درخت حوزه‌های تخصصی

مهندسی ارزش، تلاشی است سازمان یافته که با هدف بررسی و تحلیل تمام فرایندهای یک فعالیت انجام میشود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهم­ترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای بشر، شناخته شده است. مهندسی ارزش در چارچوب مدیریت پروژه، ضمن اینکه به تمام اجزای فعالیتها توجه می­کند، هیچ بخشی از کار را قطعی و مسلم نمی­داند. هدف مهندسی ارزش، صرف زمان کمتر برای رسیدن به مرحله بهره برداری بدون افزایش هزینه­ها یا کاهش کیفیت کار است. در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی، محور همه فعالیتها اطلاعات است که در حال حاضر با فراوانی تولید و عرضه آن مواجه هستیم. از سوی دیگر، با محدودیتهای منابع ـ اعم از مالی، انسانی و زمانی ـ مواجه ایم. لزوم بازنگری در فعالیتهای کتابداری و اطلاع رسانی با به کارگیری فنون مهندسی ارزش، علاوه بر اینکه کیفیت فرایندها و خدمات را در پی دارد، مدیریت منابع و صرفه­جویی در آنها را نیز مقدور می­سازد. با توجه به واقعیت انفجار اطلاعات، لازم است با بهره­گیری از مهندسی ارزش، به مهار بحران اطلاعات سرریزی (اضافه و ناخواسته) پرداخته شود. در این مقاله، ضمن معرفی و تشریح مهندسی ارزش، نقش و کارکردهای آن در فعالیتهای کتابداری و اطلاع رسانی با تأکید بر مدیریت اطلاعات، تبیین خواهد شد.

در این نوشته به زیربناهای نتیجه گیری از شمارش استنادها و قضاوت درباره کیفیت و یا نفوذ یک نوشته در نوشت های دیگر پرداخته شده است. توجه دوباره به این زیربناها از آن جهت با اهمیت است که پیامدهای بررسی استنادها در حال راهیافتن به معیارهای ارزش گذاری مقالات و به ویژه مجلات فارسی شده است و بحث عامل تأثیر که در پایگاه گزارشهای استنادی علوم ایران که توسط کتابخانه منطقه ای شیراز محاسبه میشود، میرود که برای مجلات فارسی نیز بکار برده شود. هدف از نگارش این چند صفحه بازخوانی زیربناهایی است که کراراً در نشریات متفاوت درباره گزارشهای استنادی علوم مورد بحث بوده است و مناسبات که در تصمیم گیریهای مربوط به استنادها به آن نیز توجه شود.

گروههای مختلف جستجوگران تحت تأثیر عوامل و شرایط گوناگونی قرار دارند و به همین دلیل رفتارهای اطلاعیابی متفاوتی را از خود بروز میدهند. از مهم ترین این موارد که در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته است، میتوان به عوامل شخصی و شناختی، اجتماعی و محیطی، و قابلیتهای نظام اشاره کرد. نظر به اهمیت فراوان هر یک از این مؤلفه ها در فرایند رفتارهای اطلاعیابی جستجوگران، ضروری است تا ضمن بررسی و شناخت صحیح این مجموعه، عوامل علاوه بر حمایت و هدایت متخصصان اطلاع رسانی در پشتیبانی مطلوب تر از جستجوگران اطلاعات، به طراحان نظامها نیز بینش و آگاهی بیشتری در زمینة طراحی نظامهای کاربر مدار، ارائه نمود.

ظهور و شیوع سیل آسای منابع الکترونیکی بر روی وب، مشکلاتی را عاید کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی ساخته است، از جمله اینکه چگونه این منابع را توصیف و دستیابی موضوعی به آنها را فراهم کنند تا از این طریق کشف و بازیابی آنها را تسهیل نمایند. گذشت زمان نشان داده است کارایی سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره در محیطهای الکترونیکی، محدود و تا حدودی غیرممکن مینماید. از این رو، تهیه طرحی که حاوی سرعنوانهایی غنی، ساده، قابل فهم و مهم تر از همه منطبق با محیط الکترونیکی باشد، میتواند مفید واقع شود. این مقاله به معرفی و بررسی سرعنوانهای FAST (اصطلاحگان موضوعی ـ چهریزه ای) میپردازد که برای سازماندهی،کشف، و بازیابی اطلاعات در قرن 21 تدوین شده است و مبتنی بر واژگان کنترل شده LCSH بوده ولی چهریزه ای تر و دارای پس همارایی بیشتری است.

این پژوهش با هدف سنجش امکانات موجود در کتابخانه منطقه ای علوم و تکنولوژی، اعم از منابع اطلاعاتی، برنامه های نرم افزاری مناسب جهت ارائه خدمات، «اشاعه اطلاعات گزینشی» از طریق پست الکترونیکی به اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز، با روش «پیمایشی ـ توصیفی» انجام گردید. برای گردآوری داده ها از روشهای مشاهده و پرسشنامه استفاده شد.جامعه پژوهش عبارت بودند از کلیه منابع چاپی و غیرچاپی کتابخانه منطقه ای علوم و تکنولوژی و اعضای هیئت علمی دانشگاه شیرازکه در مرتبه های علمی استادی، دانشیاری و استادیاری مشغول به کار هستند. از این تعداد 100 نفر از طریق نمونه گیری طبقه ای با تخصیص متناسب به صورت تصادفی انتخاب شدند و پرسشنامه در میان آنان توزیع گردید. یافته های تحقیق حاکی از آن است که کل منابع فارسی و لاتین موجود در کتابخانه منطقه ای علوم و هیئت تکنولوژی شیراز از طریق صفحه خانگی قابل جستجو و بازیابی میباشند.(www.srlst.com) کل اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز برای بازیابی اطلاعات مورد نیاز خود از اینترنت استفاده میکنند و 99% جامعه پژوهش نیز آدرس پست الکترونیکی دارند. 4/42% از جامعه پژوهش، در گذشته از خدمات SDI استفاده کرده اند و 6/55% مایلند با ساخت پروفایل پژوهشی، از این خدمات به صورت تمام خودکار استفاده کنند. در این راستا، 8/77% از اعضای هیئت علمی ترجیح میدادند که ابتدا چکیده مدارک بازیابی شده را دریافت و مطالعه کنند و سپس اصل مدارک مرتبط را درخواست نمایند. با در نظر گرفتن یافته های پژوهش و تمایلات اعضای هیئت علمی و نیز با مطالعه چندین سیستم ارسال خودکار اطلاعات گزینشی، الگوی مفهومی نرم افزاری برای ارائه این خدمات در کتابخانه منطقه ای علوم و تکنولوژی شیراز طراحی گردید.