درخت حوزه‌های تخصصی

در میان شکل گرایان دو دیدگاه متفاوت نسبت به مونتاژ فیلم وجود دارد: دیدگاه نخست، مونتاژ را فرآیند پیوند تصاویر عنصری (نامعین و فاقد استقلال) توصیف می کند و دیدگاه دیگر مونتاژ را برخورد دیالکتیک میان تصاویری سلولی (دارای ساختار) می داند. پژوهش حاضر، ضمن بررسی این دو دیدگاه، تلاش می کند تا از طریق بررسی وجوه اختلاف و مطالعه فصول مشترک، دیدگاهی واحد به مونتاژ از منظر شکل گرایان به دست آورد. برای این منظور، ابتدا از هر یک از دو منظر ماده خام مونتاژ بررسی شده است که نتایج این بررسی نشان می دهد میان دیدگاه دو نگره متفاوت به ماده خام مونتاژ در یک ویژگی اساسی - یعنی نامعین بودن معنی - اشتراک وجود دارد و تفاوت دیدگاه بیشتر از آنکه ذاتی باشد، حاصل تفاوت در روش تولید فیلم است. در ادامه، از طریق بررسی تفاوت دو نگره، در روش تولید فیلم و تفاوت های نظری سردمداران این دو دیدگاه (پودفکین و آیزنشتاین)، بحثی پیرامون فرآیند مونتاژ، ماهیت و محدوده آن صورت گرفته که هدف از این بحث، شناسایی مبانی مشترکی است که نظر این دو دیدگاه را در یک مقوله وحدت می بخشد. در پایان نیز به نتیجه گیری از این مباحث پرداخته شده تا دیدگاه مرکبی از موارد فوق گردِ وجوه وحدت بخشِ دو نگره ارائه گردد.

اگر می‌شد سری به خانواده های دهه 1940 امریکا بزنیم، می‌دیدیم که تنها تعداد محدودی از خانواده های مرفه(ثروتمند)، دارای تلویزیون بودند، اما امروزه پیش از 90 درصد خانواده های امریکایی حداقل یک دستگاه و بسیاری هم بیش از یک دستگاه تلویزیون دارند. در سالنهای نشیمن و جمعی موسسات دانشجویی نیز تلویزیون وجود دارد، در اتاقهای بیمارستانها برای بیماران تلویزیون تعبیه کرده‌اند و همچنین در مسافرخانه های بین راهی و هتلها نیز تلویزیونهایی وجود دارد که با پرداخت مقدار وجهی، ازطریق کانالهای ویژه،فیلم سینمایی پخش می‌کنند. مطالعات در مورد زمان تماشای برنامه های تلویزیونی توسط افراد سنین مختلف نشان می‌دهد که حتی نوزادان هم روزانه حدود نیم ساعت در معرض تماشای تلویزیون قرار می‌گیرند. کودکان سنین چهار تا شش سال به طور متوسط حدود دو ساعت و نیم تلویزیون تماشا می‌کنند.

فیلم مستند از ابتدای پیدایش، ادعای پیوند با جهان واقع و روایت درباره ی آن را داشته است. این روایت که محصول بازنمایی جهان واقع است، به شیوه های گوناگونی رخ می دهد. اما در شیوه ی شاعرانه، آیا بازنمایی، روایت بی واسطه واقعیت است؟ کدام ویژگی نسبت «شاعرانه بودن» را به این شیوه اطلاق می کند؟ بی گمان «تخیل» و «تجسم ذهنیت» مستندساز در روایت و بازنمایی شاعرانه ی موضوع مستند، نقش به سزایی را ایفا می کند. هر اثر هنری دارای نشانه هایی هم از «دنیای واقعی» و هم «جهان متن» است. برای پی بردن به جایگاه بیان شاعرانه و تبیین حوزه ی کارکردی آن در مستند شاعرانه، ابتدا باید تعریفی از شعر بدهیم و حدود و ثغور آن را مشخص کنیم. این پژوهش به روش تحقیق اسنادی-کتابخانه ای صورت گرفته است. دسته بندی ویژگی ها و شاخصه های زیبایی شناسانه و تکنیکی، بیان شاعرانه در فیلم های مستند، ترسیم ظرفیت های بیانی این شیوه در ساخت مستندهای تلویزیونی مطابق با فرهنگ ایرانی-اسلامی و ظرفیت های بیانی آن در قالب برنامه های آیینی، حماسی و مذهبی در گاه شمار مناسبتی برنامه های سیمای جمهوری اسلامی ایران، از اهداف این تحقیق به شمار می رود. پس از تحلیل موارد نمونه ، ویژگی های مستند شاعرانه مانند تجربه گرایی در کل ساختار فیلم، فضاسازی شاعرانه در نوع روایت، موسیقی، صداگذاری، نورپردازی، صحنه پردازی و تدوین پویا به دست آمد. از میان شیوه های متنوعی که برای ساخت فیلم مستند به کار می رود، تلویزیون می تواند بزرگ ترین جایگاه کاربرد بیان شاعرانه در مستند باشد و از ظرفیت های این شیوه بهره برداری کند. به نظر می رسد پژوهش در زمینه ی شیوه ی بیان شاعرانه در فیلم مستند می تواند موجب رسیدن به درک روشن تری از جایگاه فیلم مستند شاعرانه با توجه به تحولات تکنیکی و گونه ای امروز تلویزیون، به دست دهد و علاقه ی فیلم سازان مستند را به این زمینه ی خاص بیشتر کند.

تولید فیلم های مستند با موضوع حیات وحش و طبیعت در شبکه های تلویزیونی سراسر جهان به جایگاهی از کمیت، کیفیت و رقابت رسیده، که باید از اساس با دیدی کاملاً متفاوت، به پی ریزی و طراحی بنای آن اقدام کرد. جدا از خود موضوع که جذابیت خاص خودش را باید داشته باشد، ترکیب تکنیک و هنر در کنار هم، باید به جذابیت این فیلم ها کمک کند. آن چه در این مقاله بررسی می شود، جنبه ها و مقوله های فنی برنامه سازی مستند است که پایه واساس تکنیکی استانداردهای جهانی، این گونه از مستندها را معرفی و تشریح می کند. فناوری نوین فیلم سازی باعث شده که جهان طبیعی و محیط زیست انسان، حیوانات و گیاهان از زوایای جدید و صحنه هایی که پیش از آن دیده نشده اند، ارائه شود. روش های گوناگون تصویربرداری، ابزارهای جدید تصویربرداری و پژوهش های خاص مستندهای حیات وحش چون رادیو تله متری و حتی ابزارهای جدید زنده گیری حیوانات که با اتصال به سامانه های ماهواره ای جهانی، در نوع خود انقلابی در برنامه سازی مستند به وجود آورده اند، در این مقاله معرفی شده اند.

عصر حاضر را عصر تصویر جهان و فرهنگ حاکم بر آن را فرهنگ تصویری می نامند. بر همین اساس، رویکرد شناخت علمی و تحقیقات دانشگاهی پیرامون پدیده های مختلف، با حرکت به سمت پژوهش های بصری، در حال تغییر است. زیرا اطلاعات بصری، توصیف را آسان، جذاب، سریع و باورپذیرتر از متون مکتوب ساخته اند. هدف این پژوهش، بررسی نقش فیلم مستند در فرهنگ تصویری معاصر- نه صرفاً به مثابه یک رشته هنری- بلکه به منزله روش پژوهش بصری در پیوند با برخی رشته های علمی در مرحله انجام و انتشار نتایج این پژوهش هاست. این پژوهش، کیفی است و با روش مرسوم مطالعات اسنادی کتابخانه ای، به توصیف و تحلیل مجموعه ای از اسناد علمی پژوهشی می پردازد که شامل اطلاعاتی درباره پدیده ها و موضوعاتی است که قصد مطالعه آنها وجود دارد. این مقاله نشان می دهد چرا و چگونه می توان از فیلم مستند برای انجام و انتشار پژوهش های بصری پیرامون موضوعات مختلف از جمله تاریخ نگاری، انسان شناسی، طبیعت شناسی و به طور کلی، جهان شناسی بصری استفاده کرد. همچنین ضرورت درک و پذیرش فیلم مستند به مثابه روش پژوهش بصری از سوی جامعه علمی، پژوهشگران و فیلم سازان مستند را یادآور می شود؛ زیرا اگر نقش و اهمیت فیلم مستند در ارتباط با فعالیت های پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی، درک و نتایج آن تبیین شود، در آن صورت می توان برای دوران جدیدی از فعالیت های پژوهشی و فیلم سازی مستند برنامه ریزی کرد.