درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۰۱ تا ۲٬۳۲۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۳۰۱.

تحلیل علائق شامیان به امویان؛ عوامل و پیامدها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۸) 47-68

کلید واژه ها: شامیان امویان علایق پیامدها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۴۹۵
بسیاری از اهالی شام به خاندان بنی امیه علاقه داشته اند. این علاقه از دوران معاویه آغاز شده بود. امویان با در پیش گرفتن تدابیری خاص، توانستند نظر شامیان را به سمت خود جلب کنند و آنان را مطیع و مشتاق خود نمایند. بنی امیه بیش از هر چیز مردم شام را در حصار تبلیغاتی قرار دادند که حاصل آن چیزی جز «جهل» نبود. در واقع، عنصر جهل در کنار استفاده از عوامل روانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، اصلی ترین عامل جذب شامیان به شمار می آمد. برایند این موضوع نیز در اطاعت پذیری مردم شام نمود یافت. تبعیت شامیان از امویان، بازخوردها و پیامدهایی نظیر اطاعت، جانفشانی برای بنی امیه، تلاش برای تثبیت و گسترش حاکمیت امویان، بغض و دشمنی نسبت به خاندان رسالت، و در نهایت حاکم شدن اسلام اموی را به همراه داشت.
۲۳۰۲.

نقد دیدگاه ابن سعد در چیدمان گزارش هایش از حوادث آغازین و چرایی قیام امام حسین (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۸) 69-82

کلید واژه ها: چرایی قیام امام حسین (ع) کوفه ابن سعد بیعت الطبقات الکبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۴۴
ابن سعد به عنوان یکی از صاحبان منابع کهن که گزارش هایش در آثار پسینی فراوان بازنگارش شده اند، بر آن است که اعتماد به کوفیان سبب تصمیم امام حسین علیه السلام بر عدم بیعت با یزید و خروج بوده و حاکمیت اموی با امام سر ستیز نداشته است. چیدمان سلسله ای وی از گزارش های منع کنندگان آن جناب از قیام نیز القاگر تعجیل حضرت است. به هدف واکاوی تاریخی این دیدگاه، استقرای داد ه های دیرین نگاشته ها در وقایع نهضت امام حسین علیه السلام و تطبیق دهی آنها با گزارش های ابن سعد، شیوه ای است که در روش این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهند که نمی توان تصمیم امام بر عدم بیعت و خروج از مدینه را متکی به پشتوانه یاری کوفیان دانست؛ چنان که تقصیر نداشتن حکمرانان اموی در این امر، ادعایی است که شواهد نقض فراوان دارد. همچنین نحوه اخبار ابن سعد در موضوع ممانعت کنندگان نیز با چالش هایی از جمله هیمنه سازی در ممانعت، انحصار نقل بدون تأیید با داده های دیگر منابع کهن و عدم تفکیک بازه زمانی گزارش ها مواجه است.
۲۳۰۳.

ضرابخانه ساوجبلاغ مُکری: شواهد تاریخی و سکه شناسی

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۳ ۹۷-۱۱۸

کلید واژه ها: فلوس دارالضرب ساوجبلاغ مکری مُکریان مهاباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۴۰۱
«مهاباد» یا سابقاً «ساوجبلاغ مُکری» یکی از مهم ترین شهرهای شمال غرب ایران در حوضه جنوبی دریاچه ارومیه است که توسط بوداق سلطان از فرمانروایان مُکری همزمان با حکومت شاه سلیمان صفوی پایه گذاری شد و به مدت چهار سده به مرکزیت ولایت مُکریان تبدیل گردید. در دهه های گذشته تعدادی سکه مسی در شهر مهاباد توسط مردم محلی یافته شده اند که مطابق کتیبه روی آن ها ضرب همین شهر بوده اند. در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا دلایل و زمینه های ضرب سکه در این شهر مورد بررسی قرار گیرد و تعلق آن ها را به ضرابخانه ساوجبلاغ نشان دهیم. پرسش های پژوهش عبارتنداز: 1- دلایل سیاسی و اجتماعی ضرب سکه در ساوجبلاغ مُکری چه بوده است؟ 2-افلوس های ضرب شده در ساوجبلاغ مُکری به کدام ضرابخانه و کدام حاکمان مُکری تعلق دارند؟ فرض بر آن است که واقع شدن ساوجبلاغ در مسیر ارتباطی بغداد و تبریز، توسعه بازار و مراکز تجاری آن را در پی داشته و ایجاد دارالضرب در آنجا را ضروری نموده است. به علاوه کشف و شناسایی سکه های مسی در شهر مهاباد و مناطق اطراف، نشان دهنده ضرب آن ها در دارالضرب ساوجبلاغ است. پژوهش پیش رو به روش کتابخانه ای و میدانی و به شیوه توصیفی و تحلیلی به سرانجام رسیده، و نتیجه این پژوهش مؤید آن است که در مقایسه اشکال ضرب شده بر این مسکوکات و سایر نمونه ها می توان آن ها را به دوره حاکمیت فرمانروایان مُکری تا اواسط دوره قاجار و زمامداری شیخ علیخان، بوداق خان و عبدالله خان نسبت داد. هم چنین وجود ضرابخانه در این شهر از اهمیت سیاسی، نظامی و اقتصادی آن در سده های گذشته حکایت دارد.
۲۳۰۴.

