درخت حوزه‌های تخصصی

ضبط اسامی ایرانی در منابع خارجی دچار تشتّت و چندگانگی است و از قاعده خاصی پیروی نمی کند. پژوهش حاضر که یک مطالعه توصیفی- پیمایشی است، به منظور بررسی آشفتگی ثبت و نگارش اسامی مؤلفان ایرانی، کنکاشی در پایگاه اطلاعاتی آی اس آی، طی سال های 2007 و 2008 داشته است. در این راستا، فهرست کامل آثار ایرانی در بانک اطلاعاتی Web of Science، برای سال های 2007 و 2008 استخراج شد. از اهداف دیگر این بررسی، تعیین جامعه آماری مقالات چاپ شده ایرانیان و تعیین تعداد و درصد اسامی مؤلفان ایرانی، دستخوش آشفتگی نگارش اسامی در پایگاه اطلاعاتی آی اس آی، بود. نتایج نشان داد که نگارش اسامی مردان بیش از زنان دارای تنوع نگارش بوده است. همچنین، بیشترین میزان تنوع نگارش (در یک سوم آنها)، مربوط به کوتاه نویسی نام بوده است.

هدف: در انجامة هر دست نبشته، گاه شماره ای وجود دارد که گویای زمان نگارش آن دست نبشته است. برخی از این گاه شماره ها بنا به دلایلی به گاه شمارة دیگر دگرگون میشوند، هدف از این مقاله شناساندن این ویژگی دگرگون پذیری در گاه شمارة دست نبشته هاست. روش: پژوهش از نوع کتابخانه ای است که به بررسی موردی و توصیف زوایای گوناگون دگرگون پذیری در یک گاه شماره پرداخته میشود و در برخی موارد نیز استناد به نمونه های شناخته شده، میشود. یافته ها: برخی از گاه شماره ها این ویژگی را دارند که یا با اندک دستبردی؛ یا بر اثر گذر زمان و پریشانی دست نبشته؛ و یا شیوة نگارشِ کاتب، به گاه شمارة دیگر دگرگون میشوند و این مسأله کارِ فهرست نگاران، کتابداران و مصححین را مشکل میکند و خواندن آنان به برداشتی نادرست از گاه شماره میانجامد. دگرگون پذیری یک گاه شماره در سه دورة زمانی پیش میآید: 1. هنگام نگارش از سوی کاتب؛ 2. پس از کاتب؛ 3. در هنگام فهرست نگاری و یا تصحیح دست نبشته. دگرگون پذیری هم در گاه شماره های عددی و هم حروفی دیده میشود. برخی از گاه شماره های دگرگون پذیر از این قراراند: سته، سبعه، تسعه، و نیز نشانة جمع «یْنْ» عربی، سیئم(=30) و سیم (=3) و گاه شماره های کوتاه نویسی شده بعد از سال هزار هجری و یا حذف برخی نقطه ها همانند دگرگونی ششصد به سیصد.

مقدمه: کتابخانه های بیمارستانی سهم مؤثری در اشاعه اطلاعات پزشکی به عهده دارند. لذا ارزیابی کیفیت خدمات این کتابخانه ها به خاطر نقشی که در پیشبرد خدمات بهداشتی درمانی ایفا می کنند ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش، ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه های بیمارستانی وابسته به تأمین اجتماعی و دانشگاه علوم پزشکی شهر اصفهان براساس مدل تحلیل شکاف (لایب کوال) بود. روش بررسی: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و نوع مطالعه کاربردی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد libQual بود. جامعه ی پژوهش، کلیه استفاده کنندگان از کتابخانه های بیمارستانی وابسته به تأمین اجتماعی و دانشگاه علوم پزشکی شهر اصفهان در سال 1390 خورشیدی بودند و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان302 نفر به دست آمد. روش نمونه گیری تصادفی ساده بود. روایی ابزار توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی تأیید شد و پایایی ابزار با استفاده از alpha Cronbach's مقدار 80 به دست آمد.مقدار80 به دست آمد. روش گردآوری اطلاعات مراجعه حضوری به بیمارستان های مذکور بود. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیلی (T زوجی، T مستقل، Mann- Whitney، Chi-square) و به وسیله نرم افزار SPPSS و Excel انجام گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد در بعد تأثیر خدمات کتابخانه ها توزیع میانگین حداقل سطح خدمات مورد انتظار، سطح فعلی خدمات و حداکثر سطح خدمات مورد انتظار با یکدیگر تفاوت معناداری داشت و شکاف کفایت دربیمارستان غرضی (2/.) و بیمارستان الزهرا (1/0) مثبت بود؛ در حالی که در مؤلفه کنترل اطلاعات و کتابخانه به عنوان محل توزیع میانگین حداقل سطح خدمات مورد انتظار با یکدیگر تفاوت معناداری نداشت اما توزیع میانگین سطح فعلی خدمات و حداکثر سطح خدمات مورد انتظار در بیمارستان های مذکور با یکدیگر تفاوت معناداری داشت. در همه بیمارستان ها شکاف کفایت و شکاف برتری منفی است. در مجموع در بیمارستان شریعتی نسبت به سایر بیمارستان ها شکاف بیشتر بود. نتیجه گیری: در کتابخانه های بیمارستانی باید به جنبه کنترل اطلاعات از جمله دسترس پذیر کردن آسان اطلاعات برای استفاده توجه ویژه ای شود و شرایط دسترس پذیری به منابع، به ویژه منابع الکترونیکی را، حتی بر بالین بیمار برای کارکنان تشخیصی و درمانی امکان پذیر نمایند.

هدف پژوهش حاضر تحلیل روابط میان رشته ای «علم اطلاعات و دانش شناسی» است. بدین منظور با بررسی و مقایسه حوزه های موضوعی استنادکننده و استنادگیرنده مجلات این رشته در پایگاه JCR طی دو بازه زمانی 1997-1987 و 2013-2003 و مقایسه نتایج بدست آمده، تأثیر پیدایش و توسعه فناوری اطلاعات بر روابط میان رشته ای آن بررسی شد. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل هم استنادی مجلات انجام شد که در آن از فنون رایج در علم سنجی شامل توزیع فراوانی قانون برادفورد و خوشه بندی سلسله مراتبی با رویکرد Ward در نرم افزار آماری SPSS، و همچنین سنجه شباهت ساختار همجواری خوشه بندی بهره گرفته شده است. جامعه پژوهش حوزه های موضوعی استنادکننده و استنادگیرنده 56 مجله علم اطلاعات و دانش شناسی در دوره 1997-1987 و 83 مجله در دوره 2013-2003 در پایگاه اطلاعاتی JCR است. یافته های پژوهش نشان داد که حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی بیش از آنکه مؤثر بر حوزه های دیگر باشد، متأثر از آن ها بوده است به نحوی که تعداد مجلات استنادگیرنده از آن ها از 1758 عنوان در دوره اول به 5303 عنوان در دوره دوم افزایش پیدا کرده است. ماتریس هم آیندی استنادهای حوزه های موضوعی تحلیل، و سه خوشه اصلی مشترک (استنادکننده و استنادگیرنده) در دوره اول و هفت خوشه مشترک (استنادکننده و استنادگیرنده) در دوره دوم ترسیم شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد بطور کلی میزان و نحوه هم آیندی حوزه های علمی مختلف در خوشه بندی ها نشان از گسترده تر شدن دامنه حوزه های موضوعی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از این حوزه دارد. شباهت ساختاری خوشه بندی های حاصل از محاسبه رابطه بین حوزه های موضوعی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از آن ها در دوره دوم بطور متوسط 10% بیشتر از شباهت ساختاری آن ها در دوره اول بوده است. همچنین شباهت ساختار همجواری حوزه های موضوعی تأثیرگذار بر علم اطلاعات و دانش شناسی بیشتر از شباهت ساختاری حوزه های موضوعی تأثیرپذیر از آن است. بررسی تفاوت موجود بین هر یک از گروه های حوزه های موضوعی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از این رشته با آزمون آماری ANOVA و آزمون تعقیبیTukey نشان داد تفاوت معنی داری در تعداد استنادهای حوزه های علمی مختلف تأثیرگذار و تأثیرپذیر از علم اطلاعات و دانش شناسی وجود دارد.

کتابخانه های قرن بیست ویکم برخلاف آنچه بسیاری پیش بینی میکنند، کتابخانه های «بیکاغذ» نخواهند بود که تمام مواد کاغذی خود را یکسره به قالب های الکترونیکی منتقل کنند؛ بلکه کتابخانه های آینده اطّلاعات موجود در قالب های چاپی و غیرچاپی را درهم خواهند آمیخت و مجموعه های خود را به قالب های مختلفی چون الکترونیکی، رایانه ای، رسانه ای و چاپی تقسیم خواهند کرد. متقابلاً، بخش هایی از مجموعهی خود را، بسته به مناسب ترین قالب و نیز بنابر محتوا و کاربرد مواد، و تقریب ﴼ به همان روشی که کتابخانه های قرن بیستم فهرست های خود را در طی پروژه های تبدیلی گذشته نگر خود «مسدود» میکردند، «مسدود» خواهند کرد. به عنوان بخشی از این سازگاری «جو ّی» آینده، یکی از دغدغه های جدید و مهم کتابخانه های آینده طراحی، ساخت و نگهداری داده پایگاه های منحصربه فرد و ارزش افزوده به منظور گردآوری اطلاعاتی خواهد بود که دارای ارتباط بلافصل با نیازهای خاص مراجعان کتابخانه است. در این نوع جدید از کتابداری، خط افتراق کتابداران، پژوهندگان، و ناشران، برخورداری از نرمش لازم برای دستیابی به اطّلاعات موردنیاز فوری کاربران کتابخانه خواهد بود.