آموزش عالی در ایران باستان
حوزه های تخصصی:
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۰۱ تا ۳۲۰ مورد از کل ۷٬۶۹۳ مورد.
بررسی نظام اداری ولایات در حکومت زندیه (1163- 1209 ه . ق)
حوزه های تخصصی:
حکومت زندیه پس از یک دوره آشوب سیاسی و نظامی پس از قتل نادرشاه، در ایران بر قرار گردید. سلسله زندیه با توجه به مدت کوتاه حکمروایی و نیز محدودیت قلمرو حکومتی خود نتوانست تغییرات عمیقی در زیر ساخت های نظام های مختلف حکومتی به وجود آورد. در نتیجه نظام اداری حکومت زندیه و مناصب و مشاغل و القاب آن نیز برگرفته از همان نظام اداری حکومت های پیش از خود یعنی افشاریه و صفویه است. کریم خان کوشید با تسلط بر ولایات و نظارت بر آنان از سوی حکومت مرکزی، عملاً وحدت ملی را در ایران تحقق بخشد و از پراکندگی جلوگیری نماید. در واقع حکومت زندیه با دنبال کردن هدف ایجاد امنیت سیاسی، قضایی و نظامی در داخل ولایات؛ سعی نمود تا آرامش را در داخل مرزهای ایران ایجاد کند. تقسیمات کشوری ایران و مناصب اداری ولایات نیز در این راستا با پیروی از الگوی دوره های حکومت های قبل تنظیم شد. در این پژوهش مناصب اداری ولایات و مناصب تقسیمات کشوری با استفاده از روش توصیفی – کتابخانه ای مورد ارزیابی قرار می گیرد.
نقش زنان در منازعات سیاسی دوره تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
زنان در تاریخ سیاسی ایران اغلب دارای جایگاه درخوری نبوده و نتوانستند نقش مؤثری نیز در فضای سیاسی نداشتند. اما، دوران مغولان و تیموریان از این لحاظ یک استثنا به شمار می آید. زنان در این دوران، نقش مؤثری در حوادث سیاسی ایفا نمودند و اشخاص قدرتمند و مشهور و ماندگاری از میانشان برآمدند. این زنان گاه در عرصه سیاست و نظامی گری وارد می شدند؛ گاه برای بر تخت نشاندن فرزند خود، دسیسه چینی و زمانی دیگر برای بخشش خطای بزرگان شفاعت می کردند؛ گاه سلاطین و شاهزادگان را به جنگ وامی داشتند و گاهی نیز سفیران صلح می شدند. پژوهش حاضر تصویری روشن و مستند از فعالیت ها و نقش زنان در تحولات سیاسی دوره تیموری به دست دهد. در این پژوهش، همسران، مادران، خواهران و دختران سلاطین تیموری حاکم در قلمرو ایران مورد توجه اند و همسرانِ امیران و وزیران دربار که از خاندان تیمور نبوده و منابع نیز به آنان نپرداخته اند و نیز تیموریان هند، موضوع این پژوهش نیستند.
بررسی مسجد-مدرسه های وقفی جامع و آقا عباس در بافت مرکزی شهر آمل
حوزه های تخصصی:
یکى از شهرهاى کهن ایران است که پیشینه شهرنشینى در آن، به دوره هاى پیش اسلام برمى گردد. در این مقاله، سعى بر آن است تا با به دست دادن پیشینها ى از شهر آمل و موقعیت آن در دوره های مختلف تاریخى، دو عنصر از عناصر مهم مذهبى این شهر را - که در بافت کهن قرار دارد - معرفى کنیم. این دو عنصر - که مسجد جامع و مسجد آقاعباس نام دارد - از لحاظ کارکردى، در ترکیب با فضاى یک مدرسه ساخته شده است و به صورت همزمان کارکرد مسجد و مدرسه داشته است. با تکیه بر منابع تاریخى و سفرنامه ها، این دو مسجد را معرفى کردیم و براساس وقفنامه هاى آن، وضعیت موقوفه ها، واقف و موارد مصرف آن را مشخص ساختیم تا جایگاه آن را در شهر آمل در گذشته بیان کنیم.
