هدف چهارم این دستور کار می باشد. از جمله اهداف آموزشی در برنامه ی ملی آموزشی 2030 عبارت است از: توسعه پایدار، تساوی جنسیتی، یکسان سازی افراد، خشونت زدایی و ارزش گزاری به هر نوع خانواده . در این مقاله پژوهشگر در دو بخش به بررسی مفهوم خاص خانواده و جایگاه آن در قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران می پردازد و سپس با روش تحقیق توصیفی، انتقادی، تحلیل محتوا با استفاده از تحلیل متن سند ملی آموزشی 2030 یونسکو، تمایزات مفاهیم مد نظر در این سند و خانواده به مفهوم ایرانی اسلامی را بررسی می نماید. نتایج حاصله از این پژوهش حاکی از آن است که آنچه که مورد پذیرش مولفان سند ملی آموزشی2030 است؛ اعتقاد به سکولاریسم می باشد، در حالی که الگوی اهداف نظام تربیتی- آموزشی ایران شامل: خدا محوری در نظام آموزش، عدالت تربیتی، مبانی ایرانی به عنوان معیار ارزش گزاری، تعلیم و تربیت پژوهش محور، ارزش گزاری به خانواده(زن و مردی که با عقد ازدواج صاحب فرزند شده اند) می باشد؛ در این الگو مفهوم بنیادین خدامحوری در نظام تربیتی و آموزشی است که با استمداد به مبانی اعتقادی عدالت تربیتی را در سیستم تربیتی و آموزشی به همراه دارد. معیار ارزش گزاری دراین الگو بر مبنای مبانی ایرانی اسلامی است و خانوادهای محترم شمرده می شود که با عقد رسمی زن و مرد صاحب فرزند گردند. به همین سبب به نظر می رسد تفاوت در ایدئولوژی کلی حاکم بر این سند و اسناد داخلی عدم امکان پیروی از سند ملی آموزشی 2030 را فراهم می آورد.
۱۲.
کلید واژه ها:
مسکن معماری اسلامی الگوی اسلامی ایرانی مهمان پذیری محرمیت پرهیز از اسراف
امروزه با توجه به بحث پیرامون هویت در معماری معاصر کشور و نیز الزام ها و ظرفیت های فرهنگ بومی، توجه به دانش (شناخت ها) و بینش (فلسفه وجودی) ارزش های فرهنگ اسلامی در معماری مسکن به منظور حرکت در جهت تبیین الگویی اسلامی ایرانی ضروری به نظر می رسد. به همین دلیل، هدف از پژوهش پیش رو شناخت ارزش های رفتاری و اخلاقی فرهنگ دینی در زمینه سکونت و تدوین راهکارهای موثر طراحی جهت کاربست آن در سیاست های کلی مسکن کشور به منظور پیشرفت و ارتقاء کیفیت مسکن معاصر می باشد. در این راستا، ابتدا برخی از گزاره های ارزشی در طراحی خانه از منابع سنت و شریعت، در مسیر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای استخراج و با استناد به قرآن کریم بیان شده؛ سپس برای استنتاج گزاره ها از روش ترکیبی (مرکب از تحلیل محتوای کیفی و استدلال تحلیلی- استنباطی) بهره گرفته و راهکارهای پیشنهادی طراحی ارائه گردیده است. یافته ها نشان می دهد که ارزش های دینی تاکید بر مهمان پذیری خانه، محرمیت خانه و پرهیز از تجمل و اسراف دارد؛ که برای بها دادن به هریک از این اصول و در وصف آنها، گزاره های ارزشی نظیر "مهمان حبیب خداست"، "خانه حرم امن است" و "اسراف و تبذیر حرام است" مطرح شده است. اگر چه این ارزش ها به طور عمده در بافت و خانه های سنتی ایران حضور و ظهور داشت، اما امروزه در طراحی بسیاری از خانه های معاصر غایب و مجهول است. بنابراین فرد مسلمان می بایست با بهره گیری از اصول اسلامی و تجسم کالبد آن (مَنِش)، انعکاسی از عمل به این ارزش ها (کُنِش) را برای ارتقاء کیفت زندگی خود فراهم آورد.
