برنامه ریزی فضایی

برنامه ریزی فضایی

برنامه ریزی فضایی سال یازدهم پاییز 1400 شماره 3 (پیاپی 42) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقش عوامل انسان ساخت در بیابان زایی شرق اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بیابانزایی ریزگرد ارزیابی عوامل اقتصادی عوامل اجتماعی شرق اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
 مهم ترین کانون تولید گرد و غبار در استان اصفهان، کانون سگزی- رودشت می باشد. این کانون با مساحت 801520 هکتار در شرق شهر تاریخی اصفهان واقع شده است. منطقه مورد مطالعه، علی رغم قابلیت های اقتصادی فراوان، به علت خشک سالی، کاهش فعالیت های کشاورزی، نبود فرآیندهای اشتغالزا و به تبع آنها بیکاری و کمبود تقاضا برای نیروی کار، در وضعیت عدم تعادل قرار دارد که این عدم تعادل در سال های آینده بدلیل کاهش منابع آب و افزایش ریزگردها بحرانی تر شود. سهم عوامل مختلف درایجاد و گشترش گرد و غبار در شرق اصفهان چگونه و وزن هر کدام چقدر است؟ هدف شناسایی نقش عوامل مختلف و وزن هر یک در ایجاد و گسترش گرد و غبار در شرق اصفهان روش این پژوهش از نوع پژوهشهای پیمایشی است و برای دستیابی به اهداف پژوهش متناسب با جامعه آماری طرح، پرسشنامه هایی طراحی شد. علاوه بر این، به منظور کسب اطلاعات بیشتر از روش های مصاحبه نیمه باز، مشاهده نیز استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از روش های مختلف تحلیل آماری توصیفی و استنباطی همچون تحلیل عاملیpca (آنالیز فاکتور)، روش تحلیل شبکه دست اندرکاران به کمک نرم افزار SPSS/PC+ و تاپسیس استفاده شده است نتایج تعیین درجه اهمیت هر عامل حکایت از اهمیت بسیار زیاد عوامل آب و کشاورزی(ب در تشدید بیابانزایی و بروز ریزگردها در پایلوت سگزی- رودشت دارد. پس از عوامل آب و کشاورزی به ترتیب عوامل اقتصادی، عوامل مدیریت، سیاست و قوانین، عوامل اجتماعی و نهایتا عوامل توسعه و تکنولوژیک قرار دارند. میزان خسارت اقتصادی تنها بخشی از خسارات عظیمی است که این پدیده ی بر سیستم محدوده تحقیق وارد نموده است.
۲.

تحلیل آثار تولید فرش دست باف بر معیشت خانوارهای روستایی شهرستان فسا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تولید فرش دستباف اثرات مکملی معیشت خانوار نواحی روستایی شهرستان فسا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۰۴
 در حال حاضر، تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی در مناطق روستایی بیش از پیش مورد توجه قرارگرفته است. در این میان، صنعت فرش دستباف به علت پیوند دیرینه ای که با مناطق روستایی کشور دارد، بایستی به عنوان جزئی از اقتصاد غیر زراعی روستایی، در قالب رویکرد معیشتی مورد توجه قرار گیرد. هدف: هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت تولید و اثرات تولید فرش دستباف بر معیشت خانوارهای روستایی این شهرستان می باشد. روش پژوهش: این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه خانوارهای قالیباف ساکن در روستاهای شهرستان فسا می باشد. برای محاسبه تعداد حداکثری خانوارهای نمونه تحقیق، بر مبنای تعداد خانوارهای ساکن در روستاهای مورد مطالعه و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 372 خانوار نمونه جهت تکمیل پرسشنامه ها محاسبه گردید و نهایتاً پرسشنامه های خانوار با نمونه برداری تصادفی از بین خانوارهای فعال در تولید فرش دستباف تکمیل شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از مدل AHP، تحلیل های آماری و فضایی و نرم افزارهایExpert choice ، SPSS و ArcGIS استفاده گردیده است. نتایج: یافته های تحقیق مؤید آن است که تولید فرش دستباف به تنهایی و یا همراه با دامداری، معیشت غالب 6/26 درصد از خانوارهای مورد مطالعه را تشکیل می دهد. همچنین بر اساس نتایج پژوهش، روستاهایی که مهارت بافت فرش دستباف ساکنان آنها به روش سنتی بوده، میانگین مطلوبیت معیشت خانوارهای ساکن در آنها، در سطح متوسط یا ضعیف و پایین تر از سایر روستاهای فعال در تولید فرش دستباف می باشد. نتایج آزمون کندال در بررسی ارتباط بین میزان تولید فرش دستباف با سطح مطلوبیت معیشت خانوارهای مورد مطالعه نیز نشان می دهد که این دو متغیر با ضریب همبستگی 106/0- با یکدیکر در ارتباط می باشند. نوآوری: در این تحقیق، سطح مطلوبیت معیشت خانوارهای مورد مطالعه تعیین گردید و پراکنش روستاهای دارای فرش دستباف به تفکیک میانگین مطلوبیت معیشت خانوارهای ساکن در آنها مورد توجه بوده است.
۳.

بررسی عوامل مؤثر بر تکامل فروچاله های کارستیک در سازند گچساران با استفاده از مدل فازی، نمونه پژوهش: دشت مارون کهگیلویه و بویراحمد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دشت مارون سازند گچساران فروچاله کارست گچی مدل فازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۱۵۲
وجود سازندهایی که شامل لایه های گچی است زمینه ساز تشکیل اشکال کارستی گچی خواهد بود. میزان ستبری لایه های گچی و کیفیت این لایه ها در شکل گیری اینگونه اشکال تاثیرگذار است. دشت مارون، در بخش چین خورده ساده رشته کوه زاگرس در استان های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. وجود سازند گچساران و پدیده های کارستی گچی که مهمترین آنها فروچاله است در این دشت، می تواند تاثیر بسیار مخربی بر جاده ها، تاسیسات، زمین های کشاورزی و واحدهای مسکونی و مخزن سد مارون که در این دشت واقع شده است، داشته باشد اما متاسفانه کمتر به شناخت و مطالعه این پدیده پرداخته شده است. در این پژوهش به منظور تعیین پتانسیل کارست زایی در دشت مارون جهت مدیریت سازه های مهم منطقه، نقشه پهنه بندی ریسک شکل گیری کارست با استفاده از مدل فازی تهیه شده که جهت تهیه این نقشه از ده عامل محیطی شامل شیب، وجه شیب، زمین شناسی، فاصله از خط کنیک، فاصله از خطوط جریان، فاصله از رودخانه، طبقات ارتفاعی، کاربری اراضی، اقلیم و شاخص (NDVI) استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که 2/55 درصد از منطقه مورد مطالعه با توجه به این که در محدوده سازندگچساران قرار ندارد و فاقد لایه های گچی است، این بخش از دشت از نظر وقوع فروچاله در محدوده ریسک صفر درصد قرار می گیرد و 2/11 درصد در محدوده ریسک بالا، 5/18 درصد ریسک متوسط و 1/15 درصد در محدوده ریسک پایین قرار دارد. بر اساس بازدیدهای میدانی و بررسی نقشه پهنه بندی، عوامل اصلی موثر در تکامل کارست این منطقه شیب و خطوط آبراهه منطبق بر لایه های گچی می باشد.
۴.

مدل سازی عوامل مؤثر بر توسعه شاخص های کارآفرینی در مناطق روستایی ایران نمونه پژوهش: منطقه اورامانات، استان کرمانشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه روستایی کارآفرینی شاخص های کارآفرینی مدل سازی اورامانات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۱۷۳
طرح مسئله: در حال حاضر جامعه روستایی ایران با مسائل و مشکلات متعددی مانند فقر، بیکاری، سطح درآمد پایین، مهاجرت، برخورداری پایین از خدمات زیرساختی و رفاهی، سطح بالای ناامنی غذایی و ... مواجه است. ریشه اصلی این مشکلات به ضعف بنیان اقتصادی روستاییان برمی گردد که برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی روستاییان یکی از مهم ترین راهکارها، توسعه و ترویج کارآفرینی در میان آن ها است که از آن به عنوان موتور توسعه اقتصادی یاد می شود. هدف: هدف این پژوهش ارزیابی شاخص های کارآفرینی در میان روستاییان و شناسایی عوامل موثر بر آن است که به صورت مطالعه موردی در منطقه اورامانات (استان کرمانشاه) انجام شده است. روش: این پژوهش کمی و کاربردی به صورت پیمایشی انجام شده است و به لحاظ روش شناختی، با ترکیبی از روش-های توصیفی تحلیلی و با استفاده از مدل تحلیل ساختاری انجام گرفته است. ابزار اصلی پژوهش برای گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته ای بوده که روایی آن به صورت صوری و پایایی آن با استفاده ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه سرپرستان خانوار روستایی ساکن در منطقه اورامانات بود (23344 = N)، که از میان آن ها 209 نفر (سرپرست خانوار) با استفاده از جدول بارتلت و همکاران (2001) و به روش طبقه ای و با انتساب متناسب نمونه ها جهت مطالعه انتخاب شدند. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد میزان برخورداری روستاییان از شاخص های کارآفرینی با میانگین 453/2 در سطح پایینی قرار دارد. نتایج مدل تحلیل ساختاری در زمینه تعیین کننده های کارآفرینی در مناطق روستایی نشان داد دو عامل سیاست های حمایت اقتصادی و عوامل محیطی منطقه ای به ترتیب با اثر کل 613/0 و 461/0 از عوامل کلیدی موثر بر توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی هستند. نوآوری: بومی سازی شاخص های کارآفرینی ارائه شده توسط موسسه جهانی توسعه کارآفرینی در محدوده مطالعاتی نوآوری پژوهش حاضر است.
۵.

تحلیل دیدگاه جوامع روستایی در رابطه با عوامل بازدارنده و پیش برنده توسعه گردشگری روستایی، نمونه پژوهش: روستاهای شهرستان نیر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گردشگری روستایی گردشگری پایدار عوامل بازدارنده عوامل پیش برنده شهرستان نیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۱۴۶
پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی - تحلیلی است که رویکرد حاکم بر آن کمی و کیفی است. برای به دست آوردن داده های موردنیاز از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش 10 روستای گردشگر پذیر در بخش مرکزی شهرستان نیر با جمعیت 1157 است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 300 نفر برآورد گردید که پراکندگی تعداد نمونه ها در روستاها، متناسب با تعداد جمعیت آن ها توزیع شد. جهت بررسی موضوع از شاخص های طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی و مدیریتی(نهادی) در دو بعد پیش برنده و بازدارنده بهره گرفته شد و بر اساس تحلیل محتوای کیفی دادههای گردآوری شده از طریق بررسی منابع و مصاحبهها، مفاهیم کلیدی از متن یادداشتها و مصاحبهها استخراج و طی انجام کدگذاری باز 30 عامل بازدارنده و 22 عامل پیش برنده شناسایی شدند. روایی پرسشنامه توسط متخصصان و کارشناسان مجرب در این زمینه مورد تأیید قرار گرفت و ضریب پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ85/0 برآورد گردید. جهت تجزیه و تحلیل از نرم افزارهای، SPSS19 و Lisrel بهره گرفته شد. نتایج نشان می دهد در بین عوامل پیش برنده گردشگری روستایی، بیشترین بار عاملی در بین عامل زیربنایی - کالبدی به گویه زیبایی های موجود در مساکن های روستایی، در عامل محیطی به گویه برخورداری از چشم اندازهای زیبا و بدیع طبیعی، در عامل اقتصادی - اجتماعی، گویه وجود تنوع معیشت و در عامل مدیریتی - نهادی، گویه افزایش نهاد ها و سازمان های غیر دولتی در زمینه گردشگری اختصاص داشته است. در رابطه با عوامل بازدارنده نیز نتایج نشان می دهد که در عامل زیربنایی - کالبدی به گویه ضعف در حوزه راه و ترابری، در عامل محیطی، تخریب های صورت گرفته در استفاده از منابع طبیعی روستا، در عامل اقتصادی - اجتماعی نیز گویه عدم اختصاص اعتبارات بانکی به بخش گردشگری و در عامل مدیریتی - نهادی گویه ضعف هماهنگی بین سازمان ها و وزارت خانه های متصدی تأثیر بیشتری داشته است.
۶.

ارزیابی راهبردی ساختار فضایی شهرها با تأکید بر الگوهای نوین آمایش شهری، نمونه پژوهش: شهر یاسوج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آمایش شهری توسعه ی شهری آینده پژوهی شهر یاسوج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۹۷
هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و تحلیل پیشران های توسعه و همچنین تدوین سناریوهای مطلوب توسعه در شهر یاسوج بر پایه رویکرد آینده پژوهی و سناریونویسی می باشد. روش پژوهش حاضر از نوع تحلیل راهبردی کیفی/ کمی و منطبق بر رویکرد ساختاری و شبه ریاضی و منطبق برگزینش چندگانه موضوعات و روش های آینده نگاری و سناریو مبنا است. حجم جامعه آماری پژوهش حاضر، کلیه خبرگان و کارشناسان که با موضوع توسعه منطقه ای، توسعه شهری، آمایش شهری و رویکرد آینده پژوهی و سناریونویسی، آشنایی کامل دارند. همچنین روش نمونه برداری، نمونه برداری هدفمند و نمونه آماری، تعداد 30 نفر از خبرگان، کارشناسان، اساتید دانشگاهی، مدیران اجرایی استان و دانشجویان دکتری مرتبط با موضوع توسعه منطقه ای، توسعه شهری، آمایش شهری و رویکرد آینده پژوهی و سناریونویسی، به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اصلی تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات پژوهش، نرم افزار آینده پژوهی (Micmac) مبتنی بر تحلیل اثرات متقاطع و نرم افزار سناریونویسی مورفول (Morphol) مبتنی بر مدل مورفولوژیکی اینرسی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که، توسعه مطلوب و هدفمند شهر یاسوج مبتنی بر توجه به ابعاد و مؤلفه های 17 پیشران کلیدی (اشتغال با وزن عددی (95/0)، قدرت تصمیم گیری در سطوح ملی (89/0)، بورس بازی زمین (70/0)، حکمروایی خوب (70/0)، سهم بخش خصوصی از اقتصاد (65/0)، مدیریت آب (70/0)، حمل ونقل (67/0)، مدیریت هوشمند شهری (52/0)، اشتغال پایدار روستایی (53/0)، صنایع دستی (46/0)، تحمل اجتماعی (89/0)، مدیریت قومی و قبیله ای (47/0)، فرهنگ شهروندی (37/0)، تولیدات کشاورزی (37/0)، جاذبه های گردشگری (30/0)، گیاهان دارویی (45/0) و ساختار فضایی فعالیت ها (45/0)، می باشد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل و برنامه ریزی سناریو مبنا نشان می دهد که قلب و هسته مرکزی و همچنین شاکله توسعه ی شهر یاسوج بر مبنای راهبرد گردشگری (48/0) است.
۷.

تحلیل کیفیت سکونت براساس گونه بندی مجتمع های مسکونی (نمونه پژوهش: شهر تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کیفیت سکونت رضایتمندی سکونتی مجتمع مسکونی تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۱۳۷
طرح مسئله: افزایش روزافزون جمعیت شهری و نیاز به مسکن موجب جایگزینی مساکن چندخانواری نظیر مجتمع های مسکونی با مساکن تک خانواری شده است. در این میان مسائلی چون بورس بازی زمین و رانت خواری، اولویت دادن به سهم کاربری های انتفاعی نسبت به سهم کاربری های غیرانتفاعی، نارسایی نظام برنامه ریزی، دوگانگی اقتصادی و قطب های رشد، کمبود زمین و افزایش قیمت زمین باعث کاهش کیفیت سکونت گردیده است. هدف: سنجش کیفیت سکونت براساس گونه بندی مجتمع های مسکونی شهر تبریز می باشد. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی به شیوه آمیخته می باشد، همچنین برای گردآوری داده های پژوهش از مطالعات کتابخانه ای و میدانی (پرسش نامه) استفاده شده است؛ به طوری که داده های کمی با پرسش نامه پژوهشگرساخته گردآوری شد و برای تحلیل های پژوهش نیز از آزمون های آماری میانگین یک طرفه و رگرسیون استفاده شده است. جمعیت ساکن در مجتمع های مسکونی فاتح (گونه محیطی؛ منطقه دو)، پردیس (گونه خطی؛ منطقه یک)، فجر (گونه پراکنده؛ منطقه سه)، چمران (گونه محیطی؛ منطقه چهار)، گلپارک (گونه خطی؛ منطقه یک)، ستارخان (گونه پراکنده؛ منطقه چهار)، زمرد (گونه متمرکز؛ منطقه سه)، ایرداک (گونه ابربلوک؛ منطقه یک)، طاووس (گونه ابربلوک؛ منطقه چهار) و سپیدار (گونه متمرکز؛ منطقه سه)، 13873 ( نفر) و با استناد به رابطه کوکران باسطح اطمینان 95 درصد و میزان دقت 7 درصد، حجم نمونه حدود 150 نفر برآورد شد. نتایج: تحلیل مدل مسیر نشان داد که میزان تاثیر گونه متمرکز بر کیفیت سکونت بیشتر از سایر گونه ها می باشد. با توجه به ضرایب بتا کیفیت زمینه ای در گونه محیطی، کیفیت اجتماعی در گونه خطی و گونه پراکنده، کیفیت عملکردی در گونه ابربلوک و کیفیت کالبدی در گونه متمرکز بیشترین میزان تاثیر را بر کیفیت مجتمع های مسکونی دارند و نیز میزان رضایتمندی از کیفیت واحدهای مسکونی در گونه ابربلوک بیشتر از سایر گونه ها می باشد که لزوم توجه به آن ها از سوی مسئولین بسیار مهم جلوه می نماید.
۸.

تبیین تاب آوری اجتماعی بافت فرسوده شهری با بهره گیری از معادلات ساختاری PLS؛ نمونه پژوهش: منطقه 3 شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاب آوری اجتماعی بافت فرسوده معادلات ساختاری PLS منطقه سه شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۸۴
چکیده امروزه، آسیب پذیری شهرها و به ویژه بافت های قدیمی و فرسوده در برابر سوانح طبیعی، تبدیل به یک از دغدغه های اصلی برنامه ریزان ومدیران شهری در سال های اخیر شده است .به همین دلیل تقویت اجتماع ساکن در یک محیط نقش اثر گذار در کاهش خطرات وخسارات دارد .با توجه به شرایط وموقعیتی که بافت فرسوده منطقه سه شهر اصفهان در توسعه اقتصادی وتاریخی شهر اصفهان دارد وعدم توجه ورسیدگی مناسب ، شرایط در بعد اجتماعی تاب آوری منطقه مورد نظر در وضعیت نامناسبی است .تببین تاب آوری اجتماعی به منظور مواجه مطلوب با پیامدهای سوانح ضروری است ، این پژوهش از نظر هدف کاربردی و بر اساس ماهیت از نوع توصیفی - تحلیلی می باشد. جامعه آماری 385خانوار ساکن در محله های بافت فرسوده منطقه سه شهر اصفهان با استفاده از فرمول کوکران برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل داده های آماری ، از تحلیل عاملی و روش مدل یابی معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی با استفاده از آزمونt تک نمونه ای با نرم افزار SmartPLS3 و SPSS استفاده شد. در نهایت نقشه های تاب آوری در محیط GIS ترسیم وتحلیل شد. نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق با استفاده از مدل PLS در حالت نمایش آماره t باصریب بالاتر از 58/2 نشان از رابطه معنی داری در سطح اطمینان (۰٫۰۱>P)میزان اثرگذاری هر کدام از مؤلفه ها ، برتاب آوری اجتماعی می باشد. سرمایه اجتماعی ،آگاهی ودانش ، مشارکت اجتماعی ،مهارت وتوانایی وحس تعلق مکانی به ترتیب با میانگین 46/2، 39/3، 54/2، 17/3، 73/2، 4/ 2 (کمتر از میانگین ملاکی 05/۰>p و ۶۷/۳) می باشد.نتایج نشان می دهد اکه وضعیت تاب آوری اجتماعی محلات منطقه سه شهر اصفهان در شرایط نامطلوبی قرار دارد وتاب آور نمی باشد .محله های سرتاوه وسرچشمه ، با میانگین آماری57/2 و69/2 به ترتیب در شرایط نامطلوب قرار دارد

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۱