پژوهشی در چیستی و کارکرد قلعه سلیمان جیرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 133 - 162

کلید واژه ها: جیرفت قلعه سلیمان دوران اسلامی سلجوقیان کرمان باستانشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰ تعداد دانلود : ۳۳۸
قلعه سلیمان، یکی از مهم ترین و معروف ترین قلعه های جیرفت و حوزه هلیل رود است. این قلعه در جنوب غربی شهر جیرفت قرار گرفته و از جمله قلعه های کوهستانی است.با وجود شهرت این قلعه و ذکر نام آن در منابع تاریخی، پژوهش های زیادی درباره آن صورت نگرفته و به نظر می رسد اطلاعاتی که درباره آن وجود دارد چندان قرین صحت نیست.این پژوهش در قالب یک تک نگاری به این اثر پرداخته و با طرح این پرسش که چه کاربردهایی می توان برای این اثر طبیعی تاریخی متصور شد تلاش کرده از زوایای مختلفی بدان بنگرد. شیوهگردآوری اطلاعات در این پژوهش میدانی و کتابخانه ای است و از شیوه تحلیل فضایی و تحلیل محتوای متون استفاده شده است. بر پایه نتایج، این قلعه ویژگی هایی دارد که با وجود شرایط دفاعی فوق العاده نمی توان آن را یک قلعه مسکونی، نظامی یا مسکونی یا حتی پادگان نظامی دانست بلکه به نظر می رسددر دوره سلجوقیان کرمان برای منظورهای خاصی از جمله برای نگهداری و حبس زندانیان خاص ساخته یا در نظر گرفته شده است.اما در دوره-های بعد، پس از فروپاشی سلجوقیان، این کارکردحکومتی خود را از دست داده و توسط گروه های مختلف عموما مخالف با حکومت های وقت استفاده شده است.
۲۳۰۵.

آموزه های سلوک در مثنوی مولوی و بازتاب آنها در مثنوی های سلطان ولد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 269 - 299

کلید واژه ها: مولوی سلطان ولد مثنوی معنوی مثنویهای سلطان ولد آموزه های سلوک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۴۱۹
مولانا جلال الدّین از عرفای شهیر جهان اسلام است که تلاطم امواج تعلیماتش سراسر جهان را فرا گرفته است؛ مثنوی معنوی او مجموعه ای است مشحون از تعالیم و آموزه های بی بدیل که بشر را به سعادت حقیقی رهنمون می-سازد. سلطان ولد به عنوان فرزند و مرید مولانا از دریای معارف پدر سیراب گشته و با تجربیات و مکاشفات جدیدی که در عرصه عرفان دارد، به آنها تبلوری خاص بخشیده است. نگارندگان در این جستار آموزه های سلوک را در مثنوی مولوی بررسی می کنند و میزان بازتاب آنها را در مثنویهای سلطان ولد آشکار می سازند. نتیجه پژوهش ما را به این حقیقت رهنمون می کند که بسیاری از آموزه های عرفانی موجود در مثنوی معنوی در این مثنویها بازتاب یافته و سلطان ولد در مباحثی مانند ریاضت، جوع، چله نشینی و ذکر از اندیشه مولانا تأثیر پذیرفته است. مولانا و به تبع او سلطان ولد راه رستگاری را در ریاضت و جهاد اکبر می دانند و به سالکان توصیه می کنند که سخره نفس امّاره نشوند و در سایه عنایت انسان کامل آن را مهار کنند؛ علاوه بر این، عارف بلخی و مریدش سلطان ولد جوع را متعلق به خاصان حق و این موهبت الهی را موجب شکوفایی قابلیتهای معنوی انسان دانسته اند. در اندیشه مولانا و به تأسی از او سلطان ولد خلوت و عزلت امری ضروری نیست و مصاحبت با انسان کامل بسی برتر از آن است؛ این دو مرشد طریقه مولویه ذکر خدا را زداینده اوهام از خاطر مریدان می دانند و مراتب ذاکران را متفاوت می شمارند.
۲۳۰۶.

سیاست صلح طلبی شاه عباس یکم نسبت به دولت عثمانی (با استناد به مکتوبات و معاهدات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۵ (پیاپی ۱۳۵) 37-61

کلید واژه ها: عثمانی شاه عباس یکم صلح طلبی مکاتبات معاهدات سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۵۴۷
در بررسی مناسبات صفویه و عثمانی، معمولاً بر ماهیت ستیزه جویانه آن تأکید شده است. با وجود تنش های مستمر بین دو دولت که از پشتوانه های ایدئولوژیک نیز برخوردار بود، صفویان به دلایل مذهبی، سیاسی و اقتصادی و ضرورت های عینی و عقلانی، از همان آغاز در سیاست خارجی خویش نسبت به دولت عثمانی، به رابطه تعاملی و هم گرایی مبتنی بر صلح و صلاح می اندیشیدند. از این رو، یکی از جنبه های مهم روابط صفویه و عثمانی در کنار حالت دشمنی و ستیزه جویانه، روابط مسالمت آمیز بود که از آن به صلح طلبی یا صلح دوستی تعبیر می شود. این سیاست در مکتوبات ارسالی شاه عباس یکم (حک: 995-1038ق/ 1587-1629م) به سلاطین عثمانی و معاهدات منعقده بین دو کشور در این دوره، به خوبی نمایان است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، سیاست صلح طلبی شاه عباس یکم در برابر دولت عثمانی با تکیه بر متن مکاتبات و معاهدات سیاسی دو طرف مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که راهبرد اصلی سیاست خارجی شاه عباس در برابر حکومت عثمانی، اصل صلح و همزیستی مسالمت آمیز و پایبندی به قراردادها و پیمان های منعقده با آن دولت بوده است. این سیاست متأثر از آموز ه های دینی و واقع یت های عینی بود که می توانست بر موجودیت و بقای دولت صفوی تأثیرگذار باشد.
۲۳۰۷.

هرودوت و روایت جنگ ماراتن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 139 - 160

کلید واژه ها: ماراتن هرودوت روایت پارسیان شورش ایونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰۰ تعداد دانلود : ۸۳۵
جنگ ماراتن، نخستین رویارویی مستقیم پارسیان و یونانیان در سال 490 پ. م. نقطه عطفی در مناسبات امپراتوری هخامنشی و دنیای یونانی بود. این جنگ، به مرور زمان، به جنگی حماسی در دفاع از آزادی یونان تبدیل شد. با وجود الهام بخش بودن این جنگ، به چگونگی روایت آن و برداشت مورّخان یونانی و مخاطبانشان از آن، کمتر پرداخته شده است. این نوشتار با روش تحلیل روایت، به دنبال پاسخ به این پرسش است که منابع یونانی، به ویژه هرودوت، براساس چه پیرنگی به روایت جنگ ماراتن و ذهنیّت مخاطبان یونانی خود پرداخته اند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که مهم ترین راوی نبرد، هرودوت، با اینکه در قیاس با جنگ های خشایارشا، توجه کمتری به نبرد ماراتن نشان داده ، اما با قرار دادن آن در رشته جنگ های پارسی، ماراتن را از یک سو، به نقطه پایانی شورش ایونی و از سوی دیگر، مقدمه جنگ های خشایارشا تبدیل کرده است. وی با این کار خواسته این باور را در ذهن مخاطب ایجاد کند که جنگ های میان ایرانیان و یونانیان ریشه در چیرگی پارسیان بر ایونیان، همکاری خودکامگان ایونی با پارسیان و شورش ایونی داشت. از دید هرودوت، ماراتن نتیجه شورش ایونی و سالامیس نتیجه نبرد ماراتن بود؛ بنابراین، ماراتن حلقه پیونددهنده رشته جنگ های پارسیان و یونانیان بود.
۲۳۰۸.

سیاست اقتصادی شاه عباس اول و زیارت مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 111-137

کلید واژه ها: زیارت مشهد شاه عباس اول عتبات اقتصاد سیاست های مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۶۶۱
سیاست اقتصادی شاه عباس اول و زیارت مشهد چکیده در دوره هایی که شهرهای مذهبی عراق در تصرف صفویان بود زوار ایرانی می توانستند با آسودگی به زیارت مشاهد متبرکه شیعه بروند و هزینه هایی که در طول سفر می کردند نیز درنهایت نصیب والیان صفوی می شد؛ اما در برهه هایی که عثمانی ها بر این شهرها چیره می شدند به بهانه های مختلف هزینه های گزافی از زوار ایرانی می گرفتند. این امر به همراه مبالغ کثیری که توسط حجاج در زیارت سالانه حج خرج می شد موجب خروج حجم عظیمی از نقدینگی از قلمرو صفویان می شد. پژوهش حاضر باهدف بررسی نحوه مواجهه شاه عباس با این مسئله به روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانه ای انجام گرفته و درصدد پاسخ به این سؤال است که شاه عباس برای جلوگیری از خروج سرمایه از قلمرو خود چه سیاستی در پیش گرفته است؟ بر اساس نتایج شاه عباس ازیک طرف شروط مالی سنگینی برای زوار و حجاج گذاشت و از جانب دیگر تلاش نمود تا با اقدامات تبلیغی و فعالیت های عمرانی مشهد را به کانون نخست زیارتی شیعیان تبدیل کند. واژه های کلیدی: زیارت مشهد، شاه عباس اول، عتبات، اقتصاد، سیاست های مذهبی.
۲۳۰۹.

خلفای راشدین در گفتار صوفیانه و تاریخ اجتماعی ایران دوره میانه: الگوی عارفانه برای همگرایی اجتماعی در جامعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 109-136

کلید واژه ها: تصوف خلفای راشیدن تاریخ اجتماعی ایران ادبیات عرفانی همگرایی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۱۷
اواخر قرن پنجم هجری در تاریخ خراسان با حضور مشایخ بزرگ صوفیه در جامعه اسلامی، شکل گیری ادبیات تمثیلی صوفیانه، طریقت های صوفیانه و برآمدن نهاد اجتماعی خانقاه گسترش یافت. در عین حال که در این دوران، منازعات فرقه ای اهل سنت و شیعی با ادبیات حدیثی و جدلی نیز درباره اصول و فروع دین و مذهب به خصوص مساله امامت و افضلیت خلفای راشدین در این ناحیه گسترده شده بود. مسئله مقاله این است که با توجه به مبانی فکری عرفان اسلامی و سبک بیان تمثیلی ادبیات صوفیانه، صوفیان فارسی نویس خراسان که عامه جامعه را مخاطب قرار می دادند چه تصویر و مضامینی درباره شخصیت خلفای راشدین در ادبیات تمثیلی صوفیانه از تاریخ مقدس ایمان اسلامی ارایه می کردند که همسازگرایی اجتماعی را در میان گروه های اخوان صوفی ورای تفاوت های محلی و عقیدتی دوام می بخشید؛ یافته های مقاله نشان می دهد با توجه به اینکه تصوف و عرفان داعیه دار وحدت، محبت، برادری و برابری بوده اند، در ادبیات صوفیانه با ارایه سبک تمثیلی به زبان فارسی از تاریخ قدسیِ ایمان اسلامی و با عنایت به کارکرد عاطفی زبان درباره معنای افکار و عملکرد خلفای اربعه در تاریخ صدر اسلام، مقام خلفای راشدین در راستای همطرازی معنوی در مقامات عرفانی به شکلی وحدت گرایانه تعریف می شد.
۲۳۱۰.

وضعیت اشیا و آثار متعلق به بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی از دوره ی صفویه تا پهلوی اول بر پایه ی اسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ ۴۱-۷۹

کلید واژه ها: بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیل موزه ی ملی صفویه پهلوی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۲۲۵
مجموعه ی آثار بقعه ی شیخ صفی یکی از مهم ترین مجموعه های هنری در ایران است. اهمیت و قداست این بقعه، موجب شد هدایا و نذورات مختلفی در طی سال ها در این مجموعه جمع آوری شود. پس از به قدرت رسیدن سلسله ی صفویه، ارزش و اهمیت این آثار افزون تر شد؛ اما با سقوط صفویه از توجه و رسیدگی پادشاهان ایران به این بقعه تا حدود زیادی کاسته شد. ازاین رو، برخی اموال و نفایس آن در طول منازعات داخلی و حملات خارجی به غارت رفت. با شکل گیری نظام مشروطه و ایجاد سازوکارهای نوین اداری، اقداماتی برای رسیدگی به امور بقعه و صورت برداری از نفایس آن آغاز شد. یافته ها نشان می دهد که در دوره ی قاجار، به علت عدم نظارت حکومت مرکزی بر متولیان بقعه و استمرار روند نامناسب تولیت موروثی، آثار و اموال بقعه در وضعیت نامناسبی قرار داشت. در دوره ی پهلوی اول، اموال بقعه، شناسایی، صورت برداری و کارشناسی شد و سپس به منظور مرمت و حفاظت بیشتر، بخش عمده ی آثار بقعه به موزه ی ملی ایران منتقل شد. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از منابع تاریخی کتابخانه ای و اسنادی، وضعیت و سیر تاریخی اشیای نفیس بقعه ی شیخ صفی را از دوره ی صفویه تا پهلوی اول بررسی کند. روش تحقیق، کتابخانه ای و تطبیق و تحلیل منابع بوده است و اطلاعات، پس از جمع آوری و سازمان دهی، تجزیه وتحلیل شده اند.
۲۳۱۱.

تاریخ جایگزین و کارکرد آن در همگانی سازی تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ (پیاپی ۱۱۱) 297 - 320

کلید واژه ها: تاریخ جایگزین اجتماعی سازی مخاطب عام همگانی سازی تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۶۱۵
اهمیت تاریخ نگاری و تأثیرگذاری آن بر ابعاد مختلف حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، ضرورت همگانی سازی آن را در سطح عمومی آشکار می کند. محققان برای پاسخ گویی به این نیاز، راه کارهایی اندیشیده اند؛ یکی از سازوکارهای مؤثر در این زمینه، «تاریخ جایگزین» است که در نقطه عطف ها ی تاریخی، مسیرهای احتمالی و موازی رخدادهای تاریخی را به چالش م ی کشد. درحقیقت نتایج مترتب از حادثه تغییریافته، با به چالش کشیدن شرایط سیاسی اقتصادی دنیای کنونی، جهانی جایگزین و غیرواقع را تصویر می کند. این رویه، به دلیل قابلیت های بالقوه آن، در عرصه تاریخ نگاری نیز کارکردهای مفیدی می یابد. ایجاد جذابیت برای عامه مردم، بالابردن قدرت تخیل و تعقل در درک گذشته، ارائه اشکال نوینی از واقعیت های اجتماعی، شکل دهی به تفکرات تاریخی و تقویت حافظه تاریخی، بخشی از قابلیت های تاریخ جایگزین به شمار می آید. این مقاله که با رویکرد توصیفی و تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای تدوین شده، به ضرورت اجتماعی سازی تاریخ، تاریخ جایگزین و چگونگی شکل گیری، توسعه وکارکرد آن در همگانی سازی تاریخ می پردازد.
۲۳۱۲.

تحلیل آماری مهاجران به حبشه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 32-5

کلید واژه ها: حبشه حلف الاحلاف حلف المُطَیبین سیره پیامبر (ص) مستضعفان هجرت به حبشه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۳۱
مهاجرت به حبشه که در ابتدای دعوت رسمی پیامبر 6 در سال پنجم بعثت روی داد، از مهمترین وقایع تاریخ اسلام است. اسناد و شواهد تاریخی چندانی درباره این مهاجرت در دست نیست. کمبود اطلاعات موجب شده پژوهش های تاریخی درخوری درباره این مهاجرت انجام نشود؛ از این رو علل، چگونگی و پیامدهای مهاجرت به حبشه همچنان مبهم مانده است. مسئله اصلی مقاله این است که شمار، وابستگی قبیلگی و جنسیت مهاجرین به حبشه چه بوده است؟ پاسخ به این پرسش می تواند موجب تبیین علل و پیامدهای هجرت به حبشه شود. در این نوشتار با بررسی منابع اولیه و تنظیم داده های تاریخی به صورت جدول و نمودار نشان داده شد که بیشتر مهاجران به حبشه از گروه حلف الاحلاف، رقیب سیاسی بنی هاشم بوده اند. مسلمان شدن شمار بسیاری از جوانان حلف الاحلاف به اسلام، که در سال پنجم حدود نیمی از تازه مسلمانان مکه را شامل می شدند موجب سخت گیری شدید رؤسای قبایل بر آنان شده بود. از این رو پیامبر 6 که به سبب وجود سازِکارهای قبیلگی، توان حمایت از آن افراد را نداشت، دستور داده بود تا گروهی از تازه مسلمانان این گروه به حبشه هجرت کنند. بررسی آماری مهاجران حبشه و تحلیل آن بر اساس ساختار قبیگی عرب دوره جاهلی نشان می دهد که هدف اصلی این مهاجرت دور ماندن از فشار و شکنجه و حفظ جمعیت تازه مسلمان مکه بوده است .
۲۳۱۳.

سیره نگاری جابر بن عبدالله انصاری؛ شفاهی یا مکتوب؟(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 67 - 108

کلید واژه ها: جابر بن عبدالله انصاری سیره نگاری روایات شفاهی روایات مکتوب صحابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۶ تعداد دانلود : ۳۴۱
جابر بن عبدالله انصاری، صحابی برجسته پیامبر(ص)در حوزه فقه، تفسیر، حدیث و تاریخ بسیار تلاش می کرد. او که از پیش گامان نقل حوادث عصر نبوی بود، گزارش هایی درباره این عصر دارد که مورخان و محدثان کهن شیعه و اهل سنت آنها را ثبت کرده اند. شفاهی یا مکتوب بودن روایات او در حوزه تاریخ و سیره نبوی، پرسشی است که پاسخ به آن از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است. نخست، آگاهی از جایگاه جابر در ثبت و مکتوب کردن سیره در طبقه صحابه و دیگری بر فرض اثبات غیرشفاهی بودن آن، پاسخی به منکران سنت مکتوب حدیث در سده نخست هجری است و مهم تر از آن، یافتن روشی برای بازسازی منابع مکتوب و مفقود آن دوره است. این مقاله با تکیه بر منابع رجالی، طبقات نگاری و تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی بر اساس اسناد تاریخی و قواعد تشخیص روایات شفاهی از مکتوب، این موضوع را بررسی می کند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که آنچه از جابر در باره سیره نبوی گزارش شده است، برخاسته از مدونات مکتوب بوده است و شاگردان او، نسخه های تازه ای از نوشته های او را ثبت و به نسل بعدی منتقل کرده اند
۲۳۱۴.

جایگاه تفلیس در قلمرو اسلامی از آغاز فتوحات تا اوایل قرن ششم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 221 - 256

کلید واژه ها: تفلیس قفقاز ماورای قفقاز گرجیان فتوحات اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۴۳۴
در فتوحات اسلامی قرن اول هجری، بخش های شرقی و جنوبی قفقاز به قلمرو جهان اسلام پیوست. تفلیس مرکز گرجستان کنونی به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای قفقاز، نقش مهمی در رویدادهای این منطقه داشته است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی می کوشد ضمن تبیین جایگاه این شهر در فتوحات اسلامی در قفقاز، نقش آن را در رویدادهای پس از فتح تا قرن ششم هجری بررسی کند. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، تفلیس بلافاصله پس از فتح به مرکز غازیان مسلمان در برابر گرجیان مسیحی و اقوام شمال قفقاز تبدیل گردید و سازمان دهی بخشی از حملات مسلمانان به شمال قفقاز در این شهر انجام می شد. با ضعف خلافت عباسی، خاندان حکومت گر مستقلی در این شهر قدرت یافت، اما مقاومت آن در برابر تهاجم گرجیان غیرمسلمان تا قرن ششم هجری ادامه یافت. در اوایل قرن ششم هجری، اختلافات داخلی حاکمان مسلمان، فرصتی فراهم آورد تا گرجیان در سال 515 ق. با تصرف تفلیس، این شهر را به پایگاهی برای حمله به دیگر سرزمین های اسلامی مبدل کنند
۲۳۱۵.

تحلیل مؤلفه های تبعید تبعیدیان جنگ جهانی دوم (1320-1324ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 75 - 100

کلید واژه ها: تبعید جنگ جهانی دوم بریتانیا شوروی بازداشتگاه اراک رشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۱۱۹۰
بروز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، دو کشور بریتانیا و شوروی را در ایران فعال مایشاء کرد. متفقین برای کنترل مخالفان خود به دستگیری و تبعید آنان روی آوردند. تبعید در این مقطع، مؤلفه های خاص خود مانند ماهیت، علت، گروه های اجتماعی تبعیدیان و تبعیدگاه ها را دارد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع اصلی به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که بازداشت و تبعید افراد توسط متفقین در ایران چه روندی را طی کرده است و مؤلفه های تبعید این افراد شامل ماهیت، علت تبعید، تبعیدیان و تبعیدگاه چه ویژگی هایی را نشان می دهد؟ تبعید ایرانیان در طول جنگ جهانی دوم شامل دستگیری و نگهداری آنان، مدت طولانی نگهداری و عدم تشکیل پرونده و جمع آوری ادله برای اثبات جرم، اختلاف بین محل وقوع جرم و محل نگهداری آنان (تبعیدگاه) و نوع نگهداری آنان بازداشت نیست بلکه «حبس در تبعید» است. زادگاه و تبعیدگاه تبعیدیان در مرکز و شمال کشور بود. معترضان به تبعید هم در این مناطق ساکن بودند. سیاست دو دولت شوروی و بریتانیا در باب تبعید اتباع ایرانی رویه یکسانی دارد. به علت تبعید نیروهای مؤثر، خلائی به وجود آمد که باعث لطمه به کشور و از عوامل زمینه ساز واگرایی آذربایجان و کردستان شد.    
۲۳۱۶.

رفتارشناسی صحابه در توزیع غنایم غزوات پیامبر(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 77 - 110

کلید واژه ها: غزوات پیامبر (ص) غنیمت اصحاب پیامبر (ص) مهاجران انصار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۴۰۹
هجرت به مدینه و نزول آیات جهاد سبب تغییراتی اساسی در مفهوم غنیمت و ایجاد رفتارهایی ناهم گون در بین صحابه شد. مقاله پیش رو با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کهن تاریخی و تفاسیر قرآنی و با بهره گیری از مطالعات رفتاری در پی آن است که ضمن طبقه بندی جنگ های عصر نبوی و رفتارشناسی صحابه در مواجهه با غنایم، علل ناهم گونی رفتار آنان را تحلیل نماید و به چرایی آن پاسخ دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در غزوه بدر، اختلاف صحابه در توزیع غنایم، ریشه در باورهای جاهلیت آنها داشت و در غزوه احد، طمع ورزی آنها به غنیمت به شکست در این جنگ انجامید. هم چنین در غزوات تنبیهی با ناکثین، غنیمت خواهی در بین انصار و مهاجر وجود نداشت ولی در جنگ های ممانعت کننده، انصار بر پایه منافع آینده خود، لب به اعتراض جمعی در هنگام توزیع غنایم گشودند. این اعتراض ها از سوی منافقان به دلیل عدم اعتقاد قلبی به ارزش های دینی و آزمندی به دنیا و در نومسلمانان به دلیل درونی نشدن اعتقادات اسلامی به چشم می خورد
۲۳۱۷.

مذاکرات سیاسی ایرانیان و مسلمانان در دوره فتوحات (11 تا 21 ه.ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 205 - 236

کلید واژه ها: ایرانیان اعراب مسلمان فتوحات ساسانیان مذاکرات سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۵۷۷
سرزمین ایران در دوره ساسانیان به دست مسلمانان گشوده شد و پس از آن، تسلط تدریجی اعراب مسلمان بر جامعه ایران آغاز شد. بررسی منابع مربوط به این دوره نشان می دهد که در جریان فتوحات سال های 11 الی 21 ه.ق. در محدوده مرزهای ایران و اعراب مسلمان، گفت وگوهای سیاسی متعددی میان رهبران سیاسی و فرماندهان نظامی ساسانیان و مسلمانان انجام شد، اما این مذاکرات به نتیجه ای نرسید و نتوانست مانع از برخورد نظامی گردد. این پژوهش در پی آن است با تکیه بر روش تحلیل تاریخی مبتنی بر تحلیل متن و با استفاده از منابع کتاب خانه ای ضمن بررسی چگونگی مذاکرات، دلیل اصلی به نتیجه نرسیدن مذاکرات و وقوع جنگ را تبیین نماید. یافته های این پژوهش نشان می دهند چندین مذاکره، بدون ایجاد ناآرامی در بین طرفین صورت گرفت، اما به دلیل باورهای دینی مسلمانان و گفتمان راهبردی مبتنی بر تحلیل مادی ایرانیان، گفت وگوهای بین طرفین بیشتر به سمت رجز خوانی سوق پیدا کرد. سرانجام این رویکرد متفاوتِ طرفین، همراه با خود بزرگ بینی ایرانیان در جریان گفت وگوها بروز جنگ را گریزناپذیر کرد. با این حال به نظر می رسد در پی این مذاکرات، تزلزلی پنهان در اردوگاه ساسانی پدید آمده بود.
۲۳۱۸.

بررسی نهادهای نظامی و اجتماعی در خدمت ساختار قضایی خلافت عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 1 - 22

کلید واژه ها: خلافت عباسی نهاد قضا مناصب نظامی شرطه حسبه دیوان مظالم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۶ تعداد دانلود : ۳۸۷
  خلافت عباسی یکی از مهم ترین دستگاه های حکومتی در جهان اسلام به حساب می آید. بسیاری از نهادهای اداری و سیاسی تمدن اسلامی در دوره این خلافت شکل گرفت که البته تعداد زیادی از این نهادها به تاسی از ساختارهای ایران پیش از اسلام بوده است. نهاد قضا یکی از مهمترین ساختارهای اداری این خلافت است که گرچه پیش از آن نیز نزد دولت ها اسلامی وجود داشت؛ اما سرانجام به دست عباسیان تکامل یافت. ساختارهای نظامی و اجتماعی مختلفی در خدمت نهاد قضائی خلافت عباسی بودند که ازجمله مهم ترین آن ها می توان به حسبه، شرطه و دیوان مظالم اشاره کرد. پژوهش پیش روی در پی بررسی جایگاه نهادهای نظامی و اجتماعی نامبرده در ساختار قضائی خلافت عباسی است و سؤال اصلی آن است که این مناصب نظامی و ساختارهای اجتماعی از چه جایگاهی در دستگاه قضائی خلافت عباسی برخوردار بودند؟ که در پاسخ باید گفت یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که این مناصب بخش مهمی از ساختار قضائی آن دوره را در برمی گرفتند. نهاد حِسْبَه، ناظر بر امور اقتصادی، اجتماعی، مذهبی بود و این تشکیلات در ارتباط مستقیم با امر به معروف و نهی از منکر  عمل می کرد؛ شرطه ها مامور اجرای احکام قضائی بودند و بازوی اجرائی دستگاه قضا به حساب می آمدند و دیوان مظالم نیز که بخش مهمی از دستگاه قضائی خلافت عباسی بود نقش مهمی در دسترسی مستقیم مردم به خلفا در رسیدگی به شکایات مردم از عمال دولت و دیوانی داشت و مسئول رسیدگی به اعمال ظالمانه حکام، امرا و رجال بزرگ دولت به مردم بود که شخص خلیفه مستقیما مسئولیت آن را بر عهده داشت.        
۲۳۱۹.

اندیشه های سیاسی پیامبر (ص) با تکیه برنامه های پیامبر(ص) به سران کشورها

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳) 7 - 23

کلید واژه ها: مکاتیب پیامبر (ص) مؤلفه های سیاسی حکومت اندیشه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۸۹۲
هنگامی که پیامبر اکرم (ص) به پیامبری مبعوث شد بر اساس آیات الهی و برای اجرا کردن قوانین وضع شده از سوی پروردگار درصدد تشکیل حکومت برآمد و در راستای ادامه و تحقق آرمان های اصیل حکومت اسلامی از تمامی امکانات و فرصت ها استفاده کرد و شیوه ای متفاوت از حکمرانان جوامع بشری آن دوره برگزید؛ این حکومت و کار ویژه آن همواره برای مسلمانان الگو بوده است. بنابراین، سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) نه فقط نسخه تربیت و آیین پرورش انسان، بلکه منشور حکومت و قانون مداری و مردم داری است. برای دستیابی به شناخت این الگو علاوه بر اینکه می توان با مطالعه سیره حکومت ایشان در مدینه به مؤلفه های مهمی دست یافت، همچنین می توان با مراجعه به  مکاتبات و نامه های ایشان مؤلفه ها و شاخصه های سیاستی مانند روش دیپلماسی، استفاده از استراتژی دعوت، دعوت توأم با انعطاف و ملایمت، محوریت توحید و تقریب به ذات اقدس الهی در اخلاق سیاسی، اقدامات فرامنطقه ای به منظور ثبات سیاسی داخلی، بایستگی نظارت بر عملکرد کارگزاران، رعایت ادب سیاسی و غیره را نیز استخراج کرد.
۲۳۲۰.

تبیین گفتمانِ متناقض جوینی مبتنی بر ردّ و قبول مغول در جلد اوّل تاریخ جهانگشا بر اساس نشانه های(واژگان، صور خیال، عبارات، جملات و اشعار) گفتمان مدار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان عطاملک جوینی تاریخ جهانگشا گفتمان متناقض تقدیرگرایی محافظه کاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۹ تعداد دانلود : ۴۰۳
تاریخ جهانگشای جوینی از جمله کتاب هایی است که در میانه تاریخ و ادبیّات قرارگرفته و این سؤال را در ذهن برمی انگیزد که چرا یک متن تاریخی که باید بر صراحت، منطق و عقل استوار باشد، گاه از روش تاریخ نویسی دور افتاده و شاخصه های متون ادبی، چون ابهام، پوشیدگی و احساس بر آن غالب شده است؟ به دلیل جامعیّت روش تحلیل گفتمانِ فرکلاف در دو محور نظری و عملی، این روش را مبنای پژوهش قرار داده ایم. در این روش، در سه مرحله توصیف، تفسیر و تبیین، تاریخ جهانگشا، مورد تحلیل گفتمانی قرار گرفته است. در بررسی کتاب به این شیوه، بی گمان متن، حرف هایی فراتر از تاریخ و ادبیّات برای گفتن خواهد داشت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در جلد اوّل تاریخ جهانگشا، نشانه هایی( واژگان، استعاره ها، عبارات و جملات و اشعار فارسی و عربی) وجود دارد که گفتمان مدارند و همگی بازتابنده گفتمانِ متناقضِ مورّخ درباره مغولان هستند.گفتمان مورّخ ایدئولوژیک است و ریشه در روح زمانه مؤلّف دارد؛ تقدیرگرایی و جبرانگاری، محافظه کاری و ترس، رستن از عواقب احتمالی، تداوم سنّت فرهنگی، تسلّی خاطر و ... همگی از ارکان شکل دهنده این گفتمان هستند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان