درخت حوزه‌های تخصصی

در سال های اخیر سازمان ها و موسسات رسانه ای ملی و بین المللی به ویژه یونسکو به این نتیجه رسیده اند که مجموعه ای از شاخص های بازطراحی شده رسانه های خدمت عمومی ترتیبات مناسبی برای سامان دهی به فضای رسانه ای امروز ایجاد می کند و می تواند مبنایی برای توسعه رسانه ها در کشورهای مختلف باشد. این مقاله به شرح شاخص های مورد وثوق رسانه خدمت عمومی به ویژه آنها که از سوی یونسکو مورد تاکید قرار گرفته اند می پردازد. ویِژگی های مزبور، الگویی برای مدیریت سازمان های رسانه ای ترسیم می کند که نیازمندی های مخاطبان و فعالان رسانه ها را در نظر دارد و زمینه را برای استقرار سازوکارهای سیستمی مناسب جهت مدیریت سازمان های رسانه ای فراهم می کند. ماهیت الگو به گونه ای است که امکان تطبیق با شرایط متغیر اجتماعی در جوامع مختلف را دارد و از ابتدا بر همین مبنا شکل گرفته است. آشنایی با ویژگی های این الگو به طور قطع ادبیات نظری مدیریت رسانه را در کشور ما که رویکرد خدمت عمومی در قوانین و راهبردهای برخی از سازمان های رسانه ای آن به ویژه صداوسیما مشهود است، غنا می بخشد.

آسیب شناسی گونه های نوشتاری انواع متون مکتوب در تلویزیون ایران نشان می دهد، به طور روزافزون سازندگان برنامه های مختلف تلویزیونی، ساختارهای اصولی نوشتن را زیرپا می گذارند و خواسته یا ناخواسته، کیفیت برنامه های تلویزیونی را تنزل می دهند و ظرفیت تأثیرگذاری فرهنگی و هنری برنامه های تلویزیونی را کمتر می کنند. به نظر می رسد بسیاری از سازندگان برنامه های تلویزیونی یا به طراحی و زیربنا بودن متن اعتقاد ندارند، یا دارند، اما قواعد آن را نمی شناسند و به ناچار یا به بهانه های مختلف (مثل شتاب تولید، ولع آنتن و...) اهمیت ساختار نوشتاری را در تلویزیون نادیده می گیرند.همه زندگی با ظرایف تمام روابطش در تلویزیون جریان دارد و به جای آنکه رسانه تلویزیون آینه زندگی باشد و مسائل آن را بازسازی و بازتاب دهد، در جهان امروز، در بسیاری مواقع این زندگی است که آینه تلویزیون شده و نقش و رنگ آن را به خود گرفته است.براین اساس، نوشتار تلویزیون، همان قدر که واقعیت ها را برملا کرده، توانسته در کتمان آنها نیز قدم بردارد. لذا در این راستا پژوهش حاضر تلاش دارد با روش تحلیلی– توصیفی، به بررسی و واکاوی ساختار متن روایی در گونه های نمایشی تلویزیون بپردازد و به این نتیجه رسیده است که هستی و حیات یک برنامه نمایشی در تلویزیون و بالندگی و رکود آن به قاعده مند بودن ساختار متن روایی آن با در نظر گرفتن قواعد رسانه تلویزیون برمی گردد. هر چه ساختار نوشتار آن به سامان تر و قاعده مندتر باشد، ساختار روند زیبایی شناسانه برنامه بر مخاطب تلویزیون تأثیرگذارتر خواهد بود.

جامعه ایران هم اکنون در وضعیت بسیار حساس و بغرنج ناشی از شرایط گذار از دوران سنت به دوران مدرن قرار گرفته و ازجمله نهادهای اجتماعی تحت تأثیر این شرایط، خانواده ایرانی است. سیاست گذاران فرهنگی به منظور کاهش آسیب های اجتماعی حوزه خانواده، ناگزیر از مداخله و ارائه آموزش های مرتبط هستند. با توجه به اینکه زنان، از مهم ترین مخاطبان برنامه های رادیویی بوده و نقشی کلیدی در تشکیل کانون محبت در خانواده دارند؛ برنامه های رادیویی می تواند محمل مناسبی برای ارائه این گونه آموزش ها باشد. پژوهش پیش رو با استفاده از روش نظریه داده محور، داده های موردنیاز برای واکاوی نقش رادیو در ارتقای مهارت های ارتباطی در خانواده را از طریق مصاحبه عمیق با 17 زن متأهل ساکن تهران که مخاطب برنامه های رادیویی بودند، گردآوری کرد. تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که با توجه به آمادگی و استقبال و نیاز شدید زنان به یادگیری مهارت های ارتباطی در خانواده، سهم قابل توجهی از برنامه های شنیده شده از رادیو توسط زنان، به موضوعات خبری و سرگرمی هایی نظیر مسابقات رادیویی اختصاص داشته و برنامه های آموزشی در حیطه خانواده نظیر فرزندپروری مبتنی بر نیازها و اقتضائات روز، مهارت های ارتباطی و زناشویی و ...، بخش اندکی از برنامه های رادیویی را که مشارکت کنندگان در پژوهش، مخاطب آن بوده اند، شامل شده است. مدل مفهومی نیز نشان می دهد که قالب های نامناسب برنامه سازی، فقدان ارتباط دوسویه مؤثر بین برنامه سازان و مخاطبان، بی حوصلگی ناشی از مشکلات مالی، جذابیت برنامه های ماهواره ای و استفاده گسترده از شبکه های اجتماعی مجازی، در زمره شرایط علّی، زمینه ای و مداخله گری قرار دارند که بر «کاهش استفاده زنان از برنامه های آموزشی رادیو» به عنوان مقوله اصلی این پژوهش اثر داشته اند.

درمطالعات نظری تلویزیون نوعی دسته‌بندی بسیار «عام» به نام برنامه‌های «کمیک» یا «خنده‌آور» وجود دارد. دراین دسته‌بندی بسیار عام، برنامه‌های متفاوتی قرار گرفته است که از نظر محتوایی بعضی می‌توانند هزل گونه، کنایه‌دار یا... باشند. دسته‌بندی برنامه‌های خنده‌آور تلویزیونی براساس ژانرهای مختلف و مشخصه‌های ساختاریشان است نه براساس موضوع طنز‌آمیز، هزل‌گونه یا کنایه‌إار داستان. دراینجا سعی می‌شود چنین برخورد آکادمیکی ارایه شود. برنامه‌های خنده‌آور تلویزیونی در اشکال گوناگونی ارایه می‌شود، بعضی برنامه‌های خنده‌آور تلویزیونی ریشه در (Slap-Stick) دارند که انواع پیشرفته آن حتی به شکل «صامت» به‌وسیله بی‌بی‌سی(BBC)و تمیز(Themes)تهیه‌شده‌است. نوع دیگر برنامه‌های خنده‌آور، ظهور کمدین در صحنه و خنداندن مخاطبان از طریق لطیفه‌گویی است. دراین نوع برنامه‌ها گاه اشکال فیزیکی نیز که شباهت زیادی به دلقک بازی‌های سیرک دارد، استفاده می‌شود. اما یکی از اشکال نسبتا موفق و فراگیر برنامه‌های خنده‌آور درتلویزیون استفاده از یک گروه کمدین برای اجرای تکه‌های کمیک،کاملا مجزا و بدون ارتباط با یکدیگر است. مثلا مانتی پایتان(Monty Paythan) که یکی از انواع بسیار موفق این نوع برنامه‌هاست حتی از گرافیک و نقاشی متحرک نیز استفاده می‌کند.دراین نوع آخر، پرده‌های نمایشی «بی‌ربط» از طریق «هنرپیشگان ثابت» و«سیاست حاکم بر برنامه‌»به یکدیگر ربط داده می‌شوند اماهیچ کدام از اینها موفق‌ترین ژانر خنده‌آور تلویزیونی نیست. دراین مقاله سعی می‌شود این شکل مهم ارایه طنز در تلویزیون بررسی شود.

دومین اجلاس جهانی«تلویزیون برای کودکان»، از نهم تا سیزدهم مارس 1998 در لندن، بیش از 1300 گوینده رادیو تلویزیونی، تهیه کننده، نویسنده، سیاستگذار، تنظیم کننده، معلم، پژوهشگر و مصرف کنندگان مختلفی را از 74 کشور جهان به خود جلب کرد، که ریاست این اجلاس به عهده آناهوم، مدیر برنامه های کودکان تلویزیون بی‌بی‌سی،بود.

گسترش روزافزون شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و شبکه های اجتماعی فضای مجازی، شبکه های تلویزیونی سراسری و استانی رسانه ملی را با چالش جدی جذب و حفظ مخاطب مواجه کرده است. در این راستا لزوم توجه به تفاوت های فردی و اجتماعی مخاطبان جهت جذب و جلب رضایت ایشان به ویژه در شبکه های استانی صداوسیما بیش ازپیش احساس می شود. بر این اساس این پژوهش باهدف شناخت رابطه بین ویژگی های جامعه شناختی (سن، جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، پایگاه اقتصادی اجتماعی) شهروندان ساروی و تماشای شبکه استانی مازندران انجام شده است. روش تحقیق پیمایش و جامعه آماری پژوهش افراد بالای 15 سال ساکن شهر ساری است که از این میان، با استفاده از فرمول کوکران تعداد 400 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و پاسخ های آنان به پرسشنامه تحقیق، با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس و آزمون های آماری آنوا، ضریب اِتا و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش بیانگر وجود رابطه معکوس بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و تحصیلات پاسخگویان با میزان تماشای شبکه استانی و رابطه مستقیم بین سن و وضعیت تأهل پاسخگویان با میزان تماشای شبکه استانی است. همچنین با توجه به یافته ها بین جنسیت پاسخگویان و تماشای شبکه استانی مازندران رابطه معناداری وجود ندارد.

پیش شرط اثرگذاری پیام های رسانه ای، داشتن اعتماد مخاطب است. در این مقاله به دنبال دستیابی به اسلوب های اختصاصی جلب اعتماد مخاطبان در شبکه بی بی سی فارسی است و برای این کار اصلی ترین بخش خبری این شبکه یعنی خبر 60 دقیقه را مورد مطالعه قرار می دهد. این پژوهش از نظریۀ اعتبار منبع، جنگ نرم، نظریه استفاده و رضامندی و اَنگ زنی استفاده کرده است. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی با راهبرد استقرایی دو ماه از خبر 60 دقیقه را به طور کامل مورد مطالعه قرار داده است. در پایان با طبقه بندی کدهای به دست آمده 78 مفهوم احصا شد که در 20 مقوله انسجام یافتند و این مقوله ها مبنای تحلیل قرار گرفت. اسلوب های اختصاصی این شبکه برای جلب اعتماد مخاطبان عبارت است از: فرا اطلاعات، اعتباربخشی، واقع نمایی مکان رویداد، حضور در مکان های خبرساز، درگیر کردن مخاطب، ارتقای واقعی کردن اهمیت رویداد، توجه به تازگی رویداد، جامع نگری، مخاطب محوری، پیوند خبر و زندگی روزمره مخاطب، بی واسطگی، نزدیکی به مخاطب، مشارکت دادن مخاطب در تولید خبر، مرجعیت خبرنگاران، بکارگیری فیلم های تولیدی گروه های دخیل در خبر، بکارگیری شاهدان عینی، بیان چراها، رجوع به متخصصان خبره، مستند کردن گفته ها، استفاده از نقل قول و مکتوبات. یکی از خصوصیات اصلی برنامه خبری 60 دقیقه، نشان دادن ملموس معیارهای جلب اعتماد به مخاطب است و این خود نشان دهندۀ این موضوع است که این برنامه به خوبی اهمیت خبر تلویزیونی را که اساس آن بر تصویر است، درک کرده و می کوشد به انحای گوناگون هر رویدادی را به طور ضمنی و مستقیم به نمایش بگذارد.

پساتلویزیون که با تحقق همگرایی رسانه ای و گذار از شکل سنتی تلویزیون آغاز می شود، نه به معنای مرگ تلویزیون بلکه تجدید ساختار در شیوه های تولید، توزیع و مصرف محتوای تلویزیونی است. همگرایی رسانه ای که به مثابه تحولی ساختاری سازمان های پخش تلویزیونی را به چالش کشیده است، سازمان صداوسیما را بواسطه موقعیت انحصاری اش با وضعیت خطیرتری کرده است. این مقاله در صدد بررسی واکنش های صداوسیما به همگرایی رسانه ای و ارزیابی این واکنش هاست و برای این منظور از روش کیفی مصاحبه عمیق و سندپژوهی بهره می برد. در مجموع با 17 نفر از کارشناسان و سیاست گذاران حوزه تلویزیون مصاحبه گردید. یافته های تحقیق حاکی از این است که صداوسیما با درک مخاطرات و فرصت های فضای جدید، اقدامات زیادی را در دستور کار قرار داده است؛ راه-اندازی پخش زمینی دیجیتال، افزایش شبکه های تلویزیونی، «اچ. دی » کردن بعضی از شبکه ها، بهره-گیری از تکنولوژی ماهواره و توزیع سیگنال تلویزیونی در سطح ملی و قرار دادن شبکه های ملّی و استانی بر روی ماهواره برای دسترسی به مخاطبان بیشتر در سطح ملّی و نیز و راه اندازی شبکه های ماهواره ای تلویزیونی در سطح منطقه ای و جهانی بخشی از این اقدامات است. سیاست ها و اقدامات صداوسیما با نقدهایی جدی نیز روبرو است از جمله این که در توسعه شبکه ها و خدمات رویکردی تکنولوژیک غلبه دارد؛ بواسطه فقدان سازوکارهای بازار و انحصار صداوسیما، اقدامات انجام شده مبتنی بر برنامه ریزی متمرکزی است که هزینه های زیاد و کارایی کم را به همراه دارد و این که در بسط همگرایی و پیامدهای آن رویکردی اغلب امنیتی و سیاسی مشهود است.

هدف این مقاله شناخت وضعیت ساختاری تیزرهای تبلیغاتی پخش شده از سیمای جمهوری اسلامی ایران از طریق مقایسه تعدادی از تیزرهای ایرانی با تیزرهای منتخب جشنواره های بین المللی تبلیغات است به نحوی که با انتخاب هر تیزر ایرانی یک تیزر منتخب با موضوعی مشابه انتخاب شده است و از سوی دیگر تیزرهای منتخب مغایرتی با آیین نامه پخش آگهی های تلویزیونی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران ندارند. سپس با استفاده از الگوی سلبی و کاودری ابتدا هر تیزر را براساس واحد نما در قالب جدول سازه تشکیل شده از میزانسن و رمزگان فنی قرار داده و در ادامه با طی سطوح دیگر این الگو یعنی مخاطب، روایت، رده بندی، عوامل تولید به تجزیه و تحلیل قیاسی هر دو دسته تیزر پرداختیم. یافته های تحقیق نشان دهنده تفاوت در عناصر ساختاری دو دسته تیزر مورد بررسی همچون تصویر، صدا، نحوه استفاده از واژگان، بازیگر و نظام های نشانه ای است که در نتیجه بیانگر ضعف ساختاری تیزرهای تجاری ایرانی مورد بررسی است. 

گرچه ظهور پیرنگ های مبتنی بر تکرار به دهه پنجاه در سینما باز می گردد، اما نامی که امروزه با آن شناخته می شوند در دهه اول قرن حاضر توسط دیوید بردول پیشنهاد شده است: «پیرنگ انشعابی»، «دیوید بردول» روایتی را که در آن یک شخصیت در موقعیتی واحد دست به انتخاب های مختلف زده و با سرنوشت های متفاوتی روبه رو می شود و روایت، نتایج حاصله از آن «انتخاب» را به نمایش می گذارد پیرنگ «انشعابی» می نامد. این نوع از پلات انواع و اشکال گوناگونی را دارا است. این مقاله تلاش می کند تا با بهره گیری از روش «تحلیل روایت»، ضمن معرفی انواع پیرنگ های انشعابی و خصوصیات هر یک، نشان دهد که چنین پیرنگی نیز در قرآن وجود دارد گرچه پیرنگ انشعابی بکار رفته در قرآن کارکردی متفاوت از قرینه سینمایی خود یافته است. اگر در سینما این پیرنگ بکار گرفته می شود تا نشان دهد که شخصیت اصلی با چه امکانات و احتمالاتی روبه رو است در قرآن این پیرنگ جنبه ها، ابعاد و ساحت های مختلف یک موضوع و شخصیت را به تصویر می کشد.

پژوهش پیش رو به تحلیل فرایند نشانگی ابژه در مجموعه های تلویزیونی می پردازد و با هدف شناخت ظرفیت نشانه شدن ابژه ها و نقشی که در توسعه درام ایفاء می کنند؛ مجموعه های تلویزیونی خانه سبز و تئوری بیگ بنگ را مورد خوانش قرار می دهد. آثاری که بخش عمده روایت پردازی در آنها مبتنی بر مکانی ثابت است و ساختارشان در طول قسمت ها، فصل ها و سال های متمادی با همان مکان پیشین گسترش می یابد. روش تحقیق این پژوهش از نوع کیفی تحلیل نشانه شناسی بوده و جامعه موردبررسی پژوهش نیز به صورت هدفمند از مجموعه های مکان محور تلویزیونی انتخاب شده است. همچنین ابزار گردآوری اطلاعات شامل فیش برداری از کتاب ها، مقالات و متنی کردن نمونه های مشاهده ای است. با توجه به بررسی انجام شده می توان گفت فرایند نشانگی ابژه در مجموعه های تلویزیونی، ظرفیتی را می آفریند که نشانه در محور طولی درام به صورت متناوب و دنباله دار امکان حضور، نقش آفرینی و همنشینی با سایر عناصر درام را داشته باشد و در محور عرضی نیز موجبات همبستگی بیشتر نشانه ها و درام را رقم بزند. بهره گیری از این فرایند در مجموعه های تلویزیونی، ذخیره نشانه ای و قراردادی را ایجاد می کند که مجموعه در طول قسمت های مختلف خود، به دفعات می تواند از آن در راستای توسعه درام و خلق موقعیت های نمایشی استفاده کند.