درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۹۲۱ تا ۱۱٬۹۴۰ مورد از کل ۷۳٬۸۶۰ مورد.
۱۱۹۲۱.

نخستین گزارش های غربیان از یورش آل سعود و وهابیان به کربلا (1216ق.)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۸ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۰) 67 - 86

کلید واژه ها: آل سعود کربلا نویسندگان غربی وهابیت حکومت عثمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۴۵
حمله دولت آل سعود اول به کربلا در سال 1216ق./1802م. خطر وهابیان را برای دولت عثمانی آشکار کرد و غربیان را نیز به اندیشه شناخت این گروه انداخت. پس از این واقعه، چند کتاب درباره وهابیان در کشورهای اروپایی به قلم خاورشناسان و دیپلمات هایی که در کشورهای اسلامی حضور داشتند منتشر شد که شامل شرحی از این واقعه نیز بود. این مقاله گزارشی است از واقعه حمله به کربلا، به روایت نخستین منابع غربی که در نیمه نخست سده نوزدهم میلادی نوشته شده اند. در اینجا افزون بر گزارشی از شرح واقعه به قلم این نویسندگان، منظر آنان در تحلیل زمینه ها و پیامدهای این واقعه بازتاب یافته است. افزون بر برخی اطلاعات تازه که نویسندگان غربی درباره واقعه به دست داده اند، دیدگاه آنان در تحلیل سیاسی و اقتصادی این واقعه قابل توجه است. نقش زمینه ای ضعف امپراتوری عثمانی در این واقعه، انگیزه های اقتصادی وهابیان و تأثیر اقتصادی و سیاسی این حمله در توسعه قدرت آل سعود از جمله این موارد است.
۱۱۹۲۲.

اسرائیلیات در تفسیر منهج الصادقین با تأکید بر داستان نوح(ع) در سوره هود(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 139 - 159

کلید واژه ها: قرآن حدیث منهج الصادقین نوح اسرائیلیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۳۹۹
موضوع پیدایش اسرائیلیات در میان مسلمانان و راه یابی آن به حوزه های حدیث، تاریخ و تفسیر، بسی درخور اهمیت است. با آغاز عصر تدوین تفسیر، اسرائیلیات بسیاری که وارد حوزه ی فرهنگ اسلامی شده بود، به تفاسیر راه یافت که تفاسیر شیعه نیز از این امر مستثنا نبودند. شیوه ی تعامل مفسران شیعی با روایات اسرائیلی از جهت ذکرسند، نقد و ردّ آنها متفاوت بوده است. آسیب های اساسی این رویکرد تفسیری، به دو ام ر باز می گردد: یکی، پرهیز از بررسی سندی روایات و دیگری، پرهیز از تحلیل دلالی و عرضه آن ها بر دلایل قطعی نقلی و عقلی؛ چنان که میراث فرهنگ روایی اهل بیت (ع)، گنجینه ای علیه اسرائیلیات و خرافه است. یکی از تفاسیر شیعه، تفسیر«منهج الصادقین فی إلزام المخالفین» نگاشته ملافتح الله کاشانی است که در آن روایات اسرائیلی به چشم می خورد. مفسر، گاهی این روایات را به منظور نقد آورده است؛ ولی در برخی موارد، مخصوصا در داستان های انبیاء مانند داستان حضرت نوح(ع)، روایات اسرائیلی را بدون هیچ نقدی آورده است. این روایات افزون برکاستی های سندی، از نظر محتوایی هم سستی هایی داشته و با نص صریح قرآن، احادیث معصومان(ع)، عقل و علم در تعارض اند.
۱۱۹۲۳.

مقایسه تطبیقی تاریخی جنبش های انقلابی و گروه های افراط گرا در تطورات تاریخ اسلام و مسیحیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و هشتم مرداد ۱۳۹۸ شماره ۲۶۰ «ویژه ادیان»

