۱.
کلید واژه ها:
وجه دستوری امری آینده زبان آسی ابیانه ای نشان داری
وجه امری درکنارِ دو وجه اخباری و التزامی جزء مهمترین وجوه دستوری زبان های دنیا ازجمله زبان های هندواروپایی است. گرچه فعل امری معمولاً برای مقوله زمان دستوری تصریف نمی شود، بااین حال ساخت امری آینده در درصد کمی از زبان های جهان وجود دارد. این ساخت تا به حال بجز یکی دو مورد، یعنی زبان آسی و زبان سغدی، در هیچ یک از دیگر زبان های ایرانی (باستان، میانه و نو) گزارش نشده است. بررسی پیش رو مشخص می کند که ساخت امری آینده که از دید رده شناختی به لحاظ اجتماع وجه امری با زمان آینده موردی نادر محسوب می شود، در ابیانه ای یکی از زبان های فلات مرکزی ایران نیز وجود دارد. برای تصریف فعل امری آینده ابیانه ای وند [-iʃ] به ستاک حال فعل متصل شده و پس از آن شناسه های فعلی قرار می گیرند و به این شکل از ساخت امری حال متمایز می شود. ولی در صورت منفی این ساخت یعنی نهی آینده از وند [-ɔ] به جای وند مذکور استفاده می شود.
۲.
کلید واژه ها:
واکه های دهانی واکه های خیشومی فرکانس پایه زیروبمی ذاتی گونه خودبخودی فارسی واج شناسی پیکره بنیاد
هدف از این پژوهش، بررسی زیروبمی ذاتی در واکه های خیشومی و دهانی گونه خودبخودی فارسی است. به این منظور واکه های دهانی و خیشومی از پیکره زبان فارسی گفتاری فارس دات استخراج شده اند وسپس توسط نرم افزار پرت مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتایج نشان می دهند که تمایز معنی داری میان مقادیر فرکانس پایه در دو گروه واکه های خیشومی و واکه های دهانی وجود دارد ولی تنهادر گروه واکه های پیشین (i, e, a)، مقادیر فرکانس پایه در واکه های خیشومی بیشتر از همتای دهانی آن ها است. با توجه به اینکه در واکه های پسین فارسی مشخصه گردی لب ها نیز وجود دارد به نظر می رسد که گردی لب ها باعث کاهش خیشومی شدگی در واکه های پسین و در نتیجه کاهش مقادیر فرکانس پایه در آن ها شده است. در زمینه زیروبمی ذاتی واکه ها، نتایج این نوشته نشان می دهد که در هر دو گروه واکه های خیشومی و دهانی، واکه های افراشته نسبت به واکه های افتاده، بطور معنی داری زیروبمی ذاتی بیشتری دارند
۳.
کلید واژه ها:
نامه نگاری زبان سغدی دیواشتیچ ساخت توانشی فعل مرکب
در سال 1932م. مجموعه ای از اسناد در کوه مُغ در شمال غرب تاجیکستان پیدا شد که بیشتر آنها اسناد اقتصادی و تجاری بودند. برخی از این اسناد ساختار نامه دارند و به بایگانی دیواشتیچ، فرمانروای پنجیکنت در سده هشتم میلادی تعلق دارند. این نامه ها از چند جهت دارای اهمیت اند، از لحاظ زبان شناختی، شناخت تاریخ تحول زبان سغدی، آیین نگارش نامه ها، مسایل سیاسی، تاریخی و فرهنگی و سایر جنبه ها. در این پژوهش، هدف بررسی زبانی و شیوه نگارش «نامه شماره یک» از مجموعه اسناد کوه مغ است. در این راستا، ابتدا پیشینه این نامه بررسی و سپس به محتوای آن از لحاظ ریشه شناسی واژه ها و برخی ساخت های زبانی پرداخته شد. همچنین در مواردی، آیین نگارش این نامه با دیگر نامه های مشابه به زبان سغدی مقایسه شده است. بررسی این نامه، نشان داد که برخی عبارت های مربوط به آیین نامه نگاری تنها در این نامه آمده و در دیگر اسناد کوه مغ مشاهده نمی شوند. همچنین نمونه ای از فعل مرکب و ساخت توانشی در این نامه معرفی شدند. تاثیر زبان عربی نیز در این نامه مشهود است.
۴.
کلید واژه ها:
مالکیت پذیرش دارایی انتقال دارایی فارسی میانه پهلوی مادیان هزار دادستان
مادیان هزار دادستان متنی متعلق به اواخر دوره ساسانی یعنی قرن هفت میلادی است و دربردارنده مسائل حقوقی در دوره پیش از اسلام است. بررسی و تحلیل دو فصل از این متن، مراحل انتقال دارایی و قوانین آن را آشکار می کند. یکی از این دو فصل مربوط به واگذاری دارایی است و در آن چگونگی انتقال دارایی از فردی به شخص دیگر بیان می شود. فصل دیگر، چگونگی پذیرش آن دارایی را از سوی دریافت کننده بیان می کند. هدف از این پژوهش بیان مراحل انتقال دارایی و قوانین آن است. و تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که برای انتقال دارایی چه کارهایی باید انجام می شد و چه قوانینی برای آن وجود داشت؟ بر اساس این متن هر کسی اختیار داشت از دارایی خویش، چیزی را به کسی واگذار کند. در اولین مرحله از واگذاری، فرد تمایل خود را برای واگذاری، بیان می کرد و به اصطلاح اظهار مالکیت می کرد. پس از اظهار مالکیت، دارایی از اختیار فرد واگذارکننده خارج می شد و در اختیار دریافت کننده قرار می گرفت؛ اما شرط مالکیت نهایی این بود که دریافت کننده اعلام پذیرش می کرد و اظهار می داشت، دارایی را پذیرفته است. اظهار مالکیت و پذیرش دارایی باید به دقت بیان و ثبت می شد و واگذاری و پذیرش آن در این صورت کاملاً قانونی بود.
۵.
کلید واژه ها:
آموزش زبان متغیرهای اجتماعی تاثیرگذاری فرهنگی نقش پذیری ارتباط تصویری
فرهنگ ها انتظارات خود را درباره ی دستیابی به باورها و ارزش های اجتماعی خود توسط آموزش زبان به افراد جامعه منتقل می کنند و نقش پذیری یکی از پیامدهای آشکار این فرایند است. وظیفه ی مراکز آموزشی تنها به موضوع آموزش محدود نمی شود بلکه بخش مهمی از تأثیرپذیری فرهنگی نیز از کارکردهای آن ها می باشد. براین اساس، پژوهش حاضر برمبنای زبان شناسی نقشگرای هلیدی (1960) و به طور مشخص الگوی نشانه شناسی کرس و ون لیوون (2006) به بررسی موردی بازنمود متغیرهای اجتماعی در تصاویر کتاب های آموزش زبان انگلیسی"Prospects" در آموزش وپرورش می پردازد. این مقاله بر این پرسش ها تأکید دارد: 1- بازنمایی گفتمان در تصاویر مرتبط با "فعالیت های تفریحی" چگونه است؟ 2- "جنسیت" در تصاویر این کتاب ها به چه صورت به تصویر کشیده می شود؟ هدف اصلی این مطالعه آن است که به روش توصیفی-تحلیلی از طریق بررسی تصاویر کتاب های آموزش زبان، کارکردهای اجتماعی و فرهنگی زبان را بررسی کرده و چگونگی بازنمایی گفتمان را در این متون تبیین نماید. نتایج نشان می دهد که این کتاب های آموزش زبان انگلیسی در آموزش وپرورش از رویکرد غالب جنسیتی برخوردار نیست و انتخاب نوع فعالیت های تفریحی نیز بدون جهت گیری فرهنگ زبان مبدأ یا زبان مقصد بوده است؛ بدین صورت که تصویرساز درانتخاب تصاویر توجه مشخصی به زبان خود یا دیگری نداشته است.
۶.
کلید واژه ها:
زبان شناسی اجتماعی نام گذاری نام شناسی هویت رشت
هدف اصلی انجام پژوهش حاضر بررسی مقوله هویت در نام گذاری رسمی (نام معابر) با نام گذاری غیر رسمی (نام اماکن مسکونی و اماکن تجاری) شهر رشت است. روش انجام پژوهش، روش آمیخته شامل روش میدانی وتوصیفی-تحلیلی است. داده ها با بررسی نقشه ی شهر و حضور در معابر، اماکن مسکونی و اماکن تجاری جمع آوری شدند. مجموع نام های معابر ۲۳۴۱، اماکن مسکونی ۱۲۹۲ و اماکن تجاری ۹۶۶ مورد بوده است. سپس نام ها ازنظر هویت های چندگانه (فردی، محلی، ملی، مذهبی و فراملی) موردبررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان می دهد که در نام گذاری رسمی (معابر) بیشترین گرایش به استفاده از نام های محلی و مذهبی است، این در حالی است که در نام گذاری غیررسمی (اماکن مسکونی و تجاری) بیشترین گرایش به استفاده از نام های فراملی است.
۷.
کلید واژه ها:
اتیسم گفتمان فرانقش تجربی نقش گرایی هلیدی
هدف از پژوهش حاضر، بررسی گفتار کودکان 6 تا 10 ساله دارای اتیسم براساس نظریه نقش گرایی هلیدی می باشد. دو گروه 7 نفره از کودکان 6 تا 10 ساله طبیعی و دارای اتیسم، گروه های شاهد و تجربی تحقیق را تشکیل می دهند که به صورت تصادفیِ طبقه ای از جامعه آماری مربوط انتخاب شده اند. داده های گفتاری هر دو گروه ثبت و براساس فرانقش تجربی مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد فرایند مادی و فرایند وجودی به ترتیب، بیشترین و کمترین درصد را در گفتار افراد اتیسم به خود اختصاس می دهند. اتکا بر افعال مادی در فرد اتیسمی نشان دهنده وجود مشکل در دستیابی به واژگان و مشکلات شناختی وسیعتری می باشد. همچنین، فرایندهای مادی، بیشترین میانگین را در هر دو گروه به خود اختصاص داده اند. فرایند رابطه ای و ذهنی در رتبه های بعد قرار می گیرند. کمترین میانگین در هر دو گروه، متعلق به فرایند وجودی است که در گروه افراد اتیسم تقریباً صفر است. در همه موارد، افراد طبیعی، نسبتِ بیشتری از فرایندها را بکار بردند که نشان می دهد استفاده بیشتر از فرایند رابطه ای، رفتاری و تا حدی ذهنی، مستلزم کاربرد فراوان تر نقش های گفتمانی ای همچون ابراز عقیده، ارزیابی و توصیف می باشد. نتایج این تحقیق می تواند برای روانشناسان و مربیان کودکان دارای اتیسم و زبانشناسان مفید باشد.
۸.
کلید واژه ها:
استعاره ی بدن مند زبان شناسی شناختی زبان شناسی اجتماعی کودک فارسی زبان زبان آموزی
پژوهش حاضر سعی دارد به منظور دستیابی به میزان تاثیر نقش عوامل اجتماعی زبان، درک و کاربرد استعاره ی بدن مند را با توجه به سه مشخصه ی سن، جنس و طبقات اجتماعی در میان کودکان 3 تا 5 ساله ی فارسی زبان بررسی نماید. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش 360 کودک دختر و پسر ۳ تا ۵ ساله ی فارسی زبان از مناطق یک، چهار و بیست تهران در سه گروه آزمونی در شرایط آزمونی یکسان قرار گرفتند. آزمون خودساخته ای بر مبنای تکمیل عبارات استعاری جاخالی و پژوهش پیکال (۲۰۰۳) صورت گرفت که به وسیله ی ضریب آلفای کرونباخ پایایی آن مورد تایید است. با تکمیل پرسشنامه ی پژوهش حاضر مشخص شد که بیشترین بسامد درک و کاربرد عبارات استعاری بدن مند کودکان ابتدا مربوط به حواس بینایی و چشایی و پس از آن بساوایی، بویایی و در نهایت شنوایی می باشد، علاوه بر آن مشخصه های سن، جنس و طبقه ی اجتماعی تفاوت معناداری در درک و کاربرد عبارات استعاری بدن مند کودکان پدید آورده است. عبارات استعاری بدن مند در هر گروه اجتماعی بر اساس نوع شناخت کودکان از بدن و محیط زندگی آنان متفاوت می باشد. به عبارتی در این پژوهش نشان داده شد عوالم شناختی کودکان و درک استعاری آنان با شناخت اجتماعی شان رابطه ای مستقیم دارد.
۹.
کلید واژه ها:
ختنی سنسکریت جیوَکه پوستکه سیدهه ساره آیوروده
جیوَکه پوستَکه یکی از متون پزشکی است که به طب آیوروِده تعلق دارد. علاوه بر تحریر سنسکریت از این متن ترجمه ای به زبان ختنی نیز موجود است. تحریر سنسکریت به جامانده مغلوط و عملاً ناخوانا بود تا اینکه باتوجه به ترجمه ختنی آن و دیگر متون پزشکی طب آیوروده مانند سیدّهه ساره برخی از دانشمندان به بازسازی و تصحیح آن پرداختند. دست نویس جیوَکه پوستَکه دارای 71 برگ است که هر دو تحریر سنسکریت و ختنی را شامل می شود. این متن متشکل از 91 دستورالعمل دارویی است. به جز یکی از دستورالعمل ها که در آن پس از هر عبارت سنسکریت ترجمه ختنی آن آمده است در سایر موارد ابتدا متن سنسکریت آن دستورالعمل آمده و سپس ترجمه ختنی به دنبال آن نوشته شده است. نخستین کسی که به تصحیح دو دستورالعمل از تحریر سنسکریت این متن پرداخت دانشمندی به نام هورنله بود. بعدها اِمریک باتوجه به تصحیح هورنله و ترجمه ختنی، دو دستورالعمل فوق را تصحیح کرد و خوانش و ترجمه ای بهتر ارائه داد. سرانجام دانشمندی چینی به نام چِن تمام تحریر سنسکریت را تصحیح و به زبان چینی منتشر کرد. در این نوشته می کوشیم تا باتوجه به ترجمه ختنی، برخی از خوانش های نادرست چِن از تحریر سنسکریت این متن را تصحیح کنیم.
۱۰.
کلید واژه ها:
اشتقاق پسوندهای دارندگی حوزه بندی زبان فارسی ساختواژه شناختی مقوله بندی مفهوم سازی هماوند
پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد ساختواژه شناختی در تلاش است تا پسوندهای اشتقاقی با مفهوم «دارندگی» در زبان فارسی را با استفاده از ابزار تحلیلی معرفی شده در این رویکرد مشخصاً برگرفته از هماوند (2011) یعنی مقوله بندی، حوزه بندی و مفهوم سازی، طبقه بندی نماید و به واکاوی معناشناختی هر کدام از آنها بپردازد. به این منظور با گردآوری داده ها با مراجعه به پایگاه دادگان زبان فارسی (PLDB)، سایت واژه یاب آنلاین فارسی، فرهنگ پیشوند و پسوند فرشیدورد (1388) و کشانی (1371)، تعداد 157 مورد از ترکیبات اشتقاقی دارای مفهوم «دارندگی» جمع آوری شدند، سپس با مراجعه به فرهنگ زانسو (1372)، معنای هرکدام از این کلمات مورد بازبینی قرار گرفت؛ سپس به روش تحلیلی و توصیفی، داده های مذکور با تمرکز بر وند به کاررفته در آنها بررسی، دسته بندی و توصیف شدند. در حوزه شناختی «دارندگی» و مالکیت، هشت منظر متفاوت وجود دارد که باعث ساخته شدن مفاهیم متفاوتی از این حوزه می شوند. منظرهایی که از پسوندهای حوزه «دارندگی» در زبان فارسی به دست آمدند عبارت بودند از کثرت، تمسخر و تحقیر، شغل و پیشه، حالت روحی و فیزیکی ناخوشایند، صفت اشیاء یا وضعیت و صفت انسان ها.
۱۱.
کلید واژه ها:
حرف ربط «واو» تاریخ بیهقی زبان عربی زبان های ایرانی
حرف «واو» پرکاربردترین حرف ربط زبان فارسی است که به جز ربط دادن اجزای کلام به هم، کارکردهای دیگری همچون استیناف، استدراک، اضراب، تخمین، حال و قسم دارد. بررسی تاریخ بیهقی ، به منزله یکی از مهم ترین متون فارسی دوره غزنوی، دالّ بر کارکردهای متنوع حرف واو در متن آن است که به نظر می رسد بخشی از آنها تحت تأثیر زبان های ایرانی و زبان عربی بوده است. مقاله پیش رو افزون بر بررسی کارکردهای متنوع حرف واو در تاریخی بیهقی، درصدد آن است که نشان دهد کدام یک از این کارکردها تحت تأثیر زبان های مذکور بوده است. به همین منظور حدود 1500 جمله و عبارت از متن این کتاب انتخاب، بررسی و تجزیه و تحلیل شد و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که کارکردهای واو عطف در تاریخ بیهقی را می توان در سه گروه اصلی دسته بندی کرد: نخست، واو عطف و استیناف، که هم در متون ایرانی باستان و هم عربی قابل پیگیری هستند. دوم، واو حالیه، قسم و استدارک، که از زبان عربی وارد زبان فارسی شده اند و سوم، واو اضراب، واو در معنای یا، واو ابتدای جملات معترضه، که مؤلف تاریخی بیهقی در به کارگیری آن ها دست به نوعی نوآوری زده است.
۱۲.
کلید واژه ها:
واژ های هیجانی نوای هیجانی روند سالمندی هیجان های پایه تنظیم هیجان
در نظریه های اجتماعی- شناختی پیشنهاد شده است که با روند سالمندی توانایی درک و تنظیم هیجان افزایش می یابد و این به دلیل افزایش بهینه حالت مثبت و افزایش مهارت در درک نشانه های هیجانی معانی واژه دارد. هدف از مقاله حاضر بررسی این نکته است که آیا هیجان از طریق معانی واژگانی جملات قابل درک است یا اطلاعات هیجانی از طریق نوای گفتار هیجانی منتقل می شود. از این رو چگونگی درک مقوله های هیجانی پایه شامل خشم، چندش، ترس، شادی و غم و نیز حالت خنثی از طریق آهنگ گفتار هیجانی در سه گروه سالمندان بالای 65 سال، میانسالان و جوانان بررسی شد تا این نکته مشخص شود که درک واژه های هدف بدون در نظر گرفتن آهنگ هیجانی و تعامل این دو حالت یعنی نوای هیجانی و محتوای واژگانی به چه صورت است. تحقیق حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و نیز روش میدانی بر روی 30 آزمون شونده(در هر گروه 10 نفر) انجام شد. بر اساس مشاهدات این بررسی، سالمندان در درک جملات هیجانی از معانی واژه ها استفاده می کردند و نوای گفتار هیجانی در درجه دوم قرار داشت. برخلاف سالمندان، جوانان و میانسالان جملات هیجانی را از طریق آهنگ جملات درک می کردند و معانی واژه های هیجانی در اولویت دوم قرار داشت.