تاریخ چشم پزشکی مسلمانان تا قرن پنجم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پزشکان مسلمان در مسیر شناخت و درمان بیماری های چشم همت فراوان گماشتند. آنان در گام اول به مطالعه، بررسی و ترجمه کتب و مقالات چشم پزشکی متعلق به تمدن های دیگر نظیر یونانی، سریانی، هندی، ایرانی و غیره پرداختند؛ ولی تلاش ایشان به مطالعه و ترجمه کشفیات گذشتگانی چون جالینوس، بقراط و دیگر پزشکان تمدن های روزگار خود محدود نشد. آن ها در گام بعدی با نگارش مقالات و کتب فراوان، به علم چشم پزشکی خدمات شایان توجهی کردند. در نخستین سده های پس از ظهور اسلام، چشم پزشکان تمدن نوپای اسلامی- در دو بُعد نظری و عملی- تحولاتی را رقم زدند که تا قرن ها در مرکز توجه چشم پزشکان عالم قرار گرفت. در این دوره به لحاظ نظری، نظریه های نوینی درزمینه فیزیولوژی و آناتومی چشم و همچنین اصلاح عیوب بینایی با استفاده از علم فیزیک نور بیان شد؛ در بُعد عملی نیز ابتکارات درخور توجهی درزمینه درمان های دارویی و اعمال جراحی پا به عرصه علم چشم پزشکی گذارد
نگاهی دیگر به آثار و روایات سیف بن عمر تمیمی اسدی با تأکید بر تاریخ طبری(متوفای حوالی 180)
حوزه های تخصصی:
تاریخ نگاری اسلامی را در مرحله ی اول، به شکل شفاهی، راویان اخبار که به اخباری معروف اند، شروع کردند.این اخباریان اغلب در نیمه ی دوم قرن اول و قرن دوم و یا اوایل قرن سوم می زیستند.فهرست مفصلی از آنان را ابن ندیم به دست داده است.در این میان سیف بن عمر با اخبار فراوان و روایت های جنجالی از فتوح و نبرد جمل چهره ی خاصی از خود به نمایش گذاشته که شایسته ی بررسی بیشتر است. هدف این مقاله این است که سیف بن عمر و رویکرد روایی ما را به خصوص با اتکا به تاریخ طبری به بحث گذارد و به پرسش هایی مانند اینکه چرا طبری به روایت های سیف اقبال خاصی نشان داده است، بپردازد.از طرفی در روایت های سیف موارد مسئله دار کم نیست.همین موضوع موجب شده است که مورخان و محققان درباره ی او ارزیابی های متفاوت و حتی متضاد داشته باشند.چرایی اختلاف این محققان در روایت های وی در چیست؟
مصطفی کمال آتاتورک و انحلال خلافت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
خلافت اسلامی بعداز تصرف مصر به دست سلطان سلیم اول در قرن شانزدهم از مصر به عثمانی منتقل گردید. سلاطین عثمانی تا انقراض این دولت در سال 1922م. علاوه بر سلطنت مقام خلافت را نیز دارا بودند. از قرن هیجدهم در پی شکست های مکرر دولت عثمانی از دول اروپایی تا حدی از اقتدار سیاسی دولت عثمانی کاسته شدواز اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اقتدار و جایگاه دینی ِ دولت عثمانی نیز متزلزل گردید. با اشغال عثمانی در پایان جنگ اول جهانی و در طی جنگ استقلال، ملی گرایان ترک در مقابل دولت عثمانی قرار گرفتند. ناتوانی دولت در مقابل اشغالگران و همکاری سلطان که خلیفه جهان اسلام نیز به شمار می رفت با متفقین ضربه شدیدی به موقعیت سیاسی و مذهبی سلطان وارد ساخت. مصطفی کمال آتاتورک با استفاده از همین فرصت ابتدا در سال 1922 طی قانونی سلطنت را ملغی اعلام نمود و سپس در سال 1924 بر اساس قانونی که از تصویب مجلس ترکیه گذشت نهاد خلاف را منحل کرد و آخرین خلیفه برکنار و کشور را ترک گفت. علاوه بر عوامل سیاسی که جایگاه سلطان عثمانی را متزلزل ساخت عوامل دیگری نیز در تزلزل جایگاه مذهبی خلیفه موثر بود.آتاتورک نظامی لائیک را بنیان نهاد و این نظام در تقابل با نظام مبتنی برمذهب دولت عثمانی قرار گرفت.بنابراین تصادم این دو منجر به انحلال خلافت گردید.
کارکرد اجتماعی مسجد در ایران عصر آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مسجد به عنوان کارآمدترین نهاد عبادی سیاسی در اسلام، با کارکردها و تأثیرات سیاسی و اجتماعی بسیار در جامعه عصر آل بویه (320 - 447 ق)، عملاً به عنوان نهادی تأثیرگذار در ساخت قدرت عمل می کرد. در این میان، کارکردهای اجتماعی مسجد غالباً مثبت و سازنده و در یک عبارت، همگرا و تعاملی بود که خود به رشد و تعالی جامعه ایرانی اسلامی این دوره یاری رساند. در این راستا، پرسش اساسی این است که مهم ترین کارکردهای اجتماعی مسجد در دوره مورد اشاره کدام است؟ بنابراین، توصیف کارکردهای اجتماعی مسجد در عصر مذکور، همراه با بیان علت ها و تبیین چرایی ها و چگونگی ها و در نتیجه شناخت کامل تر از یک تحول تاریخی، مورد توجه بوده است.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که این بنای الهی با توجه به فقدان دانشگاه به مفهوم امروزی، بار اصلی رشد علمی جامعه را به دوش می کشید. علاوه بر آن، مسجد محل اسکان و سرپناه مستمندان و یا مسافران بود. به لحاظ تبلیغی نیز مسجد در اجتماع عصر بویهی به عنوان مهم ترین کانون اطلاع رسانی حکومتی و مردمی و نیز محل اعتراضات عمومی بسیار مؤثر عمل می کرد. کارکردهای متعدد دیگری چون کارکرد قضایی با نمونه های بسیار از این دوره، همگی بر اهمیت و جایگاه والای این نماد معماری اسلامی در سرنوشت و زندگی مسلمانان دلالت دارد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی تبیینی و از جنس تبیین های کارکردی است.
سنت کتاب آرایی ایرانی و توسعه آن در آسیای صغیر در دوره میانه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
سنت آرایش و تزیین کتب، سابقه ای کهن در آسیای میانه و به خصوص در فلات ایران دارد. این هنر از عصر حاکمیت مغول و با حمایت مستقیم دربار دارای قاعده و اصولی مشخص شد و توسعه ای چشمگیر یافت. به تدریج آوازه فعالیت مکاتب کتاب آرایی ایران و کیفیت بالای آثار، سبب شد تا دولت های همسایه در پی کسب این تجارب و برپایی کارگاه هایی مشابه برآیند. سرزمین آسیای صغیر یکی از این مناطق بود که در دوره های مختلف تاثیرات چشمگیری را از ادب و هنر ایران و از جمله کتاب آرایی اخذ کرد. پرسش این است که چه عواملی سبب بسط و گسترش سنت کتاب آرایی ایرانی در منطقه آسیای صغیر بوده است؟بدین منظور مجموعه عواملی که بر ورود دستاوردهای هنر کتاب آرایی ایران بر سرزمین آسیای صغیر در دوره میانه (از زمان حاکمیت سلاجقه روم تا دوران شکوفایی کتاب آرایی عثمانی) نقش داشته اند با ارجاع به منابع و اسناد موجود، معرفی و تحلیل می شوند. داده های به دست آمده بر این امر گواهند که مواردی همچون نفوذ فرهنگ و ادب ایرانی، مهاجرت هنرمندان، انتقال نسخ مصور و حضور برخی از حامیان کتاب آرایی ایرانی در دیار عثمانی از جمله عوامل مهم در گسترش و تداوم دستاوردهای کتاب آرایی ایران در آسیای صغیر بوده اند.
مفهوم صنعت و فناوری از دیدگاه متفکران مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این مقاله تلاش دارد که سابقه مفهوم صنعت و فناوری را در ادبیات علمی تمدن اسلامی بکاود و اگر نظریه ای پرداخته شده است، آن را با ادبیات جدید باز بنمایاند. پرسش اساسی این است که آیا در تمدن اسلامی، مفاهیم صنعت و فناوری توسط متفکران مسلمان مورد بحث و تحلیل واقع شده است یا خیر؟ به استناد آثاری که دانشمندانی مانند فارابی، اخوان الصفا، ناصرخسرو، ابن خلدون، خواجه نصیرالدین طوسی و میرفندرسکی بر جای نهاده اند، می توان نشان داد که آنها مبانی نظری و اصول برهانی مستحکمی برای صنعت و فناوری پدید آورده اند. این مقاله به مصادیق و شاخه های مختلف صنعت نمی پردازد، بلکه به ماهیت، اهداف، کارکردها، انواع، و تأثیرات آن توجه می کند. از این رو، مباحث مقاله را باید کمابیش در حوزه فلسفه فناوری گنجاند و آن را از مباحث فلسفه مضاف محسوب کرد. مهم ترین نتیجه گیری مقاله آن است که نظریه های پرداخته شده توسط دانشمندان مسلمان درباره صنعت، می تواند بخشی از فلسفه صنعت و فناوری را در دوره اسلامی تشکیل دهد.
درآمدی به مبانی نظری باستان شناسی دین
حوزه های تخصصی:
دانش طب و طبقه بندی علوم در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پژوهش حاضر به جایگاه علم طب در طبقه بندی علوم پرداخته است تا روش لازم جهت کسب تخصص و مراتب تدریس آن علم برای استاد و دانشجو معین گردد. نتیجه تحقیق نیز گویای این است که علم طب همواره در شاخه علوم غیر دینی (غیر شرعی) و در شاخه فرعی از علوم طبیعی و در حوزه حکمت نظری و از علوم آلی و عقلی (فلسفی) و غیرعملی (نظری) رده بندی شده است. طب نظری نیز مقدمه شناخت طب عملی است اما، بدون آموزش طب عملی، طب نظری از حیطه حکمت خارج است. پس نظام آموزش طب به دلیل ماهیت دنیوی آن باید زیر نظر مستقیم نظام آموزشی شرعی رشد و نمو کند و طبیب باید در علوم شرعی نیز مرتبه ای از تخصص و تبحر را کسب نماید تا سعادت دینوی و اخروی او تامین شود و از طرف دیگر از انحرافات جدی ناشی از علم صرفاً دنیوی نیز جلوگیری گردد.
اسنادی از طایفه باپیروند کرد
حوزه های تخصصی:
موسیقی، جشن و جنسیت در ایران از دوره قاجار تا اوایل دوره پهلوی
حوزه های تخصصی:
در ایران، موسیقی و جشن جزیی جدایی ناپذیر از یکدیگر بوده است که همواره به شکلی از مطربی، معمولاً توسط یک نوازنده در مناسبت های شاد اجرا می شد. گرچه در گذشته واژهٔ مطرب برای همهٔ نوازندگان بدون در نظر گرفتن جایگاه و تفاوت های نوازندگی آنان کاربرد داشت، اما از اواخر دورهٔ قاجار، نوازندگان متخصص در هنر موسیقی، خود را عمداً و به طور ملموسی از نوازندگانی که شغل آنان صرفاً نوازندگی در جشن ها بود، متمایز و جدا ساختند و این روند موجب شد تا اصطلاح مطرب به گروه دوم نسبت داده شود. بنا بر اطلاعاتی که از طریق سفرنامه های اروپاییان برجای مانده است، مطرب ها و گونهٔ موسیقی آنها از دورهٔ صفویه و به ویژه اواخر آن به تدریج رو به کاهش نهاد. با وجودِ اینکه سلسلهٔ زند و دربار صفوی علاقه وافری به مطرب ها داشتند اما این امر برای هنر موسیقی در آن زمان بسیار مضر بود. با این حال، در دورهٔ قاجار، به خصوص از عصر حکومتِ ناصرالدین شاه، فعالیت مطرب ها به علت گسترش و توسعه هنر/ موسیقی کلاسیک محدودتر شد. پس از آن، در دورهٔ پهلوی، به علت ظهور و رواج موسیقی غربی و انطباق هر چه بیشتر سبک های مدرن با مراسم و جشن ها، مطرب ها به حاشیه رانده شدند و بیشتر مورد استقبال و توجه طبقات سنتی تر جامعه قرار گرفتند. پس از انقلاب اسلامی، آن ها با مخالفت بیشتری رو به رو شدند و اینگونه به نظر می رسید که گویا پس از آن برای همیشه محو و ناپدید شدند.
مقایسه ساختار اجتماعی روستا و شهر در ایران دوره پهلوی و جمهوری اسلامی
حوزه های تخصصی:
در این مقاله با استفاده از رهیافت وبر به مقایسه ساختار اجتماعی روستا و شهر در ایران دوره پهلوی و جمهوری اسلامی پرداخته شده است. ساختار اجتماعی ایران بعد از مشروطه و با آشنایی جامعه ایران باغرب مدرن شروع به تحول نمود و این تحولات هم بخش روستایی و هم بخش شهری جامعه ما را متأثر نمود. لزوم آگاهی از این تحولات لازمه اقدام برای از بین بردن و یا کاهش نابرابری های ناشی از این تحولات است. روش اجرای تحقیق حاضر، اسنادی و کتابخانه ای است، ما برای دسترسی به مستنداتی درباره تغییرات در این بخش نیاز به یافته های ثانویه ای داشتیم که تحقیقمان را بر اساس آن پیش ببریم. نظریه ای که چارچوب مفهومی ما را تشکیل می دهد نظریه قشر بندی ماکس وبر است که ما را در درک مساله، هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ جامعه شناختی یاری رساند. یافته ها حاکی از آن است که علاوه بر شکل گیری طبقه متوسط جدید ایران که از انقلاب مشروطه شروع شده بود و در دوران پهلوی گسترش یافت. دو عامل انقلاب و جنگ به طور کلی بر ساخت اجتماعی کشور نقش اساسی داشته است، انقلاب اسلامی از جمله عواملی است که در کشور سلسله مراتب قشربندی اجتماعی را به طور کلی تغییر داد و ساخت طبقاتی کشور را نیز دگرگون ساخت. در ایران جنگ با عراق در سلسله مراتب اجتماعی تأثیر زیادی داشت. چون که با دگرگونی های اقتصادی و مالی که با تغییرات عمیق در وضع افراد به وجود آورد همراه بود.
جامعة اسلامی ایرانی از منظر مستشرقان انگلیسی عصر قاجار با تأکید بر سفرنامه ها(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
سفرنامه های خارجی غالباً توسط مأموران سیاسی و مبلغان مذهبی مسیحی تدوین گردیده که البته منافع، اندیشه ها و مقاصد سیاسی مذهبی خاص خود و دولت های متبوعشان را در تصویربرداری از شرایط اجتماعی جامعة اسلامی و در رأس آن جامعة ایرانی در سده های اخیر دخالت داده اند. مستشرقان انگلیسی از این جمله اند که جانب دارانه، همراه با تعصب، و توجیه استیلای خود بر جهان اسلام، به نگارش سفرنامه هایی در این خصوص مبادرت ورزیده اند.
این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال اساسی است که مستشرقان انگلیسی چه تصویری از جامعة اسلامی و در رأس آن، ایران عصر قاجار در سفرنامه هایشان ارائه کرده اند؟ یافته های پژوهش ضمن اثبات فرضیة مطرح شده، بیانگر این واقعیت است که نداشتن شناخت واقعی از مذهب و اجتماع اسلامی ایرانی از یک سو، و نیز بینش استعماری استثماری انگلیسی ها از دیگر سو، موجب گردیده آنان گزارشی همراه با تحقیر نسبت به فرهنگ و اجتماع میهنمان در این دوره و در ابعاد گوناگون در منابع سفرنامه هایشان انعکاس دهند که البته با واقعیات تاریخی مغایر است. جوامع اسلامی به شکلی توهین آمیز، منحط، کهنه، خرافاتی، جاهل، اهل افراط و تفریط، دو فضایی، دروغگو، متملق و در یک عبارت، فلاکت زده و عقب مانده در اخلاقیات، آداب و رسوم، و اعتقادات مذهبی معرفی گردیده اند. در این میان، نگاه بخشی سطحی و در عین حال، تعمیم یک رذیلت اخلاقی به کل جامعة ایرانی نیز از نکاتی است که نگاه بی طرفانه و منصفانة آنان را با تردید جدی مواجه می سازد. مستشرقان انگلیس برخلاف دیگر اروپاییان، که به زیبایی ها و جذابیت های دنیای اسلام نیز توجه نشان داده اند، غالباً نگاه یک سویه را در این زمینه تبلیغ کرده و از ذکر وجوه مثبت زندگی و فرهنگ مردم آن استنکاف ورزیده اند.
پرستش میترا در ایران پیش از ساسانیان
حوزه های تخصصی:
دین مهر، آیین رازآمیز میترا، فرقهٔ میترا یا میتراییسم از اواخر سده نوزدهم میلادی جای مهمی را در پژوهشهای باستانشناسی و تاریخِ دین به خود اختصاص داده است. از آنجا که میترا به عنوان خدای مورد ستایش پیروان این فرقه رومی به نظر اکثریت قریب به اتفاقِ پژوهشگران، یک خدای هندو-ایرانی است، از آغاز این اندیشه به اذهان آمده و هنوز هوادار دارد که نه فقط خدا یا قهرمان آن فرقه، که کل این کیش شاید پیش از انتشار در روم، در کشور همسایه شرقی، یعنی شاهنشاهی ایران که مردمانش از سده ها پیش ایزدی با نام «میترا» را بسیار خوب می شناختند، وجود داشته است. مشکل اینجاست که هرچه قدر در قلمرو امپراتوری با نبودِ متن در مورد خودِ میترا روبرو هستیم، در قلمرو ایران، با کمبودِ مدارک و شواهد هنری و مادی مواجه می شویم. برای شناخت میترا در ایران جدا از شناخت این ایزد در الاهیات مردمان آریایی، باید تحولات دینی ایرانیان با تمرکز بر ستایش میترا را از نظر گذراند. آنگاه می توان به تطبیق آن با فرقه میترا در روم پرداخت.
تاریخچه مختصر اعراب جنوب خراسان (منطقه عرب خانه)
حوزه های تخصصی:
در این مقاله نخست به روابط اعراب با ایرانیان در زمان هایگذشته و مهاجرت آنان به سویمناطقیاز ایران، چگونگیو کیفیت ورود اعراب به ایران بویژه منطقه خراسان و فتح این منطقه در قرن اول هجریو جنگ و گریزهاییکه میان آنان بوقوع پیوسته، پرداخته شده است. در بخشیدیگر از این مقاله به رابطه اعراب با ایرانیان پس از فتح ایران در عهد خلفایراشدین، امویان، عباسیان، حکومت هایملوک الطوایفی، صفویان و نیز وضعیت سکونت و توطن آنان در جنوب خراسان و مهم ترین قبایل و طوایف عرب در این خطه اشاره شده است. در بخش پایانیمنطقه عرب خانه که اکثریت ساکنان آن به زبان عربیتکلم میکنند، معرفیشده و وضعیت آنان از جهات مختلف بویژه زبان و گویش و نیز نظرات مختلف درباره اعراب این منطقه، مورد بررسیقرار گرفته است.