تفسیر قرآن

نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۷٬۱۴۶ مورد.

۱۰۱.

بررسی انتقادی روش مفسران قرآن کریم در بیان تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین شجاعی نقی رجبیان

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: تفاسیر قرآن آیات تاریخی نقد روش شناختی تفسیر تاریخی آیات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۰۴۶

تعامل میان رشته ای قرآن و تاریخ از پیشینه ای طولانی برخوردار است. همواره مفسران در تبیین بخش هایی از قرآن بر خود لازم می دانسته اند که از تاریخ استفاده نمایند. با گذشت زمان روش هایی که مورخان استفاده می نمودند پیچیده تر شد و توانایی بالاتری را در حل مسائل خود به دست آوردند اما مفسران همسوی با این پیشرفت ها حرکت ننمودند؛ به همین خاطر در حوزه روش های تاریخی به کارگرفته شده ایشان آسیب های فراوانی قابل مشاهده است. روش هایی که مفسران معاصر در تبیین مسائل تاریخی به کار می گیرند تفاوت چشمگیری با روش های مفسران متقدم ندارد ازاین رو با تکرار روش هایی ناکارآمد در این زمینه روبه رو هستیم. مقاله پیش رو با استفاده از روشی تحلیلی- توصیفی و با منظری انتقادی به دنبال بررسی نقاط قوت و ضعفی است که در روش های تاریخی مفسران قابل ملاحظه است. بررسی این نقاط کمک می کند تا امکان رسیدن به الگویی پیشرفته و بومی در حوزه به کارگیری از روش های تاریخی در تفاسیر قرآن کریم فراهم بیاید.

۱۰۲.

گوینده و تناسب آیات« أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ ... وَ ما أ ُبَرِّئُ نَفْسِی...» در تفاسیر امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی راد

منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۰

کلید واژه ها: تفسیر امامیه تناسب آیات آیات 52 و 53 یوسف گوینده آیات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۶۶

آیات 53 52 یوسف به دفاعیه یکی از طرفین درگیر در قضیه کام جویی زنانه از یوسف × اشاره دارد. گوینده دفاعیه به «نفی تحقق خیانت در غیب» و «تمایل نفس اماره به سوء» برای توجیه برائت خود از قضیه کام جویی تاکید دارد. گوینده این دفاعیه و تناسب میان این دو بخش از دفاعیه گوینده به روشنی مشخص نیست. این مقاله به بازپژوهی و ارزیابی رویکرد تفاسیر امامیه در تعیین گوینده و تناسب این دو بخش دفاعیه است. نتایج پژوهش نشان می دهد که برخی از مفسران کهن و معاصر امامیه، زلیخا را گوینده آیات مذکور دانسته و آیه دوم را توجیه عدم وقوع کام طلبی وی از یوسف × گفته اند. رویکرد دوم یوسف × را گوینده آیات می داند و آیه دوم را دلیل رهایی وی از دام کام جویی زلیخا بیان کرده اند. نگارنده با تحلیل انتقادی رویکرد نخست، به تکمیل ادله رویکرد دوم پرداخته و آن را شایسته تبدیل به نظریه معیار امامیه در تفسیر این آیات پیشنهاد کرده است.

۱۰۳.

کاربرد فعل و ضمیر جمع «ما» براى خداى یکتا در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد نقیب زاده

منبع: معرفت سال بیست و ششم تیر ۱۳۹۶ شماره ۲۳۵ «ویژه علوم قرآنی»

کلید واژه ها: قرآن خداوند ضمائر متکلم وحده متکلم مع الغیر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن

تعداد بازدید : ۶۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۴۵

خداوند در قرآن کریم با وجود تأکید بر یگانگى خویش، گاهى از خود به متکلم مع الغیر، تعبیر کرده و از سوى دیگر، در مواردى، براى خود ضمیر یا فعل متکلم وحده را به کار برده است. چرایى این کاربردها، سؤال اصلى این پژوهش است. با بررسى آیات مربوط، مشخص گردید بیشتر موارد کاربرد متکلم مع الغیر به هدف دلالت بر عظمت گوینده یا فعل وى بوده است؛ مواردى نظیر: عذاب اقوام گذشته، یارى خداوند نسبت به اولیا و پیامبران و نیز نجات اقوام مؤمن انبیا، آیات آفرینش، ارسال رسل و انزال کتب، و اوامر و نواهى. در معمول کاربردهاى متکلم وحده نیز لطف ربوبى خدا به بندگان مدنظر است؛ مانند: استجابت دعا، بخشش گناه، انعام خدا بر بندگان، و ارتباط متقابل میان خدا و بندگان. در همین زمینه، التفات هاى به کاررفته در آیات، از غیبت به تکلم و از تکلم مع الغیر به وحده و بالعکس، قابل توجیه است. این مقاله به روش توصیفى تحلیلى و با مطالعه تمامى قرآن و مراجعه به تفاسیر مربوط، به انجام رسیده است.

۱۰۴.

اعتبار سنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسف(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی اکبرنژاد امین ذوالفقاری فر

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلید واژه ها: روایات تفسیری یوسف (ع) نقد سندی تحلیل محتوایی اعتبار سنجی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۰ تعداد دانلود : ۱۳۹۵

«أحسن القصص» قرآن کریم، حضرت یوسف(ع) را به عنوان یک الگوی عملیِ حقیقت و کمال و یک شاخص برجسته ی جهان آدمیّت و تمالک نفسانیّت به جهانیان معرّفی نموده است. متأسفانه یکی از واقعیت های تلخ تاریخی، وجود روایات ساختگی فراوان در تفاسیر نقلی ذیل برخی آیات این سوره می باشد. در این پژوهش، روایات موجود ذیل آیه ی 42 سوره مذکور که منشأ اختلاف نظر در میان مفسران و مترجمان گشته اند، مورد ارزیابی سندی و محتوایی قرار گرفته است. رهیافت اصلی این پژوهش که به روش کتابخانه ای صورت گرفته این است که، از مجموع هفت روایات اصلی موجود در منابع شیعی، از نظر سندی تنها یک روایت از میان آن ها آن هم با ملاحظاتی می توان گفت موثق است ولی بقیه ضعیف بوده و قابل استناد نیستند. از حیث محتوا نیز، همه ی آنها علاوه بر مغایرتی که در متنشان وجود دارد، با نصّ مقدس قرآن کریم و با سیاق آیات سوره، مخالفت آشکار دارند همچنین با موازین عقلی و اعتقادی سازگار نیستند؛ چرا که مقام عصمت این پیامبر بزرگ را که به نیکویی مورد ستایش قرآن است، مخدوش می گردانند. نسبت نسیان شیطانی به انبیاء الهی، نسبتی ناروا و نامقبول بوده که به وضوح نشان از دستبرد جاعلان حدیث و خرافه پردازان در این قصه ی نیکوی قرآنی دارد.

۱۰۵.

مطالعه تطبیقی روش شناسی تفاسیر موضوعی «موضوع محور» و مکتب اثبات گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن قاسم پور مریم نظربیگی

منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلید واژه ها: روش شناسی علوم انسانی تفسیر موضوعی قرآن کریم پژوهش تطبیقی مکتب اثبات گرایی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل

تعداد بازدید : ۲۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۱۸۴

بررسی روش شناسی تفسیر موضوعی، نقش بسزایی در تعیین اقسام آن دارد. این پرسش که تفسیر موضوعی در بررسی تطبیقی با چه روش شناسی هایی قرار می گیرد و بر مبنای آن دارای چه ویژگی هایی است، محور این پژوهش قرارگرفته است.بر این اساس، نوعی از تفسیر موضوعی قرآن که در آن مفسران، آیات مربوط به یک موضوع را گردآوری و دیدگاه قرآن درباره آن را ارائه می نمایند، تفسیر «موضوع محور» نامیده شده و به لحاظ روش شناختی با یکی از مکاتب علوم انسانی به نام مکتب اثبات گرایی، مورد بررسی تطبیقی قرارگرفته و وجوه اختلاف و اشتراک آن ها آشکارشده است.این پژوهش به شیوه توصیفی -تحلیلی می کوشد تا ویژگی های «دیدگاه قرآنی» در تفاسیر موضوع محور را در تطبیق با مکتب اثبات گرایی معرفی نماید. اثبات گرایان و مفسران «موضوع محور» قرآن کریم، از جهت مبانی مهمی مانند معناداری گزاره های دینی، واقع نمایی زبان قرآن و قلمرو واقع با یکدیگر اختلاف دارند. از سوی دیگر بر اساس ظرفیت های روش شناختی مکتب اثبات گرایی و جایگاه «نظریه» در آن، دیدگاه قرآنی مبتنی بر تفاسیر موضوع محور،«نظریه قرآنی»، می باید دارای ویژگی های مهمی مانند: ابتناء بر آیات محکم، تبیین روابط علی و معلولی مبتنی بر اصول عقلی، جهان شمولی و قابلیت انتقال بین الاذهانی باشد.

۱۰۶.

خودفراموشی و زمینه های آن با تأکید بر آیه 19 حشر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید حیدری فر محمدعلی مجد فقیهی محمد حسنی

منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: الیناسیون آیه 19 حشر خودفراموشی زمینه های خودفراموشی خدافراموشی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن

تعداد بازدید : ۳۰۴۳ تعداد دانلود : ۱۶۹۵

خودفراموشی یکی از مسائل مهم انسان شناختی و از مفاهیم مهم علوم انسانی است. در قرآن کریم از آن به عنوان «نسیان نفس» یاد شده و اصطلاح امروزی آن «ازخودبیگانگی» یا به دیگر سخن «الیناسیون» است که در عصر کنونی طرح شده و مورد توجه فیلسوفان و عالمان علوم انسانی قرار گرفته است. در بینش قرآنی، خودفراموشی حالتی روانی و فکری است که برخلاف حیوان، در انسان پیدا می شود؛ زیرا فقط انسان است که می تواند هویت واقعی خویش را با علم آگاهانه حضوری بیابد یا از آن غافل شود و یا آن را بفروشد و از آن بیگانه شود. پژوهش پیش رو، از جمله پژوهش های کاربردی در حوزه قرآن پژوهی است که ماهیت خودفراموشی را بررسی و عوامل و زمینه های این بحران را در ابعاد سه گانه؛ اعتقادی، اخلاقی و رفتاری تحلیل و تبیین کرده است.

۱۰۷.

جایگاه امام حسین علیه السلام در تفاسیر شیعی

نویسنده: محمداسماعیل عبداللهی محمد کرمی نیا

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی (آیت بوستان سابق) سال دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸

کلید واژه ها: شیعه تفاسیر امام حسین (ع) روایات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۵ تعداد دانلود : ۱۲۲۱

رسول اکرم(ص) در حدیث ثقلین دو چیز گران بها را در میان مردم ودعیه گذاشتند. یکی قرآن و دیگری اهل بیت عصمت و طهارت(ع). امام حسین(ع) یکی از اهل بیت و پنجمین آل عبا(ع) است، به جهت ویژگی خاصی که بین دیگر بزرگان معصوم دارند و مورد توجه رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) و مسلمانان بوده و آیاتی فراوان در قرآن درباره امام حسین(ع) وجود دارد. برخی رقم آیات را 128 و برخی دیگر تا 250 آیه ذکر کرده اند. برخی از آیات یاد شده، آشکارا درباره امام حسین(ع) نازل شده است و برخی با تفسیر و تأویل مفسران - البته به کمک روایات - بر ایشان تطبیق شده است. در پژوهش حاضر به بررسی این سوال که آرا و دیدگاه های مفسرین شیعه در مورد امام حسین (ع) در قرآن چیست؟ پرداخته و پاسخ می دهد.

۱۰۸.

معناشناسی «طمأنینه» در اشعار جاهلی و قرآن کریم از منظر روابط معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل خوش منش حمیده بابازاده

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶

کلید واژه ها: قرآن ایمان معناشناسی جاهلیت اشعار جاهلی طمأنینه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۳۸۰ تعداد دانلود : ۱۲۵۹

لایه دار بودن واژگان قرآن کریم، زمینه جست وجوی معناشناسانه «طمأنینه» را در این پژوهش فراهم نموده است. از آنجا که یکی از شیوه های تبیین معنایی واژگان، کشف روابط معنایی واژه و شبکه معنایی آن است، در این پژوهش، ارتباط معنایی «طمأنینه» با واژه های همنشین در شعر جاهلی، و با واژه های همنشین، متقابل و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. حاصل تحقیق حاکی از آن است که واژه «طمأنینه» در شعر جاهلی، با توجه به فرهنگ آن عصر و تضاد خوی تند جاهلیت با طمأنینه، بیشتر در معنای امنیت جسمانی و آرامش مادی به کار رفته است و به دلیل انتقال در کاربرد و هنرآفرینی در اشعار جاهلی و قاموس لغت، از ویژگی چندمعنایی برخوردار شده و با نزول قرآن توسیع و ترفیع معنایی یافته است. حاصل مطالعه توصیفی در بافت قرآن نیز نشان می دهد که «طمأنینه» یک فعل ادراکی است که با همنشین های خود، رابطه تقابلی، جانشینی، مکملی، اشتدادی و شمول معنایی دارد و «ایمان» به عنوان فعل ادراکیِ توأم با عمل و با دارا بودن عنصر عاطفی و معرفتی، و «ذکر» به عنوان فعل ادراکی، مٶلفه های شرطیِ «طمأنینه» را تشکیل می دهند و «کشف حقیقت و یقین»، «رضای الهی»، «معیشت طوبی»، «سکینه» و «ربط قلب»، مٶلفه های ماهوی آن را می سازند و با واژه های «ارتداد»، «انقلاب قهقرایی در فتنه ها» و «خوف» تقابل مدرج دارد.

۱۰۹.

استعاره مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سیده مطهره حسینی علیرضا قایمی نیا

منبع: ذهن بهار ۱۳۹۶ شماره ۶۹

کلید واژه ها: استعاره مفهومی آیات قرآن رحمت الهی استعاره جهتی استعاره وجودی استعاره ساختاری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۰۱ تعداد دانلود : ۲۶۶۳

زبان شناسی شناختی که در دو قرن اخیر ظهور نموده، روش های خوبی برای بررسی و درک بهتر متون ارائه کرده است. استعاره در این رویکرد استعاره مفهومی نامیده شده است. این مقاله به بررسی استعاره مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم که ساختار پیچیده و متشکل از چندین نوع استعاره دارد و بسط معنایی حاصل از آن که مالکیت و استیلا و علم خداوند به نعمات اخروی و دنیایی را بیان می کند، می پردازد. در شواهدی از آیات قرآن، رحمت خداوند همچون اموال گرانبها در گنجینه هایی ذخیره شده که خداوند در مواقع لزوم و شایستگی بنده، برای بهره مندی در آن را می گشاید یا نعمت های معنوی مانند ارسال رسل و نزول قرآن به صورت بارانی که بر بندگان می بارد، مفهوم سازی شده است و در گونه دیگری، رحمت خداوند به مثابه ظرف یا پهنه وسیع یا حجیمی است که بنده می تواند داخل آن برود یا خارج از آن باشد. قرآن به کمک استعاره های مفهومی جهانی از اندیشه را به روی بشر گشوده و مفاهیم بسیار پیچیده از امور غیبی و مجردات را با زبانی ساده و ملموس به بشریت عرضه کرده است.

۱۱۰.

جایگاه زیدبن على در علوم قرآن و تفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: على اوسط باقرى

منبع: معرفت سال بیست و ششم تیر ۱۳۹۶ شماره ۲۳۵ «ویژه علوم قرآنی»

کلید واژه ها: تفسیر قرآن علوم قرآن اقلیت اهل بیت (ع) زیدیه غریب القرآن اکثریت قدریه زیدبن على

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی

تعداد بازدید : ۱۳۸۴ تعداد دانلود : ۹۷۸

این مقاله با روش توصیفى تحلیلى و از رهگذر شناسایى آثار قرآنى زیدبن على، جایگاه وى را در علوم قرآن و تفسیر بازگشوده است. کاربرد «حلیف القرآن» درباره وى نشانگر پیوند استوار او با قرآن است. زید داراى قرائتى مشهور بوده که برخى آن را در کتابى مستقل جمع آورده اند. «مدخل الى القرآن و تفسیر لمواضع مختارة منه» زید، علاوه بر مباحث مقدماتى لازم براى تفسیر، مشتمل بر تفسیر برخى آیات مى باشد. احتمالاً «تفسیر سورة الفاتحة و بعض آیات القرآن» منسوب به وى، درس گفتارهاى او در مدت پنج ماه زندانى بودنش در کوفه مى باشد. همچنین احتمالاً «الرد على القدریة من القرآن» منسوب به وى، همان «الرد على المجبرة» است که در ضمن مجموعه کتاب ها و رسائل زید منتشر شده است. زید «الصفوة» را به منظور اثبات برترى اهل بیت علیهم السلام با تکیه بر آیات قرآن نگاشت و در «کتاب القلة و الکثرة» که نگاشته خود زید یا به املاى اوست، ملاک حقانیت نبودن اکثریت را از منظر قرآن اثبات کرد. «تفسیر غریب القرآن» در صورت صحت انتسابش به زید، نخستین تألیف در غریب القرآن خواهد بود.

۱۱۱.

یادکرد نعمت ها در قرآن و جهت دهى بینش انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم قربانى مصطفى کریمى

منبع: معرفت سال بیست و ششم تیر ۱۳۹۶ شماره ۲۳۵ «ویژه علوم قرآنی»

کلید واژه ها: قرآن هدایت تقوا یادکرد نعمت بینش انسان باور به خدا و احسان او ارزش هاى انسانى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۵۳ تعداد دانلود : ۱۵۸۴

قرآن کریم آخرین وحى الهى است که براى هدایت انسان به کمال مطلوب از سوى خداوند نازل شده است. این کتاب آسمانى براى هدایت انسان، از روش هاى گوناگونى استفاده مى کند. یکى از این روش ها، «یادکرد نعمت هاى دنیوى و اخروى» است. یادکرد نعمت ها ممکن است از راه ها و مجارى گوناگون در هدایت انسان مؤثر باشد. یکى از این مجارى بینش انسان است. حال این سؤال مطرح است که از نگاه قرآن کریم، یادکرد نعمت ها چگونه نقش هدایتى خود را ایفا مى کند. این مقاله در پى یافتن پاسخ مناسب به این پرسش است و هدف آن فراهم کردن زمینه مناسب براى استفاده از روش یادکرد نعمت ها در هدایت افراد توسط هادیان جامعه است. روش گردآورى اطلاعات، اسنادى و فیش بردارى و استفاده از تفاسیر معتبر است و روش پردازش اطلاعات به شکل توصیفى تحلیلى و به روش تفسیر موضوعى روشمند است. این پژوهش نشان مى دهد تأثیرگذارى یادکرد نعمت ها بر بینش انسان، از راه اصلاح باور به وجود خداوند، باور به احسان خداوند و اصلاح باور درباره اهداف متعالى، ارزش ها، دنیا و مقام تقواست.

۱۱۲.

جستارى در تربیت عقلانى؛واکاوى دیدگاه قرآن کریم و اندیشه امام خمینى قدس سره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا فقیهى نسرین ترکاشوند

منبع: معرفت سال بیست و ششم مرداد ۱۳۹۶ شماره ۲۳۶

کلید واژه ها: عقل قرآن امام خمینى قدس سره تربیت عقلانى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۹۲ تعداد دانلود : ۱۵۴۵

رشد، پویایى، استحکام و پیشرفت حیات انسانى براساس بهره مندى از فکر صحیح تأمین مى شود. حیات انسانى حیاتى فکرى است و مهم ترین وجه تمایز انسان از دیگر حیوانات این است که انسان، حیوانى است متفکر، و زندگى بشر نیز بدون تفکر و تعقل سازمان نمى پذیرد. ازاین رو، لازمه ابتناى حیات بر فکر این است که هرقدر فکر کامل تر باشد، استحکام حیات بیشتر است. اما اینکه قرآن تفکر را اساس و زیربناى تکامل قلمداد کرده است و ریشه تمام مفاسد اجتماعى و فردى را حاکم نبودن عقل مى داند، خود بهترین دلیل براى اثبات اهمیت تفکر و تعقل نزد قرآن کریم است. پژوهش حاضر با هدف تبیین تربیت عقلانى از منظر قرآن و اندیشه امام خمینى قدس سره، با روش توصیفى تحلیلى تدوین یافته است.

۱۱۳.

رابطة حمایتی خانواده و سرمایة اجتماعی و تأثیر آن ها بر کنترل اجتماعی از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یوسف فتحی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۸

کلید واژه ها: خانواده قرآن سرمایه اجتماعی روابط و کنترل اجتماعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۵۳ تعداد دانلود : ۲۴۱۷

روابط خانوادگی به عنوان یک سرمایة اجتماعی، عامل مهمی در کنترل و سلامتی اجتماعی است. تحولات صنعتی و فردگرایی، بر این عنصر حیاتی تأثیر گذاشته اند و روابط درون و برون خانوادگی را تضعیف کرده اند و با افزایش گسسته ای اجتماعی و نسلی، هویت خانواده را تهدید و آن را در معرض آسیب قرار داده است. مقالة پیش رو، با پذیرش تحول در کارکردها و روابط خانوادگی در جهان کنونی، با استناد به نظر بسیاری از متفکران و آیات قرآن کریم، بر این باور است که اهمیت خانواده به عنوان یک نهاد اصلی حیات اجتماعی، از طریق روابط اجتماعی حمایتی و نقش اساسی آن در تولید نسل مشروع و اجتماعی شدن آن، هرگز از بین نمی رود. این مقاله، روابط حمایتی خانواده را در سه سطح معنوی، اجتماعی و اقتصادی بررسی کرده است. قرآن کریمدر آیات متعدد به کارکردهای حمایتی خانواده که ارتباط مستقیم با اجتماعی شدن وکنترل اجتماعی دارد، اشاره می کند. از نظر قرآن کریم، همة اعضای خانواده در قبال تک تک اعضای خود، مسئولیت مدنی و اجتماعی دارند. هستة اصلی مباحث قرآن کریم، «روابط» در میان اعضای خانواده است که عنصر اساسی سرمایة اجتماعی است. سرمایة اجتماعی، بیشترین نقش را با کمترین هزینه در کنترل اجتماعی دارد.

۱۱۴.

موانع و عوامل واقع بینی از منظر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدهادی زبرجد سیده هانیه مؤمن سولماز کاراندیش

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۸

کلید واژه ها: موانع عوامل واقعیت واقع بینی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۶۱۴ تعداد دانلود : ۱۹۱۰

یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقع بینی است. اصل واقع بینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهاده است؛ بدین معنا که از انسان می خواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی بردن به واقعیت آن ها، به وظایفی که در سایة آن متوجه می گردد، قیام نماید. اما با وجود توصیه های مکرر الهی به واقع بینی، انسان غالب اوقات نسبت به آن بی توجه می باشد و در اثر پیروی از وهم و خیال، غفلت، جهالت، تمایلات نفسانی و گناهان نمی تواند واقعیت ها را آن گونه که هست، دریابد. از این رو، ضروری است که انسان برای اطاعت از امر الهی و شناخت صحیح امور، نخست موانع و حجاب هایی را که در برابر این اصل مهم قرار دارند، از میان بردارد و آنگاه عوامل مؤثر در واقع بینی را شناخته، به تقویت آن ها در وجود خود اقدام نماید که از جملة این عوامل می توان به تعقل، ایمان به خدا، یقین به معاد و تقوی اشاره نمود. در این مقاله، تلاش بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، پس از تبیین واقع بینی، به بررسی موانع واقع بینی و عوامل مؤثر در این امر مهم و نیز نحوة عملکرد آن ها از دیدگاه قرآن کریمو روایات پرداخته شود.

۱۱۵.

بررسی تطبیقی مفهوم امت با تکیه بر آراء تفسیری مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس مصلایی پور ایوب پروینی

منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: تفسیر تطبیقی آیات امت معناشناسی امت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۴۷ تعداد دانلود : ۱۰۴۱

یکی از مهم ترین و اصلی ترین واژگان و مفاهیمی که در قرآن کریم کاربرد فراوان دارد، واژه «امّت» است. این واژه در بیشتر موارد به گروه یا جماعت معنا شده است، بر همین اساس مفهوم امت بیشتر در زمینه وحدت و یکپارچگی مطرح می گردد، به همین دلیل در جوامع اسلامی نیز اغلب امت را به همین معنا، می شناسند، اما تدقیق در مفهوم امت در قرآن، نشان می دهد گرچه مفهوم گروه یا جماعت در بیشتر موارد صدق می کند، اما این تنها مفهوم مورد نظر قرآن نیست، بر همین اساس معانی دیگر همچون زمان، دین، قصد، مدت، آیین، روش و مقتدا نیز مورد نظر قرآن بوده است. بنابراین تطبیق آراء و تفاسیر مختلف در باره کاربردهای متعدد ماده «امم» در قرآن نشان می دهد که در تفسیر معنای امت پایبندی به یک اصل و ریشه واحد وجود ندارد. بر همین مبنا، در پژوهش حاضر تلاش می شود با مفهوم شناسی واژه امت در قرآن و با تکیه بر آراء تفسیری مفسران، مشخص شود افزون بر معنای گروه و جماعت، چه معانی دیگری از امت مورد نظر قرآن بوده است.

۱۱۶.

فراگرد ارتباط شیطان و انسان از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی همدانی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلید واژه ها: شیطان وسوسه ارتباط درون فردی پیام گمراهی مدل ارتباطی فراگرد ارتباط انسان و شیطان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۵۰

ارتباط انسان و شیطان، از آغاز خلقت هر فرد تا پایان عمر وی برقرار است و درک درست این ارتباط، آثار تربیتی و انسان ساز بسیار مهمی بر ارتباط درون فردی (ارتباط انسان با خود، با خدا و جهان غیب) و نیز بر ارتباطات میان فردی و در ساحت های فردی، خانوادگی و اجتماعی برجا می گذارد. قرآن کریم نیز در همین راستا همواره سعی کرده است شناخت انسان را نسبت به شیطان و ارتباط با او بیفزاید. پژوهش فرارو، با هدف تبیین فراگرد ارتباطی انسان و شیطان از روش توصیفی تحلیلی استفاده نموده و آیات قرآنی مرتبط با ارتباط دوسویه انسان و شیطان را بر اساس فراگرد ارتباط و عناصر آن تحلیل کرده است. تبیین عناصر ارتباط تقابلی انسان و شیطان، تبیین ابعاد و اجزا و مراحل فراگرد ارتباط انسان و شیطان در دو قطب استحواذ و استخلاص، عناصر موجود در فراگرد ارتباطی انسان و شیطان از جمله ماهیت وسوسه و ابعاد آن به عنوان پیام گمراهی، تبیین عوامل موثر در رمزگشایی از پیام شیطانی در درون انسان و ارائه مدلی از ارتباط انسان و شیطان از منظر قرآن کریم، از مهم ترین دستاوردهای این مقاله است.

۱۱۷.

معرفت قلبی از دیدگاه شریعت و مکتب ابن عربی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید احمد فاضلی زهرا شریف

منبع: آیین حکمت سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۱

کلید واژه ها: شهود ابن عربی ملکوت مکاشفه حدیث قرب نوافل معرفت قلبی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۹۳ تعداد دانلود : ۱۷۴۴

درمنظومة آیات و روایات اسلامی، محل معرفت قلب است و علم حقیقی همان معرفت قلبی است.مهم ترین ویژگی های معرفت شهودی و قلبی مطرح در آیات و روایات عبارت اند از: وهبی و از سوی خداوند بودن، نامتعارف و غیرعادی بودن، مستقیم و عاری از تفکر و واسطه بودن، شناختی بودن، برخورداری از حقیقت و صدق، برخورداری از متعلَّق فرامادی وغیبی، نتیجة تقوا و مجاهده [درونی و بیرونی] بودن. عرفا نیز، به تبعیت از شریعت ناب، قایل به معرفت عرفانی و قلبی اند. از دیدگاه ابن عربی معرفت حقیقی شناختی قلبی، بی واسطه، غیراکتسابی و وهبی است که با حصول استعداد نفس از طریق رعایت تقوا، مجاهده و سلوک عملی حاصل می شود . روشن است که تطابق دیدگاه عرفا بر شریعت مبین اسلام به دلیل پایبندی آنان به دستورات و اصول اسلامی است

۱۱۸.

جاهلیت عالمانه و شاخصه های آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمد مرتضوی سید زین العابدین صفوی حسن نقی زاده

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶

کلید واژه ها: قرآن جاهلیت جاهلیت عالمانه جاهلیت عوامانه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۶۰ تعداد دانلود : ۱۵۲۵

«جاهلیت» در قرآن مورد نکوهش قرار گرفته است، ولی در اینکه مقصود از جاهلیت مورد نظر قرآن چیست، بین دانشمندان اختلاف است. عده ای آن را یک دوره تاریخیِ همراه با فقدان علم، و عده ای دیگر نیز اگرچه این مفهوم را فراتر از یک قطعه زمانی دانسته اند، آن را در حد یک «بینش» محدود انگاشته اند. توجه به شاخصه های قرآنی جاهلیت، این مفهوم را روشن تر می کند. به ویژه توجه به رابطه «علم» و«جاهلیت» مشخص می کند که این مفهوم بسیار فراتر از نادانی محض، آن هم در یک دوره مشخص تاریخی است و نیز پیچیده تر از یک جهان بینی غلط و زمان شمول است. این پژوهش با مراجعه به قرآن کریم و تفاسیر، به شاخصه های برجسته ای دست می یابد که حاکی از وجود «علم» در جاهلیت است؛ مانند: رفتارها و انکارهای عالمانه خلاف واقع، رفتار عالمانه بدون منطق (هواپرستانه)، حقیقت پوشی عالمانه، برتری طلبی عالمانه و بدون پشتوانه، اظهار عالمانه ایمان بدون اعتقاد، مقاومت آگاهانه در برابر هدایت دلسوزانه و... . این شاخصه ها نشانگر آن است که «جاهلیت عالمانه» مجموعه ای از رفتارهای سرسختانه و مصرانه ای است که مبتنی بر سبکی از زندگی انتخابی است و به صورت یک «بیماری خودخواسته» اکنون نیز گریبانگیر جامعه بشری است و راه رهایی از آن، نه افزایش دانش، بلکه تهذیب نفس و تکامل روحی و اصلاح فرهنگ عمومی جامعه است.

۱۱۹.

واپسین روزهای تاریخ در آیه 55 سوره نور از دیدگاه مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا مهدیان فر

منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۰

کلید واژه ها: جامعه مهدوی آیات مهدویت آیه 55 نور آینده بشریت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر

تعداد بازدید : ۱۰۷۶ تعداد دانلود : ۷۹۲

خدای سبحان در آیه 55 نور به مؤمنان وعده داده است که آنان را جانشینان در سراسر زمین قرار خواهد داد و دین مورد پسندش را برای آنان تمکین کرده و ترس شان را به امنیت و آرامش تبدیل خواهد نمود. مؤمنان شایسته کردار، جامعه یکتاپرست و عاری از شرک را تشکیل خواهند داد. مفسران شیعه در تفسیر وعده مزبور دارای دو دیدگاه هستند؛ یکی انحصار تحقق وعده به عصر ظهور و پایان تاریخ و دیگری تحقق وعده با مصادیق متعدد از عصر نزول تا عصر ظهور. اندک اختلاف دیدگاه مفسران شیعه در تعیین مصداق آیه با روشن شدن معنای استخلاف قابل رفع بوده و آنان را به دیدگاه یکسان و انحصار تحقق وعده در عصر ظهور می رساند. مفسران اهل سنت به رغم داشتن دیدگاه های مختلف؛ برخی با تصریح و شماری با تلویح به تحقق وعده در عصر ظهور اشاره کرده اند، از این رو برابر دیدگاه مفسران فریقین، آیه مزبور جامعه ویژه ای را برای مؤمنان در واپسین روزهای تاریخ وعده می دهد که با ظهور مهدی موعود محقق خواهد شد.

۱۲۰.

جایگاه مبانی در نظریه تفسیری شیخ انصاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی راد فضل الله غلامعلی تبار

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۵۹۸

درخت حوزه‌های تخصصی