درخت حوزه‌های تخصصی

محمد تقی بهار ( 1265-1330 ش) مشهور به ملک الشعرا در آثار خود به ویژه اشعار دوران جوانیش متاثر از محتوا و شیوه بیانی قران کریم است وی در اشعار خود هفت گونه از آیات و مفاهیم قران اسفتاده می کند در مواردی از مفاهیم قران بدون استفاده از لفظ اقتباس می کند در بخشی از ابیات از یک کلمه قرانی یا بخشی از یک آیه برای افاده مفهوم آیه و در بسیاری از ابیات به جای کلمات فارسی الفاظ و اصطلاحات ویژه قرانی را به کار می برد در پاره ای از ابیات یک آیه کامل (یک مفهوم کامل ) را برای افاده لفظ و معنی می آورد و در موارد دیگری تغییرات جزئی در آیات به وجود آورده تا مناسب با قالب و وزن شعر گردد و از اشاره های تلمیحی استفاده بسیار می کند آیات موجود در دیوان او اغلب دارای مفاهیم اعتقادی و اخلاقی است در بخش تلمیح به پیامبران کاربرد آیات بیشتر برای توصیف امور عادی زندگی و غالبا تشبیه و تمئیل است تحولات فکری در طی دوران زندگی او را به تدریج از افکار دینی و قرانی به سوی وطن پرستی مبارزه با استبداد و تجدد سوق می دهد به گونه ای که تاثیر قران در اشعار او کاهش یافته در خدمت توصیف امور زندگی قرار می گیرد

پیش گفتارقرآن به عنوان کتاب مقدس مسلمانان،در آموزه های اعتقادی و غیر اعتقادی اعم از فرهنگی ـ اقتصادی و سیاسی نقش بنیادینی داشته است.به همین دلیل از دیر باز مورد توجه غرب بوده است.گزارش های تاریخی بیان گر آن است که با ورود سپاهیان مسلمان به سرزمین های اروپایی در اوایل قرن هفتم میلادی،مسیحیت غربی به اهمیت این کتاب پی برد.ولی احتمالاً خاستگاه نخستین ردیه های مسیحیت بر قرآن در کلیساهای شرقی نوشته شده است.رویکرد جدلی غرب بر ضد اسلام و قرآن در خلال قرون وسطی همچنان ادامه داشت و با آتش جنگ های صلیبی بر حرارت آن افزوده می شد.تنها پس از سقوط سلطه کلیسا و دوران روشن گری بود که این ارتباط اندکی آشتی جویانه شد.درواقع پس از قرن شانزدهم ـ با تاسیس آکادمی های اسلام شناسی در اروپا ـ دانشمندان غربی به فکر ترجمه قرآن افتادند و تلاش کردند به گونه ای علمی درباره این کتاب پژوهش کنند.از اواسط قرن نوزدهم میلادی با تحول الهیات مسیحی و پیدایی مطالعات تاریخی درباره زندگی مسیح(ع)، مطالعه سیره پیامبر اسلام(ص)نیز در دانشگاه های اروپایی رونق تازه ای گرفت.این مطالعات بیش از همه به قرآن معطوف شد.در اواسط قرن نوزدهم ـ که مقارن حاکمیت اثبات گرایی در جهان اندیشه بود ـ قرآن پژوهی در غرب رویکردی شکاکانه پیدا کرد.اگر چه در دو سه دهه اخیر به دلیل پیدایی پارادایم فرهنگ محوری در علوم انسانی، مطالعات واقع بینانه ای درباره قرآن صورت پذیرفته است،ولی عملکرد تعصب آمیز روحانیت مسیحی نشان می دهد،ایشان تا به امروز(یعنی دهه اول سده بیست و یکم)همچنان رویکرد جدلی و عناد آمیز خود نسبت به قرآن کریم را ادامه می دهند.در این جستار تلاش شده آثار متقدمی که با حمایت کلیساهای مسیحی بر ضد قرآن نگاشته شده به گونه ای فهرست وار مرور گردد.ملاحظه این آثار و پیشینه رویکردهای جدلی نسبت به قرآن،نشان می دهد،حرکت اخیر برخی روحانییون مسیحی ناشی از همان کینه دیرینه نسبت به اسلام است.

جهان هستی با همه شگفتی هایش، پیش روی ماست. خالق زیبا آفرین و حکیم، اجزاء عالم را در اَشکال و اندازه های مختلف آفرید و با رنگ های گوناگون و جذاب بیاراست تا بشر ـ برترین مخلوقش ـ با جهان و پدیده های آن ارتباطی عمیق و سرشار از احساس برقرار کند ؛ در درک و فهم اسرار آن توفیق یابد و آسان تر به اهدافش دست یابد. آیات وحی و کلمات پیشوایان دین، بر نقش رنگ ها و گوناگونیشان در خلقت جهان، به گونه مستقیم یا غیر مستقیم توجه داده اند. کشف این ارتباطات و دلالت رنگ ها بر مفاهیم، در زندگی معنوی و مادی بشر نقش به سزایی خواهد داشت.

با توجه به روایت ها و شأن نزول های موجود، آیات فراوانی از قرآن در حق علی علیه السلام فرود آمده اند که ولایت، عصمت و یا برتری آن حضرت را بیان می کنند. از آن میان، آیات «ولایت» «تبلیغ» و «اکمال» (آیات 55، 67 و 3 سوره مائده) از بقیه مشهورترند و در عین حال، از دیرباز مورد ایراد مخالفان بوده اند. امروزه نیز مبتنی بر ایرادات پیشین، برخی ایرادات جدید بیان شده است. این آیه یکی از ادله شیعه، برای اثبات ولایت امام علی علیه السلام است. این دلالت ها به صورت های مختلفی تبیین شده است. یکی از دلالت هایی که کمتر به آن پرداخته شده، عدم توجه به سیاق آیه و تأثیر آن در ظهور و فهم معنای آیه است. در این مقاله فارغ از قبول یا رد اصل سیاق در آیات قرآن که تحقیق جامع تری را می طلبد، پس از تبیین اینکه پیوستگی در نزول، شرط تحقق سیاق معتبر نیست، عدم استقلال نزول آیه با توجه به سیاق درونی خود آیه و آیات پیرامونی آن وارتباط آن با سیاق سوره اثبات می شود.

قرآن کریم این عظیم ترین سند الهی که باطل در آن راه ندارد در آیات متعددی از بالاترین مرتبه ای که امام حسین(ع)در نزد خداوند متعال به آن دست یافت با شیوایی بسیار سخن می گوید.این مقاله به معرفی سوره ای(سوره فجر)می پردازد که شان نزولش به سومین سپهر ولایت و امامت بر می گرد د.ابتدا به هدف خلقت اشاره و سپس سیمای امام حسین(ع)به تصویر کشیده می شود و در ادامه به تحقق رسیدن هدف نهایی خلقت و اتم مطلوب خداوند نیز اشاره می گردد.

چکیده : خداوند بلندمرتبه در کتاب عظیم الشأن خود مکرّرآ به ستایش مقام والاى اهل بیت : مى پردازد و سراسر قرآن شامل آیاتى است که به طور مستقیم و غیر مستقیم، به منزلت ایشان اشاره دارد. در این میان، عظمت خاندان نبوى : که در اشعار ادباى شاخص جهان عرب، اعمّ از سنّى و شیعه، معاصر و غیر معاصر، ترسیم شده، قابل تأمّل و بررسى است؛ ادیبان برجسته اى که همواره ارادت خالصانه خود را به ساحت مقدّس خاندان پیامبر عرضه داشته اند. این مقاله بر آن است تا برخى از آیات قرآن را که در شأن این خاندان نازل گردیده، با استناد به اشعارى که شعراى عرب در این زمینه سروده اند، بررسى کند.

سوره انسان از جمله سوره هایی است که در فضیلت حضرت علی واهل بیت پیامبر ـ علیهم السلام ـ نازل شده است. روایات، اقوال و منابع زیادی بر این امر دلالت دارد؛ اما برخی از منابع اهل تسنن با مکی برشمردن سوره، این فضیلت را نادیده انگاشته اند. با استناد به منابع اهل تسنن و گردآوری و تحلیل روایات و اقوال در ترتیب نزول سوره های مکی و مدنی و نیز روایات اسباب نزول، نزول سوره در مدینه و اختصاص فضیلت یاد شده به اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و بی اساس بودن سبب نزول های دیگر اثبات می شود.

هر چیزی که ساختار منسجم و معقولی دارد، دارای ساختار و دستگاهی منطقی است. قرآن کریم نیز در مقام کتاب آسمانی ای که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده، دارای ساختار و دستگاهی منطقی است. از آنجا که قرآن کریم بر انسان ها نازل شده و قصد خروج انسان ها از ظلمت ها به نور را دارد باید دارای ساختاری بر وفق ادراک انسان ها باشد. ساختار فکری و ادراکی انسان ها بر ساختار منطق ارسطویی ـ که چیزی جز ساختار ادراکی و فکری نوع بشر نیست ـ مبتنی است. از این روی، ساختار قرآن کریم نیز ـ به این دلیل که خطاب به انسان هاست ـ باید براساس ساختار منطق ارسطویی باشد. ساختار منطق ارسطویی مبتنی بر برهان و خطابه و جدل و شعر و سفسطه است. ساختار قرآن کریم نیز مبتنی بر منطق ارسطویی ـ یعنی منطق نوع بشر ـ است، منتهی از آنجا که قصد قرآن کریم خروج آدمی از ظلمت ها به نور است، با دوری جستن از تعابیر شعری (خیالی) و سفسطی (کاذب)، به برهان و خطابه و جدل اکتفا نموده است.

این رساله که به زبان عربی نگاشته شده است ضمن طرح لزوم پژوهش در قرآن کتاب « الوجوه و النظائر » معروف به « وجوه القرآن و نظائره » تألیف دانشمند لغوی و ادیب محقق علامه شیخ ابوهلال حسن بن عبدالله ابن سهل بن سعید بن مهران « العسگری » متوفای 395 هجری را معرفی می کند. آثار دیگری نیز از این نویسنده باقی مانده است از جمله « التلخیص فی اللغة » « المعجم فی اللغه » « جمهرة الامثال » « کتاب الصناعتین » « النظم و النشر » « کتاب الاوائل » « الفرق بین المعانی » « کتاب العمدة » « المحاسن فی تفسیر القرآن » ... که برخی به زینت طبع آراسته و بقیه خطّی است. کتاب « الوجوه و النظائر » درباره علم وجوه و نظائر بحث می کند که فرعی از علم تفسیر قرآن است و در آن مفرداتی از قرآن که به یک لفظ و با حرکات مشابه در مواضع متعدد قرآن و با معانی مختلف به کار رفته است بررسی می شود. در این فن منظور از نظائر همان لفظ مشترک و مقصود از وجوه معانی دیگر آن لفظ مشترک است . که البته افرادی کمی از جمع دانشمندان به این امر مهم اهتمام ورزیده اند.

هر علمی، قواعد واصولی دارد. رعایت آن قوانین واصول، ازمهمترین امور به شمار می رود. در علم تفسیر قرآن برای درک صحیح و نزدیک به واقع از کلام الهی، اصول و قواعدی لازم است. قواعد تفسیر، مجموعه ضوابط کلی ای را در بر می گیرد که مفسر با رعایت آنها، به تفسیر قرآن می-پردازد. توجه به انواع قرائن کلام، درنظر گرفتن قواعد ادبی، مبنی بودن علم وعلمی و ... از جمله قواعد تفسیر است. در این مقاله، اصول و قوانین تفسیر، از دیدگاه روایات منسوب به معصومین ارائه می شود. از این رو ابتدا به ذکر هر قاعده، مبادرت شده و در پایان، روایات و احادیثی، مرتبط به آن قاعده یا به صراحت و یا به نحو تلویحی عرضه خواهد شد.