برنامه ریزی فضایی

همه شاخه های دانش بشری، هر یک به نحوی عامل توسعه را مورد سنجش و ارزیابی قرار داده اند و هر کدام به نحوی توانسته اند گوشه هایی از واقعیت ها را نشان دهند. در این میان شاید تنها شاخه ای از علوم که می تواند با مفهوم توسعه میان رابطه انسان و طبیعت داوری کند، دانش جغرافیاست که به بررسی توسعه پایدار منطقه ای و یا ناحیه ای، طبقه بندی و یا سطح بندی نواحی و یا شهرستان های کشور بر اساس میزان برخورداری از شاخص های مختلف توسعه می پردازد. آنچه در میان بر آن تاکید می شود، حق توسعه برابر برای برآورده شدن نیاز نسل های کنونی و آینده، در فرایند توسعه، ریشه کنی فقر و کاهش تفاوت ها و تبعیض ها در سطح زندگی و اجتماع، کاهش الگوهای تولید و مصرف غیر پایدار، اتخاذ سیاست های جمعیتی مناسب، ار تقای آگاهی عمومی و نظایر اینهاست. روش تحقیق در این مقاله با توجه به هدف پژوهش از نوع توصیفی، اسنادی و تحلیلی بوده و جامعه آماری مورد مطالعه شهرستانهای استان کرمانشاه بوده و شاخص های استفاده شده در این پژوهش، تعداد 17 شاخص بهداشتی- درمانی، فرهنگی-اجتماعی، گردشگری، مذهبی و زیرساختی است. داده های مورد نیاز با بهره گیری از منابع آماری مربوط به سالنامه آماری سال 1388، جمع آوری شده است. تکنیک به کار رفته در این پژوهش، مدل TOPSIS است. همچنین از نرم افزارهای SPSS و Excel جهت تحلیل داده ها و نرم افزار Arc GIS ، جهت پیاده کردن نتایج پژوهش بر روی نقشه استفاده شده است. نتایج تحقیق، نشاندهنده شکاف زیاد بین شهرستانهای استان کرمانشاه و توسعه نامتعادل استان با توجه به شاخص های مورد استفاده است. بر این اساس شهرستان قصر شیرین، نسبت به شهرستانهای دیگر، توسعه یافته ترین و شهرستان های سنقر، جوانرود، گیلانغرب، ثلاث و باباجانی، هرسین، سرپل ذهاب، کنگاور، اسلام آباد غرب و دالاهو جزو محروم ترین شهرستان های استان هستند.

در بررسی های ناحیه ای کشورهای در حال توسعه به انواع روابط متقابل بین شهر و روستا اشاره می شود. تفاوت های فضایی بیشتر می تواند ناشی از بهره برداری بیشتر شهر از منابع روستایی باشد و تفاوت های کمتر مبین وجود روند «گسترش» در ناحیه است. این پژوهش به دنبال بررسی روابط شهر و روستا از منظر گردشگری در منطقه طالقان است. روش مورد استفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است، بدین نحو که بعد از انجام مطالعات کتابخانه ای و اسنادی مطابق با موضوع و بررسی پیشینه و ادبیات تحقیق، مطالعات میدانی همراه با تکمیل پرسشنامه از جامعه آماری ساکنان محلی و گردشگران انجام می گیرد و در نهایت داده های بدست آمده از پرسشنامه ها با بکارگیری نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و فرضیات مورد آزمون قرار می گیرد. نتایج نشان می دهد که جریان سرمایه ای با فروش محصولات کشاورزی و زمین ها شکل گرفته است. از نظر حفظ الگوهای زیست محیطی بیشتر اثرات منفی بوده و تخریب زمین ها و آلودگی صوتی و ترافیک افزایش یافته است. از بُعد بازار فروش محصولات کشاورزی به گردشگران، در سال های اخیر روستائیان محصولات خود را به صورت مستقیم به گردشگران ارائه می کنند که این خود ارتباطات دوسویه بین جامعه محلی و جامعه میهمان را بهبود بخشیده است. در نهایت از نظر مهاجرت، شرایط بستگی به اوضاع اقتصادی خانواده ها و رفاه اجتماعی و از سویی میزان توسعه نواحی مورد مطالعه دارد.

بحث کاربری اراضی شهری به معنای استفاده بهینه و مطلوب از اراضی برای فعالیت ها و عملکرد های مختلف شهری، همواره از بحث های اساسی در برنامه ریزی شهری و شهرسازی بوده است. الگوی بهینه زیست در جوامع شهری، ضرورت نیاز به برنامه ریزی کاربری اراضی را مطرح می سازد، تا در این راستا سیاست های تنظیم و تحولات کاربری اراضی در شهرها ساماندهی شود. شهر های جدید برای کمک به حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی و محیطی شهر های بزرگ (مثل کمبود زمین) به وجود آمدند. در این پژوهش به بررسی و تحلیل وضعیت کاربری اراضی در شهر جدید بینالود پرداخته شده است و روش پژوهش به کار گرفته شده، روش «توصیفی ـ تحلیلی» است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که کاربری اراضی در این شهر جدید دارای وضعیت نامناسبی است و تحقق نامتعادل انواع کاربری ها به این امر دامن زده است. به طوری که در مجموع کاربری های پیشنهادی 47/37 درصد محقق شده است، ولی با احتساب ناحیه صنعتی، در مجموع میزان تحقق پذیری کاربری ها به 56/116 درصد می رسد. از علل عدم تحقق مطلوب کاربری-ها می توان به مشکلات اجرایی، مالی، عدم همکاری سازمان ها و ادارات مرتبط و همچنین عدم تحقق جمعیت پیش بینی شده اشاره کرد. در بین کاربری ها، بهترین وضعیت تحقق پذیری مربوط به کاربری حریم سبز با 77/442 درصد است و در مقابل 6 نوع کاربری ها هیچ گونه تحقق پذیری نداشته اند.

برنامه ریزی کاربری اراضی و ساماندهی فعالیت های شهری در فضا، محور و بستر اصلی برنامه ریزی شهری محسوب می شود، بنا بر این برنامه ریزی کاربری اراضی، نه تنها نقش اساسی در کیفیت و کار طرح های شهری خواهد داشت، بلکه اساس نظام توزیع فعالیت ها، خدمات و سهم سرانه ها را نیز تعیین می کند. این مقاله، کاربری های شهر لامرد دراستان فارس را بر مبنای وضعیت موجود طرح جامع و تفصیلی شهر، مورد بررسی قرار می دهد. روش اصلی این پ ژوهش، مطالعه تطبیقی سرانه های شهری و مساحت کاربری های اصلی شهر طی سالهای 1375 تا 1385 بوده است. نتایج بررسی و مقایسه کاربری های اصلی شهر طی سال های 1376 (وضع موجود شهر در طرح جامع) و همچنین 1384(وضع موجود شهر در طرح تفصیلی) بیانگر این است که کاربری های آموزش عالی، فرهنگی، ورزشی،تأسیسات و تجهیزات شهری،صنعتی و فضای سبز هم از نظر سرانه شهری (به ازای هر نفر) و هم از نظر سطح (مساحت) کاربری، در وضعیت نامطلوب و نامتناسبی بوده واز سوی دیگر سایر کاربری های مسکونی، مذهبی، اداری- انتظامی،آموزش عمومی، تجاری از این نظر در جایگاه مطلوب و مناسبی قرار گرفته اند که این وضعیت بیانگر عدم تعادل و ناهماهنگی بین کاربری های شهری است، بنابراین برنامه ریزان شهری باید به عوامل مختلف (کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، نحوه استفاده از اراضی و محله بندی، مسکن و ترافیک، فضای سبز و غیره) در رابطه با جمعیت و سطوح مورد نیاز در برنامه ریزی کاربری توجه اساسی داشته باشند تا این فرایند چه در مرحله تهیه و چه در مرحله اجرا به موفقیت بیانجامد.

طی چند دهه اخیر، روستا های ایران، تحت تأثیر تغییرات اجتماعی، از لحاظ زیستی و فرهنگی، دچاردگرگونی فزاینده ای شده اند. در دوره پیش از مدرن که مربوط به حدود نیم قرن پیش است، روستا همواره الگوی تولید بوده و به عنوان بنیان شهر، از اهمیت اقتصادی و اجتماعی زیادی برخوردار بوده است. اما پس از گسترش مدرنیسم و با توسعه امکانات و خدمات رفاهی در روستا تغییراتی نیز در شیوه یا ""سبک زندگی"" روستایی پدید آمد که ساختار و شکل خانه نیزمتناسب با آن دستخوش تغییر و تحول شد. مقاله حاضر درصدد است تا به بررسی روند این تغییرات بپردازد و با کوششی هدفمند، عوامل مؤثربرتغییرات کارکردی خانه های روستایی را شناسایی نموده تا از این طریق بستر لازم را برای تصمیم گیری متناسب مهیا سازد. روش تحقیق در این پژوهش شامل روش تاریخی و توصیفی-تحلیلی بوده و ازمجموع مطالعات میدانی وسیع، روش اسنادی و کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات ، از آمار توصیفی و استنباطی در تجزیه و تحلیل استفاده شده است. نتایج بررسی بیانگر آن است که با توجه به فرضیه های ارائه شده،(مقدارr=294/. وسطح معناداری=.000/0)، بین نوع شغل و تحول خانه های روستایی و همچنین (مقدارr=603/. و سطح معناداری=000/0)، بین کسب و افزایش آگاهی از فناوری رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. در نتیجه این دو عامل باعث بیشترین تغییرات در کارکرد خانه های روستایی در محدوده مورد مطالعه شده است.

رشد شتابان شهر و شهرنشینی و گسترش مسائل و مشکلات زندگی شهری باعث شده تا نیاز به حضور فعالانه و تأثیرگذار زنان در عرصه های مدیریت شهری بیش از پیش احساس شود. زنان همانطور که امور خانه را که مصداق کوچکی از امور شهری است، به راحتی مدیریت می کنند، می توانند در سطوح مختلف مدیریت شهری نقش و تأثیر چشمگیری داشته باشند. در ایران زنان در سازمان های اداری مرتبط با مدیریت شهری نقش بسیار ناچیزی دارند. در این مقاله سعی شده بین سازمان های مرتبط با مدیریت شهری در شهر زابل در مورد بکارگیری زنان در سطوح مختلف بررسی مقایسه ایی صورت گیرد. روش تحقیق مقاله توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و بررسی های میدانی است. در این راستا، ادارات مورد مطالعه شامل شهرداری، فرمانداری، شورای شهر، مسکن و شهرسازی، اداره برق، آب و فاضلاب، مخابرات و فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر زابل است. داده ها و اطلاعات از طریق مراجعه مستقیم به مراکز اداری مورد مطالعه و مصاحبه با مسئولان جمع آوری شدند، و با استفاده از مدل Topsis مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بدست آمده از مدل مذکور، سلسله مراتب و اولویت بندی نقش زنان در سازمان های اداری مرتبط با مدیریت شهری را به این صورت نشان میدهد: شهرداری رتبه اول- آب و فاضلاب رتبه دوم- فرمانداری رتبه سوم- مخابرات رتبه چهارم - اداره برق رتبه پنجم - فرهنگ و ارشاد اسلامی رتبه ششم- شورای اسلامی رتبه هفتم و مسکن و شهرسازی رتبه هشتم را به دست آوردند.

آدمی از دیر باز میل به کوچ کردن و از جایی به جایی رفتن داشته و دارد، از این مقوله تحت عنوان توریسم یا گردشگری نام برده شده است. توریسم که واژه ای فرانسوی است، صنعتی است در خدمت توریست ها به عنوان افرادی که برای انجام امور گوناگون برای مدتی از خانه و سرزمین خود دور شده و در جای دیگری می مانند، اطلاق می شود. هم اکنون بسیاری از کشورهای جهان، گردشگردی را بهترین راه برای اعتلای فرهنگ، ایجاد تفاهم بین المللی و دست یابی به درآمدهای سرشار اقتصادی می دانند وبه همین علت مورد توجه خاص کشورها قرار می گیرد. ویژگی های اقلیمی، جغرافیایی و توپوگرافی، شرایط کم نظیر اکولوژی، پوشش مرتعی و جنگلی، منابع آب زیاد، مناطق سرسبز، حیات وحش از جاذبه های قوی توریستی و گردشگردی شهرستان دالاهو محسوب می شود که با وجود توانها و پتانسیل های گردشگردی فراوان می تواند گزینه مناسبی جهت رسیدن به توسعه منطقه باشد. در این تحقیق تلاش شده است به شناخت اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری در سطح شهرستان از دیدگاه ساکنان و مسولین مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد. روش تحقیق در این نوع پژوهش از نوع تحلیلی، توصیفی و پیمایشی است که متناسب بانوع داده ها، آزمون های آماری ناپارامتری برای تحلیل داده ها به کار گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه ساکنان و مسولین، گردشگری تاثیر مثبتی نظیر افزایش آگاهی های عمومی و بالا رفتن سطح استانداردهای زندگی مردم و اثرات منفی نظیر تغییر در آداب و سنن محلی و افزایش ناهنجاری های اجتماعی- فرهنگی موجب شده است.