کلید واژه ها: نهضت انقلابی افراط گرایی دین اسلام الهیات مسیحی جنبش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۳۷۴
مقاله حاضر تلاش می کند، سیر نهضت های انقلابی اصلاحی و جنبش مقاومت در تاریخ اسلام و مسیحیت را بررسی کرده و زمینه های افراط گرایی و تروریسم در دین اسلام و الهیات مسیحی را تبیین کند. نهضت های انقلابی و موضوع مقاومت در دو دین، دارای اهمیت هستند؛ همچنین بسترهای افراط گرایی و تروریسم در متون دینی اسلام و الهیات مسیحی، از مباحث مهم و درخور توجه بوده است. پژوهش ضمن بررسی نهضت انقلابی در دین اسلام و مسیحیت، کوشش می کند، با خوانشی از مبانی افراط گرایی و تروریسم در تاریخ اسلام و الهیات مسیحی را نشان دهد. این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی درصدد پاسخ دهی به این سؤال اساسی است که ماهیت نهضت های انقلابی در تاریخ اسلام و تاریخ مسیحیت چگونه بوده است؟ و افراط گرایی و تروریسم در اسلام و الهیات مسیحی چه فرایندی داشته است؟ نگارنده بر این باور است که این دو، در مبانی دینی و کارکردهای الهیات در این دو موضوع تفاوت مبنایی ندارند؛ یعنی ادیان الهی در فطرت، انقلابی و آزادی خواه بوده و ضدتروریسم هستند؛ زیرا در هر دو دین و دال های گفتمانی شکل گرفته در تاریخ اسلام و مسیحیت نهضت های مقاومت را تجربه کرده اند. همچنین اندیشه هر دو دین، با افراط گرایی مخالف بوده و تروریسم ناشی از مسائل سیاسی بوده و ریشه دینی و اندیشه ای ندارد.
۱۱۹۲۴.

جایگاه دین در پارادایم سایبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و هشتم مرداد ۱۳۹۸ شماره ۲۶۰ «ویژه ادیان»

کلید واژه ها: پارادیم پارادایم سایبر دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۲۵۱
تحولات شکل گرفته در عرصه سایبری به اعتراف جامعه شناسان، به مثابه یک پاردایم متفاوت نسبت به دوره های گذشته است. پارادیم سایبری تحولات شگرفی را در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی به وجود آورده است. با توجه به نقش هدایتگری دین در همه عرصه ها و در نتیجه لزوم نقش آفرینی آن، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی به تبیین جایگاه دین در پارادایم سایبری پرداخته است. دین با تعریف سبک زندگی خاصی مبتنی بر معارف اعتقادی و ارزشی خود، می تواند فناوری های مختلف، ازجمله فناوری سایبری را از جهت نوع و میزان اهتمام به آن، جهت دهی کند و از این جهت نقش راهبردی خواهد داشت و از سویی دیگر، از رهگذر تبیین دیدگاه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خود، برای برون رفت از چالش های فرهنگی، اجنماعی، سیاسی و اقتصادی به ارائه راه کارهای اصلاحی بپردازد.
۱۱۹۲۵.

پیاده روی اربعین حسینى؛ جایگاه و کارکردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و هشتم مهر ۱۳۹۸ شماره ۲۶۲ «ویژه جامعه شناسی»

کلید واژه ها: زیارت اربعین پیاده روی اربعین کارکرد آشکار و پنهان همبستگی اجتماعی سرمایه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۲ تعداد دانلود : ۷۶۳
مراسم پیاده روی اربعین حسینی، در سال های اخیر به پدیده منحصربه فردی تبدیل شده که موجب تحیر جهانیان گردیده است. این اجتماع عظیم بشری، فرصت و تهدیدهای بسیاری را به دنبال داشته که شایسته است از سوی متخصصان علوم مختلف مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد. یافته های پژوهش حاکی از این است که مراسم اربعین، یک فرصت و سرمایه عظیم اجتماعی برای جهان اسلام است که کارکردهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، مذهبی، نظامی و امنیتی پرشماری دارد. ازجمله کارکردهای اجتماعی این اجتماع عظیم بشری، می توان به نمایش اقتدار جهان اسلام، رساندن پیام های عاشورا به جهانیان، دیدار چهره به چهره مسلمانان و افزایش هم افزایی در زمینه های گوناگون، کاهش کشمکش ها و اختلافات اشاره کرد. در این پژوهش، گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و مشاهده ای صورت گرفته و به شیوه توصیفی تحلیلی نگاشته شده است.
۱۱۹۲۶.

تأثیر وصایای شهدای استان کردستان بر ارتقاء هوش معنوی و عزت نفس(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلید واژه ها: وصایای شهدا فرهنگ ایثار و شهادت هوش معنوی عزت نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۶۰۸
هدف این پژوهش، تأثیر وصایای شهدای استان کردستان بر ارتقاء هوش معنوی، سلامت روان و عزت نفس در دانشجویان است. این پ ژوه ش، نیمه آزمای شی از نوع پی ش آزمون پس آزمون اس ت. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دختر و پسر عضو بسیج دانشجویی دانشگاه پیام نور واحد قروه در سال تحصیلی 96-1395 بود. حج م نم ون ه، 30 ن ف ر از دانشجویان با استف اده از روش نمونه گیری در دسترس انتخ اب ش د و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش، 9 جلسه وصیت نامه شهدای استان کردستان به صورت گروهی بر اساس کتاب وصیت نامه کامل شهدا را دریافت کردند، اما گروه کنترل در کلاس ها و جلسات حضور نداشتند. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسش نامه 24 سؤالی هوش معنوی کینگ و پرسش نامه 58 سؤالی عزت نفس کوپر اسمیت استفاده شد. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین نمرات هوش معنوی و عزت نفس در پس آزمون گروه آزمایش به طور معناداری از میانگین نمرات پس آزمون در گروه کنترل بالاتر است. یافته ها حاکی از این است که وصایای شهدا بر بهبود و افزایش هوش معنوی و عزت نفس دانشجویان مؤثر می باشد. همچنین، وصایای شهدا می تواند در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و فداکاری مؤثر است.
۱۱۹۲۷.

تبیین وبررسی چیستی واعمال اصل عدم تبعیض در قراردادهای گروه بی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلید واژه ها: سرمایه گذاری خارجی مشارکت عمومی-خصوصی گروه بی قرارداد ساخت قرارداد طراحی و ساخت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۳۷۸
مشارکت های عمومی- خصوصی یکی از اشکال اصلی تامین منابع و اجرای پروژه های زیربنایی در کشورهای در حال توسعه می باشد. قراردادهای (گروه بی) از جمله موفقترین و موثرترین قراردادها در این حوزه می باشند که همین مسئله موجب رشد چشمگیر این قراردادها شده و تدوین مقررات و قوانین ناظر بر انعقاد و اجرای آن از سوی دولت ها را نیز در پی داشته است. در واقع، چهارچوب کنونی دسته بندی قراردادها در قالب قرارداد بی. او. تی، ساخته و پرداخته مهندسان و بر اساس نیازهای آنان بوده و اصول حقوقی در آن رعایت نشده است. لذا دسته بندی فعلی دارای چند ایراد اساسی است، از جمله، عدم توجه به ماهیت قراردادها، عدم توجه به ارکان قراردادها و عدم توجه به اصول تقسیم بندی در علم حقوق. بررسی دقیق این قراردادها نشان می دهد، تفاوت های برخی از قراردادهای مزبور با قرارداد بی.او.تی به حدی است که نمی توان آنها را قسیم قرارداد بی.او.تی دانست و تقسیم بندی صحیح این قراردادها، قراردادن آنها در قالب (گروه بی ) و زیرگروه قراردادهای گروه بی. او و دی. بی. است.
۱۱۹۲۸.

تحلیل معناشناختی صلاح در قرآن کریم از منظر علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 31-38

کلید واژه ها: آیات عمل صالح آیات اخلاقی علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۳۴۲
عموم مفسران تمام کاربردهای قرآنی «صالح» را ناظر به صلاح در عمل دانسته و فاعل هر عملِ دارای صلاح را صالح شمرده اند، اما برخی از مفسران با توجه به بخشی از کاربردهای قرآنی صالح و توصیف پیامبران الهی به این وصف و نیز درخواست شماری از پیامبران برای قرارگرفتن در شمار صالحان، بر این باورند که صالح، بیانگر منزلتی ویژه و ناظر به صلاح ذاتی است و با صرف انجام عمل صالح، انسان به این مقام دست نمی یابد. علامه طباطبایی و آیتالله جوادی آملی از این دسته اند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با بررسی دیدگاه فوق، آن را دیدگاهی مستحکم و قویم یافته و بر دیدگاه عموم مفسران ترجیح داده است. بنابراین دیدگاه، قرآن کریم به هر کسی که عمل صالح انجام دهد، صالح اطلاق نمی کند، بلکه در بسیاری از آیات قرآن کریم صالح، منزلتی ویژه و وصف کسی است که گوهر ذاتش صالح باشد و صلاح در او ملکه و فصل مقوم وی گردیده باشد.
۱۱۹۲۹.

رابطه اخلاق و سیاست با تأکید بر مفهوم رفق در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دوازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۳ 71-84

کلید واژه ها: اخلاق سیاسی مدارای اخلاقی عقل رفاه فرصت تهدید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۲۵۳
مقاله پیش رو، رویکرد مدیریتی «مدارامحور» را با تکیه بر متون اسلامی مورد مطالعه قرار داده است. یافته های این تحقیق با استناد به روایات نشان می دهند که مدارا در یک پارادایم معرفتی هنجاری، منسجم از تعاملات بینا فردی، اجتماعی و سیاسی است که از منظر اخلاق، فضیلت و از منظر سیاست، ضرورت به حساب می آید و به مثابه یک گفتمان اجتماعی و سیاسی، فلسفه سیاسی مبتنی بر کرامت، حق حیات، رفع تبعیض های ناروا، تعامل خویشتن دارانه با مخالفان سیاسی و التزام به آزادی شهروندان در جامعه، است. مجموع روایات رفق در شش دسته تقسیم شده اند: نخست: عقل، حکمت و دانش به مثابه رأس رفق، هستند. دوم: رفق، نصف ایمان است. سوم: رفق، نصف خوش زندگانی کردن یا «عیش» است. چهارم: رفق، بستر و شرایط مناسب استفاده از فرصت ها و عامل مهمی در تبدیل تهدیدها به فرصت ها است. پنجم: رفق، عامل دستیابی به اهداف است. ششم: رفق، عامل افزایش و برکت در جامعه و محروم از آن، محروم از خیر است.
۱۱۹۳۰.

تبیین معجزه و دعا در چهارچوب تعابیر کپنهاگی و بوهمی از مکانیک کوانتومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 283 - 306

کلید واژه ها: معجزه دعا تئوری کوانتومی تعبیر کپنهاگی تعبیر بوهمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۱ تعداد دانلود : ۴۹۵
با مفروض گرفتن امکان وقوع معجزه، استجابت دعا و اعمال خارق عادت دیگر، این پرسش اساسی مطرح می شود که چگونه می توان این قبیل وقایع را به نحو طبیعی تبیین کرد؟ به بیان دیگر، چگونه می توان تصرف و مداخله مستقیم خداوند در انجام چنین اموری را تبیین کرد؟ پاسخ های مختلفی از سوی فلاسفه، متکلمان و اندیشمندان علوم تجربی به پرسش های بالا داده شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین نحوه تصرف خداوند در معجزات و دعا با بهره جستن از تئوری کوانتومی است. ادعای این پژوهش این است که می توان نحوه تأثیرگذاری و تصرف خداوند در افعال بسیار خاص مانند معجزه و دعا را در چهارچوب تعابیر کپنهاگی و بوهمی از نظریه کوانتومی تبیین کرد، به این صورت که در چهارچوب تعبیر کپنهاگی و با پذیرفتن نقش آگاهی به عنوانِ رمباننده توابع موج، فعل خداوند در طبیعت از طریق آگاهی کوانتومی غیرموضعی انجام می گیرد و می تواند آن ها را در جهت مطلوب تغییر دهد. همچنین، خداوند در چهارچوب تعبیر بوهمی، از طریق کنترل متغیرهای پنهان که متغیرهای سطح زیرکوانتومی هستند و با تغییر آرایش این متغیرها در سطح نظم مستتر، تغییر موردنظر را در سطح کوانتومی و سپس در سطح ماکروسکوپی طبیعت به وجود می آورد. مهم ترین نتیجه پژوهش این است که هر دو تعبیر کپنهاگی و بوهمی که رایج ترین تعابیر مکانیک کوانتومی هستند، می توانند تبیینی قانع کننده از نحوه تأثیرگذاری خداوند در طبیعت در افعال خاصی مانند معجزه و دعا ارائه دهند.
۱۱۹۳۱.

مقایسه کارکردهای عقل از نگاه ملاصدرا با کارکردهای عقل در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: عقل فلسفی عقل قرآنی کارکرد عقل شهود عقلی اتحاد با عقل فعال ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۲۸۹
از نگاه فلاسفه عقل به معنای قوه ی ادراکی است که با آن می توان حقایق را به نحو کلی درک کرد. سؤالی که مطرح می شود این است که، این معنا از عقل چه مقدار ب ا ب رداشتی ک ه از تعقل در قرآن می شود تطبیق می کند؟ فیلسوفان اسلامی معتقدند عقل دارای توانمندی ها و کارکردهای گ وناگ ون است و می توان د مراتب مختلفی را کسب نماید. عقل در پایین ترین مرتبه قدرت استنتاج و تجزیه و تحلیل مفاهیم را دارد ولی همین قوه با توسعه وجودی که در اثر تفکر و تأمل در پدیده های عالم و به همراهی تهذیب نفس حاصل می نماید، می تواند با عالم ماوراء اتصال یافته و با اتحاد با عقول مجرد حقایق عالم را مستقیماً بدست آورد. بنابراین عقل همه فعالیت های ادراکی انسان نظیر تفهیم، استنتاج، ارزیابی، تعمیم، مشاهدات قلبی و نیز فعالیت های عملی او را در برمی گیرد؛ به عبارت دیگر حقیقت وجودی انسان همواره تعقل می کند و براساس آن رفتار می نماید. این معنا از عقل و تعقل؛ معنایی است که آیات قرآن بدان توجه می دهد.
۱۱۹۳۲.

مدل سازی مطالعاتی انسان شناسی عرفانی اسلامی مبتنی بر روش پدیدارشناسی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 97 - 118

کلید واژه ها: انسان شناسی عرفانی پدیدارشناسی خداشناسی الاهیات ادیان ابراهیمی اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۳۲۹
انسان شناسی دانشی است که از آغاز خلقت انسان، مأموریت خود را پیدا نموده است و برای زیست بهتر مادی و معنوی انسان، می کوشد تا به بررسی بینش ها، گرایش ها، حرکت ها و رفتارهای او بپردازد. یکی از گرایش های این دانش، انسان شناسی عرفانی است که نسبت آن با عرفان و ارتباط آن با دین و خداشناسی (الاهیات)، لااقل در ادیان ابراهیمی، روشن است. از سوی دیگر، روش پدیدارشناسی به عنوان یکی از روش های مطالعاتی معتبر در حوزه دین، ناظر به نمود (فنومن) پدیدارها است و به هیچ روی به بود (نومن) آن ها نمی پردازد و از این حیث، به واقعیت های موجود، نظر دارد. این پژوهش توصیفی تحلیلی، با مراجعه به منابع معتبر، کوشش نموده تا با ارائه مُدلی تازه به این پرسش پاسخ دهد که: چگونه می توان برای دستگاه انسان شناسی عرفانی اسلامی، مدل مطالعاتی پدیدارشناسانه طراحی کرد و اجزاء و عناصر این مطالعه کدام است؟ یافته ها نشان داد که برای این مکتب فکری می توان اجزایی مانند موضوع، مبادی، مآخذ، مسائل، مبانی، منابع و مصادیق درنظر گرفت و برای هریک از آن ها، عناصری را برشمرد و در نهایت می توان با عنایت به اجزاء یادشده، تصویری نزدیک به واقعیت، از انسان شناسی عرفانی اسلامی با روش پدیدارشناسی ارائه نمود..
۱۱۹۳۳.

دیدگاه قاضی سعید قمی در مسئله نسبت سنخ وجود خدا و ممکنات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 135 - 162

کلید واژه ها: قاضی سعید قمی توحید وجود خدا وجود ممکنات وحدت وجود تباین وجود الهیات سلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۹۴
یکی از مسائل الهیات فلسفی تبیین رابطه وجود خدا و مخلوقات است. نسبت سنخ وجودی خدا و ممکنات از جمله فروع این مسئله است. نظرات مختلفی مانند «وحدت شخصی وجود»، «وحدت تشکیکی وجود»، و «تباین وجودها» در این رابطه مطرح شده است. در میان دانشمندان اسلامی قاضی سعید قمی به تباین بین وجود خدا و ممکنات قائل بوده است. این نظریه از حیث روش شناختی دارای مشکلاتی است که از جمله آن عدم هم خوانی با برخی مبانی فلسفی وی مانند قاعده «فاقد شیء نبودن معطی شیء»، قاعده «الواحد لا یصدر عنه الا الواحد» و «قرب و بعد نسبت به خدا» می باشد. این مبانی بیشتر با  نظریه هم سنخی تطابق دارد، مگر اینکه قائل به تخصیص آن ها شویم.  الهیات تنزیهی و عدم امکان شناخت خداوند نیز از لوازم و آثار نظریه تباین است. قاضی سعید به الهیات تنزیهی در مقام ذات خداوند قائل بوده، ولی در مقام واحدیت صفات را ثابت می داند. او راه عقل را برای شناخت خدا بسته می داند، ولی معرفت شهودی با فنای فی الله را مسیر امکان شناخت خدا می داند.
۱۱۹۳۴.

تحلیل فلسفی چگونگی دستیابی افراد عادی به مقام عصمت بر اساس مبانی حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 255 - 280

کلید واژه ها: عصمت تشکیک وجود اتحاد علم عالم و معلوم عمومیّت عصمت علم یقینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۰۳
در جستار حاضر، ضمن پذیرش اختصاص عالی ترین درجات عصمت به پیامبران و امامان (س): ، تلاش شده است با رویکرد  فلسفی کلامی و با بهره گیری از برخی مبانی حکمت متعالیه مانند «اصالت وجود»، «تشکیک وجود» و «اتحاد علم و عالم و معلوم» به این مسئله پاسخ داده شود که آیا مقام عصمت، تنها در اختیار پیامبران و امامان (س): است یا افراد عادی نیز می توانند به فراخور ظرفیّت علمی و ایمانی خود، به برخی از درجات عصمت دست یابند؟!  در پایان این نتیجه به دست آمده است که عصمت، فضیلت و کمالی نفسانی است که به پیامبران و امامان (س): اختصاص ندارد، بلکه هر انسان مومنی به فراخور ظرفیت علمی و  ایمانی خود، امکان دستیابی به برخی از درجات عصمت را دارد. به دیگر سخن، آنچه سبب پدید آمدن عصمت در انسان می شود «علم یقینی انسان به سودمندی و زیان مندی فعل» است که سبب می شود در صورت توجه انسان به سود و زیان فعل، اراده انسان به سوی جلب منافع و دفع مفاسد برانگیخته شود. همچنین از آنجا که «علم» به عنوان یکی از مبادی عصمت، ذومراتب و تشکیکی است، عصمت نیز به عنوان برآیند آن، ذومراتب بوده و مقول به تشکیک خواهد بود. همچنین براساس نظریه «اتحاد علم و عالم و معلوم» این نتیجه به دست می آید که با ارتقاء وجودی مدرِک، قوای ادراکی او نیز که با نفس اتحاد دارد، شدت وجودی می یابد و در پی آن، ادراک انسان کامل تر شده و حقیقت فعل برای او بیشتر آشکار می گردد و همین امر سبب می شود حالت نفسانی عصمت در انسان پدید آید و شخص به طور قطعی، امور زیان مند را ترک نماید و امور سودمند را انجام دهد.  
۱۱۹۳۵.

درآمدی بر فلسفه فقه دولت (فقه دولت سازی و دولت داری)

نویسنده:
منبع: گفتمان فقه حکومتی دوره جدید سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴

کلید واژه ها: فقه دولت دولت سازی نظریه دولت الگوی دولت فلسفه فقه دولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۸ تعداد دانلود : ۶۳۹
«فقه دولت» یا «فقه دولت سازی و دولت داری» یکی از عرصه های جدید و نوظهور در سیاست پژوهیِ فقهی اسلامی و جای گرفته در قلمرو فقه نظام سیاسی اسلام است که «تبیین نظریات» و «تعیین احکام» مربوط و یا مرتبط با مقوله «دولت سازی» و «دولت داری» (به عنوان بخشی مهم از «نظام سیاسی اسلام») را در دستور کار خود دارد. «فقه دولت» به مانند هر دانش دیگری می تواند در چشم اندازی فرانگرانه و عقلانی مورد «مطالعه درجه دو» قرار گرفته، هویت و هستی، و نیز محاسن و معایبش مورد واکاوی قرار گیرد تا بتواند در مسیر تکامل گام بردارد. مقاله حاضر تلاش می کند «فلسفه فقه دولت» را به تصویر بکشد و در ضمن آن، ساختار «نظریه دولت» و نیز «فقه دولت» را تبیین نموده، رویکردهای مختلف به این امر مهم را ارائه نماید. در ضمن این مهم نیز، ساختاری نوین برای «فقه نظام سیاسی» پیشنهاد شده و فقه دولت در آن جایابی خواهد شد. در نهایت نیز اشاره به نظریه مختار در زمینه نظریه و الگوی دولت در وضعیت کنونی جمهوری اسلامی می گردد.
۱۱۹۳۶.

بررسی دیدگاه علامه طباطبائی و استاد مصباح یزدی درباره عوارض ذاتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 55 - 78

کلید واژه ها: ذاتی عرض ذاتی علامه طباطبائی استاد مصباح یزدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۱ تعداد دانلود : ۶۸۱
منطق دانان و حکیمان اسلامی معتقدند هر علمی دارای موضوعی است که در آن علم از عوارض ذاتی آن موضوع بحث می شود، اما در تبیین چیستی عوارض ذاتی با یکدیگر اختلاف دارند. علامه طباطبائی بحث از عوارض ذاتی را در علوم برهانی حقیقی دانسته، پیوندی وثیق میان ذاتی بودن مقدمات برهان و بحث از عوارض ذاتی در علوم برهانی برقرار کرده است؛ لیکن استاد مصباح یزدی ذاتی بودن مقدمات برهان را به معنای بیّن بودن محمولات آنها برای موضوعاتشان دانسته، همچنین معتقد است بحث از عوارض ذاتی مبتنی بر اعتباری است که برای تمایز و طبقه بندی علوم صورت گرفته است. این نوشتار با روشی عقلی تحلیلی  به بررسی و نقد دیدگاه علامه طباطبائی و استاد مصباح درباره عوارض ذاتی پرداخته است. نگارنده هرچند دیدگاه استاد مصباح را درباره اعتباری بودن عوارض ذاتی پذیرفته، معتقد است ذاتی بودن مقدمات برهان متأثر از بحث عوارض ذاتی در علوم برهانی است؛ یعنی شرط ذاتی بودن مقدمات برهان و عوارض ذاتی در علوم برهانی در یک راستا معنا می شوند.
۱۱۹۳۷.

ماهیت و مبنای قلمرو نظریه عمومی ارش و مقایسه آن با نظریه تقلیل ثمن در کنوانسیون وین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره پانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 213 - 241

کلید واژه ها: ارش ماهیت مبنا نظریه تقلیل ثمن نظریه عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۴۸۴
بازخوانی نهادهای سنتی تدبیر شایسته ای برای کارآمد کردن ضمانت اجراهای قراردادی است. یکی از آن نهادها نهاد «ارش» است که عمدتاً در خیار عیب مطرح می شود. در این مقاله کوشیده ایم با بازخوانی نظریات فقهیان در خصوص ارش، آن را به عنوان یک نظریه عمومی مطرح کنیم. البته این بازخوانی به معنای این نیست که تغییر ساختاری در ماهیت ارش بدهیم، بلکه بنا بر این بوده است که مسئله با روش فقهی بررسی شود.در خصوص ماهیت نظریه عمومی ارش می توان گفت که ماهیت خسارت و جبران خسارت را دارد، اما در نتیجه نقض قرارداد و به عنوان مسئولیت قراردادی مطرح می شود؛ در این صورت است که امری مطابق با قاعده خواهد بود. در خصوص مبنای خسارت نیز نظریه عمومی ارش ماهیتی دوگانه دارد. اصل در نظریه عمومی ارش بر جبران خسارت قراردادی است، اما اگر جبران خسارت قراردادی نتواند کفاف جبران خسارت در معنای موسع خود باشد، از جبران خسارت به نحو مسئولیت مدنی و قهری استفاده خواهد شد.البته در خصوص تقلیل ثمن، می توان گفت مبنای آن عدالت معاوضی است که از مبانی مسئولیت قراردادی در فلسفه حقوق قراردادهاست.
۱۱۹۳۸.

تحلیل بر تواتر حدیث إنما الأعمال بالنیات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 199 - 218

کلید واژه ها: حدیث نیت متواتر لفظی متواتر معنوی آحاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۱ تعداد دانلود : ۲۲۷
حدیث « إنّما الأعمال بالنّیّات » از احادیث مورد توجه فریقین و از ادله مهم فقها در طول تاریخ بوده و از اعتبار خاصی برخوردار است. اما علی رغم این اهمیت و جایگاه، از دیرباز در کیفیت نقل این حدیث که خبر واحد است یا متواتر، اختلاف بوده است. در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر تحقیق کتابخانه ای، کیفیت نقل این حدیث مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است و در نتیجه معلوم می شود که این حدیث، با توجه به مضمون احادیث متعدد البته با الفاظی مترادف، حدیثی متواتر و از نظر لفظ خاص؛ یعنی « إنّما الأعمال بالنّیّات »، خبر واحد است. از این رو، ادعای تواتر یا خبر واحد بودن این لفظ، هر یک از جهتی درست می باشد.
۱۱۹۳۹.

حقیقت اراده انسان و تعلق آن به افعالش از منظر فخررازی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال پانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۵۶ 135-152

کلید واژه ها: اراده انسان افعال انسان علت حقیقی علت معد کسب امر بین الامرین فخر رازی و ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۴۸۰
ا راده یکی از مهمترین صفات انسان است. بین متکلمین و فلاسفه اسلامی در تفسیر اراده انسان و مبدئیت آن برای افعالش دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی دیدگاه فخر رازی و ملاصدرا در باره حقیقت اراده انسان و مبدئیت آن برای افعالش را واکاوی کرده و به این نتیجه دست یافته است که از نگاه آنان، اراده انسان کیفی نفسانی بوده و تصدیق به وجود آن بدیهی است.فخر رازی با این که چند دلیل عقلی و نقلی برای اثبات استناد افعال انسانی به اراده الهی و عدم تأثیر اراده انسان در این افعال اقامه کرده است لیکن تفسیر بزرگان اشاعره از نظریه کسب را بر نتابیده و تفسیر جدیدی از این نظریه ارائه کرده که در آن، علاوه بر این که همه چیز- از جمله فعل انسان- به خداوند استناد دارد، قدرت و داعی انسان نیز در انجام فعلش تاثیرگذار است. از این رو، میان این دو مطلب ناسازگاری دیده می شود و دیدگاه وی در باره مبدئیت اراده انسان در فعلش گویا نیست. ملاصدرا فقط نظریه امر بین الامرین را مبین رابطه صحیح اراده الهی و اراده انسانی در این افعال دانسته است. بر این اساس، خداوند فاعل حقیقی فعل انسان بوده و اراده انسان نیز هر چند علت معدّ و واسطه ی ظهور اراده الهی در این فعل است، لیکن این اراده به طور حقیقی در فعل انسان اثر گذار است.
۱۱۹۴۰.

استدلال منطقی در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 175 - 198

کلید واژه ها: قرآن اقترانی حملی اقترانی شرطی استثنایی اتصالی استثنایی انفصالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۱ تعداد دانلود : ۸۷۸
خدای سبحان در قرآن کریم، رسالت پیامبر اکرم(ص) را تلاوت آیات، تعلیم کتاب و حکمت، و تزکیه نفوس معرفی می کند. جامع همه این رسالت ها، رسالت دعوت به سوی خداست. قرآن کریم با بیان این رسالت جامع، روش های آن، یعنی حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن را بیان کرده است. خدای سبحان شیوه های گوناگون دعوت را به رسول خدا(ص) آموخته و خود نیز در تبیین و تفهیم معارف قرآنی، آنها را به کار گرفته است. در این پژوهش، با اذعان به وجود استدلال عقلی به لحاظ صورت و ماده در قرآن، به بررسی برخی از الگوهای صوری استدلال در قرآن، یعنی الگوی قیاسی می پردازیم. بررسی تمام صورت های استدلال، مانند صورت مصرّح و مضمر، صورت بسیط و مرکب، صورت قیاس، استقراء و تمثیل و بررسی تفصیلی تمام صورت های قیاسی، یعنی اقترانی حملی و شرطی و استثنایی اتصالی و انفصالی، و همچنین بررسی روش برهان، خطابه و جدل در قرآن، نیازمند پژوهش های متعدد و مستقل است و در این تحقیق مختصر نمی گنجد. به همین دلیل در این پژوهش، به اختصار به بررسی برخی از صورت های استدلال، یعنی صورت قیاسی می پردازیم و سایر مباحث را به پژوهش های دیگر واگذار می کنیم

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان