پرویز رستگار جزی

پرویز رستگار جزی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۷ مورد.
۱.

اندازه گیری پای بندی علّامه حلّی به سند محوری در نقد حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹۹) 132 - 149

کلید واژه ها: علامه حلی سندمحوری نقد حدیث عمل به حدیث تربیع حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۳
علمای امامیه برای ارزیابی روایات از دو اصطلاح صحیح و ضعیف استفاده می کردند و بر اساس قراین - که یکی از آن قراین سند حدیث بود - به صحت و یا ضعف حدیثی حکم می کردند. تا این که نظریه تربیع احادیث توسط علّامه حلّی به کار گرفته شد. ایشان احادیث را بر اساس سلسله سند به چهار دسته «صحیح»، «حسن»، «موثق » و «ضعیف» تقسیم کرد. با توجه به انتقاد بسیاری از عالمان به این شیوه ارزیابی، در این پژوهش بر آن شدیم تا به صورت آماری میزان پای بندی علّامه حلّی در عمل به وضع اصطلاحات جدید و سندمحوری را به دست آوریم. بر اساس نتایج به دست آمده، ایشان در موارد بسیاری به اصطلاحات خود پای بند نبوده و تعداد احادیث ضعیفی که مورد عمل قرار داده، از مجموع احادیث صحیح وحسن و موثق بیشتر است. بنابراین با وجود این که ایشان از پیشگامان رویکرد سندمحورانه به نقد حدیث است. این رویه را در کتاب هایش در پیش نگرفته است. 
۲.

واکاوی انگیزه سیاسی تدلیس در حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 291 - 308

کلید واژه ها: تدلیس مدلّس انگیزه سیاسی حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۱۱۵
تاریخ حدیث با فرازونشیب های بسیار خود، با نقاط ضعف و کاستی هایی نیز روبه رو بوده که از ارزش حدیث کاسته است. حدیث، دومین منبع شناخت دین پس از قرآن و مهم ترین عصای دست فقها و دین شناسان است. به رغم ارزشمندی حدیث و استناد به آن، از این گونه کاستی ها بر کنار نبوده است. یکی از این مشکلات تدلیس است؛ تدلیس پدیده ای است که نیاز به علت و انگیزه های گوناگون دارد و به این پدیده نباید ساده اندیشانه و ساده انگارانه نگاه کرد و گفته شود تدلیس بیش از یک علت ندارد؛ چون انسان موجودی پیچیده است و رفتارهای پیچیده ای دارد؛ حتی یک رفتار ساده او، دارای علل و انگیزه های پیچیده ای می تواند باشد. پدیده تدلیس یکی از رفتارهای مدلسان است که طبعاً دارای علل و انگیزه های متفاوتی است؛ در این مقاله به برخوردها و تنگناهای سیاسی که محدثان را مجبور به تدلیس کرده است، پرداخته می شود.
۳.

بررسی پادرمیانی رخداد مباهله در فرود آمدن سوره آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۱۴۹-۱۷۲

کلید واژه ها: سوره آل عمران سبب نزول مباهله تاریخ گذاری قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۰۲
بی تردید برای فهم قرآن، مخاطب باید با زوایای نزول قرآن، فرهنگ، آداب ورسوم، محیط، شأن و اسباب نزول واقف شود. بدون توجه به آنچه گفته شد، چنان فهمی حاصل نخواهد شد. این نوشتار برای بررسی ارتباط آیات اولیه سوره آل عمران و رخداد مباهله در سه بخش با طرح تاریخ گذاری سوره آل عمران و رخداد تاریخی مباهله، بررسی دلالی و سندی آیات و روایات، نامه نگاری و ورود قبایل به مدینه، فهمی روشن و صحیح از عدم هم زمانی نزول آیات سوره آل عمران و رخداد مباهله به دست دهد. هم مضمونی آیه 61 آل عمران با رخداد مباهله، سبب خلط سبب نزول و هم زمانی در نزول شده است. با بررسی سندی و دلالی، در نظر گرفتن روایات ترتیب نزول و رخدادهای قطعیِ تاریخی در آیات، سوره آل عمران در سال سوم نازل شده است. به رغم اینکه مباهله از اتفاقات قطعیِ تاریخی است، با نزول آل عمران هم زمان نیست. مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از آیات، روایات و مستندات تاریخی نگاشته شده است.
۴.

تحلیل بر تواتر حدیث إنما الأعمال بالنیات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 199 - 218

کلید واژه ها: حدیث نیت متواتر لفظی متواتر معنوی آحاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۲۴۴
حدیث « إنّما الأعمال بالنّیّات » از احادیث مورد توجه فریقین و از ادله مهم فقها در طول تاریخ بوده و از اعتبار خاصی برخوردار است. اما علی رغم این اهمیت و جایگاه، از دیرباز در کیفیت نقل این حدیث که خبر واحد است یا متواتر، اختلاف بوده است. در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر تحقیق کتابخانه ای، کیفیت نقل این حدیث مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است و در نتیجه معلوم می شود که این حدیث، با توجه به مضمون احادیث متعدد البته با الفاظی مترادف، حدیثی متواتر و از نظر لفظ خاص؛ یعنی « إنّما الأعمال بالنّیّات »، خبر واحد است. از این رو، ادعای تواتر یا خبر واحد بودن این لفظ، هر یک از جهتی درست می باشد.
۵.

نگاهی نو به حدیث توریث انبیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 239-260

کلید واژه ها: حدیث توریث انبیا پیامبر (ص) ابوبکر حضرت فاطمه (س) حدیث موضوع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۱۶
حدیث توریث انبیا یکی از مواضع اختلاف و چالش میان حدیث پژوهان فریقین است. یکی از راویان برجسته حدیث مزبور ابوبکر است که پس از رحلت پیامبر 2 و مطالبه فدک توسط حضرت فاطمه B ، با نقل این روایت از پیامبر 2 ، از برگرداندن فدک به آن حضرت خودداری نمود. علمای شیعه به منظور ابطال احتجاج خلیفه اول، به طور کلی روایت وی و سایر راویان این حدیث را در مجامع عامه مجعول دانسته اند؛ در مقابل، حدیث پژوهان عامه با صحیح خواندن حدیث ابوبکر، نادرستی اجتهاد حضرت فاطمه B را نتیجه گرفته اند. ما در این پژوهه روشن شده است که هر دو گروه در این راه به خطا رفته اند. به نظر می رسد بر اساس برخی شواهد قطعی، روایت توریث انبیاء جعلی نیست و ابوبکر آن را از پیامبر 2 شنیده است و افزوده شدن عبارت «ما ترکناه صدقه» به حدیث، از قبیل ادراج در حدیث و کم شدن عبارت « إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَهُ الْأَنْبِیاءِ ...»، معلول بد شنیدن و یا تقطیع حدیث از جانب راوی است؛ اما اجتهاد او به عدم ارث گذاری پیامبران باطل است؛ چون فضای اصلی روایت، بحث از شأن پیامبری است که میراث پیامبری شان، آموزه های معرفتی و احکام دین است و نه مال دنیا.
۶.

«بررسی تحلیلی روایات تفسیر عصری اهل بیت ع»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 101 - 130

کلید واژه ها: تفسیر تفسیر عصری روایات تفسیر عصری اهل بیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۴۱۱
تفسیر عصری یکی از مسائل بحث برانگیز در علوم قرآنی است که مخصوصا در قرون اخیر، معرکه آراء مختلف از طرف مسلمانان و مستشرقین شده است و نظریات مختلف و متضاد نیز در این مورد بیان شده و برخی نیز تا مرز انکار آن پیشرفته اند. این مقاله با تکیه بر منابع کتابخانه ای و تحلیل محتوا و بررسی و پژوهش متن محور در روایات تفسیری اهل بیت ع، اثبات می کند که تاثیر علوم و شبهات و گروه ها و عقائد و مسائل رایج عصر یک مفسر، بر تفسیر قرآن ، امری ثابت و رائج و اصیل بوده است، و اگر چه عده ای به دلیل افراط در این نوع تفسیر، در دهه های اخیر آن را انکار کرده اند، ولی روایات متعدد از اهل بیت علیم السلام در منابع تفسیری و روایی نشان می دهد که ایشان در موضوعات مختلف فقهی، اعتقادی، تفسیری قرآنی، اخلاقی، سیاسی، و حتی ادبی به نوعی تفسیر عصری انجام داده اند، از رهگذر تحلیل این روایات، و اثبات عصری بودن شان، اصالت این نوع تفسیر روشن شد.
۷.

رویکرد زبان شناختی شیخ محمدتقی شوشتری در روند نقد حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۰ 245-274

کلید واژه ها: رویکرد زبان شناختی فضای صدور فقه الحدیث محمدتقی شوشتری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۴۸۷
فضای صدور روایات از مهم ترین عوامل مؤثر در فهم سخنان معصومان k به شمار می رود. این پژوهش سعی نموده است مبنای شیخ شوشتری را در استفاده از فضای صدور برای فهم حدیث در کارکردهای حدیثی وی شناسایی و معرفی کند. این تحقیق بر پایه روش توصیفی و تحلیلی و با گردآوری اطلاعات، مشاهده و فیش برداری و با در نظر گرفتن شواهد گوناگون، برخی از آثار حدیثی و رجالی شیخ شوشتری را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. در نهایت معلوم شد که نگاه وی به یک سخن، نگاه ارگانیک بوده و آن را به مثابه یک دستگاه در کنار دیگر سخنان و قرائن آن دیده و با رویکردی زبان شناسانه و استفاده گسترده از منابع اهل سنت، از فضای صدور در روند نقد حدیث، بهره فراوانی جسته است؛ به طوری که بدین سبب شهرت یافته است.
۸.

تألیف بحار الانوار؛ جمع آوری احادیث و یا گزینش آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۳ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۸۹) 123 - 146

کلید واژه ها: بحار الانوار علامه مجلسی انگیزه تألیف گزینش مصادر اعتبار احادیث اخبارگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۲
میان دانشوران معاصر شیعه سه دیدگاه درباره رویکرد علامه محمد باقر مجلسی در تألیف بحار الانوار وجود دارد. بیشتر آنان برآن اند که هدف وی فقط جمع آوری احادیث بوده است. عده ای نقش گزینشیِ وی در انتخاب مصادر و احادیث بحار الانوار را به قصد کارآمد شدن پذیرفته اند. گروه دیگری افزون بر تأیید گزینشی بودن روایات بحار الانوار، بر این باورند که وی روایاتی را که خود صحیح می دانسته در بحار الانوار آورده، مگر در موارد اندکی که خود به عدم اعتبار حدیث اشاره کرده است.این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به واکاوی دیدگاه های یاد شده و خاستگاه شکل گیری آن ها می پردازد تا نشان دهد بر اساس عبارات علامه مجلسی در مقدمه بحار الانوار و شرح های ایشان بر احادیث، و مبانی اعتبارسنجی روایات نزد وی، دیدگاه سوم صحیح تر می نماید؛ گرچه نباید از دیده دور داشت که پاسداری از میراث مکتوب حدیثی شیعه در این گردآوری گسترده، مهم ترین انگیزه و دستاورد تألیف آن به شمار می رود. 
۹.

تأثیر حکومت ها و عقاید عامه مردم بر شکل گیری تدلیس در حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال یادهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 93-110

کلید واژه ها: نقد حدیث تدلیس مدلّس حکومت عقاید مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۴۸۸
حدیث، در طول تاریخ با فراز و نشیب های فراوانی روبه رو بوده است. چنانکه، حدیث که باید راه گشای فقه باشد، زمانی نقل آن ممنوع و بعد از مدتی، مجاز می شد. فرمانروایان، نسبت به راویان و مشایخ حدیث سخت گیری های فراوانی داشته و مخالفان حکومت، حق گزارش حدیث را نداشتند. برخی از مدلّسان، علی رغم مذموم بودن تدلیس، آن را راه گریزی برای بیان احادیث می دانستند. در این میان، عقاید عامه نسبت به موالی از یک سو و داوری های دور از انصافشان از سوی دیگر، باعث می شد معیار ارزیابی احادیث بین مردم منطقی نباشد. برخی از محدثان با روش تدلیس، احادیث را به سمت رضایت مردم سوق می دادند و بدین طریق، اعتبار نوشته های حدیثی را پایین می آوردند. این نوشتار درصدد است، تا با بررسی گوشه ای از تاریخ حدیث و در نظرگرفتن تأثیر حکومت ها و مردم بر مدلّسان، راهی نو برای قضاوت احادیث مدلّس و روشی جدید برای تفکیک این نوع از احادیث نشان دهد و این احادیث را درجه بندی کند.
۱۰.

نگاهی نو بر پایه محورهای ادبی به تفسیر آیه 24 سوره یوسف علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 175 - 186

کلید واژه ها: یوسف علیه السلام همسر عزیز مصر ربّی همّ برهان سیاق آیات اعراب قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۳ تعداد دانلود : ۴۰۲
از دیرباز میان مفسران و محققان درباره دلالت آیه 24 سوره مبارکه یوسف علیه السلام اختلاف بوده است. این نوشتار با بازخوانی آیه مورد بحث و با درنظرگرفتن مؤلفه های لازم، سعی در ارائه معنایی نموده است که هرچه بیشتر به مراد خدای تعالی در آن نزدیک باشد. در این مسیر، نقش آیات هم سایه و در پیوند با آیه یادشده و بازمعناشناسی برخی واژه ها از قبیل «ایتاء حکم»، «ربّی»، «همّ» و «برهان» از یک سو و نقش ادبی برخی گزاره های این آیات از قبیل واو عطف جمله به جمله در عبارت «و همّ بها» و لولای شرطیه و دلیل الجزای آن و حمل معنای آیه مورد نظر به تقدیم و تأخیر از سوی دیگر، در ارائه چنین معنایی مورد توجه قرارگرفته و به این نتیجه رسیده است که همِّ همسر عزیز مصر به یوسف علیه السلام از نوع زدن به منظور انتقام و آسیب رساندن به آن حضرت پس از ناامیدی از کام گیری از ایشان بوده ولی همِّ یوسف علیه السلام به همسر عزیز مصر اقدام برای دفع او از خود بوده است که در گام نخست، زدن و دور کردن او بود اما با دیدن برهان پروردگار خود، به آن نیز اقدام نفرمود و گریخت.
۱۱.

تبارنامه روایت «ما رأیت شیئاً الا و رأیت الله فیه» و برداشت های عرفا از آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 87-112

کلید واژه ها: ما رأیت شیئاً الا و رأیت الله فیه روایات عرفانی وحدت وجود نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷۸ تعداد دانلود : ۴۴۰
یکی از روایات مطرح و مورد استناد عارفان مسلمان، حدیث «ما رأیت شیئاً الا و رأیت الله فیه» (چیزی را ندیدم مگر آنکه خدا را در آن دیدم) است. این روایت همانندهایی دارد که با واژه «قبله»، «معه» و «بعده» در برخی متون هم آمده است. حدیث مورد نظر در نوشته های پیشین صوفیان به برخی مشایخ آن ها و در دوره پسینی، به پیشوای مؤمنان علی ابن ابی طالب(ع) منسوب شده است. این در حالی است که در میراث سترگ و استوار (از منابع درجه اول) شیعه و اهل سنت چنین حدیثی گزارش نشده است. عارفانی در طول تاریخ از حلاج گرفته تا معاصران از این حدیث و بر مبنای واژه انتهایی آن برداشت هایی هم سو با نظریه وحدت وجود داشته اند. در عرفان اسلامی به ویژه از افق اندیشه کسانی مانند ابن عربی، وحدت وجود وحدت حقیقی اطلاقی است. به این معنا که وجودِ واحد و یگانه، خداست که تجلیات و مظاهر آن دارای کثرت است. برخی عارفان بر اساس آیات قرآن و مستنداتی از برخی نصوص حدیثی، در جهت تحکیم این انگاره (وحدت وجود) بهره گرفته اند. نقد و بررسی این روایت از حیث سندی و متنی در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است. صرف نظر از اینکه این متن با گونه های متفاوتش روایتی از پیشوایان دینی نیست، باید گفت گرچه برخی از این برداشت ها به لحاظ قواعد فهم متن غریب نیست، می توان معانی دیگری نیز مطابق با فهم عرفی و قواعد عقلی بر آن حمل کرد.
۱۲.

اخلاق حرفه ای صناعات در فقه شیعه و متون صنفی (مطالعه موردی حق نظارت بر اصناف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵۰ 11 - 34
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۹۲
      فقه شیعه به اقتضای جامعیت خود یکی از منابع غنی و مهم برای مطالعه و بررسی آداب و اخلاق کسب وکار است. فقها در ابواب گوناگون مرتبط با کسب وکار، تجارت و مکاسب آموزه های متعددی را در قالب واجبات و محرمات و گاهی مستحبات و مکروهات بیان فرموده اند. این آموزه های فقهی پدیدآورنده نوعی خاص از مبانی و اصول اخلاق حرفه ای است که در عرصه اقتصاد، کسب وکار و صناعت نمودار است. از سوی دیگر این مبانی اخلاق حرفه ای و آداب صناعات در متون حرفه ای به ویژه فتوت نامه های صنفی انعکاس یافته است. این مقاله به عنوان یک پژوهش فقهی بر آن است تا به روش کتابخانه ای و توصیف و مقایسه آموزه های فقهی از یک سو و متون صنفی از دیگر سو، میزان تأثیرگذاری فقه شیعه در ایجاد مبانی خاص در اخلاق حرفه ای صناعات را نشان دهد. پرسش اصلی این نوشتار نیز آن است که چه اصولی از تحلیل و مقایسه آموزه های فقه شیعی و مکتوبات صنفی قابل استخراج و استنباط است. ره آورد این مقاله نیز بیان اصولی مانند وجوب تأمین معیشت زندگی و شرافت بخشی به صناعت، لزوم کسب دانش در کسب وکار، لزوم تأسی به سیره پیشوایان توحیدی در صناعت، لزوم توجه به اخلاق و معنویت در صناعات، لزوم ذکر و دعا و توحید محوری در صناعت، برکت کار و مال در پرتو صناعت صحیح و به ویژه تحلیل فقهی حقوقی اصل نظارت بر مشاغل به عنوان مبانی اخلاق حرفه ای صناعات است.
۱۳.

بررسی چرایی کاربرد واژه های آرکائیک در جزء سی ام قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال چهل و نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۹۹

کلید واژه ها: جزء سی ام قرآن کریم مکتب صورت گرای روس هنجارگریزی آرکائیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۳۵۵
یکی از شیوه های کاربسته در قرآن کریم برای شیواگویی، روگردانی از ادبیات و سبک گفتار روزمرّه است. روزمرّه نبودن کلام، یکی از شیوه هایی است که گاه ادیبان با کاربرد آن به کلام خود گیرایی می بخشند؛ و به آن آشنایی زدایی می گویند؛ پدیده ای که باید درک آن برای شنونده دست یافتنی باشد. یکی از شیوه های این رویکرد ادبی، آرکائیسم یا باستان گرایی است. آرکائیسم یعنی کاربست واژه ها و عباراتی در زبان روزمره و رسمی که کهنه و بی کاربرد شده باشد یا کاربرد واژگان سرزمینی در سرزمینی دیگر و یا احیای واژه هایی که در دسترس توده مردم نیست و به زبان هویت می بخشد. آرکائیسم یکی از شگردهای آشنایی زدایی برای گیراییِ ذهن شنونده در مکتب نقد ادبی ِصورت گرای روس است. تلاش ما در این پژوهش بر پایه این رویکرد آن است که با روش توصیفی تحلیلی در چارچوب مکتب یاد شده، تعدادی از واژه های آرکائیک در جزء سی ام قرآن را جستجو و فواید کاربست و بسامد این واژه ها را در دیگر اجزای قرآن یافته و نیز پیامدهای آن را بررسی کنیم. برآیندهای این پژوهش نشان دهنده آنند که نخست از این ساز و کار در قرآن کریم بهره گیری شده است، دو آن که واژگان آرکائیکِ به کار رفته در این بخش از قرآن، در دیگر بخش های آن، بسیار اندک خودنمایی می کنند و سه آن که چون بیشتر سوره های این جزء قرآن در پیوند با سال های نخستین انگیزش فرستاده خدا (فضای انکار حقیقت از سوی مشرکان) بوده اند، در می یابیم خداوند در پی راهنمایی آدمیان از هنر و شیوه برجسته سازی سخنان خود برای گیرا شدنشان سود جسته است.
۱۴.

تبارشناسی کتاب مصباح الشریعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵

کلید واژه ها: مصباح الشریعه صوفیه بررسی محتوایی امام صادق (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵۵ تعداد دانلود : ۶۰۰
«مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» کتابی است با مضمون عرفانی و اخلاقی که به امام صادق علیه السلام نسب شده است. اگرچه تمامی ابواب کتاب با عبارت «قال الصادق» آغاز می شود و این در بدو امر نشانگر آن است که این اثر متعلق به امام صادق علیه السلام است؛ اما درستی چنین انتسابی به جهات مختلفی همچون محتوای کتاب و استناد احادیث موجود در آن مورد نقد است. بررسی محتوایی این کتاب بر اساس تحلیل مقایسه ای آن با آثار صوفیه، قرائن و علائم فراوانی را آشکار می کند که نشان می دهد این کتاب شباهت چشمگیری به آثار و مواریث صوفیه دارد. این مقاله پس از بیانی اجمالی از پیشینه داوری هایی که درباره این کتاب صورت گرفته، خلاصه ای توصیفی از مهم ترین نسخه های خطی کتاب ارائه داده و سپس به بیان نشانه ها و قرائن موجود در آن که دال بر صوفیانه بودن کتاب است، می پردازد. یادکرد از عرفا و شخصیت های موردتوجه صوفیه، به کارگیری اصطلاحات ویژه ادبیات صوفیانه، ساختار و سبک نگارش صوفیانه کتاب ازجمله این قراین و علائم اند. این کتاب در برهه های مختلف تاریخی موردتوجه عرفا و صوفیان بوده و به دست برخی از ایشان، شروحی بر آن نگاشته شده است. به دلیل وجود چنین ادبیات صوفیانه ای است که برخی علمای بزرگ همچون، علامه مجلسی این سخنان را منتسب به یکی از شخصیت های مهم و موردتوجه صوفیه به نام شقیق بلخی می دانند. نوشتار حاضر باهدف تبارشناسی این کتاب، به بررسی این ویژگی های متنی مصباح الشریعه می پردازد.
۱۵.

چیستی مرجع ضمیر در آیه «فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکٖینَتهۥ عَلَیْهِ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: تفسیر ادبی آیه 40 توبه انزال سکینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۶ تعداد دانلود : ۴۳۴
یکی از مباحث چالش برانگیز در تفسیر قرآن، بحث انزال سکینه در آیه 40 توبه و به ویژه چیستی مرجع ضمیر «علیه» در عبارت « فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکٖینَتهۥ عَلَیْهِ » است. مفسران فریقین با برخی پیش فرض ها به این قضیه نگریسته و به همین علت نتوانسته اند نظری مطابق با واقع در این باره ارائه دهند. علمای شیعه طرفدار بازگشت ضمیر به پیامبر | و نزول سکینه بر ایشان هستند؛ در مقابل، مفسران عامه بر بازگشت این ضمیر به ابوبکر اصرار دارند و آن را یک فضیلت بزرگ برای وی می دانند. هر دو گروه در این راه، به نوعی متفاوت با دیگری، به خطا رفته اند. به اعتقاد نگارندگان مرجع ضمیر «علیه» در این آیه ابوبکر است اما این امر فضیلتی برای وی نیست و خدای متعال از رهرو انزال سکینه بر ابوبکر، جان ارزشمند پیامبرش را حفظ نموده است؛ به زبان دیگر، فرود آمدن سکینه بر ابوبکر، موضوعیت نداشته است، بلکه مقدمه ای برای حفظ جان رسول خدا | بوده است.
۱۶.

بررسی سخن «الجنه تحت اقدام الامهات»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۴

کلید واژه ها: جعل حدیث نقل به معنا بررسی سندی بررسی متنی الجنه تحت اقدام الامهات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث نقد الحدیث
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث حدیث شناسی
تعداد بازدید : ۱۹۳۸۳ تعداد دانلود : ۹۴۹
افزون بر آیات قرآن، روایات بسیاری در منابع شیعه و سنی درباره مادر و جایگاه ارزنده اش بازگو شده است. یکی از فراگیرترین سخنانی که به عنوان سخنی از حضرت رسول2 گزارش شده، فراز «الجنه تحت أقدام الامهات» است. نوشتار پیش رو نگاهی است به سند و متن این فراز. شگفت است سخنی به این اندازه پرآوازه، جایگاهی در منابع ارزشمند شیعه و سنی ندارد. پس از بررسی های انجام گرفته در سند و متن این فراز، روشن شد که این فراز را دو عامل جعل حدیث و نقل به معنا در منابع سنی سامان داده اند و سند و متنی ساخته و پرداخته شده که سازندگانش به ویژگی های کذاب و مجهول بودن نامبردارند.
۱۷.

فراوانی محدثان آسیای میانه و پیوند آن با علم رجال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۲

کلید واژه ها: آسیای میانه جرح و تعدیل سمعانی الانساب فتوحات مسلمانان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات تاریخ حدیث رواه و محدثان
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث علوم حدیث رجال علما و منابع رجالی
تعداد بازدید : ۹۵۱ تعداد دانلود : ۶۶۷
سرزمین دیرپا و گسترده آسیای میانه، دیری نپایید که به دست سپاهیان مسلمان گشوده و اسلام، باور مردم آن سامان شد. این گام نهادنِ آن آیین جدید در آنجا، تنها یک رخداد نظامی نبود؛ باورمندان آسیای میانه به دین اسلام، چونان دیگر مسلمانان در دیگر سرزمین ها، کوشیدند بهره شایسته خود را هم در برخورداری از آموزه های این دین و هم در پراکندن آن آموزه ها و حامل های آن- قرآن و حدیث- بیابند و بازتاب دهند. همین جاست که با تکیه بر گزارش های سمعانی، محدث پرکار و خستگی ناپذیر اهل سنت در کتاب نامدارش، الانساب، به پدیده شگفتی آورِ فراوانی محدثان آسیای میانه برمی خوریم. ناگفته پیداست چنین پدیده ای، رخدادی ساده و ریشه دار در یک عامل تک بعدی و برخاسته از بستری دور از پیچیدگی و ساده انگارانه نبوده و زمینه ای چندگانه و چندگونه داشته است. ما در این نوشته می کوشیم پدیده فراوانی محدثان آسیای میانه را از منظر کندوکاوهای علم رجال و دوربودن جغرافیایی مردم آن سامان از شهرهای پیشوایان علم حدیث که به کار نقد و پالایش- جرح و تعدیل- راویان می پرداختند، بررسی کنیم و نشان دهیم ناشناخته ماندن محدثان آسیای میانه و در امان بودنشان از تیغ علم رجال که بر خوش چهره ماندنشان نزد توده مسلمانان این سرزمین و رواج روایاتشان در هر کوی و برزن و مسجد و محراب و منبر می انجامید، یکی از خاستگاه های آن فراوانی پیش گفته است.
۱۸.

بررسی زمینه ها و عوامل عقل گرایی میان مفسران خراسان بزرگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال چهل و پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹۰

کلید واژه ها: عقل گرایی خراسان بزرگ تفسیر عقلی مکاتب تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰۵ تعداد دانلود : ۵۱۳
تفسیر قرآن - در دوره هایی که بر خود دیده - با گرایش ها و روش های گوناگون صورت گرفته است. تفسیر عقلی (اجتهادی) یکی از دو نوع عمده تفسیر قرآن است که زمان دقیق آغاز شدنش را نمی توان باز گفت. این نوع تفسیر از میانه سده دوم هجری شکل گرفت و درون مایه آن را عقل و اجتهاد می ساخت. این جریان، بازتابِ مبانی معرفتی ای مانند باورهای مذهبی آن روزگار، پیشرفت های علمی - فرهنگی آن دوران، و غیر معرفتی مانند حکومت و سیاست آن عصر بوده است. در پاره ای از نوشته های تفسیری با تعبیراتِ مختلفی مانند مکاتب تفسیری، مناهج تفسیر، مدارس تفسیر، اتجاهاتِ تفسیر و الوان تفسیر روبه رو می شویم که هر یک به فراخور موضوعِ پژوهش به روشن کردنِ گوشه ای از این دانشِ اسلامی پرداخته اند. ما در این نوشتار می کوشیم تا با بررسی تاریخی و جغرافیایی خراسان بزرگ، زمینه ها و عواملِ گرایش ِمفسران این دیار را به تفسیر عقلی روشن سازیم؛ مفسرانی که کاری بزرگ کرده، علم تفسیر را از یکنواختی و تک ساحتی بودنش (تفسیر اثری) بیرون آورده و به پویایی و شکوفایی رسانیدند. در این نوشتار با بیان دو نمونه از خراسانیان که از عقل گرایی در تفسیر نهراسیده و به این کار برجسته و بی پیشینه دست یازیده اند، در صدد یافتنِ زمینه های عقل گرایی در خراسان بزرگ شدیم. رواج فقهِ ابوحنیفه در خراسان، گذر جاده ابریشم از خراسان و خرد جویی موالی به عنوان دلایل این عقل گرایی بیان شده است.
۱۹.

اجتهاد در تفسیر بخاری با اثرپذیری فراوان از ابوعبیده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹

کلید واژه ها: تفسیر اجتهادی تفسیر ادبی تفسیر روایی کتاب التفسیر ابوعبیده

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر نقد نظریات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث علوم حدیث رجال
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات فقها قدما
تعداد بازدید : ۱۶۸۴ تعداد دانلود : ۸۷۹
کتاب صحیح بخاری از کتاب های پایه و مورد رجوع مسلمانان است که روایات تفسیری در بخشی از آن گردآوری و «کتاب التفسیر» نامیده شده است. با آنکه از یک کتاب حدیثی صرف و نگارش یافته در سده های نخستین، نباید چشم داشتی جز رویکردی ویژه به حدیث مسند داشت، بخش کتاب التفسیر آن، جلوه گاه گونه ای از تفسیر عقلی (ادبی ـ بلاغی) و نه کاملاً اثری است. بریدن سند روایات، بهره گیری فراوان از سخنِ مفسران مجتهد، گردآوری روایات تفسیری در یک جا و نام گذاری آن ها و برگزیدن روایات سره از دیگر روایات، مواردی است که اجتهاد در این تفسیر را پررنگ تر می سازد. بخاری در این تفسیر، ذیل تفسیر واژگان و مفردات قرآنی، نام مفسر آن را نیز یاد می کند اما گاهی از مفسر آن ها نامی نمی برد که گمان می رود تفسیر از خود ایشان باشد، در حالی که چند سده بعد شارحانِ صحیح بخاری، بیشتر آن ها را به ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی نسبت داده اند؛ از این رو، هنگام جست وجو از انگیزه و چرایی یاد نکردن نام ابوعبیده، دو علت اصلی شایسته یاد کردن و درنگ است: یکی رفتار بر اساسِ شیوه متقدمان در نام نبردن از صاحب مطالب و دیگری جلوگیری از افزایش حجم این تفسیر.
۲۰.

بررسی روایی علل فقدان نام ائمه اطهار (ع) در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: قرآن کریم اهل بیت (ع) تنزیل فصل الخطاب اقراء مصاحف حاجی نوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۰ تعداد دانلود : ۷۶۰
خلافت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) و در اختیار گرفتن آن توسط خلفای پیش از امام علی(ع)، موضوعی چالش برانگیز بین شیعه و اهل سنت است که از دیر باز در بسیاری از محافل به صورت مجادلات کلامی و استمداد نابخردانه از ابزاری چون روایات برای غلبه بر حریف بازتاب یافته است. در این بین، ذهن بسیاری از افراد خواسته یا ناخواسته به این سمت می رود که چرا نام حضرت علی (ع) و تصریح به ولایت ایشان با توجه به نقش تکمیل کننده آن برای اسلام و مسلمانی که پیام آیه تبلیغ نیز هست، در قرآن یاد نشده است. بر این اساس شاید برخی از افراط گرایان درصدد برآیند تا با استفاده از روایاتی نایاب، تصور وجود نام ائمه (ع) در قرآن را به شکل حقیقتی قابل باور جلوه دهند. در این پژوهش با بررسیِ چند روایت در این زمینه، به وجود غالیان و افراد مجهول در سند روایات پی می بریم و با توجه به معنای اصلی هم خانواده واژه هایی چون اقراء، تنزیل و نگاهی به ساختار روایات به معنایی جز معنای اصطلاحی آن دست می یابیم. پس از آن، قرائن و نشانه ها و حکمت های چندی در نبود نام ائمه (ع) در قرآن را بازگو و در نتیجه تلاش بیهوده قائلان به وجود نام ائمه (ع) در قرآن را روشن خواهیم ساخت.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان