درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۸۴۱ تا ۲٬۸۶۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۸۴۱.

بررسی تاریخی جریان های فکری اثرگذار بر باورهای کلامی امامیه از اوج مدرسه کلامی کوفه از ابتدای قرن دوم هجری تا افول آن در نیمه اول قرن سوم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 137 - 166

کلید واژه ها: کلام امامیه جریان کلامی جریان حدیثی کلامی متهمان به غلو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۲۲۹
شناخت جریان های اثرگذار بر روند فکری جامعه امامیه به ویژه در سده های نخستین، موضوعی شایسته پژوهش است. مقاله پیش رو، نگاهی تاریخی به این موضوع در قرن دوم هجری تا نیمه اول قرن سوم هجری دارد. کلام امامیه در این دوره، از مرحله اوج خود در کوفه به دوران افول پیش از مدرسه کلامی امامیه در بغداد گذر کرد. بررسی های تاریخی نشان دهنده آن است که جریان کلامی هشام بن حکم، جریان کلامی حدیثی هشام بن سالم و جریان حدیثی محدثانی، مانند علی بن جعفر و ابوهاشم جعفری و جریان متهم به غلو با محوریت شخصیت هایی مانند محمد بن حسن بن سنان، چهار جریان اثرگذار با نفوذ اجتماعی بالا بودند که در این دوره به نشر معارف  اهل بیت(ع)می پرداختند
۲۸۴۲.

سواد آرشیوی کاربران مراکز آرشیوی شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۴) 176 - 192

کلید واژه ها: سواد آرشیوی منابع آرشیوی کاربران منابع دست اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۸ تعداد دانلود : ۳۷۴
هدف : بررسی میزان سواد آرشیوی کاربران مراکز آرشیوی شهر تهران. روش/ رویکرد پژوهش : روش پژوهش توصیفی-پیمایشی است و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. این پرسش نامه بین 80 نفر از کاربران توزیع شد. معیار سنجش داده ها، طیف پنج گانه لیکرت است. یافته ها و نتیجه گیری : یافته های پژوهش نشان دادند که سواد آرشیوی کاربران مراکز آرشیوی شهر تهران در سطحی نسبتاً مطلوب قرار دارد. نتایج حاکی از آن است که متغیرهای سواد آرشیوی ازجمله: شناخت، ارزیابی و تحلیل، قوانین، جایابی، فرهنگ، و استفاده در وضعیت نسبتاً مطلوب، و متغیر اصالت در سطح مطلوب قرار دارد و متغیرهای نقش آرشیویست، و مهارت های پیشرفته در وضعیت نامطلوب قرار دارند.نتیجه آزمون فرضیه ها نشان داد که بین سواد آرشیوی با میزان تحصیلات کاربران و هم چنین مدت زمان آشنایی آنان با مرکز آرشیوی رابطه مستقیم وجود دارد؛ ولی بین میزان سواد آرشیوی و رشته تحصیلی کاربران رابطه ای وجود ندارد.
۲۸۴۳.

بررسی نقش «منبر» به عنوان رسانه طراز انقلاب اسلامی بر اساس مدل ارتباطی

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 1-24

کلید واژه ها: انقلاب اسلامی رسانه منبر واعظین مردم مدل ارتباطی کارکردگرایی ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۷
انقلاب های قرن بیستم معمولاً به دو جریان اصلی نظری مرسوم یعنی لیبرالیسم و سوسیالیسم گرایش داشته و از مبانی نظری آن ها بهره بردند. انقلاب اسلامی به لحاظ نظری و عملی نه تنها تعلقی به این دو مشرب فکری نداشته، بلکه به عنوان یک مسیر مستقل مبتنی بر اندیشه و مکتب اسلام شکل گرفت و شعار اصلی خود را پس از استقرار نظام اسلامی «نه شرقی و نه غربی» قرار داد. تفاوت این انقلاب با سایر انقلاب ها علاوه بر رهبری، شعارها، مکتب نظری و حامیان باید در انتخاب و بهره گیری از «نوع رسانه در پیام رسانی» جست وجو کرد. امام خمینی (ره) به دلایل مختلف رسانه «منبر» با محوریت مساجد و تکایا را به عنوان رسانه انقلاب انتخاب کردند. مقاله حاضر تلاش دارد نشان دهد؛ چرا رسانه منبر به عنوان رسانه اصلی انقلاب اسلامی انتخاب شد؟ نتایج مقاله نشان می دهد عوامل مؤثر در انتخاب رسانه منبر برای انقلاب اسلامی عبارت از؛ ماهیت رهبری انقلاب، اهداف نیروهای انقلابی، ماهیت منابر، ممنوعیت استفاده از رسانه های مختلف توسط انقلابیون، ماهیت جامعه ایران در دوران انقلاب و کارکردهای منبر (تطبیق، دستیابی به هدف، یکپارچگی، انسجام و پایداری) در فرایند پیام رسانی انقلاب اسلامی است. روش پژوهش حاضر نیز تحلیلی-توصیفی با رویکرد کارکردگرایی ساختی و استعانت از الگوی ارتباط است.  
۲۸۴۴.

رابطه بین مرکز و حاشیه در ایران عصر صفوی: مناطق مرزی غربی و نواحی مرزی شرقی

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۴۵۹
ایران معمولاً به عنوان اولین امپراتوری جهانی ایجاد شده در تاریخ و به لحاظ ایدئولوژیک، حاکمیت بر سرزمینی با جمعیت متنوع فرهنگی دیده شده است. امپراتوری هخامنشی (550-330 قبل از میلاد) نهادها، دستگاه ها و ابزارهای شاهنشاهی با عظمتی را، ایجاد، توسعه و بهبود بخشید. شاهنشاهی هخامنشی مفهوم فرمانروا به عنوان حاکم جهان و سایه خدا بر روی زمین را معرفی نمود. فرمانروایان هخامنشی هم چنین در طراحی مکانیسم ها و روش های مختلف برای نظارت بهینه از طریق جمع آوری اطلاعات بوسیله شبکه ای از جاسوسان با مفهوم نظام مند یا حداقل عمگرایانه، همراه با تساهل دینی خاص از سوی دولت در مواجه با باورها و اعمال مذهبی رعایای امپراتوری، به شمار می رود. با توجه به این پیشینه، این حلقه اتصال بوسیله دیگر امپراتوری تکرار ناشدنی ایران، یعنی ساسانیان (644-250 بعد از میلاد) تقویت شد، که باید به طور ناخودآگاه با دولتی ارتباط داشته باشد که یک هزار سال بعد قدرت گرفته باشد، یعنی امپراتوری صفوی. صفویان در واقع نماینده امروزین سنت پادشاهی در خاورمیانه بودند که به ابتدای هزاره دوم بعد از میلاد برمی گشتند. دولتی که آن ها ایجاد کرده و به مدیریت آن می پرداختند ترکیبی از ساختارهای شرق باستان بود که در تمام ابعاد آن به آشوریان، بابلیان، هخامنشیان برمی گشت و عناصر ترکی مغولی آن از ساختار تشکیلات استپی آسیای مرکزی و میانه نشأت می گرفت که بر زمین های حاصلخیز غرب و جنوب آسیا با شروع هزاره دوم تسلط داشتند. اگرچه نتیجه این مداخله تنش بود امّا با این وجود تعامل پویایی بین یکجانشینان با چادرنشینان دامداروشهر های متمدن شکل گرفته شده در اطراف مناطق تولید کننده محصولات کشاورزی و محیطی سیار مبتنی بر جنگ اقتصادی ایجاد شد. بسیاری از این شیوه ها و نهادهای متمرکز در طول زمان تداوم یافت و به دوره صفوی منتقل شد. ایران صفوی ممکن است به صورت واضح و مشخص یک امپراتوری نباشد آن گونه که در خصوص حکومت عثمانی ها و مغولان هند می گویند، چرا که نهادهای سیاسی این حکومت ها از تنوع زیست محیطی، قومی و تمدنی دارای دوام و قوام بیشتری هستند. امّا حکومت صفویان از سنت های مشابه بوجود آمد و در مواجهه با شرایط زیست محیطی نسبتاً سخت و پایه های اقتصادی ضعیف برای مدت زمان قابل توجهی دوام آورد. بر اساس معیارها و الگوهای ایرانیان، فرمانروایی صفوی واقعاً برای دوام و پایداری اش، ایستادگی کرد: صفویان با 221 سال حکومت، در تاریخ ایرانیان از زمان ساسانیان به بعد، حکومتی با بیش ترین طول عمر بودند.
۲۸۴۵.

سکه های دارالضرب طاوس در اَبَرکوه (اَبَرقوه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲ 117-148

کلید واژه ها: ابرکوه ابرقوه دار الضرب طاوس طاوس الحرمین سکه های مغولی و تیموری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۱ تعداد دانلود : ۵۲۴
توجه ایلخانان مغول (حک : 653 736ق) به مسیرهای بازرگانی و احیای ساختار اقتصادی رشد و رونق تجاری را به همراه داشت. در این ساختار جدید اَبَرکوه (اَبَرقوه) در مسیر راه های ارتباطی عراق عجم با فارس، شبانکاره، کرمان، خراسان و خوزستان قرار می گرفت و به همین دلیل، وارد عرصه رقابت های سیاسی و اقتصادی شد. در چنین وضعی دارالضرب این شهر با نام طاوس برآمد. یافته های این پژوهش نشان می دهد ضرب سکه در این دارالضرب از اوایل دوره ایلخانان آغاز شد و تا اوایل دوره صفوی ادامه یافت. سکه های دارالضرب طاوس تک فلزی نبود و سکه های طلا، نقره و مس با عناوین «طاوس»، «مدینه طاوس» و «اَبَرقوه» در آن ضرب می شد. طرح، نوشته ها و مضامین مذهبی پشت و روی سکه ها متناسب با نظام پولی حاکم در هر یک از سلسله ها تغییر می یافت و از همین روست که مضامین شیعی و سنی، خط فارسی، عربی، اویغوری و چینی در این سکه ها دیده می شود.
۲۸۴۶.

توسعه ی آموزشی در ایران: نقش محوری مدارس تبلیغی و کالج البرز

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۵
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۴۵۰
راه های بسیاری جهت تأثیر گذاری غرب بر ایران قرن نوزدهم وجود داشت. حوزه ی نظامی نخستین مجرا بود و در طول قرن نوزدهم و بیستم با اهمیت باقی ماند. تبادلات سیاسی، مسافران و گونه های جدید فعالیت اقتصادی در گسترش آگاهی ایرانیان نسبت به خارج مؤثر بودند. اما شاید نخستین مجرایی که تأثیر غرب بر ایران منتقل شد، آموزش بود. چندین بخش در قلمرو آموزشی در نفوذ اندیشه های غربی و مسیرهای قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ایران مهم بودند و شامل این موارد می شدند: دانشجویان خارج از کشور، مؤسسات الهام بخش غربی که توسط دولت ایران و بعداً توسط اشخاص تأسیس شدند و مدارس تبلیغی. این تحلیل بر روی آخرین مورد این تاثیرات و بالا تر از همه ی این ها، بر روی مشهورترین مدارس تبلیغی یعنی کالج البرز تمرکز می کند. در بررسی شواهد، می توان نتیجه گرفت که آموزش تبلیغی غربی فصل مهمی را در تاریخ ابتدایی دوره ی مدرن در ایران شکل داد.
۲۸۴۷.

تحلیل بحران اقتصادی مصر در سال های 796 تا 806 قمری؛ نمونه ای از روش تاریخ نگاری مقریزی (د.845 ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۷۸) 157 - 182

کلید واژه ها: تقی الدین احمد مقریزی مصر روش شناسی تاریخی بحران اقتصادی نظریه پول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۵۴۷
مطالعات روش شناختی مورخان مسلمان می تواند بخشی از میراث گذشتگان را بازنمایی کند و الگوهایی را برای پژوهش، پیش روی تاریخ پژوهان قرار دهد. مقاله حاضر می کوشد با بررسی تحلیل تقی الدین احمد مقریزی (د.845 ق) درباره بحران های اقتصادی مصر، دریچه ای به سوی شناخت روش شناسی او بگشاید. نتیجه این مقاله نشان می دهد که مقریزی با مبنا قرار دادن یک فرضیه، ارائه نمونه هایی عینی از مشاهدات خود و مقایسه و تطبیق نمونه های تاریخی با نمونه های مشابه این بحران ها در دوره خود توانسته است بین متغیر بحران قحطی مصر و سیاست های پولی دولت، ارتباطی علّی معلولی برقرار کند و نظریه ای درباره ارزش ذاتی پول ارائه نماید. این نظریه، جایگاه مقریزی را بالاتر از دیگر اقتصاددانان عرصه پول قرار می دهد.
۲۸۴۸.

نقش اشراف و انجمن های مشورتی در عزل و نصب پادشاهان اشکانی (از برآمدن اشکانیان تا پایان پادشاهی اردوان دوم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 25-49

کلید واژه ها: اشکانیان خاندان های نژاده اشراف و بزرگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۶۲۲
در دوره اشکانیان، اشراف و بزرگان از ارکان اصلی دستگاه پادشاهی بودند. آنها امتیازهای ویژه ای در دربار داشتند و عضو شورای بزرگان یا انجمن های سلطنتی بودند که گهگاه به گزینش یا خلع پادشاهان می پرداختند. اگرچه در سال های آغاز شاهنشاهی اشکانی، پادشاهان از حمایت و همکاری اشراف و بزرگان برخوردار بودند و قدرت شاهنشاه به مراتب بر قدرت اشراف و بلندپایگان برتری داشت، اما با گسترش قلمرو اشکانیان و با گشوده شدن سرزمین های تازه، اشراف قدرت بیشتری کسب کردند. افزایش قدرت اشراف باعث شد که در دوران گسیختگی دستگاه پادشاهی، ردپای آنها در برخی شاه گزینی ها و یا عزل پادشاهان اشکانی دیده شود. سوال اصلی در پژوهش این است که اشراف و بزرگان اشکانی از آغاز فرمانروایی اشکانیان (247 پ. م.) تا پایان پادشاهی اردوان دوم (10/11- 38 م.) چه نقشی در عزل و نصب پادشاهان داشته اند؟ این جستار نشان می دهد در این برهه از تاریخ اشکانیان، هنگامی که پادشاه نیرومندی بر تخت سلطنت تکیه می زد، گزینش ولیعهد به دست خود او انجام می گرفت اما در دوره ناتوانی و ضعف دستگاه پادشاهی، زمینه برای مداخله اشراف و انجمن های مشورتی در انتخاب یا عزل پادشاه فراهم می آمد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و به دستاویز منابع گوناگون به بررسی و تحلیل نقش بزرگان و اشراف در شاه گزینی پادشاهان اشکانی از آغاز تا مرگ اردوان دوم پرداخته خواهد شد. کلید واژه ها: اشکانیان، خاندان های نژاده، اشراف و بزرگان، عزل و نصب پادشاهان.
۲۸۴۹.

ساخت دولت جاه طلب در تاریخ اندیشه سیاسی- اجتماعی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 105-127

کلید واژه ها: جاه طلبی دولت جاه طلب انحصارگرایی عدالت اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۴۲۴
این مقاله قصد دارد، یک چهارچوب نظری برای مطالعه دولت در تاریخ اندیشه سیاسی- اجتماعی ایران ارائه کند. مسئله اصلی مقاله تبیین عمده ترین شاخص های جاه طلبی دولت در ایران است. به عبارت دیگر، مقاله قصد دارد نظریه «دولت جاه طلب» را به مثابه رهیافتی بدیل برای تبیین مهم ترین رخدادهای تاریخ اندیشه سیاسی- اجتماعی ایران ارائه کند. داده ها از منابع کتابخانه ای جمع آوری و به روش تاریخی «تحلیل جاه » تجزیه و تحلیل شده است. در روش تاریخی تحلیل جاه، شاخص های جاه طلبی در چند مرحله، بر مبنای مقایسه مداوم ویژگی-های مشترک تعیین می شود. یافته ها نشان می دهد جاه طلبی، به عنوان یک الگوی کهن سیاسی، ویژگی مشترک همه دولت های ایرانی بوده است. جاه یک موقعیت سیاسی- اجتماعی ویژه برای اعمال نفوذ و منفعت جویی است که دولت در ایجاد آن نقش اصلی دارد. در یک نظام سیاسی جاه طلب، قوانین الهی و سیاسی جامعه برای رشد و توسعه جاه تفسیر و تنظیم می شود. به واسطه تنظیم قوانین در راستای رشد جاه طلبی، سال به سال از سهم مقدار درآمد مالیاتی دولت کاسته و بر دارایی های اقلیت جاه طلب افزوده می شود. تا جایی که خزانه دولت تهی می شود و تبعیض، رانت و فساد بروز می کند. دولت جاه طلب انحصارگرا و نشان حلقه (دایره)، نماد انحصارگرایی و جاه طلبی محسوب می شود.عمده ترین شاخص های جاه طلبی دولت عبارتند از: اقتصاد توزیعی، عدالت جویی، انحصارگرایی، حمایت از نیروی کار غیرمولد و اتحاد دین و سیاست. برونداد دولت جاه طلب، تبعیض، رشوه، رانت، فساد و انقلاب است.
۲۸۵۰.

تحولات گذار از طب سنتی به پزشکی نوین در مناطق کردنشین (وضعیت پزشکی، بیماری و درمان از 1304- 1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 263-285

کلید واژه ها: طب سنتی مناطق کردنشین پزشکی نوین پهلوی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۳۲۹
در این پژوهش به روند اقدامات و تحولات بهداشتی و درمانی مناطق کردنشین در دوره پهلوی اول پرداخته شده است. با وجودی که تجربه گ ذار از ط ب س نتی و مواجه ه ب ا مفه ومی متجدد از پزشکی و بهداشت در دوره قاجار رقم خورد، نمودهای عینی این تحول در مناطق کردنشین با تأخیری دو سه دهه ای همراه بود. در دوره جنگ جهانی اول و ورود نیروهای متخاصم به صفحات غربی ایران، نخستین مراکز مدرن پزشکی دائر شدند و در دهه دوم سلطنت رضاشاه، با تأسیس بیمارستان ها و روش های مدرن، مبارزه با بیماری ها ادامه یافت. با توجه به تحولات و دگرگونی های اساسی بهداشت و درمان در دوره مورد مطالعه، این پژوهش بر آن است با تکیه بر اسناد و مدارک منتشر نشده آرشیوی، روزنامه ها و با روش توصیفی – تحلیلی روند تحولات و اقدامات بهداشتی و درمانی مناطق کردنشین را در دوره مورد نظر بررسی نماید. نتایج پژوهش بیانگر دائر شدن تدریجی مراکز درمانی، داروخانه ها و کاربست روش های مدرن برای بیماری های مسری است. با این وجود در دوره مورد مطالعه، طبیبان و داروفروشان سنتی هم به حیات خویش ادامه داده و در شهرهای کوچک و نواحی روستایی، آنها با چالشی جدی مواجه نشدند.
۲۸۵۱.

زمینه اجتماعی سقوط بغداد و انقراض خلافت عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلید واژه ها: بنی عباس نارضایتی اجتماعی سقوط بغداد حمله مغولان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۹۳۰
سلسله های سیاسی در گذر زمان و در پی تحولات سیاسی-اجتماعی دچار ضعف و رخوت شده و در نهایت در معرض سقوط و انقراض قرار می گیرند. جنبه های دینی و مذهبی نیز نقش تعیین کننده ای در این بین دارد. خلافت عباسی به عنوان یکی از سلسله های سیاسی-دینی پس از پنج قرن و اندی فرمانروایی بر قلمرو وسیعی از جهان اسلام، سرانجام به دست مغولان فروپاشید و بغداد، مرکز خلافت اسلامی پس از کشت و کشتار عظیم توده های مسلمان به دست سپاهیان تحت فرماندهی هولاکو سقوط کرد و دولت یکپارچه اسلامی از هم پاشید و تمدن اسلامی به شدت آسیب دید. بررسی علل و چگونگی سقوط بغداد از زوایای مختلف قابل بررسی است. یکی از این زوایا عوامل تسریع کننده سقوط بغداد است که کمتر به عنوان موضوعی مستقل به آنها پرداخته شده است. از اینرو این مقاله با استناد به منابع، بدرصدد پاسخگویی به این پرسش است که بستر اجتماعی چه تاثیری در تسریع سقوط بغداد داشت؟ داده ها موید آن است که جنگ های فرقه ای، اختلافات درون نهادهای دیوانی، حاکم شدن ناامیدی در جامعه و نبود اتحاد و یکدستی در جامعه آن روز زمینه اجتماعی مناسبی شد تا تهاجم مغولان به پایتخت خلافت عباسی تسهیل شود و اگیزه ای برای دفع این تهاجم در جامعه آن نباشد.
۲۸۵۲.

شیوه های انتقال قدرت در اوسنه های عامیانه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 149 - 175

کلید واژه ها: انتقال قدرت مرغ سعادت تاریخ افسانه عامیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۴۲۰
اوسنه های عامیانه ایرانی دربردارنده مجموعه ای عظیم از واقعیت های فرهنگی و تاریخی جامعه ایرانی است. دقت در افسانه ها می تواند به روشن شدن زوایای تاریک تاریخ اجتماعی و فرهنگی کشور کمک شایانی کند. چگونگی به «قدرت رسیدن شاهان» و «انتقال قدرت» از شاهی به شاهی دیگر، بخش عظیمی از تاریخ مدون ایران را به خود اختصاص داده است. در این مقاله در پی بررسی شیوه های «انتقال قدرت» در افسانه ها و مقایسه رخدادهای توصیف شده در آنها با وقایع تاریخی هستیم. در اوسنه ها روایت شده که «انتقال قدرت» علاوه بر رسیدن تاج و تخت شاهی از پدر به پسر یا دختر یا داماد؛ می تواند نتیجه جنگ و کودتا نیز باشد. مشابهت های بسیاری بین افسانه ها و تاریخ از نظر نوع و فراوانی رخدادها وجود دارد. پرواز دادن «مرغ سلطنت» و نشستن آن بر سر فردی که باید «به شاهی بر او آفرین» خواند، از جمله روش های رسیدن به شاهی در داستان ها است. تاثیر باورهای «زروانی» اعتقاد به «قسمت» و «تقدیر غیرقابل تغییر» در انتقال قدرت، نمودی شایان توجه در اوسنه ها دارد. هنگامی که مردمی انتقال قدرت را از گروهی به گروهی دیگر نتیجه «قسمت» بدانند، بدیهی است که انتقال تاج و تخت شاهی از پدری تاجدار به یکی از پسرانش و یا از شاهی به یکی از خویشاوندان نزدیکش را بسیار ساده تر خواهند پذیرفت.
۲۸۵۳.

میشل فوکو در اندیشه معاصر عرب؛ با تأکید بر محمد ارکون، ادوارد سعید، فتحی التریکی، مطاع صفدی و هاشم صالح

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷

کلید واژه ها: میشل فوکو اندیشه معاصر عرب محمد ارکون ادوارد سعید فتحی التریکی مطاع صفدی هاشم صالح عقل اسلامی عقل عربی فلسفه شریده میراث و مدرنیته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۴۷۷
فرآیند تاثیرگذاری میشل فوکو در بسیاری از عرصه های که در آن به تحقیق و اکتشاف پرداخته، دارای وجوه متفاوت و چندگانه است و با مفاهیم مختلف کاربردی و ابداعی، او را در زمینه میراث، حال، دانش، قدرت، عقل و نقد شناخته شده است. در گفتمان ارکون و پروژه نقد عقل اسلامی وی مفاهیمی همانند: گفتار، قدرت، عقل، مفهوم اندیشه پذیر، اندیشه ناپذیر و اندیشه نانشده را می یابیم و یا در اندیشه ادوارد سعید دو مسئله روشنفکری و قدرت وجود دارد. هنگامی که فتحی التریکی مفهوم کاملی از فلسفه را به عنوان تشخیص واقعیت در چارچوب فلسفه شریده بنیانگذاری کرد؛ مسئله دیگری و نقد مدرنیته غربی در اندیشه مطاع صفدی و گفتار و اپیستمه در چارچوب پروژه نقد عقل عربی و در گفتمان جابری، بیانگر حضور پر رنگ و نیرومند میشل فوکو در مطالعات معاصر عربی است.
۲۸۵۴.

بازخوانی زیست نامه سید ابوطالب قاینی: قتل یا وفات؟(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 173 - 202

کلید واژه ها: سید ابوطالب قاینی خراسان عالمان شیعه زندگی نامه ها تاریخ شیعیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۳۷۶
با وجود پژوهش های سودمندی که درباره دانشمندان و اندیشمندان شیعی قرن سیزدهم هجری انجام گردیده است، پرسش های بسیاری درباره زندگی و اندیشه آنان وجود دارند که نیازمند بررسی های بیشتر و واکاوی های ژرف تر هستند. یکی از شخصیت های این دوره تاریخی که زندگی نامه او خالی از ابهام نیست، سید ابوطالب قاینی (1293 ق) است. او یکی از علمای برجسته خراسان و یکی از نخستین اندیشه ورزان شیعی بود که رساله ای مستقل در زمینه ولایت نوشت. مقاله حاضر در پی آن است که از راه بازنگری و بازخوانی منابع تاریخی در دست رس، ابهامات موجود در شرح حال سید ابوطالب قاینی را به ویژه در زمینه سال شمار زندگی و چگونگی و چرایی وفات او بررسی کند. یکی از مهم ترین یافته های این پژوهش این است که دیدگاه های قائل به قتل قاینی، مستند نیستند و بر اساس شواهد معتبر به نظر می رسد او در مسیر حج در کراچی به مرگ طبیعی در گذشته است.
۲۸۵۵.

دولت صفوی و برگزاری نماز جمعه از دیدگاه ملا خلیل قزوینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 19-32

کلید واژه ها: صفویه شیعه ملا خلیل مشروعیت حکومت نماز جمعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۷ تعداد دانلود : ۴۵۹
حاکمیت صفویان در ایران زمینه مناسبی را برای فعالیت گسترده سیاسی و اجتماعی علمای شیعه ایجاد کرده و آن ها نه تنها روابط حسنه ای با صفویان برقرار کردند بلکه بالاترین مناصب مذهبی حکومت را نیز عهده دار شدند. این همکاری حاصل تغییر دیدگاه های فقهی سیاسی علما بود که پیش از آن در طول تاریخ فقه شیعه بی سابقه می نمود. ملا خلیل قزوینی از علمای برجسته زمان شاه عباس دوم صفوی است که در طیف علمای اخباری می باشد. نگرش فقهی سیاسی او به نوعی متفاوت از علمای هم مسلک معاصر خویش می باشد زیرا او ضمن تحسین و تمجید شاه عباس دوم به عنوان پادشاه شیعه مذهب، درعین حال با یکی از مراسم مذهبی که نشانه مشروعیت حکومت است یعنی نماز جمعه مخالفت و در رساله نماز جمعه خویش دلایل فقهی و عقلی را برای این مخالفت توضیح می دهد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع تاریخی و با استناد به آثار مکتوب ایشان به بررسی دیدگاه های او نسبت به دولت صفوی؛ شاه عباس دوم و برگزاری نماز جمعه پرداخته است .
۲۸۵۶.

صدور انقلاب اسلامی از منظر امام خمینی در ابعاد تبلیغ و عدالت، از نظریه تا تداوم و تحول

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال سوم بهار - زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ تا ۴ (پیاپی ۵ و ۶) 111 - 129

کلید واژه ها: صدور انقلاب امام خمینی اندیشه سیاسی تبلیغ عدالت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۶۴
بی تردید پیروزی انقلاب اسلامی ایران رویکرد معادلات سیاسی کشورهای خارجی در مواجهه با ایران را دگرگون کرد. تشکیل جمهوری اسلامی در ایران و بازسازی سیاست خارجی ایران بر مبنای اندیشه رهبری انقلاب اسلامی مبنی بر صدور انقلاب اسلامی باعث شد تا رویکردهای نوینی در نوع ارتباطات خارجی و مراودات سیاسی در ایران اندیشیده شود. اندیشه صدور انقلاب و مطرح شدن آن از سوی امام خمینی به عنوان اولویت سیاست خارجی ایران در سال های اولیه انقلاب اسلامی مبنای تعامل جمهوری اسلامی با سایر کشورهای جهان و مورد توجه اهل سیاست قرار گرفت. در این پژوهش مفهوم صدور انقلاب به عنوان یکی از مفاهیم پرکاربرد در ادبیات سیاسی سال های اولیه جمهوری اسلامی ایران، در گستره قلمرو معنایی اندیشه سیاسی امام در دو بُعد اصلی تبلیغ و عدالت بازشناسی شده است. ذکر این نکته ضروری است که واکاوی دو بُعد عدالت و تبلیغ در صدور انقلاب به منزله نادیده گرفتن سایر ابعاد اندیشه سیاسی امام نیست؛ چراکه ابعاد مختلف اندیشه سیاسی امام در برخی موارد با یکدیگر همپوشانی دارند.
۲۸۵۷.

کاربست مذهب در سیاست داخلی مرابطین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 67-85

کلید واژه ها: بربرها اسلام در آفریقا صنهاجه مذهب مالکی مرابطین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۳۰۶
رقابت های قبیله ای، انتخاب رهبر مذهبی و تعصب به مذهب مالکی، آغازگر حرکت مرابطین در قرن پنجم هجری در مغرب اقصی بود. مرابطین پس از دستیابی به حکومت، به منظور بقاء و توفیق بر مخالفان داخلی، نیازمند اتخاذ سیاست های داخلی متناسب با موقعیت خود بودند. آنها توانستند از ظرفیت فقهای مالکی به صورت فراگیر در ساختار حکومتی، از جمله نهاد قضاوت بهره ببرند. این مقاله با در نظر گرفتن التزام مرابطین به مذهب مالکی در اداره کشور و بکارگیری آن، در پی بررسی این مسأله است که آنها در سیاست های داخلی، از جمله امور اداری، اقتصادی، نظامی و فرهنگی چگونه از مذهب بهره بردند؟ یافته های پژوهشی، نمایانگر تعصب مذهبی مرابطین در سیاست های داخلی و عدول از مواضع مذهبی است. مرابطین با تعظیم در مقابل خلافت عباسی و کسب مشروعیت و نیز اخذ مجوز دینی از فقهاء، مخالفان را به اتهام ارتداد از میان برداشتند.
۲۸۵۸.

تحلیل انتقادی نامواژه ی بهرام گور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ ۹۱-۱۱۲

کلید واژه ها: بهرام گور ساسانیان گورشاه شهر گور گورخر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۳۷۴
.بهرام پنجم ساسانی از جنبه های متعددی در آثار منظوم و منثور ایرانی مورد توجه مورخان، ادیبان و محققان قرار گرفته است. یکی از مسائل قابل توجه درباره ی بهرام پنجم لقب اوست، چنان که اغلب منابع از وی با عنوان بهرام گور یاد کرده اند. با وجود این که روایت های تاریخی و ادبی لقبِ گور برای بهرام را به گورخر یا به گور به معنی قبر نسبت داده اند، این مسئله جای تأمل و بررسی دارد. فراوانی داستان ها و افسانه ها درباره ی بهرام پنجم باعث چنین برداشت هایی از لقب وی شده و حتی پیرامون آن داستان سرایی ها و افسانه سازی های جدیدی نیز صورت گرفته است. با نگاهی به القاب دیگر شاهان ساسانی درمی یابیم که این القاب اغلب با نام شهرها و ایالت های خاص پیوند خورده است. از این رو جا دارد نام واژه ی بهرام گور نیز در نسبت با پیوند آن با شهرِ گور مورد بحث قرار گیرد. هدف از تحقیق حاضر تبیین علت ملقب شدن بهرام پنجم به بهرام گور است. در پژوهش های انجام گرفته تاکنون این مسئله مورد کنجکاوی قرار گرفته، اما به صورت انتقادی تحلیل و بررسی نشده و پاسخ قانع کننده ای به آن داده نشده است. نوشته ی حاضر به شیوه ی تاریخی و با توصیف و تحلیل انتقادی روایت ها و داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است.
۲۸۵۹.

یهودیان ایران 1795 – 1940 م

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 23-50
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
در 31 اکتبر 1925 میلادی، احمدشاه آخرین بازمانده خاندان قاجاریه، از سلطنت خلع شد. با این رویداد، دوران یک سلسله ای که از سال ۱۷۹۶ میلادی بر امپراتوری بزرگ شیر و خورشید حاکم بود، به پایان رسید. طی این ۱۲۵ سال، یهودیان همانند زمان نخستین امپراتوری ایرانی در زمان کوروش کبیر که به خاک ایران آمده بودند، زندگی می کردند. آن ها تقریباً در همه جای ایران، در شهرهای بزرگ مانند اصفهان، شیراز، همدان، کرمانشاه، سنه (سنندج)، تهران و همچنین شهرهای کوچک و روستا ها پراکنده شده بودند. تعداد آن ها با توجه به برآورد اولیه در قرن ۱۹، حدود ۳۰ هزار نفر بود رقمی که در طول قرن نوزدهم در حدود ۵۰ هزار نفر افزایش یافت.
۲۸۶۰.

مضامین مشترک اشعار رودکی و حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 121-147

کلید واژه ها: رودکی حافظ ادبیات مقابله ای مضامین مشترک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۲ تعداد دانلود : ۴۴۰
ادبیات مقابله ای، (Contrastive.literature)، یکی از شاخه های ارزشمند سنجش و مقایسه آثار مهم و شاخص یک زبان می باشد که می تواند خاستگاه و سرچشمه بسیاری از انواع ادبی و مضامین میراث مکتوب شعر و یا آثار منثور یک زبان را، نشان دهد و اثر گذاری ها و اثر پذیری هایا همگون اندیشی ها وروند تکوین بسیاری از انواع شعر را به لحاظ قالب و محتوا،آشکار سازد. قصهدراز دامن-حافظ پژوهی و بررسی اشتراک مضامین حافظ و شاعران همروزگار و پیش از شاعر، امروزی نیست و سال هاست در این زمینه گفته ونوشته اند. در این پژوهش، مشرب مشترک و هماننداندیشی های رودکی و حافظ، بررسی و تحلیل شده است.به نظر می آید حافظ به مقدار بیشتری از شعر و غزل رودکیو یا میراث ادبی روزگار سامانی در قیاس با روزگار ما، دسترسی داشته است. بهار، باده ستایی، طنز، زهد ستیزی، خودستایی، شادی و مدح، از مضامین همگون در اشعار به جای مانده رودکی و غزل های حافظ، است. حافظ، به فرم و معنای اشعار رودکی و سروده های ناب روزگار سامانی، نظر داشته و از مفردات و ترکیبات شاعرانه رودکی، سود برده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان