درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۵۸۱ تا ۲٬۶۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۵۸۱.

زنان غیرزرتشتی در دربار ساسانی و تاثیرآنها بر سیاستهای مرتبط با اقلیت های دینی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: ساسانیان زنان درباری غیرزرتشتی اقلیت های مذهبی سیاست های دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۳۹۳
با قدرت گرفتن ساسانیان، این حکومت طی روندی تدریجی کوشید حکومت مرکزی را تحت لوای یکپارچگی دین و دولت گرد آورد و بدین ترتیب دین زرتشتی با وجود آیین نوظهوری چون آیین مانی، در این حکومت برتری یافت. رفتار با اقلیتهای مذهبی درحکومت ساسانی، اگر چه دردوران پادشاهانی چون شاپور اول با تسامح همراه بود، اما آزار وسختگیری هایی که تحریکات موبدان نیز در آن بی تاثیر نبود در دوره هایی از این سلسله گزارش شده است. از طرف دیگر شاهان ساسانی بنا برگواه منابع مکتوب تاریخی، علی رغم تاکید برکیش زرتشتی، زنانی یهودی و مسیحی در حرمسرای خود داشته اند. فرض این پژوهش بر این است که اغلب این زنان در قدرت نیز دخیل بوده اند. سوال اصلی این است که زنان غیر زرتشتی دربار ساسانی چه کسانی بودند و آیا نقشی در سیاستهای حکومت درقبال اقلیتهای دینی زمان خود داشته اند؟ برای انجام این پژوهش از روش توصیفی _تحلیلی بهره گرفته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد وجود ملکه های قدرتمند غیر زرتشتی یا حامی ادیان غیر از دین زرتشت بر راس قدرت، باعث ایجاد بهبود در اوضاع اقلیتهای دینی در جامعه ساسانی شده است. به نظر می رسد این ملکه ها با اعمال نفوذ بر پادشاه و ارکان قدرت در بهبود شرایط همکیشان خود و یا پیروان ادیانی که خود حامی آن بودند، نقش داشته اند.
۲۵۸۲.

بررسی تحولات خوجه اسماعیلی و خوجه اثنی عشری با تکیه بر خوجه های هند

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 69-91

کلید واژه ها: خوجه ها اسماعیلیه اثنی عشری هند آقاخان بلال مسلم میشن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۲۳۱
در دورانی که خوجه در شرق ایران و در فرقه اسماعیلیه زندگی می کردند طبق تمامی شریعت اسماعیلیان به سر می بردند. اما آنچه که در زندگی دینی آنان تأثیر گذارد، تحولات سیاسی بود که با درگیری و نزاع نیز همراه بود و سبب شد تا گروهی از آنان به هند مهاجرت کنند و در نتیجه به فرقه اثنی عشری گرایش یابند البته این تحول در تاریخ معاصر شکل گرفت و آنچه که در تاریخ خوجه ها دیده می شود حضور آنان در بین فرقه اسماعیلیه است. با توجه به پیشینه ذکر شده در مقدمه ما در این پژوهش به دنبال این امر هستیم که تحولات خوجه ها از دوران پس از تشکیل اسماعیلیه تا تحولات آنان در دوران معاصر به چه شکل بوده است؟ برای پاسخ به این سؤال می توان فرضیه مهاجرت ها و نزاع هایی که در بین فرقه اسماعیلیه و اثنی عشری صورت گرفته است اشاره کرد. هر آنچه که در بین خوجه رخداده است به نظر بسیار دقیق و قابل درک است، زیرا آنان پس دورانی که خود را به فرقه اثنی عشری نزدیک کردند کم کم به سمت مکتب و فدراسیون هایی رفتند تا بتوانند تحکیم خود را ابراز کنند. حتی از گرایش به سوی رجال مهم نظیر بلال مسلم میشن و سازمان او سخن گفت که در جهت رشد آنان بسیار مؤثر بود.
۲۵۸۳.

اهداف و پیامدهای تغییر ساختار بودجه در نخستین دوره مجلس شورای ملی(1285 -1287)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 51-72

کلید واژه ها: بودجه مجلس اول شورای ملی مشروطه قاجار مالیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
یکی از اهداف مهم انقلاب مشروطه، تغییر و بهبود نظام مالی حکومت قاجار بود. با انقلاب مشروطه، مجلس شورای ملی به عنوان نهادی نو ظهور در تشکیلات اداری ایران، در راس تحولات مالی حکومت قرار گرفت. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش است که اهداف و چالش های مجلس اول شورای ملی در تغییر و تحول نظام بودجه نویسی چه بود و چه نتایج و پیامدهایی داشت. بودجه متمرکز و متوازن هدف اصلی مجلس بود و در راستای آن؛ افزایش درآمد، کاهش مخارج دربار و دولت در دستور کار قرار گرفت. بنابراین مجلس، جهت افزایش درآمد؛ «تیول داری» و «تسعیر جنس» را لغو کرد و مالیات «تفاوت عمل» را جزو مالیات اصلی قرار داد اما چون زمینه ی ساختاری آن آماده نبود نتایج مثبتی به دنبال نداشت. همچنین تاسیس بانک ملی با هدف جلوگیری از استقراض خارجی و جبران کسری بودجه مطرح شد اما چون دولت در تشکیل آن ناکام بود بار دیگر زمینه وام خارجی در دولت های بعدی را به وجود آمد. هر چند مجموعه این برنامه ها با هدف تعادل بودجه رخ داد اما نتوانست روند کاهشی درآمد که از اواخر دوره ی ناصری آغاز و در دوره مظفری همچنان ادامه پیدا کرده بود را متوقف کند، بلکه با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرد و کسری بودجه بیشتری را پدید آورد. به این ترتیب اهداف و برنامه مجلس اول به علت عدم آشنایی دولت و مجلس با روش های قدیم و نوین مالی، وجود کابینه های متزلزل و نارضایتی مردم با تحول مثبتی روبرو نشد. روش تهیه و گردآوری تحقیق، اسنادی و کتابخانه ای است و نوع تحقیق تبیینی - تحلیلی است.
۲۵۸۴.

سناریوهای جایگاه آینده یمن در معادلات منطقه غرب آسیا با تاکید بر عدم قطعیت های بحرانی

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 76-102

کلید واژه ها: غرب آسیا یمن ایران عربستان سناریونویسی عدم قطعیت بحرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۱۲
تهاجم ائتلاف عربی-غربی با محوریت عربستان سعودی صحنه ی یمن را به یکی از پیچیده ترین بحران های منطقه ی غرب آسیا تبدیل کرده است. فرجام نهایی بحران یمن علاوه بر اینکه در ترسیم نظم امنیتی در آینده ی  منطقه غرب آسیا تاثیر به سزایی می گذارد، جایگاه این کشور را  در معادلات آینده ی منطقه مشخص خواهد ساخت. مشخصه اصلی این بحران تعدد کنشگران دخیل و تعارض مطالبات ذی نفعان است. با توجه به جایگاه استراتژیک و راهبردی یمن در سیاست منطقه و جهان و در اختیار داشتن تنگه باب المندب، هر کدام از بازیگران در تلاش هستند تا جهت تحولات یمن را به سمت و سوی سناریوهای مطلوب خود سوق دهند. در واقع هر کدام از بازیگران تأثیرگذار در یمن بر اساس منافع و ارزش های خود، وضعیتی را مطلوب قلمداد کرده که همان می تواند برای کنشگر مقابل یک سناریوی نامطلوب و تهدیدکننده خوانش شود. پژوهش پیش روی درصدد پاسخ به این سوالات است که عدم قطعیت های اصلی بحران یمن کدامند؟ و  با توجه به عدم قطعیت های بحران یمن، چه سناریوهایی را می توان برای جایگاه این کشور در آینده ی معادلات منطقه ی غرب آسیا متصور بود؟ جهت پاسخگویی به این پرسش، از روش سناریو نویسی و رویکرد عدم قطعیت های بحرانی بهره گرفته شده است. پس از شناسایی عدم قطعیت ها بر اساس نظرات خبرگان، از برهم کنش آن ها، چهار سناریوی انزوای یمن در معادلات منطقه ای، اتحاد با جبهه شرقی-اسلامی (ارتقای جایگاه یمن در معادلات منطقه ای)، اتحاد با جبهه سلفی-غربی (یمن ضعیف شده و تحت قیمومیت) و یمن قدرتمند (مستقل از مداخله کنشگران منطقه ای و فرا منطقه ای) ارائه شده است. 
۲۵۸۵.

فره ایزدی: اسطوره ای در خدمت سلطه (بر پایه اندیشه سلطه کاریزماتیک ماکس وبر)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 103 - 122

کلید واژه ها: فره ایزدی سلطه حاکم کاریزماتیک مشروعیت ماکس وبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۴۰
اسطوره روایتی رازآلود و مقدس است که نوع جهان بینی و هستی شناسی یک قوم را در مرحله ای خاص از تطورات اجتماعی آن مشخص می سازد. در واقع اساطیر در خدمت تولید معنا هستند و نمود فرهنگ و باورهای یک ملت اند. در ادبیات ایرانی نیروی فره حد واسط میان گیتی و مینو یعنی ماده و خداوند است که روان رشد یافته بشر را به قدرت لایزال الهی متصل می کند. اسطوره فره که در متون اوستایی و شاهنامه بدان اشاره شده، مضامین و درون مایه های سیاسی و مذهبی دارد که در تار و پود حیات سیاسی و اجتماعی ایران نقش آفرینی کرده اند. مطالعات وقایع اجتماعی ایران و رابطه حاکمیت با مردم در طی دوران ها بیانگر نوعی سلطه گری است که ماکس وبر از آن به عنوان سلطه کاریزماتیک یاد می کند. در این نوشتار سعی شده است با مطالعه چرایی وجود فلسفه فره ایزدی و تطبیق آن با اندیشه سلطه کاریزماتیک ماکس وبر به نحوه استفاده از فره ایزدی در دوره های مختلف تاریخی پرداخته شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که فره ایزدی، ابزاری اعتقادی برای ایجاد مشروعیت و ایجاد سلطه در جامعه بوده است.
۲۵۸۶.

تحلیل تاریخی سه ﺳﮑه عرب ساسانی بیشاپور (سده نخست قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 95 - 108

کلید واژه ها: عرب ساسانی دارا ابای آزادبیشاپور آبادبیشاپور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۳ تعداد دانلود : ۳۹۴
اعراب مسلمان پس از فتح ایران، سکه هایی به سبک سکه های ساسانی با حاشیه ای به خط کوفی، ضرب کردند که به سکه های عرب ساسانی معروف شد. بیشتر سکه های عرب ساسانی نقره اند؛ اما در کنار آنها شمار فراوانی ﺳﮑه مسی نیز به دست آمده است. روی تعداد کمی از این سکه ها نام ضراب خانه، سال ضرب و نام حاکم حک شده است. تنوع بسیار در نقش، از ویژگی های بارز این سکه هاست. یکی از مشکلات موجود در این سکه ها، وجود آن دسته از اسامی خاصی است که در متون تاریخی به آنها اشاره ای نشده است؛ از این رو برای پژوهشگر، قرائت این نام ها و تشخیص هویتی آنها کاری بس دشوار است. در مجموعه سکه های موزه بوعلی همدان با دو نوع ﺳﮑه مسی عرب ساسانی مواجه می شویم که با سایر سکه های این مجموعه تفاوت هایی دارند؛ در حالی که پشت هر دو سکه به طور کامل با هم یکسان است، روی سکه ها از لحاظ نقش و کتیبه متفاوت است. گیزلن (Gyselen) در اثر شناخته شده خود با نام سکه های مسی عرب ساسانی به سه نوع از این سکه ها اشاره کرده است که پشت هر سه سکه عبارت آباد/آزاد بیشاپور با تصویر موجودی ترکیبی، گاو نر کوهان دار با سر انسان ریش دار، حک شده است؛ اما نوشته و نقش روی سکه ها متفاوت است. با توجه به اینکه این سکه ها از زاویه دید خاص نویسندگان تا کنون بررسی نشده است، در این پژوهش نویسندگان تلاش می کنند با روش تاریخی توصیفی و براساس مطالعات کتابخانه ای، به پرسش های زیر پاسخ بدهند: آیا واژه سمت راست روی سکه ها نام حاکم منطقه است؟ آیا عبارت پشت سکه ها مفهوم خاصی دارد یا فقط نشان دهنده نام ضراب خانه است؟ آیا با در نظر گرفتن گاه شماری سکه های ضرب بیشاپور، می توان حدود زمانی برای آنها در نظر گرفت؟
۲۵۸۷.

مطاﻟﻌه آداب ورسوم ایرانی در سفرنامه های جیمز موریه و به سوی اصفهان اثر پیر لوتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 19 - 34

کلید واژه ها: آداب ورسوم ایرانی موریه لوتی همسان انگاری تضاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۴ تعداد دانلود : ۴۲۸
مطاﻟﻌه آداب ورسوم ایرانی همواره در کانون توجه سیاحان و شرق شناسان بوده است. بررسی تصویر ترسیم شده از ایرانی ها در عصرهای مختلف در یک سفرنامه، در قالب بازنمایی بیگانه یا «دیگری»، باعث شده است نوعی جدید از مطالعه های بین رشته ای در حوزه تاریخ و ادبیات شکل بگیرد. در رویکرد تصویرشناسی که در ﺣیﻄه مطالعه های بین رشته ای است، ممکن است از مشاهده مفاهیمی همچون دوگانگی خود/دیگری برای شناخت قضاوت دیگری درباره خود استفاده شود؛ قضاوتی که با تمام پیش داوری ها، دیگرسازی ها یا تحریف هایی شکل می گیرد که ممکن است نویسنده سفرنامه انجام داده باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تبیین تصویری است که جیمز موریه (James Morier)، سفرنامه نویس انگلیسی و پیر لوتی (Pierre Loti)، سفرنامه نویس فرانسوی، از آداب ورسوم و فرهنگ ایرانی ها در دوران قاجار ترسیم کرده اند. این مقاله بر رویکرد تصویرشناسی با مطالعه های بین رشته ای تاریخ و ادبیات پایه گذاری شده است و به روش توصیفی تحلیلی است. در این راستا، ابتدا تصویر ارائه شده این دو سفرنامه نویس از فرهنگ ایرانی ها در سطح کلی و به صورت نگاه مثبت و نگاه منفی مطرح شده است؛ بنابراین در این پژوهش، هدف نخست مطاﻟﻌه تصویرهای ارائه شده با نگاه مثبت در قالب همسان انگاری و تحسین گری «من» غربی به فرهنگ «دیگری» شرقی (ایرانی) است. هدف دوم نیز بررسی چگونگی این ترسیم گری با نگاه منفی براساس الگوی رایج شرق شناسی است که بر همان تضاد و تقابل میان دو هویت «من» و «دیگری» یا «غرب» و «شرق» بنا شده است. در پایان با بررسی نتایج حاصل از این نوع نگاه در قالب کلیشه پردازی و تعمیم سازی و نیز بزرگ نمایی تقابل ها و تضادها، مشخص خواهد شد تا چه اندازه این سفرنامه ها در تغییر نگرش غربی ها به مردم ایران زمین موثر بوده اند. در واقع، این سفرنامه نویسان ایرانی را متفاوت تر از آنچه معرفی کرده اند که در قرون پیش وجود داشت.
۲۵۸۸.

بررسی نقش سیاسی و نظامی پهلوانان درحکومت آل مظفر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 21 - 40

کلید واژه ها: پهلوانان آلمظفر قرن هشتم قمری امنیت حکام ولایت ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۳۹۷
در اوضاع آﺷﻔﺘه سیاسی اجتماعی پس از ﺣﻤﻠه مغول و به ویژه پس از زوال ایلخانان (651تا736ق/ 1256تا1335م)، فضا برای ایفای نقش و کنشگری پهلوانان در عرصه های مختلف، در برخی مناطق ایران و قلمرو حکومت های محلی فراهم شد. در دوره آل مظفر، همچون دوران ایلخانان مغول، پهلوانان نقش های گوناگونی ایفا کردند. پژوهش حاضر نقش سیاسی و نظامی پهلوانان را در حکومت آل مظفر (713تا795ق/1314تا1393م) واکاوی می کند. حکومتی که با سنت های پهلوانی پیوند نزدیک و نگاه مهربانانه داشتند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، درصدد بررسی چگونگی ایفای نقش پهلوانان در زمینه های سیاسی و نظامی حکومت آل مظفر است. برخی از پهلوانان، فرماندهان نظامی قدرتمندی بودند که در رویدادهای داخلی و خارجی حکومت آل مظفر ایفای نقش می کردند. بعضی از این پهلوانان که مدتی در جایگاه فرمانده نظامی بودند، به حکومت شهرها رسیدند و گاه به چنان اقتداری دست یافتند که مدعی حکومت شدند و رویاروی آل مظفر قرار گرفتند. این قبیل نافرمانی ها از یک سو ضعف تشکیلاتی مظفریان را نمایان می کند و از سوی دیگر، نشان می دهد این پهلوانان با تأثیرگرفتن از فضای حاکم بر جامعه در قرن هشتم قمری/چهاردهم میلادی به رفتارهایی همچون تمرد علیه حاکمان، ریاکاری، خیانت و فریب کاری روی آوردند. عده ای از پهلوانان نیز، در کنار دیگر گروه های مهم اجتماعی، برای تأمین امنیت سیاسی و اقتصادی حکومت آل مظفر تلاش کردند.
۲۵۸۹.

نقش خاندان بوشهری در تحولات دو سده گذشته بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ ۱۲۸-۱۰۹

کلید واژه ها: بحرین بوشهر خاندان بوشهری مهاجران بوشهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۳۰۹
بحرین به دلیل قرابت های جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی با کرانه های شمالی خلیج فارس، به ویژه بندر بوشهر، از گذشته مقصد بسیاری از مهاجران ایرانی از جمله مهاجران بوشهری بوده است. این مهاجران به دلیل جمعیت قابل توجه، همواره از گروه های تأثیرگذار اجتماعی در بحرین محسوب می شدند. نمونه بارز این مهاجران، خاندان بوشهری است. این خاندان از هنگام مهاجرت در سال 1860م تاکنون، نقش پررنگی در عرصه های گوناگون جامعه بحرین داشته و از خاندان های پرنفوذ این کشور به شمار می رود. این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به منابع کتابخانه ای و اینترنتی و پژوهش های میدانی، به بررسی دلایل گوناگون مهاجرت مردم منطقه بوشهر به بحرین و نقش این مهاجران در تحولات جامعه بحرین، با تکیه بر نقش و جایگاه «خاندان بوشهری» در آن کشور در طول دو سده اخیر (به ویژه پیش از استقلال این کشور) بپردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است در سده های 19 و 20م عواملی چون قرابت جغرافیایی بوشهر با بحرین، موقعیت مناسب اقتصادی بحرین در خلیج فارس، مشابهت های فرهنگی و مذهبی این دو سرزمین، موجب مهاجرت بسیاری از مردم بوشهر به بحرین شده است. جمعیت قابل توجه و تواتمندی اقتصادی این مهاجران، سبب شده است که این مهاجران از گروه های بانفوذ و اثرگذار در عرصه های مختلف جامعه بحرین باشند.
۲۵۹۰.

قَلیان و قلیان کَشی و نقش آن در تمایزات اجتماعی ایران در عصر ناصرالدین شاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۷ (پیاپی ۱۳۷) 61 - 85

کلید واژه ها: قلیان کَشی قلیان چی اشراف اقشار پایین تمایز اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۴۳
قلیان کَشی یکی از عادات و تفریحات ایرانیان در روزگار قاجار بود که چون همه اقشار اجتماعی به آن روی آورده بودند، تمایزات بسیاری را در خود نهفته داشت. بنابراین پژوهشگر با روش مقایسه ای مبتنی بر داده های کتابخانه ای و به ویژه سفرنامه ها و براساس مفهوم «تمایز اجتماعی» ابداعیِ پیر بوردیو، در پی یافتن پاسخی برای این سؤال است که «قلیان به عنوان یک کالای مصرفی و قلیان کَشی به عنوان بخشی از سبک زندگی ایرانیان» چه نقشی در حفظ و بازتاب تمایزات میان اقشار اجتماعی در عصر ناصرالدین شاه قاجار داشته است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که قلیان در عصر قاجار یک کالای مصرفی و قلیان کَشی نیز برای گذراندن اوقات فراغت همه اقشار جامعه رواج داشته، اما قشرهای بالای جامعه، هم با استفاده از قلیان های تزئینی و گران بها -مبتنی بر سلیقه زیباشناختی خود- تشخّص و تمایز خود را نسبت به دیگر اقشار نشان می دادند و هم با در اختیار گرفتن قلیان چی های مبادی آداب و رعایت آداب و رسوم قلیان کَشی، در پی آن بودند که سلسله مراتب اجتماعی خود را حفظ کنند؛ درحالی که اقشار پایین جامعه تنها برای برطرف کردن نیاز خود همچون رفع خستگی از کار روزانه، به کشیدن قلیان می پرداختند.
۲۵۹۱.

تحلیل رویکرد تاریخ نگری و تاریخ نگاری شرفخان بدلیسی در شرف نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۰) 269 - 295

کلید واژه ها: کردستان کردها شرف خان بدلیسی تاریخ نگاری شرف نامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۳۴۹
تواریخ محلی یکی از اشکال مهم تاریخ نگاری ایرانی اسلامی است که در کنار انواع تاریخ، کمک شایانی به شناخت تحولات گذشته می کند. ازجمله این گونه آثار، شرف نامه تألیف امیر شرفخان بدلیسی است که به عنوان نخستین اثر از نوع خود، به مسئله کردستان پرداخته است. شرفخان درحالی به مسئله کرد و کردستان می پردازد که بخش عمده این منطقه از دایره تسلط حکومت های ایرانی خارج شده و در اختیار عثمانیان قرار گرفته است. بنابراین تحلیل مسئله اصلی شرفخان در کردشناسی او به ویژه برای باب عالی حائز اهمیت است. در این مقاله برای تبیین بینش و روش تاریخ نگاری او در توجه به مسئله کرد و کردستان ابتدا مختصری درباره سیاست عثمانیان و صفویان به عنوان عنصر تعادل بخش منطقه، بعد به شاخصه های تاریخ نگری شرفخان پرداخته شده و درنهایت به روش ایشان در نگارش تاریخ، توجه می شود. این پژوهش با روش تحلیل تاریخی و شیوه توصیفی تحلیلی، ابعاد و مؤلفه های اندیشه تاریخ نگاری و تاریخ نگری شرفخان را بررسی می کند. نتایج تحقیق نشان می دهد، منظومه فکری شرفخان دارای ویژگی هایی چون، نخبه گرایی، شریعت مدارانه، انتقادی و درعین حال رویکردی ستایش آمیز به کردها است. برجسته کردن نقش و جایگاه کردها و کردستان، به ویژه خاندان های حاکم کرد، در مناسبات ایران و عثمانی، تأکید بر موقعیت سرزمینی کردستان و بیان ویژگی های جامعه کردی از دیگر مؤلفه های مربوط به تاریخ نگاری شرفخان است.
۲۵۹۲.

تبارشناسی خاندان کامکار: کارگزاران خراسان در سدۀ سوم و چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 28 - 9

کلید واژه ها: کامکاران خراسان یزدگرد سوم احمد بن سهل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
کامکاران از خاندان های ایرانی سده های نخستین هجری و از دهقانان بنام خراسان بودند (حدود 31 309ق). نام این خاندان برگرفته و منتسب به کامکار، دهقان مروی و از فرزندان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی (632 651م)، است. برخی از اعضای این خاندان در دستگاه حکومتی طاهریان (205 259ق)، صفاریان (247 393ق) و سامانیان (261 395ق) جایگاه و مناصبی داشته اند. در پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی به معرفی آنان و مناصب کشوری و لشگری ایشان پرداخته خواهد شد. این خاندان امارت بخش هایی از خراسان و فرماندهی لشکر امرای خراسان را بر عهده داشتند. معروف ترین شخصیت این خاندان، احمد بن سهل بن هاشم (د.307ق) بود. پدر و برادران او نیز دبیر و منجم بودند. این خاندان علاوه بر نقش سیاسی نظامی، با حمایت از ادبا و دانشمندان در ماندگاری علم و فرهنگ ایران نیز مؤثر بودند.
۲۵۹۳.

کارکرد و جایگاه خواجگان در دولت هخامنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 25-51

کلید واژه ها: خواجگان دولت هخامنشی ایران حرم سرا دربار فرودستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۲۶۳
کارکرد و جایگاه خواجگان در دولت هخامنشی رضا بیگدلو [1] مهران حیدری [2] چکیده خواجگان پسران اخته شده ای بودند که از روزگاران کهن با گسترش ساختار دربار و تعدد زوجات، در اندرونی و حرم سرای دربار شاهان و اشراف حضور داشتند. از منظر پیکرشناسی جنسیتی، خواجگان را می توان در جنسیت سومی طبقه بندی کرد که در جنس زنان و مردان قرار نمی گرفتند. در ایران باستان از پادشاهی مادها تا دوران ساسانی، شواهدی از حضور خواجگان در دربار شاهان و اندرونی اشراف وجود دارد. با این حال، عصر هخامنشی از منظر حضور و کارکردهای خواجگان ویژه است. نگارندگان این مقاله با رویکرد تاریخ نگاری فرودستان، بر آن بوده اند تا با روش تحلیل تاریخی نقش و کارکرد خواجگان در دولت هخامنشی را مورد واکاوی قرار دهند. یافته های پژوهش نشان می دهد که خواجگان به عنوان یک قشر، در جامعه ایران عصر هخامنشی حضور داشتند. خواجگان خاصه در دربار شاه و شاهزادگان ایران عصر هخامنشی، نقش های متعددی چون نگهبان شاه و حرم سرا، خادمان خاندان شاهی، مدیر حرم سرا، ساماندهی برخی امور نظامی و اداری را برعهده داشتند. تعدادی از خواجگان درگیر اختلافات و گروه بندی ها و کشمکش های سیاسی شدند و برخی نیز بر روند کلی حیات سیاسی دولت هخامنشی تأثیرگذار بودند. واژه های کلیدی: خواجگان، دولت هخامنشی، ایران، حرم سرا، دربار، فرودستان [1] . استادیار تاریخ پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی (نویسنده مسئول) bigdelor@gmail.com [2] . کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه آزاد، واحد الکترونیک heidari1970@yahoo.com
۲۵۹۴.

نقش زنان درباری مغول در انتقال حکومت به خاندان تولوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۸

کلید واژه ها: مغول زنان اوکتای قاآن تولوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۷۹
پس از مرگ چنگیز در سال 624 ق/ 1227م، فرزندان وی به وصیت پدر وفادار ماندند و تحت لوای اوگتای، اتحاد خویش را حفظ کردند. اما مرگ اوگتای در سال 638ق/1240م، نقطه پایانی بر وحدت سیاسی بود. بزرگان مغول، برخلاف وصیت چنگیز و تعهدشان مبنی بر موروثی شدن منصب خان بزرگ در خاندان اوگتای قاآن، حکمرانی را به شاخه دیگر منتقل کردند. آن چه در این انتقال قدرت اهمیت دارد، نقش برجسته زنان در پدید آمدن این رویداد سیاسی است. پژوهش حاضر، سعی دارد با تحلیل داده های تاریخی که به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است، ضمن بررسی نقش زنان در ساختار سیاسی، اثرگذاری آنان در جایجایی قدرت به خاندان تولوی را که پرسش اصلی این نوشتار می باشد را مورد واکاوی قرار دهد. یافته های پژوهش حاکی است که عملکرد ناموفق زنانی مانند توراکینا خاتون و اغول قمیش که قدرت را به اعتبار یاسای چنگیزی به دست آوردند و از سوی دیگر توانایی و مهارت سیاسی سُیورقُیتنی، همسر تولوی و مادر منکوقاآن در درک شرایط سیاسی، بهره گیری از ابزار نفوذ و سیاستگذاری های هوشمندانه عاملی موثر در به قدرت رسیدن خاندان تولوی بود.
۲۵۹۵.

ریشه شناسی واژه «تازی » با تکیه بر متون تاریخی و ادبی

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۸ 5 - 22

کلید واژه ها: تاز تازی بندهش ریشه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۰
با نگاهی به میراث مکتوب ایران می توان گفت که ایرانیان از دیرباز تاکنون اعراب را با عنوان «تازی » یا «تازیان » خطاب و از زبان عربی با عنوان «زبان تازی » یاد کرده اند. با این حال مشخص نیست که چرا و از چه زمانی اعراب را با نام تازی مورد خطاب قرار داده اند. یا آنکه چرا تعاریف واژه تازی و دلایل انتخاب این نام برای اعراب متفاوت و گاه مغایر یکدیگر هستند. این مقاله بر آن است تا با تکیه بر روش اسنادی تحلیلی به بررسی و ریشه یابی این واژه سره فارسی و چرایی اطلاق آن بر اعراب در متون مختلف تاریخی، لغوی و دینی بپردازد. یافته های پژوهش بیانگر وجود یک باور اسطوره ای و دینی در نزد ایرانیان باستان است مبنی بر آنکه «تاز » نیای بزرگ عرب ها بوده و به این سبب واژه «تازی » بر ایشان و زبانشان اطلاق گردیده است.
۲۵۹۶.

تحلیلی بر شیوه مواجهه پیامبر(ص) با چالش های مهاجران در مدینه (مطالعه موردی: کمبود مسکن، فقر و بیکاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۷ (پیاپی ۱۳۷) 109 - 134

کلید واژه ها: پیامبر (ص) چالش های مهاجران کمبود مسکن فقر بیکاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۳ تعداد دانلود : ۳۸۸
پیامبر(ص) پس از سیزده سال تلاش برای ترویج اندیشه توحیدی در مکه، به دلیل مقاومت سرسختانه اشراف قریش در برابر گسترش اسلام، درصدد یافتن کانون جدیدی برای اسلام برآمدند. آن حضرت پس از  آشنایی با گروهی از اهل یثرب و ارائه اسلام به آنها که سه سال به طول انجامید و زمینه انتشار اسلام در این شهر فراهم شد، تصمیم گرفت به یثرب هجرت کند. زمینه هجرت پیامبر(ص) و بسیاری از مسلمانان مکی به یثرب، پس از انعقاد دو عهدنامه شفاهی (عقبه اول و دوم) فراهم شد. با هجرت پیامبر(ص) و مسلمانان، جامعه نوپای اسلامی در مدینه، به ویژه مهاجران با مشکلاتی چون فقدان مسکن، فقر و بیکاری مواجه شدند. پیامبر(ص) با شناخت دقیق ریشه مشکلات و ارزیابی شرایط و امکانات این شهر، اقدامات اساسی را در سطوح مختلف به منظور رفع این مشکلات انجام داد. هدف نگارنده پژوهش حاضر که با استناد به منابع تاریخی و به روش کیفی (توصیفی- تحلیلی) صورت گرفته، پرداختن به شیوه مواجهه پیامبر(ص) با مشکلات مهاجران در مدینه است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که مهم ترین چالش های مهاجران در مدینه و علل این چالش ها چه بوده و پیامبر(ص) از چه راهکارهایی برای حل این چالش ها استفاده کرده است؟ براساس یافته های پژوهش، عمده ترین چالش مهاجران در آغاز حضور در مدینه، فقدان مسکن، تنگی معیشت و بیکاری بود که پیامبر(ص) با اقداماتی کارآمد در دو مرحله کوتاه مدت (مُسکّنی) و بلندمدت (درمانی) به حل این مشکلات پرداخت.
۲۵۹۷.

تبیین و تحلیل نقش شوروی در حوادث مناطق کردنشین ایران 1320ش/ 1941م- 1325ش/ 1946م.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۲ 53-78

کلید واژه ها: شوروی مناطق کردنشین ایران جمهوری کردستان حکومت پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۰ تعداد دانلود : ۵۳۳
ارتش سرخ شوروی در شهریور 1320/ اوت 1941 برای دست یافتن به خط تدارکاتی متفقین و به بهانه حضور مستشاران آلمانی در ایران، شمال ایران را به اشغال خود درآورد. طی حضور این ارتش در صفحات شمال و شمال غرب ایران جنبش هایی ناسیونالیستی در آذربایجان و کردستان ظهور یافت که حکومت مرکزی را تا مدتی دچار بحران کرد. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش شوروی در حرکت های گریز از مرکز در کردستان ایران در سال های 1320ش/ 1941- 1325ش/ 1946م. است. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع اولیه همچون مطبوعات و اسناد انتشار نیافته و منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته های پژوهش بیانگر این است که هدف اتحاد جماهیر شوروی از دامن زدن به گرایش های قومی در مناطق کردنشین ایران این بود که از این طریق منافع سیاسی و اقتصادی خویش را تامین کند و بتواند پایگاهی برای نفوذ خود در ایران برای دوران پس از جنگ جهانی دوم ایجاد نماید و با توجه به سیاست های پهلوی اول که خواستار از بین بردن زبان، تاریخ و فرهنگ کردها در چارچوب ذوب هویت های قومی در هویت ملی بود و حمایت شوروی از کردها باعث واگرایی آنان از حکومت مرکزی شد و جریانات کردی ارتش شوروی را نه نیرویی اشغالگر، بلکه یک نیروی رهایی بخش قلمداد کردند.
۲۵۹۸.

تحلیل نقش سیاسی نظامی کهگیلویه در دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 77 - 92

کلید واژه ها: ایالت کهگیلویه صفویه افشارها شاه عباس دهدشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۸ تعداد دانلود : ۸۴۵
ایالت کهگیلویه در روزگار صفوی (907-1135ق) یکی از ایالات مهم و از بیگلربیگی ها محسوب می شد و حاکم نشین های متعددی از جمله حویزه، دزفول و بصره در زمره آن قرار داشت. محدوده جغرافیایی آن از شهر امروزی یاسوج آغاز و به سواحل خلیج فارس در بندر دیلم ختم و مناطقی چون بهبهان و رامهرمز را شامل می شد. پادشاهان صفوی همواره برای این ایالت اهمّیت و اعتباری ویژه قائل بودند. بخش عمده این توجه ناشی از موقعیت سوق الجیشی و توان نظامی آن بود. همچنین از طریق این ایالت امنیت خلیج فارس تأمین می شد. همین وضعیت سبب گردید تا نزدیک به یک قرن حاکمیت و فرمانروایی ایالت کهگیلویه
۲۵۹۹.

تأملی بر کارکردهای آئینی ساز سُرنا در فرهنگِ مردم زاگرس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 215 - 235

کلید واژه ها: ساز سرنا فرهنگ زاگرس کارکردهای آئینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۲۸۳
سازِ سُرنا در بین بسیاری از اقوام و تمدن های جهان رایج بوده و کارکردهای گوناگونی (رزمی، بزمی و آئینی)، دارد. اما در نزد مردم زاگرُس کارکردهای بیشتر و متفاوت تری دارد. اصولاً سازِ سُرنا، در میان مردم زاگرس، به ویژه مردم لُر و کُرد، از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و با جان و دلِ آنها در پیوند است. از جمله کارکردهای این ساز در فرهنگِ مردمِ زاگرس، می توان به کارکردِ رزمی، بزمی، تسلی بخشی در سوگ، پیام رسانی، امیدبخشی و کارکرهای اساطیری و رازگونه مانند: طلبِ باران، طلبِ پسر، رهاننده ماه از دست نیروهای اهریمنی، کمک در پیدا شدن جسدِ مفقود شده در رودخانه اشاره کرد. در این مقاله تلاش بر این است با استناد منابع کهن و استمداد از نظریات فلاسفه ای مانند ارسطو، افلاطون، شوپنهاور، نیچه و ویل دورانت به این سؤالات پاسخ داده شود که سازِ سُرنا در فرهنگ مردم زاگرس چه کارکردهایی دارد و ریشه و فلسفه ی این کارکردها در چیست؟
۲۶۰۰.

آناکرونیزم و ایستار دوکسایی در تاریخ نگاری دکتر ناصر تکمیل همایون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ (پیاپی ۱۱۱) 89 - 107

کلید واژه ها: ناصر تکمیل همایون تاریخ نگاری نقد جامعه شناختی زمان پریشی قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۱۹۷
مقاله حاضر به بررسی نوشته های دکتر ناصر تکمیل همایون، تاریخ پژوه و جامعه شناس سرآمدِ معاصر، به ویژه با تأکید بر آثار ایشان درباره دوره قاجاریه می پردازد. اغلب نوشته های ایشان پژوهش هایی است درباره تاریخ و جامعه ایران عصر قاجار؛ از این رو پرسش اصلی مقاله حاضر این است که آیا دکتر تکمیل همایون توانسته است در نوشته های خود به اصول تاریخ نگاری و به ویژه جامعه شناسی پایبند باشد. به نظر می رسد ایشان با وجود تحصیلات تخصصی در جامعه شناسی برای خود عمدتاً شأن تاریخ پژوهی قائل بوده اند و از این رو ایشان چندان به اصول و قواعد جامعه شناسی توجه نمی کردند، به طوری که در حوزه به کارگیری مفاهیم جامعه شناسانه، روش ها و نظریه ها و تبیین های جامعه شناختی آثار ایشان خالی از چنین سنجه هایی است و حتی در برخی از مهم ترین نوشته های ایشان تعارض با روش و تبیین های جامعه شناسانه مشهود است. لذا مقاله حاضر در سه سطح تعریف مفاهیم و زمان پریشی مفهومی، ایستار دوکسایی و فقر روش و نظریه های جامعه شناختی، آثار دکتر تکمیل همایون را ارزشیابی می کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان