درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۴۲۱ تا ۱۰٬۴۴۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۱۰۴۲۱.

واکاوی انسجام متنی در ترجمه فارسی بهرامپور از قرآن کریم(مطالعه موردی: سوره زلزال)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 221 - 240

کلید واژه ها: نظریه انسجام سوره زلزال ترجمه فارسی ابوالفضل بهرامپور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۴۴
صاحبنظران حوزه ترجمه بر این اعتقادند که میزان انسجام با میزان مبدأگرایی و مقصد گرایی مترجم ارتباطی تنگاتنگ دارد. بدین معنی که هر چقدر ترجمه، محتوایی، تفسیری و توضیحی تر باشد، نسبت به ترجمه های مقید به متن مبدأ، تحت اللفظی و وفادار، دارای انسجام بیش تری است. در همین راستا، ترجمه استاد ابوالفضل بهرامپور از قرآن کریم ترجمه ای معادل و معنایی است که امتیازات لغوی، نحوی و بلاغی برجسته ای دارد؛ ولی از منظر انسجام و یکپارچگی، تا کنون محور سؤال و پژوهش قرار نگرفته است. از جمله سوره های کوچک قرآن، سوره زلزال است که کیفیت بالای انسجام در این سوره توسط برخی صاحبنظران به اثبات رسیده است. بر همین اساس، هدف این مقاله، ارزیابی موردی انسجام در ترجمه فارسی سوره یاد شده به قلم ابوالفضل بهرامپور بر مبنای نظریه نقش گرای هالیدی و حسن 1985م و با روش توصیفی- تحلیلی و آماری است.
۱۰۴۲۲.

تمظهرات الأنساق الثقافیه فی السّرد النّسوی التونسی والمغربی والجزائری المعاصر؛ (روایات "غربه الیاسمین"، و"عام الفیل" و"سأقذف نفسی أمامک" أنموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۲ الخریف و الشتاء ۱۴۴۲ شماره ۱ (پیاپی ۳) 205-233

کلید واژه ها: النسق الثقافی النقد الثقافی السرد التونسی والمغربی والجزائری الروایه النسویه نماذج مختاره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۸۴
تحاول هذه الورقه البحثیه استنطاق تلک الأنساق الثقافیه التی اختزلتها بعض الأعمال السردیه المغاربیه مستمدا من المنهج الوصفی التطبیقی، من خلال مقاربه ثقافیه نستند فیها على مقولات النقد الثقافی، بما تحمله من إجراءات نسقیه تساعد على الحفر فی النص والبحث فی المسکوت عنه والتغلغل فی عوالمه الممکنه والبحث فی نسق مهیمن فیه، فاخترنا نماذج لروائیات تونسیه ومغربیه وجزائریه؛ هی راوایات "غربه الیاسمین"، و"عام الفیل"، و"سأقذف نفسی أمامک" کنسق تضمنت نتاجاتهن أنساقا ثقافیه، تسعى إلى مقاربه نص سردی یتمتع بخصوصیه جمالیه و فکریه؛ ولکنه یضمر تمردا دلالیا وثقافیا مغایرا تماما لما یصرح به ظاهره، مما یجعل منه مسرحا لجدل أنساق ثقافیه وفکریه متناقضه. من أهم الأنساق التی تم استکشافها فی الروایات الثلاث المختاره الفحوله، نسق دونیه المرأه، نسق سلطه المؤسسه الدینیه. الروایه النسویه المغاربیه میثاق یحمی وجود المرأه المغاربیه، ومنبر یوصل صوتها بکل دیمقراطیه، ویرفض إیداعها الظلمه والعتمه التی عانت منها طویلا.
۱۰۴۲۳.

شیوه های نقد و تحلیل روایات تفسیری در تفسیر تسنیم

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۸ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۳۳ 125 - 146

کلید واژه ها: روایات تفسیری روایت نقد سند نقد متن عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۶
در مباحث علوم قرآنی و تفسیر شناخت شیوه های نقد و تحلیل روایات توسط مفسران از شاخه های درخور توجه است. تفسیرتسنیم تفسیری اجتهادی و جامع روشهای مختلف تفسیری است. این تفسیر ارزشمند می کوشد تا با استفاده از روایات معصومین] برنامه های قرآن را به متن زندگی انسان ها بیاورد. لذا بر پژوهشگران علوم قرآنی لازم است که آن را مورد بررسی قرار دهند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی به بررسی «شیوه های نقد و تحلیل روایات تفسیری در تفسیر تسنیم» پرداخته است. نتایج حاصله بیانگر این است که مفسر محترم برای نقد سند روایات بدون توضیح خاص فقط به ضعف سند اشاره داشته و به بحث های رجالی نمی پردازند و با اینکه نسبت به سند برخی روایات نقد دارند امّا معتقدند اگر محتوای آن ها محذور عقلی ندارد قابل پذیرش اند. در تفسیر تسنیم اساساً فهم هرگونه مطلبی بر مبنای استدلال های عقلی پایه نهاده شده است. ایشان برای نقد متن از آیات و روایات قطعی و براهین عقلی استفاده کرده و حتی اگر سند مورد تأیید باشد ولی متن دارای محذور عقلی باشد مردود می دانند. برای ردّ متن روایت صرف عدم موافقت آن با قرآن را کافی ندانسته بلکه مخالفت و تعارض آن را مانع پذیرش می دانند. غالباً در مواردی که حدیث را مجعول می دانند یا به هر دلیل آن را نمی پذیرند؛ یا اصلاً نقل نمی کنند و یا تنها به فارسی نقل می کنند و گاهی فقط به ذکر منبع یا فقط اسم نویسنده بسنده می کنند و بعضاً نام مفسّر و کتب روایی را هم نیاورده و به ذکر الفاظی مانند برخی یا بعضی مفسّرین اکتفا می کنند.
۱۰۴۲۴.

برهان قوه و فعل از منظر فلسفه مشاء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 41 - 62

کلید واژه ها: قوه ماده نخستین برهان قوه و فعل فلسفه مشاء سازگاری درونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۴۳۸
در طول تاریخ مکتوب فلسفه، دیدگاه های گوناگونی پیرامون حرکت پدید آمده است. در این میان تنها نظریه «قوه» ارسطو بود که بیش از همه مقبول فیلسوفان پس از وی به ویژه فیلسوفان مسلمان واقع شد. او هیولا را جوهری سراسر قوه می دانست که با انضمام به صورت جسمیه، جسم را تشکیل می دهد و پذیرای تحولات آن می شود. فیلسوفان اسلامی به ویژه ابن سینا ضمن پذیرش این مطلب، براهین متعددی بر آن اقامه کردند و از آن هنگام، این براهین مورد بازبینی فیلسوفان بوده و گاه  به ویژه در دوره معاصر نزد برخی اندیشه ورزان چنان با دیده انکار نگریسته شده که به امری کاملاً ذهنی فروکاهیده است. با توجه به نقش مهم این اندیشه در تبیین دگرگونی های جهان هستی و اینکه یکی از مهم ترین این براهین، برهان «قوه و فعل» است، این پژوهش هم می کوشد نشان دهد بیشتر نقدهای وارد بر این برهان، مبنایی است و این برهان از انسجام بالایی در فلسفه مشاء برخوردار است و هم تلاش می کند ظرفیت آن را برای پذیرش ویراستی صدرایی بسنجد. اهمیت این موضوع در تقویت جایگاه نظام مادر فلسفه اسلامی یعنی فلسفه مشاء در یکی از مهم ترین آموزه های فلسفی، یعنی «قوه و فعل» است که خود زمینه ساز تبیین دقیق تر آموزه سترگ حرکت جوهری و تعیین قلمرو آن است.
۱۰۴۲۵.

نقد وبررسی برداشت ظاهری وهابیت از آیات توحیدی قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 137-160

کلید واژه ها: وهابیت توحید و شرک آیات توحیدی و روایات شفاعت توسل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۲۷۶
اعتقاد وهابیان به حجیت ظواهر آیات و روایات و برداشت از آنها بر این اساس ، دلیل اصلی نوع تفکر و عملکرد و مخالفتشان با سایر مسلمین است. استناد این فرقه به آیات قرآن و شیوه استدلالشان نیاز به تحلیل و بررسی دارد ؛ از این رو نقد استنادات آنها به آیات الهی می تواند در جهت شناخت این تفکر و شیوه های استدلال آنها مؤثر باشد. استفاده از نظرات پژوهشگران حوزه دین و مفسرین و محدثین شیعه و سنی در رد و تعدیل تفکر وهابی و بیان تفسیر دقیق و صحیح از آیات توحیدی در این زمینه کارساز و راهگشا خواهد بود چراکه مبنا در این نقد نه ظاهر این آیات بلکه تبیین و تطبیق آنها با سایر آیات قرآن و روایات صحیح است. بررسی دیدگاه وهابیون درمورد مفاهیمی همچون توحید و شرک و مصادیق آنها و همچنین مفهوم عبادت و چگونگی تطبیق این مفاهیم با آیات توحیدی و برداشت از آنها بر مبنای ظواهر آیات بدون درنظر گرفتن حجیت عقلی و توجه به هرگونه تفسیر و تبیین آیات -که خود مبنای قرآنی هم دارد - نمایی از شیوه غلط استدلالی این فرقه به دست می دهد.
۱۰۴۲۶.

نسبت سنجی جهاد و آزادی از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳) 89 - 112

کلید واژه ها: قرآن کریم آزادی جهاد دفاع طاغوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۲۲۵
برخی از مخالفان اسلام و مستشرقین، آیات جهاد، قتال با مشرکین و برخورد با آنان را مورد استناد خود قرار میدهند و بر این باورند که این آیات، جایی برای آزادی، انتخاب مخالفین و غیر مسلمین در نظام اسلامی باقی نمیگذارد و چیزی به نام آزادی، بی معنی است. این مقاله به نسبت سنجی جهاد و آزادی از منظر قرآن کریم میپردازد و این شبهه را که جهاد، جلوی آزادی و انتخاب فکر، عقیده و رفتار سیاسی-اجتماعی شهروندان را میگیرد، بررسی میکند، در فرضیه بر این امر تاکید شده است که با توجه به ادبیات و منطق قرآن کریم و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن و لحاظ اهداف جهاد، حکم به آن برای دفاع از ستمدیدگان، برداشتن موانع و بسترسازی برای انتخاب آگاهانه شهروندان و مقابله با آغازگران جنگ و رهاسازی مردم از یوغ طاغوتها بوده است، آزادی ارزشی بنیادین است که با وجود آن، شهروندان میتوانند با در نظر داشتن معیارها و موازین شرعی، بدون تحمیل و فشار قدرت حاکم، آزادانه، رفتار سیاسی-اجتماعی انجام دهند و به حقوق سیاسی خود دست یابند، روح حاکم بر آیات و حکم جهاد نیز در راستای آزادی مردمانی بوده است که زیر سیطره مستبدین و مستکبرین قرار داشتهاند، جهاد به معنای تحمیل عقیده نبوده است تا آزادی از میان رود، بلکه برای مسلمین چارهای جز دفاع و رویارویی با دشمن نمانده بود، حقیقت جهاد، دفاع در برابر هجوم دشمن بوده است. در کنار بهره از روش توصیفی-تحلیلی در بررسی دادهها این مهم با روش تفسیر اجتهادی انجام شده است.
۱۰۴۲۷.

بررسی رویکرد علمای امامی به میراث واقفه در روایات غیبت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵۴ 71 - 94

کلید واژه ها: واقفه حدیث غیبت عالمان امامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۵
روایات غیبت حضرت قائم از مهمترین ارکان اندیشه مهدویت است. این روایات گاه در ضمن کتب حدیثی و گاه در تکنگاریهایی به دست ما رسیده است. در این میان، واقفه یکی از فرقههایی است که در طی سه سده فعالیت _ نیمه دوم قرن دوم تا اواخر قرن پنجم هجری _ تأثیر بهسزایی در انتقال روایات غیبت به میراث حدیث شیعه داشته است. محافل فقهی فرقه واقفه و امامیه از یکدیگر گسسته نبود؛ ولی در مباحث اعتقادی در حوزه امامت و غیبت نسبت به یکدیگر مواضع تند و خصمانه داشتند. با توجه به پیشگامی واقفه در نقل روایات غیبت، بررسی رویکرد علمای امامی به روایات واقفه ضروری است. این نوشتار بر آن است با بررسی اسناد احادیث و مقایسه کمّی، رویکرد علمای امامی را به روایات واقفه بازنمایاند و نشان دهد، امامیه در زمینه غیبت وامدار واقفه نیست و علمای امامی تا حد امکان از روایات واقفه اجتناب میکردند و آنچه سبب ورود حجم گستردهای از روایات واقفه در زمینه غیبت به میراث حدیثی امامیه شده، عنایت ویژه نعمانی به منابع واقفی بوده است.
۱۰۴۲۸.

واکاوی تاریخ نگاری عاشورا و عوامل رونق آن در قرن چهارم هجری قمری

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 27 - 42

کلید واژه ها: تاریخ نگاری عاشورا آل بویه مراسم عزاداری عالمان شیعه قرن چهارم هجری قمری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۶ تعداد دانلود : ۳۸۵
تاریخ نگاری عاشورا، از مهم ترین عوامل ماندگاری واقعه کربلا و شهادت مظلومانه و غم بار امام حسین7 است. قرن دوم هجری قمری را باید آغاز تاریخ نگاری عاشورا به شمار آورد. قرن سوم هجری قمری نیز تاریخ نگاری عاشورا همانند دوره پیش ادامه یافت، اما اوج این تاریخ نگاری در قرن چهارم روی داد. در این شکوفایی، عوامل متعددی چون پیدایش حکومت های شیعی، برگزاری رسمی مراسم عاشورا در ایران و جهان اسلام، ظهور عالمان برجسته شیعه خصوصاً فقیهان، مرکزیت یافتن شهر قم به مثابه دولت شهری شیعی و نگارش اولین گزارش های واقعه کربلا به زبان فارسی نقش داشتند. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش به شیوه توصیفی _ تحلیلی به عوامل رونق تاریخ نگاری عاشورا در قرن چهارم هجری می پردازد.
۱۰۴۲۹.

سیاست های مزورانه اموی برای تحریف واقعه کربلا و روشنگری های حضرت زینب (س)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال پنجم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۹ 73 - 92

کلید واژه ها: عاشورا تحریفات بنی امیه روشنگری حضرت زینب (س)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۵۰۲
تحریف، پرده و پوششی است که با آشکار شدن حقیقت، رخ در نقاب می کشد و همچون کف روی آب، نابود و مضمحل می گردد. عاشورا یکی از بزرگ ترین و ماندگارترین خیزش هایی است که در طول تاریخ بر ضد یک حکومت ظالم صورت گرفته است.. مقاله حاضر کوشیده است با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی به بررسی سیاست های مزورانه ای که امویان پس از واقعه کربلا برای تحریف آن در پیش می گرفتند، پرداخته و در مقابل نقش عقیله بنی هاشم، حضرت زینب کبری (س)، را در زدودن غبار تحریف و برملا کردن دسیسه ها و توطئه های بی اساس حکومت بنی امیه در وارونه جلوه دادن حقایق عاشورا و قیام امام حسین (ع) تبیین کند. نتایج پژوهش نشان می دهد تبیین پیروزی، شکست، مرگ و زندگی از جمله مفاهیم اصلی سخنان حضرت زینب (س) بود. خطبه غرّاء حضرت زینب (س) و اشعار ایشان تأثیر زیادی روی شناساندن حقانیت اهل بیت (ع) و آشکار نمودن ماهیت دغل کار یزید و دست پروردگان او و خاندان بنی امیه داشت.
۱۰۴۳۰.

استعاره مفهومی و مسئله زیادت وجود بر ماهیت در فلسفه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶۳ 219 - 235

کلید واژه ها: استعاره مفهومی زیادت وجود سهروردی فلسفه مشاء ماهیت ملاصدرا وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۰ تعداد دانلود : ۴۲۶
مبحث زیادت وجود بر ماهیت، نخستین بار در آثار فارابی پا به عرصه مباحث متافیزیکی نهاده و در فلسفه ابن سینا جایگاهی رفیع یافته است. تعبیر «عروض وجود بر ماهیت»، که نخستین بار ابن سینا آن را برای تبیین این رابطه به کار برده است، فیلسوفان پس از وی را دچار ابهام هایی کرده و در این میان عده ای را بر آن داشته است تا وجود را عرضی خارجی تلقی کنند. در این تلقی از رابطه وجود و ماهیت که نویسندگان این مقاله آن را «استعاره ذهنی باربری» نامیده اند، این رابطه همچون سایر ترکیبات رایج در فلسفه ارسطویی، رابطه «موضوع» و «عرض» است. درمقابل، ناقدان این دیدگاه با توجه به محذوراتی که این نوع نگرش ایجاد می کند، قائل به «زیادت ذهنی وجود بر ماهیت» شده اند. براساس دیدگاه زیادت ذهنی، وجود معقول ثانی منطقی است و در خارج هیچ مصداقی ندارد، اما در اثر نوآوری های سهروردی در فلسفه، ملاصدرا نگرش دیگری را درخصوص وجود، و رابطه میان وجود و ماهیت بیان کرده است. ملاصدرا اوصافی را که سهروردی از طریق نور محسوس به نور حقیقی نگاشت کرده بود، به وجود نگاشت می کند؛ ازاین رو از دیدگاه او وجود و ماهیت به «حد و محدود» شبیه شده است و مجدداً نظریه زیادت خارجی در قالب جدیدی مطرح می شود که در آن اشکالات زیادت خارجی مشائی مرتفع می شود. این قرائت جدید، که از استعاره ذهنی «وجود نور است» حاصل شده، در این تحقیق زیادت خارجی متافیزیکی نامیده شده است. پس بر این اساس می توان گفت سه قرائت تاریخی «زیادت خارجی وجود»(مشائی)، «زیادت ذهنی وجود» و «زیادت خارجی متافیزیکی وجود»، حاصل دو استعاره ذهنی درخصوص رابطه وجود و ماهیت است که نگارندگان مقاله، استعاره نخست را «استعاره باربری» نامیده اند، و استعاره دوم نیز در ادبیات فلسفی به «استعاره نور» مشهور شده است.
۱۰۴۳۱.

تبیین متافیزیکی زیست نوع های انسانی از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 119-130

کلید واژه ها: نوع های انسانی سبک زندگی کثرت نوعی اسفار اربعه ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۶۶
ملاصدرا و شارحان فلسفه او، ملهم از قرآن و عرفان و به مدد نگرش وجودی از زیست نوع های انسانی گوناگونی سخن گفته اند. پرسش جستار حاضر این است: چگونه ملاصدرا زیست نوع های انسانی متکثر را تبیین می کند؟ برون داد و نتایج به دست آمده عبارتند از: 1. بنابرمبانی هستی شناختی و انسان شناختی ملاصدرا، انسان وجودی است که در عین وحدت، متکثر و ذو وجوه است. ملاصدرا با استمداد از قرآن، ده مقام انسانی و با الهام از میراث عرفانی، هفت زیست نوع انسانی، و با مدد نگرش وجودی اش، سه زیست نوع کلان برای انسان در نظر می گیرد2. از دیدگاه صدرا راه رسیدن به مقامات انسانی گذر از سفرهای چهارگانه عرفانی است؛ 3. انسان، برخلاف دیگر موجودات عالَم، مقام معلوم و حدیقف ندارد، از اینرو نمی توان او را را در ده، هفت، یا عدد معینی از این زیست نوع ها منحصر کرد مگر اینکه بگوییم کلیات زیست نوع های انسانی به اعتباری، هفت، ده، یا صد مقام است. علاوه بر این به دلیل وجود زیست نوع های متنوع نمی توان برای زندگی آدمی نسخه ای واحد با مختصاتی واحد در نظر گرفت.
۱۰۴۳۲.

بررسی دیدگاه صدرالمتألهین پیرامون شیوه ها و مراحل تأثیرگزاری بی واسطه نفوس انسانی بر اجسام مادی غیر بدنشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 145-160

کلید واژه ها: مراحل تأثیرگذاری بی واسطه نفوس انسانی اجسام مادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۵۰
بررسی دیدگاه صدرالمتألهین پیرامون شیوه ها و مراحل تأثیرگزاری بی واسطه نفوس انسانی بر اجسام مادی غیر بدنشان از جمله مسائلی است که به علت قلت منابع موجود در این زمینه تاکنون مغفول مانده است. از منظر وی نفوس انسانی از سه طریق بر اجسام مادی تأثیرگذارند: اول: نفوس مجرد عقلی سبب ایجاد تغییر و تحول در جسم مادی می شوند؛ دوم: نفوس مجرد عقلی جسم مادی را انشاء و ایجاد می کنند؛ سوم: نفوس فاقد تجرد عقلی با تمرکز قوایشان در قوه خیال بر اجسام مادی تأثیرگذارند. مراحل تأثیرگزاری نفوس انسانی نیز در این سه طریق با یکدیگر متفاوت است. در دو طریق نخست، اتحاد نفس با رب النوع نفوس انسانی برای ایجاد تغییر در جسم مادی و یا انشاء آن نقش اساسی را ایفا می کند. همچنین در طریق سوم، تمرکز نفس در قوه خیال نقش محوری را در مراحل تأثیرگزاری نفوس انسانی فاقد تجرد عقلی بر عهده دارد.
۱۰۴۳۳.

بررسی مقایسه ای نظر ارسطو، ابن سینا و ملاصدرا درباره کارکرد ادراک حسی و میزان معرفت بخشی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 203-214

کلید واژه ها: ادراک حسی حس محسوس نفس احساس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۵ تعداد دانلود : ۵۵۵
مسأله ادراک حسّی از جمله مسائل مهم در مباحث نفس و علم است. حس، محسوس و احساس در اندیشه فیلسوفان یونان باستان از زمان افلاطون به صورت جدی مطرح بوده است. ارسطو شاگرد و منتقد افلاطون تبیین استاد از ادراک حسّی را کافی نمی دانست، از این رو در مجموعه آثار خود به ویژه در دو اثر درباره نفس و حس و محسوس به تبیین ادراک حسّی پرداخته است. فیلسوفان مسلمان نیز به ادراک حسّی توجه کرده اند. ابن سینا و ملاصدرا در کتب مختلف خود به ادراک حسّی اشاره کرده و کیفیت و انواع آن را مورد بررسی قرار داده اند. برای هر سه فیلسوف نفس و قوای آن در تبیین ادراک اهمیّت ویژه ای دارد و ادراک حقیقی را از آن نفس می دانند. آنها قوا را به ظاهری و باطنی تقسیم می کنند. ارسطو، ابن سینا و ملاصدرا قوای ظاهری را همان حواس پنج گانه و از بین قوای باطنی آنچه برای تبیین ادارک حسّی مهم است را حس مشترک می دانند. در این مقاله با توجه به گستردگی که بحث ادراک حسّی دارد تنها به سه مسأله خواهیم پرداخت: 1 اهمیّت، جایگاه و تعریف ادراک حسّی؛ 2 بررسی حواس ظاهری؛ 3 معرفت بخشی حواس. می توان گفت مباحث ابن سینا و ملاصدرا نسبت به ارسطو در این زمینه ها گستردگی بیشتر و نظم بهتری دارد. با توجه به سه محور یاد شده برآنیم تا به بررسی ادراک حسّی از دیدگاه ارسطو، ابن سینا و ملاصدرا بپردازیم و اختلافات و شباهت های این سه اندیشمند در موارد پیش گفته را بیان کنیم.
۱۰۴۳۴.

بررسی تطبیقی علت تفرّق فرزندان حضرت یعقوب× در آیه 67 یوسف× از منظر مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۳۷-۱۵۶

کلید واژه ها: آیه 67 یوسف تفسیر تطبیقی علت تفرق فرزندان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۴۹
تضارب آراء مفسران، یکی از قراین دست یابی به مقاصد آیات الهی است. رفع اجمال و گزینش دیدگاه مختار در آیه 67 سوره یوسف×: «وَ قَالَ یَا بَنیَّ لا تَدْخُلُواْ مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَ ادْخُلُواْ مِنْ أ َبْوَابٍ مُتَفَرِّقَه» به طریق تجمیع و تحلیل آراء مفسّران فریقین در این مقاله مدّ نظر است. پرسش اساسی پژوهش حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی و نقلی نگارش یافته، جستجو از علت دستور یعقوب× به فرزندان، در خصوص تفرّق در ورود به مصر، از طریق درهای متفاوت است که در آیه 67 سوره یوسف× به اجمال واگذار شده است. دستاورد پژوهش، دست یابی به هشت و پنج دیدگاه، به ترتیب، از سوی مفسران شیعه و سنی است که در نهایت، این نتیجه به دست می آید: دیدگاهی که از کمترین مناقشه برخوردار است، علت تفرّق فرزندان برطرف کردن موانع وصول بنیامین به یوسف× است.
۱۰۴۳۵.

امکانات درونی فلسفه ی ملاصدرا در مواجهه با پوچی فضای مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره بیستم بهار ۱۳۹۹ شماره ۷۴ 107 - 134

کلید واژه ها: فضای مجازی ملاصدرا زیست نوع های انسانی نیهلیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۸۷
شبکه های مجازی و فناوری های ارتباطی عصر حاضر، بر سبک زندگی انسان تأثیری فزاینده داشته است. یکی از عوامل شکل گیری بی معنایی و نیهلیسم، توسعه ی دانش و تکنولوژی و تصویر دنیایی مکانیکی و به دور از معنویات است که می تواند به نفی غایت مندی هستی منجر شود و جهانی را شکل دهد که آرمان و آموزه های معنوی ندارد و به بی معنایی زندگی و پوچی ختم می شود؛ فضای مجازی می تواند زمینه ی این بی معنایی را فراهم کند. به رغم مزایای بی شمار این زیست بوم نوظهور، حس اضطراب و تنهایی و در پی آن، بی معنایی و پوچی، همچنان گریبان گیر انسان امروزی است. سؤال اساسی نوشتار حاضر این است که آیا با تکیه بر آرای فیلسوفی نظیر ملاصدرا که درباب زندگی اصیل و معنادار سخنان فراوانی گفته است، می توان با پدیده ی فضای مجازی مواجهه ای معنادار و منطقی داشت؟ یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که: علی رغم امکانات و مزایای ویژه ی فضای مجازی، این فضا می تواند سبب شکل گیری الگوهای رفتاری نامتعارفی در انسان شود. استنباط نگارنده از درون مایه های حکمت متعالیه آن است که برترین شیوه ی برخورد با چنین آسیب هایی، رویکرد عقل گرایانه به این فضای برساخته ی دست بشر و بیان کارکرد عقل درخصوص انبوه اطلاعات و داده هاست. ملاصدرا نقطه ی عطف سیر صعودی انسان در مسیر تکامل و بهترین ابزار شناخت امر اصیل از غیراصیل را حیات معقول می داند. در ساحت عقلانی همه چیز از رهگذر مواجهه با معقولات است که اصالت می یابد و این سبب می شود که انسان در مواجهه ی با سیل عظیم داده های فضای مجازی، از افتادن در ورطه ی عالم خیال منفصل برحذر باشد و مسیر زندگی را به سمت عقلانیت و معناداری متمایل کند.  
۱۰۴۳۶.

قرآن و غایت گرایی اخلاقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 39-58

کلید واژه ها: غایت گرایی خودگرایی دیگرگرایی وظیفه گرایی فضیلت گرایی نظریه هنجاری نظریه هنجاری اسلام فوز فلاح غایت گرایی در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۲ تعداد دانلود : ۴۹۱
پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که قرآن کریم چگونه مخاطبان خود را به رعایت الزامات اخلاقی فراخوانده و نظریه هنجاری خود را بر چه پایه ای قرار داده است؟ نویسنده به روش کیفی، با توصیف و تحلیل مفاهیم اخلاقی قرآن به نتایج زیر دست یافته است. قرآن کریم برای ترغیب مخاطبان به زندگی اخلاقی، بر نتایج فعل اخلاقی تأکید کرده است؛ نتایج یادشده در قالب واژگانی مانند سعادت، فوز، فلاح، نجات، لذت، امنیت، بشارت، آرامش، رنج، تشویش، انذار، و شرح و بسط زندگی بهشتیان و دوزخیان، آموزه های قرآنی پرشماری را به خود اختصاص داده است که بازگوکننده سازگاری فی الجمله اخلاق قرآنی با نظریه های غایت گراست. غایت گرایی با انسان شناسی قرآنی و اسلوب های تربیت اخلاقی قرآن سازگار است. غایت گرا بودن نظام اخلاقی قرآن، به مفهوم انکار ارزشِ فضیلت و مسئولیت اخلاقی نیست؛ در شماری از آیات، قرآن رفتارهایی را که با انگیزه انجام وظیفه اخلاقی انجام می گیرد یا منشأ آنها فضیلت انسانی است، می ستاید. قرآن مخاطبان خود را به فضیلت محوری و تکلیف مداری تشویق می کند و آن را دو راهبرد مؤثر در تربیت اخلاقی می داند؛ اما عام ترین پاسخ قرآن، برای توجیه همه الزامات اخلاقی، غایت فعل اخلاقی است؛ نه فضیلت انسانی و نه وظیفه اخلاقی.
۱۰۴۳۷.

اعجاز تاثیری قرآن با تأکید بر واکاوی «قتلی القرآن» ثعلبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 7 - 30

کلید واژه ها: جاذبه قرآن ثعلبی قتلی القرآن سده های نخستین اعجاز تاثیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۳۹۳
در سده های نخستین اسلامی- به اقرارِ کتابهایی چون «قتلی القرآن» ابواسحاق ثعلبی(م 427ق)- قرآن، چنان کشش و جذبه ای در مخاطبان برمی انگیخت و چنان در آنان اثر می گذاشت که مدهوششان می ساخت، اشک از چشمان شان جاری می کرد و در بسیاری از مواقع، اثرگذاری اش در حدی بود که سامعان و تالیان قرآن، جان به جان آفرین تسلیم می کردند. این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر کتاب قتلی القرآن ثعلبی- که حکایات آن ارتباط مستقیم با تاثیرگذاری های شگرف قرآن دارد-، این مسئله را بررسی کرده است نتیجه آنکه: سه عنصرِ «قرآن»، «تالی» و «سامع» در این مسئله نقش ایفا می کنند اما هر دو عنصر اخیر، بر عنصر اصلی- یعنی قرآن- استوارند. قرآن، خود ساختار آهنگین و آهنگ پذیری دارد که با عناصر عارضیِ «صدای حزن آلود»، «صدای برخاسته از خلوص نفس» و نیز « صدای آهنگین»، از بُعد جلالی و جمالی بر سامعان و تالیان خود تاثیر می گذارد؛ آن هم تأثیری که مراتبش با موارد مشابه قابل مقایسه نیست و این تاثیر نیز بیشتر در بُعد جلالی و خوف و خشیت افکنی به سامع یا تالی نمود دارد و تاثیر جمالی نیز علاوه بر آنکه خود مستقلا عمل می کند، زمینه را برای بُعد جلالی نیز آماده می سازد، به گونه ای که، این تاثیرگذاری را در حیطه معنایی بسیار پرقدرت جلوه می دهد.
۱۰۴۳۸.

واکاوی نظرها و نظریه ها در بازخوانی مجدد پیشینه تاریخ ترجمه قرآن کریم (مطالعه موردی سیر شکل گیری ترجمه های فارسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 62-86

کلید واژه ها: ترجمه قرآن ماهیت ترجمه پیشینه ترجمه نظریه ترجمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۳۲۶
رویکردهای مختلف به بحث ترجمه، منجر به پیدایش مباحث متعددی در این حوزه گردید که هریک علم ترجمه را از زاویه ای بسط داده و زمینه های تبدیل آن به رشته ای مجزا، تحت عنوان «مطالعات ترجمه» را مهیا ساخته است. از میان شمار فراوان مباحث مذکور، این جستار در صدد واکاوی مقوله «پیشینه» ترجمه قرآن از منظر تفکیک میان نظر و نظریه است. در این راستا، مسأله پژوهش این است که پیشینه ترجمه قرآن، نشان گر کدام نوع نگاه به امر ترجمه در سیر تاریخی خود است؟ بررسی ها درخصوص سیر تکوینی پیشینه ترجمه ها از ابتدای تاریخ اسلام تا دوران معاصر به ویژه در ترجمه های فارسی قرآن کریم نشان داد که با توجه به تعریف «نظریه ترجمه»، آنچه درخصوص تاریخ ترجمه قرآن رخ داده، بیشتر از نوع نگاه نظرمدار و نه نظریه پرداز است. هرچند نمی توان و نباید وجود برخی نظریه پردازی های موفق در سیر تاریخی ترجمه قرآن را نادیده گرفت.
۱۰۴۳۹.

مقایسه رویکردهای تأویلی قاضی نعمان و عبدالرزاق کاشانی در آیات فقهی(بازخوانی تأویل الدعائم الاسلام و التاویلات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیایی ۱۴) 21-46

کلید واژه ها: عبدالرزاق کاشانی قاضی ابونعمان آیات فقهی صوفیه اسماعیلیه تأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۲۱
شاید در میان فرق بازمانده و مشهور اسلام، اسماعیلیان تمایل بیشتری به فهم باطنی قرآن از خود نشان داده باشند. ارتباط و شباهت برقرار کردن میان دو سطح ظاهر و باطن یا همان تأویل و معرفت قلبی از جمله مشترکات صوفیه و اسماعیلیه به شمار می رود. دو گروه در کنار اهتمام به برپاداشتن ظاهر شریعت، در پی کشف بواطن قرآن بوده و حتی در آیات فقهی نیز از تأویل بهره جسته اند. در دیدگاه صوفیه علم تأویل آیات منحصر در فرد خاصی نبوده و دستیابی به آن به جدیت در تهذیب و مراقبه بر می گردد، در حالیکه در فرقه اسماعیلیه تأویل مختص به افرادی است که در سلسه مراتب دعوت قرار می گیرند، به همین خاطر تأویل های این گروه بیشتر فرقه ای می نمایاند و در راستای تایید عقاید اسماعیلی است، در حالیکه تأویل های صوفیان بر تجربه ی شخصی افراد استوار و بیشتر با مقامات صوفیان تطبیق داده می شود. این پژوهش بر آن است، با بررسی تأویلاتِ فقهی قاضی نعمان مغربی (بنیان گذار فقه اسماعیلی) و عبدالرزاق کاشانی(اندیشمند اصیل عرفانی) اشتراک و افتراق رویکردهای تأویلی ایشان را در پیوند فقه و عرفان استخراج و تببین کند.
۱۰۴۴۰.

بررسی دلایل افت تحصیلی دانش آموزان

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال دوم مرداد ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 42 - 52

کلید واژه ها: افت تحصیلی دلایل افت تحصیلی دانش آموزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶۱ تعداد دانلود : ۲۶۱۴
مقاله حاضر از نوع مروری- کتابخانه ای است که با توجه به نظرات اندیشمندان و صاحبنظران در این حوزه نگاشته شده است. هدف از نگارش این مقاله افزایش آگاهی مربیان تعلیم و تربیت و افزایش حساسیت و توجه به موضوع افت تحصیلی دانش آموزان است. نتیجه این مقاله نشان می دهد که متاسفانه تمام نظام های آموزشی از جمله نظام آموزشی ایران گریبان گیر معضلی به اسم افت تحصیلی است که بعضی از عوامل آن شناخته شده و در جهت رفع آن نیز راهکارهایی ارائه شده است؛ اما این تمام حقیقت نیست بلکه این مهم نیازمند کارهای پژوهشی بیشتر و راهکارهایی عملی بهتر با پشتوانه علمی تر است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان