برنامه ریزی فضایی

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی چالش ها و موانع پیش روی کارآفرینی سبز دریاچه ای در روستاهای منطقه سیستان است. جامعه نمونه این پژوهش علاوه بر 11 متخصص درزمینه روستایی و کشاورزی، ساکنان 7 روستا از توابع منطقه سیستان است. از این بین براساس فرمول کوکران، تعداد 120 نفر انتخاب شدند و با روش تصادفی از آنها نظرسنجی شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها، روش های تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)، تحلیل رتبه رابطه خاکستری (GRA) و آماری T تک نمونه ای در نرم افزار SPSS به کار رفت. نتایج تحلیل سلسله مراتبی فازی حاصل از پرسش نامه کارشناسان نشان می دهد عامل زیرساختی و فنی با ضریب تأثیر 41/0درصد رتبه اول، عامل اقتصادی با ضریب تأثیر 39/0درصد رتبه دوم، عامل آموزشی - حمایتی و اجتماعی - فرهنگی به ترتیب با ضریب تأثیر 11/0 و 09/0درصد رتبه های سوم و چهارم را در ایجاد چالش های کارآفرینی سبز به خود اختصاص داده اند؛ همچنین نتایج حاصل از پرسش نامه روستایی (T تک نمونه ای) نشان می دهد چالش کارآفرینی سبز در دو بعد زیرساختی فنی با میانگین 13/3درصد و اقتصادی با میانگین 3درصد، بیشتر از میانه نظری است و دو بعد آموزشی حمایتی و اجتماعی - فرهنگی به ترتیب با میانگین های 46/2 و 92/1درصد، رتبه های سوم و چهارم را در ایجاد محدودیت های کارآفرینی سبز کسب کردند؛ همچنین در تمامی ابعاد بررسی شده، به ترتیب شاخص های خرید محصولات سبز با قیمت کم توسط دلالان، نامناسببودن حمایت های دولت درزمینه توسعه بازار محصول و صادرنشدن محصول به استان های مجاور با میانگین های 55/4، 35/4 و 30/4 بیشترین امتیاز را کسب کردند. با هدف رتبه بندی روستاهای دارای چالش کارآفرینی با استفاده از تکنیک (GRA) مشخص شد تعداد 6 روستا ضریب بیش از 50/0درصد (چالش زیاد) و فقط یک روستا ضریب کمتر از 50/0درصد (چالش کم) دارد.

تجارب زلزله های پیشین در ایران حاکی از نبود برنامه اسکان مبتنی بر ظرفیت های مکانی جامعه آسیب دیده است. به دلیل آسیب پذیری زیاد بافت های تاریخی و به منظور کاهش هزینه های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن، مکان یابی اسکان موقت زلزله زدگان، یکی از مهم ترین چالش های برنامه ریزان به شمار می آید و نیازمند برنامه ریزی و بازطراحی است. با عنایت به نقاط کانونی بالقوه موجود ازجمله ابنیه متروکه و زمین های بایر، برنامه ریزی برای اسکان موقت زلزله زدگان در این گونه بافت ها ظرفیت هایی دارد که در صورت بهره مندی درست از آنها، آسیب های اجتماعی و ابعاد روحی - روانی ناشی از وقوع بحران به کمترین حد ممکن کاهش خواهد یافت. انتظار می رود با مکان گزینی درست محل های اسکان موقت، ضمن تمرکز برنامه ریزی های مبتنی بر ظرفیت های محلی، زمینه های کاهش مخاطرات اجتماعی و ابعاد اقتصادی نیز فراهم شود. پژوهش حاضر، کمّی و مبتنی بر تحلیل داده هاست. در حوزه روش شناسی، ضمن انجام مطالعات کتابخانه ای و واکاوی موضوع زلزله در بافت های تاریخی و مطالعات میدانی مبتنی بر نرم افزار GIS و روش سلسله مراتبی(AHP)، مکان های مناسب اسکان موقت اولویت بندی و تعیین شده اند. یافته های پژوهش مبین آن است که فاصله از سکونتگاههای پیشین، کاربری های منتخب برای اسکان، فاصله از شریان های دسترسی، فاصله از مراکز امدادی و مراکز بحران زا، مهم ترین مؤلفه های اثرگذار در مکان گزینی اسکان موقت به شمار می رود. در محله محتشم فضاهای باز، بایر و مخروبه و نیز آب انبارها ظرفیت های بالقوه ای هستند که غالباً در منطقه امن قرار گرفته اند و قابلیت تغییر کاربری را به فضاهای اسکان موقت دارند؛ به گونه ای که با طراحی یا باززنده سازی آنها، ساکنان در نزدیکی محل زندگی خود اسکان داده و از سرانه مطلوب شانزده مترمربعی به ازای هر نفر بهره مند خواهند شد.

طرح مسئله : یکی از راهکارهای افزایش کیفیت محیط، توجه به موضوع پیاده مداری و حمایت از فعالیت های اجتماعی و فرهنگی است. بدیهی است ارتقای شاخص های پیاده مداری منوط به برنامه ریزی دقیق در عرصه های مختلف و توجه به جزئیات مؤثر در کیفیت محیط ازجمله فضاهای پشتیبان شبکه پیاده راهی است. یکی از راهبردهای موفقیت طرح های توسعه شهری، ارزیابی از دیدگاه ساکنان است. در این مقاله بافت مرکزی شهرکرد، به منزله جامعه آماری پژوهش انتخاب و با نمونه گیری به روش کوکران، عملکرد فضاهای پشتیبان شبکه پیاده راهی در این محدوده بررسی شده است. هدف: هدف مقاله، سنجش میزان رضایت ساکنان بافت مرکزی شهرکرد از عملکرد فضاهای پشتیبان شبکه های پیاده راهی با استفاده از رویکرد نوشهرسازی است. روش: این مقاله از نوع کاربردی، روش آن توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها، پیمایشی با استفاده از پرسش نامه است. برای تعیین روایی و پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده و تحلیل آن با روش آزمون کروسکال والیس است. نتایج: بررسی موقعیت و عملکرد فضاهای پشتیبان منتخب نشان می دهد پراکنش فضاهای پشتیبان از ساختار پیاده راهی موجود حمایت می کند. بیشترین رضایت مربوط به بناهای تاریخی، مراکز تجاری و پایانه های حمل ونقل عمومی و کمترین رضایت مربوط به فعالیت های فرهنگی هنری، فضاهای سبز و فضاهای تفریحی است. نوآوری: به نظر می رسد تقویت فضاهای پشتیبان شبکه پیاده راهی رضایت ساکنان را از کیفیت محیط ارتقا می بخشد و گام مؤثری در مسیر افزایش پیاده مداری است.

طرح مسئله : میدان ها در ارتقای کیفی فضاهای شهری نقش مهمی را ایفا می کنند؛ اما متأسفانه بیشتر فضاهای شهری امروزی ازجمله میدان ها به ویژه میدان های مرکزی و تاریخی مطلوبیت و کیفیت مناسب را ندارند. هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر مطلوبیت میدان ها و ارائه راهکارهایی برای مطلوب شدن وضعیت کنونی میدان مرکزی - تاریخی تبریز یعنی میدان ساعت تبریز است. روش: این پژوهش ترکیبی از روش های کیفی و کمی است. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساخت یافته با 50 نفر از ساکنان شهر تبریز به شیوه نمونه گیری هدفمند و به روش اشباع داده ها استفاده شده است. برای تحلیل داده های حاصل از مصاحبه، روش تحلیل مضمون و در روش کمی، روش تاپسیس به کار رفته است. نتایج: نتایج یافته ها نشان می دهد عامل دلبستگی به مکان و اجتماع پذیری به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیرگذاری را بر مطلوبیت میدان ساعت تبریز دارد. از میان مؤلفه های سه گانه تأثیرگذار بر دلبستگی به میدان، مؤلفه سمبلیک بودن میدان چشمگیرترین شاخص مؤثر در این زمینه است. برمبنای نتایج پژوهش ارتقاء مطلوبیت این میدان، توجه بیشتر مسئولان و برنامه ریزان شهری را به عوامل اجتماع پذیری به ویژه مؤلفه حس امنیت در آن، تنوع فعالیت ها و کاربری ها، عوامل جذابیت بصری و خاطره جمعی در میدان به ویژه مؤلفه حس ماندگاری در فضا و پاسخ به نیازهای کاربران طلب می کند. در این راستا راهکارهایی مانند ایجاد فضاهای سبز و پیاده بیشتر، ایجاد فضاهای تفریحی و فرهنگی، بزرگ ترکردن ابعاد میدان، حفظ بافت تاریخی، ایجاد کاربری هایی مانند بازار سنتی در راستای حفظ فرهنگ شهر و ... برای ارتقاء مطلوبیت میدان ساعت تبریز پیشنهاد می شود. نوآوری: نوآوری پژوهش حاضر در موضوع مطلوبیت میدان تاریخی با استفاده از روش پژوهش ترکیبی کیفی و کمی است.

طرح مسئله: آسیب پذیری زیاد در نواحی روستایی و ناتوانی رویکردها و برنامه های توسعه روستایی در طول چند دهه در کاهش آن، موجب شد پیشگیری در قالب رویکرد تاب آوری برگرفته شده از الگوی پایداری به منزله یگانه رویکرد مقابله با آسیب پذیری نواحی روستایی مطرح و برای تحقق آن نیز بر لزوم شرایط زیست پذیر در نواحی روستایی تأکید شود. در روستاهای شهرستان مریوان نیز شرایط اقتصادی، اجتماعی و طبیعی، ضعف ها و فرصت هایی را پیش روی وضعیت زیست پذیری و تاب آوری روستاها قرار داده است که شیوه برخورد و بهره گیری از آنها در نواحی مختلف این شهرستان باید شناخته شود. هدف: هدف این پژوهش، تبیین ارتباط بین دو مقوله تاب آوری و زیست پذیری در نواحی روستایی شهرستان مریوان است. روش تحقیق: در پژوهش کاربردی حاضر، مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی، گردآوری داده ها در بخش نظری به روش اسنادی و در بخش عملی به روش پیمایشی مبتنی بر توزیع تصادفی پرسش نامه در میان 300 نفر از سرپرستان خانوار روستاهای شهرستان انجام پذیرفت که تعداد به روش کوکران از میان 11401 خانوار تعیین شد. این پرسش نامه ها به صورت طبقه ای در میان دهستان ها و روستاهای برگزیده آنها توزیع شد که با قرعه کشی انتخاب شدند. در ادامه داده ها با بهره گیری از آزمون های آمار استنباطی (تی زوجی، تحلیل مسیر) و شاخص های آمار فضایی در محیط GIS (شاخص موران و ابزار لکه های داغ) تجزیه وتحلیل شد. نتایج: نتایج نهایی نشان از ارتباط مثبت، مستقیم و معنا دار وضعیت زیست پذیری و تاب آوری روستاها در منطقه مطالعه شده در قالب توزیع خوشه ای لکه های داغ دارد؛ همچنین با توجه به یافته های استنباطی، بعد اقتصادی و شاخص توانایی سازگاری و انطباق با تهدیدات، تبیین کننده های اصلی میزان زیست پذیری و تاب آوری در منطقه مطالعه شده اند. نوآوری: بارزکردن مفهوم تاب آوری در کنار و به منظور تداوم شرایط زیست پذیر در محیط های روستایی، نوآوری اصلی پژوهش حاضر است.

طرح مسئله: گسل ها، مهم ترین عامل ایجاد زلزله هستند که توانایی های لرزه ای متفاوتی دارند و زلزله های کوچک و بزرگی را ایجاد می کنند؛ بنابراین شناسایی خطاهای موجود در هر منطقه و شناخت نوع و دامنه فعالیت گسل ها، آسیب های عملکرد آنها را به شدت کاهش می دهد. هدف: این پژوهش سعی دارد رابطه شاخص خط وارگی گسل ها را با لرزه خیزی در محدوده خطوط ریلی استان هرمزگان ارزیابی کند. روش: شاخص خط وارگی، معیاری کمّی از شدت گسلش هر منطقه، تابعی است که در پردازش آن تعداد، طول و تقاطع گسل ها در واحد سطح محاسبه مکانمند می شود. بدین منظور گسل های منطقه در فاصله 100کیلومتری از خطوط ریلی با استفاده از نقشه های زمین شناسی و تصاویر رادار استخراج، سپس شاخص خط وارگی[1] با بهره گیری از نرم افزار Arc GIS محاسبه و درنهایت با استفاده از این شاخص نقشه مکانی تهیه شد. نتایج: بررسی ارتباط داده های لرزه ای و تراکم گسلی با الگوی توزیع شاخص خط وارگی نشان دهنده همبستگی نسبی تراکم گسل ها و همچنین الگوی توزیع زلزله ها با شاخص خط وارگی در محدوده مطالعاتی است؛ به طوری که یافته های پژوهش نشان داد 33/15درصد از کل لرزه های رخ داده در منطقه (لرزه های بیش از 4 ریشتر) در طبقه شاخص Pf5 واقع شده اند که فقط 62/4درصد از کل مساحت منطقه را به خود اختصاص داده است؛ همچنین فقط 54/3درصد از زلزله های رخ داده در طبقه با شاخص Pf1 قرار گرفته اند که بیشترین درصد (07/27درصد) از منطقه را به خود اختصاص داده است؛ به بیان دیگر با افزایش شاخص خط وارگی، تراکم زلزله های رخ داده در منطقه نیز بیشتر می شود. نوآوری: این پژوهش به دلیل بررسی تراکمی گسل ها و همچنین بررسی رابطه مساحت خط وارگی گسل ها با تعداد زمین لرزه ها در نوع خود بی سابقه است.