درخت حوزه‌های تخصصی

فضای مجازی و اینترنت به خاطر ارتباط گسترده با کاربران و تولید نوشتار فراوان به عرصه بروز مشکلاتی برای خط و زبان ملّت ها، ازجمله خط و زبان فارسی تبدیل شد ه است. برای به دست آوردن آمار و اطلاعاتی دقیق از وضعیت توانایی نگارش فارسی در هرکدام از بسترهای فضای مجازی (وب، دسکتاپ و موبایل) پژوهش و پیمایش چندانی انجام نشده است. در این پژوهش از طریق روش های نمونه گیری غیراحتمالی مبتنی بر هدف، حدود هشت هزار جمله از پنجاه پایگاه پربیننده کشور در ده موضوع جداگانه، مطالعه و بررسی شد و میزان انحراف آنها از نوشتار معیار فارسی، ارزیابی و بسامد اشتباهات شاخص های ویرایش فنّی مشخص شد که به ترتیب عبارتند از: دستور خط و هماهنگی در رعایت آن (39درصد)، نشانه گذاری ها (30درصد)، استقلال واژه (22درصد)، فاصله گذاری ها (6درصد)، عددنویسی (2درصد) و حروف چینی یا غلط تایپی (1درصد). درنهایت برای کمک به بهبود درست نویسی در فضای مجازی راه کارها و پیشنهادهایی ارائه شد.

پس از ورود رایانه به کشور، در زمینه ایجاد الگوی چیدمان استاندارد حروف فارسی بر روی صفحه کلید و نیز ایجاد فونت های استاندارد، متولی معتبر و واحدی وجود نداشت، در نتیجه، شرکت ها و موسسات مختلف به دلیل نیاز بازار و خواسته های رو به گسترش جامعه، به ابداع خود، الگوی های مختلفی همانند استانداردهای غیر رسمی ویندوز 1256، ایران سیستم، پانیذ، سایه و فارسی سازهای مختلفی را که اغلب متاثر از زبان و خط عربی بودند، به عنوان طرح حروف صفحه کلید و فونت ارایه کردند و از این نظر لطمات شدید و زیانباری به زبان و متون فارسی و نیز پایگاه های اطلاعات ملی و اداری و علمی وارد شد.به عنوان مثال، اگر گنجینه های ادب فارسی، همانند شاهنامه، با فونت های فارسی رایج و کد پیچ های مقتبس از عربی ذخیره شود و کسی بخواهد دنبال مصرعی شامل حرف «ی» بی نقطه فارسی بگردد، به دلیل وجود «ی» نقطه دار عربی هیچ موردی پیدا نمیکند، چرا که شاهنامه فارسی به سهو و ناخواسته به صورت عربی ذخیره شده است.در مقاله حاضر ابتدا درباره این تنگنا بحث، سپس پیشنهاد شده که راه حل گریز از آن، ایجاد، توسعه و استفاده از فونت هایی است که بر اساس یونی کد و استاندارهای موسسه تحقیقات صنعتی ایران تهیه شده اند، آنگاه با مقایسه فونت های رایج و برشمردن نقاط ضعف آنها نتیجه گرفته شده است که در صورت ادامه رویه فعلی، تمامی متون دیجیتال فارسی، اعم از گنجینه های ادبی، پایگاه های اطلاعاتی، متون علمی و... با بحران اسفناکی روبه رو خواهند بود.چکیده عربی:اعتبر المفکرون منذ أمد بعید تطور الثقافة البشریة وحضارتها، نتیجة لاختراع الخط، وتثمل الفونتات فی العصر الحدیث أساس النصوص الرقمیة. أصبحت اللغة الفارسیة، وللأسف الشدید، مهجورة بالنسبة إلی اللغات الأخری، فی عصر التقنیة المعلوماتیة بحیث لایتناسب بناؤها مع بعض برامج الشبکة والإنترنت بل توجد فونتات قلیلة عنها لاستخدامها فی المواقع والعرض الرقمی للنصوص. بعد أن دخل الحاسوب الوطن لم یکن هناک مرکز خاص موثوق به لتقدیم نموذج موحّد لوضع الحروف الفارسیة علی لوحة المفاتیح؛ الأمر الذی أدّی إلی ظهور النماذج المختلفة من قبل الشرکات المهتمة، کالمقاییس غیر الرسمیة لویندوز 1256، وایران سیستم، وپانید، وسایه، نتیجة لاحتیاج السوق، وطلبات المجتمع المتزایدة، غیر أن تلک النماذج کانت متأثرة باللغة العربیة، والخط العربی. یحاول هذا المقال تقدیم حلول للخرج من هذه الأزمة کما یحث علی إیجاد، وتطویر، واستخدام الفونتات التی أعدت علی أساس الیونیکد، ووفقا لمقاییس مؤسسة الدراسات الصناعیة فی إیران، وأخیرا یقارن المقال بین تلک الفونتات، وأخواتها الرائجة المستخدمة، لیعبّر عن الأزمة المؤسفة التی ستواجها کافة النصوص الرقمیة الفارسیة من الکنوز الأدبیة، والمواقع المعلوماتیة، والنصوص العلمیة، وغیرها إن استمرّ الأمر هکذا.