فرهنگ رضوی

هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه سرمایه نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی– اسلامی در تحکیم نهاد خانواده از منظر سیره رضوی است. در این زمینه یک فرضیه کلی و چهار فرضیه جزئی شکل گرفته است که رابطه سرمایه نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی - اسلامی با عوامل تحکیم خانواده ازنظر سیره رضوی و ابعاد آن یعنی عوامل اخلاقی، عوامل اقتصادی، عوامل عاطفی و عوامل اجتماعی بررسی شده که ارقام این فرضیات معنادار و برابر با 0.76، 0.64، 0.42، 0.56، 0.43 است. در واقع هر چه سرمایه های نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی– اسلامی مثبت تر و قوی تر باشد، نهاد خانواده محکم تر و از پایداری و استحکام بیشتری در روابط خود برخوردار است. نمادهای اقتصادی، نمادهای اجتماعی و نمادهای فرهنگی می تواند رابطه قوی با تحکیم نهاد خانواده داشته باشد و هر چه خانواده سرمایه های نمادین بیشتری در زمینه اخلاق و دین داشته و بیشتر به این نمادها پایبند باشد، اعضای خانواده بیشتر و بهتر (ازنظر کمی و کیفی) در کنار هم قرار خواهند گرفت و درقبال یکدیگر ازنظر اخلاقی مثبت، ازنظر عاطفی وابسته، ازنظر اقتصادی سازنده،ساز گار و ساده زیست و ازنظر اجتماعی منسجم، مشارکتی و معتمد خواهند بود و در کل موجبات تحکیم نهاد خانواده به عنوان یک کل منسجم را در پی خواهد داشت.

از جمله مباحث چالش برانگیز در حوزه خداشناسی مسئله رؤیت الهی است. از یک سو عادت و انس انسان به باور به وجود هر چیز در پی رؤیت آن، درخواست پیوسته رؤیت الهی را سبب شده است و از سوی دیگر، متون دینی بر استحاله این امر تاکید می کنند. شیوع روایات ناسره مبنی بر رؤیت خداوند توسط پیامبر (ص) در شب معراج یا رؤیت الهی توسط مؤمنان در روز قیامت، میان منابع روایی اهل سنت، زمینه باور به رؤیت را در میان مسلمانان تا عصر امام رضا (ع) گسترش داد و باعث طرح پرسش هایی در این زمینه از آن حضرت شد. امام به عنوان سنگربان حقیقی دین با کمک براهین قرآنی و عقلی به نقد این شبهه پرداخت. نگارنده در این مقاله ضمن بررسی دیدگاه امامیه، معتزله و اشاعره درباره رؤیت خداوند، اهم روایات توحیدی از امام رضا (ع) به ویژه گفت و گوی ابوقرّه با آن حضرت در نقد این شبهه را بررسی کرده است.

در سال های اخیر نقش مشارکت های مردمی مبتنی بر انگیزه های خیرخواهانه یا اعتقادات مذهبی، به عنوان یک حرکت و تلاش مؤثر در جهت تقویت حمایت های اجتماعی مورد توجه جدّی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش تشریح نقش نهادهای دینی و مردمی در رفع محرومیت و فقر با تاکید بر سیره امام رضا (ع) است. در این پژوهش با روش سیره پژوهی و با بهره گیری از سبک و سیره زندگی امام رضا (ع) و همچنین تدقیق در روایاتی که از ایشان رسیده است، راهکارهای گسترش و تقویت نهادهای دینی و مردمی در جامعه اسلامی ارائه شده است. به وضوح روشن می شود که در اسلام نهادهای دینی و مردمی مهم ترین نقش را در گسترش رفاه در جامعه و رفع محرومیت ها و فقر دارند. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که رفتار معصومین از جمله امام رضا (ع) مانند احترام به فقیر، تشویق به سخاوت و ... در صورتی که در جامعه نهادینه شود باعث گسترش نهادهای دینی و مردمی در جامعه اسلامی می شود. به تبع گسترش این نهادها در جامعه، فقر و محرومیت نیز کاهش پیدا می کند. دولت و نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد باید با تکیه بر این ظرفیت جامعه اسلامی، به دنبال رفع فقر و محرومیت در جامعه باشند.

توجه به کلام و تاثیر آن بر مخاطب از اصلی ترین ویژگی های سیره امامان معصوم (ع) است. کلام در لایه های عمیق ذهن و قلب افراد رسوخ می کند و رفیق همیشگی زندگی وی می گردد. بهترین شاهد مثال بر این گفته معجزه پایه گذار مکتب اسلام یعنی قرآن است که از جنس کلام است. در بیشتر سخنان و نصایح امام رضا (ع) رد پای اصول اخلاقی و آموزه های قرآنی به صورت مستقیم وغیر مستقیم دیده می شود؛ سخنانی در اوج معانی علمی، ادبی و اخلاقی متناسب با نیازهای روز جامعه. با سیری در حیات فکری امام رضا (ع) مشخص می شود، ایشان برای هدایت انسان به سعادت حقیقی یا همان آرمان شهر حقیقی بشری تلاش بسیاری به کار بسته اند و زمانی که غرب در قرون وسطی سیر قهقرایی انحطاط فرهنگی را پشت سر می گذاشت و دایم حلقه محاصره فرهنگ و اندیشه آنان تنگ تر می گشت، اندیشه اسلامی و فرهنگ مترقّی رضوی با تبلیغ و ترویج آزادگی فکری در پی بنیان نهادن آرمان شهری آرمانی بود و اندیشه ها و ارزش های اخلاقی قدرتمندی به جا گذاشت و در صدد پی ریزی پایه های تمدنی اسلامی، انسانی در حوزه های مختلف فرهنگی، عاطفی بوده است. در حیطه بررسی آرمان شهر اسلامی، انسانی براساس بیانات امام رضا (ع) ، ابتدا دیدگاه امام (ع) درباره مبادی آرمان شهر آرمانی مطلوب جامعه انسانی را بر می شماریم، سپس مفهوم آرمان شهر دینی از دیدگاه امام (ع) را بیان می کنیم. این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای نگارش یافته و نمونه هایی از دیدگاه های امام (ع) نیز درباره با اصول بنیادی اخلاقی و انسانی بررسی شده است.

اشاره امام رضا (ع) به حقوق دوست ، آداب دوستی و ویژگی های دوست نشانگر توجه آن حضرت به استحکام پایه های دوستی از یک سو و مقابله با آثار سوء همنشین و دوست بد از سوی دیگر است. از آن جا که تهاجم فرهنگی همه وجوه سبک زندگی اسلامی از جمله سبک دوستی اسلامی را نشانه گرفته ، بیان آیین دوست یابی اسلامی در حفظ سبک دوستی مد نظر اسلام مفید است. بیان سبک برخورد با برادر مؤمن و حقوق وی و نیز تشویق به گرفتن برادر (دوست) برای خدا ، ایمان و باور دینی نشانگر اهمیت ایمان در سبک دوستی اسلامی می باشد. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده درباره این که در سخنان امام رضا (ع) به چه شاخص های دوستی اشاره شده پرداخته است تا به ترویج سبک آیین دوست یابی اسلامی کمک کند.

تقریب مذاهب و مقوله وحدت در دین مبین اسلام اهمیت به سزایی دارد و از همین رو در قرآن کریم و سیره معصومین (ع) از جمله امام رضا (ع) بر آن تأکید شده است. قراین و شواهد حاکی است که امام رضا (ع) در طول حیات مبارک خود به عنوان رهبری شایسته با بینشی برگرفته از قرآن کریم و سنّت نبوی، در عرصه بیان، نظر و نیز در عمل بر تقریب مذاهب و وحدت اسلامی اهتمام ورزیده است. بنابراین فرضیه تحقیق عبارت است از این که در زندگی امام رضا (ع) مواردی نظیر محوریّت قرآن کریم، بازگشت به سنت پیامبر (ص) ، اصلاح اخلاق جامعه اسلامی، برابری انسان ها، آزادی اندیشه و جلوه هایی از توجه به تقریب مذاهب مشاهده می شود. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی است؛ به طوریکه ابتدا مطالب فیش برداری و دسته بندی و سپس واکاوی و تحلیل شده است.

متأثر از آموزه های رنسانس شاهد مبنا قرار گرفتن مؤلفه هایی چون اومانیسم، سکولاریسم و توجه صرف به عقلانیت در ساحت سیاسی اجتماعی بشر هستیم؛ که این امر مهم تحولات کمی و کیفی ساختاری را در پی داشته است. سیطره نگرش منافع محوری صرف، نسبیت انگاشتن مذهب و معنویت در سطح جهان، رشد روزافزون درگیری های نژادی قومی، استعمار و استثمار منابع انسانی طبیعی، از بین رفتن استقلال و اراده بشریت به تبع توجه صرف به عقلانیت ابزاری، از نتایج آموزه های فوق و مهم ترین مصداق آن، یعنی جهانی شدن فرهنگ است. مقاله حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که کدام یک از جهان بینی های لیبرال دموکراسی و معارف رضوی توان و قابلیت تأثیرگذاری بیشتری در جهان مادی گرا و ایدئولوژی زده امروزی را دارند؟ یافته های پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و ابزار تحلیل گفتمان به دست آمده حاکی از آن است که مشکلات روحی روانی، متزلزل شدن بنیادهای خانواده و سایر ناهنجاری های اجتماعی سیاسی از مهم ترین پیامدهای حاکم شدن گفتمان جهانی شدن فرهنگ و دال مرکزی آن یعنی اومانیسم است. همچنین نگرش هایی نظیر مارکسیسم، نئومارکسیسم و ... نتوانسته اند این خلأ اساسی را پر کنند. به همین منظور به دنبال تزلزل معنایی و حمایتی سایر گفتمان ها، معارف رضوی به عنوان فرهنگ فرابشری و دال های مرکزی آن چون: محبت، رأفت، اخلاق مداری، عدالت و آزادی به عنوان مؤلفه های فطری الهی که امروزه از گمشده ها و نواقص زندگی بشریت اند، می توانند راهگشای معضلات کنونی و تحقق بخش خواسته های مادی و معنوی افراد و شکوفایی قابلیت های وجودی آنان شوند

سیره امام رضا(ع)، همواره موضوع مدح و ستایش شاعران دوره های مختلف قرار گرفته است. شاعران متعهّد معاصر عرب و ایران نیز قصایدی دروصف و مدح، بیان مکارم اخلاقی، تقوا و دینداری و علم ایشان به مسائل و زبان های گوناگون سروده اند. نگارندگان این پژوهش می کوشند تا نگاه دو شاعر عربی سرا و پارسی گوی معاصر یعنی عبدالمنعم فرطوسی و محمد حسین بهجتی را نسبت به امام رضا(ع) تحلیل کنند و با تطبیق اشعار آنان، به وجوه شباهت و تفاوت این اشعار دست یابند. اشعار عبدالمنعم فرطوسی دارای اسلوب روایی و داستانی است؛ زیرا شاعر تحث تأثیر روایات و احادیث نقل شده درباره امام رضا(ع) بوده است و زبان شعری سروده هایش بسیار ساده و روان است؛ همچنین او در اشعار خود به جزئیات بیشتری تکیه کرده؛ در حالی که اشعار محمد حسین بهجتی اسلوب خطابی و ادبی پیچیده تری دارد و غالبا کلیات را مورد توجه قرار داده است.