درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۷۰۱ تا ۱٬۷۲۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.
۱۷۰۱.

شیوه گفت وگوهای مهدوی امام صادق(ع) با استناد به آیات قرآن کریم و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 501 - 524

کلید واژه ها: شیوه گفت وگو مهدویت روایات امام صادق (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۸۶
حیات انسان در ط ول تاریخ توأم بوده است با تقابل و تخاصم دو جبه ه ح ق و باطل؛ اما این تقابل هم واره جنگ بیرونی در پی نداشت ه، اغلب گف ت وگوهایی را موجب شده است که هرچند در مواردی اهل باطل را به سبب لجاجت و عناد مجاب نمی ک رد، به درخشش خورشی د حقیقت در دل حاضران در مجلس گفت وگو و مخاطبان متن مکتوب آن در اعصار بعدی انجامیده است. با توجه به اینکه راه و شیوه مکتب اهل بیت(ع)- چنانکه از تعلیمات آن ها استباط می شود- همان راه فطرت بوده و قرآن کریم به عنوان بزرگ ترین پشتوانه ایشان در اجرای رسالت توحیدی و هدایتگری شان می باشد، لذا نویسنده این مقاله سعی نموده تا با استناد به آیات قرآن کریم و روایات، شیوه گفت وگوهای امام صادق(ع) در باب مهدویت را به عنوان اسوه و الگوی جبهه حقیقت تبیین نموده است به این امید که پیروان مکتب جعفری را در راه روشنگری و گسترش معارف بلند این مکتب و پاسخگویی به شبهات مفید باشد.
۱۷۰۲.

تحلیل شیوه های تربیت عقلانی حضرت یوسف (ع) از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۸ 52 - 90

کلید واژه ها: قرآن کریم حضرت یوسف (ع) تربیت شیوه های تربیت عقلانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۳۲
تربیت عقلانی در شناخت هستی و اصول اعتقادی نقش اساسی داشته و در صعود و هبوط فرد و جامعه تأثیرگذار است؛ می طلبد این مسئله از منظر قرآن به عنوان بنیادی ترین مرجع و جامع ترین منبع معارف اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. کلام وحی، پیامبران (ع) را نیکوترین الگو معرفی کرده است. پژوهش پیشرو شیوه های تربیت عقلانی حضرت یوسف (ع) را با روش توصیفی – تحلیلی و شیوه ی استنطاقی شهید صدر مورد تجزیه و تحلیل قرار داده؛ تا مشخص شود آن صدیق نبی (ع) از چه شیوه های برای تربیت مردم عصرش بهره گرفته است. هدف اساسی درک درست و روشمند شیوه های مدنظر از منظر قرآن است؛ چون تدوین نظام مند آن در حوزه ی علم و نظر نقش مهمی در فراهم سازی بستر نگرش عقلانی افراد و جامعه ی انسانی و اسلامی دارد.یافته ها نشان می دهد حضرت یوسف (ع) از شیوه های تربیت عقلانی متعددی استفاده نموده و اساسی ترین آنها استدلال های برهانی جهت ترویج و نهادینه سازی نگرش خدامحوری، معاد باوری، معرفت افزایی، تجربه اندوزی، اعطای دانش و حکمت و مشورت دهی هوشمندانه است. نتایج نهایی حاکی از آن است که ایشان با روش های اتخاذ شده، توانست مردم را از جهالت علمی و عملی نجات بخشد و باپشتکار و اخلاص و شایستگی های لازمی که داشت نه تنها آحاد جامعه بلکه مدیران و کارگزاران بی مروت و ستم پیشه را به سمت وسوی عقلانیت و انسانیت جهت داد. همچنین بدست آمده که شیوه های تربیت عقلانی آن پیشوای آسمانی به صورت جهانی، فرازمانی و فرامکانی مؤثر و کارآمد است.
۱۷۰۳.

بررسی ماهیت و عاقبت اخروی مستضعفان دینی با تکیه بر آیات و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 85-99

کلید واژه ها: مستضعفان دینی قیامت جاهل قاصر جاهل مقصر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۲ تعداد دانلود : ۱۷۱۹
کیفیت جهان پس از مرگ هر فرد، به اعتقادات و اعمال او در دنیا بستگی دارد. گروهی از انسان ها، راه حق و سعادت را در پیش گرفته و عده ای به مخالفت با آن در اندیشه و عمل روی می آورند. قرآن کریم، در آیات متعدد، سرنوشت گروه اول را بهشت، و سرنوشت گروه دوم را جهنم معرفی کرده است؛ اما در جهان، انسان های زیادی وجود دارند که به هر دلیل، پیام اسلام به عنوان کامل ترین دین، به گوش آن ها نرسیده باشد؛ یا به دلیل ضعف یا فقدان قوه عاقله، توانایی درک دین حق را ندارند.پرسش اصلی پژوهش این است که: تکلیف این دسته از افراد که به مستضعف دینی شناخته می شوند در آخرت چگونه خواهد بود؟این مطالعه از نوع مطالعه تحلیل محتواست و سعی دارد با مراجعه به منابع قرآن و حدیث و آثار و مقالات مرتبط، داده های مرتبط با سؤال اصلی، را جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بررسی و تحلیل داده ها نشان داد که قرآن از این دسته افراد تحت عنوان «مستضعف» یاد کرده و آن ها را در پیش گاه الاهی، معذور می داند به شرطی که در استضعاف خود، قاصر باشند؛ نه مقصر. آن ها، مورد سؤال قبر واقع نشده و برزخی بدون ثواب و عقاب را تجربه خواهند کرد. در قیامت نیز، کارشان محول به خداوند است.خدا آن ها را به رحمت خویش امیدوار ساخته است و امکان بهشتی شدن شان نیز، وجود دارد. نجات اخروی مستضعفان دینی، براساس عدل الاهی است؛ نه آن که نجات شان مؤید صحیح بودن اعتقاد و عملکردشان باشد.
۱۷۰۴.

موازنه حدود آزادی بیان در اسناد بین الملل و قرآن با تکیه بر واکاوی سرگذشت حضرت موسی(ع) و فرعون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 77 - 100

کلید واژه ها: مرزهای آزادی بیان قرآن اسناد بین المللی حضرت موسی فرعون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۲۷۹
حق آزادی بیان در آموزه های اسلام و میثاق های بین المللی جزء حقوق سیاسی مدنی انسان ها و یکی از پذیرفته ترین اصول حیات اجتماعی بشر شمرده شده است. از یک سو در روزگار کنونی، محور مناقشه درباره آزادی بیان، حدود آن است و از سوی دیگر، ربط و نسبت میان مٶلفه های سنت و مدرنیته از دل مشغولی های جدی محققان و پژوهشگران می باشد. از این روی این مقاله بر آن است تا با کاویدن و سراغ گرفتن از مرزهای قلمرو کلان آزادی بیان در اسناد بین المللی و موازنه آن ها با آموزه های قرآن کریم به عنوان اولین مصدر تشریع مسلمانان، حدود و ثغور آزادی بیان را بررسی نماید و در این مسیر با توجه به اینکه در زمینه آزادی بیان و مرزهای آن، یکی از کهن ترین چالش های آدمیان در ادوار گوناگون تاریخ با ساختارهای قدرت و نظام حاکم بوده است، این پژوهه با تمرکز بر سرگذشت حضرت موسیu در حکومت فرعون، مرزهای پیش بینی شده در اسناد بین المللی را به بحث و نقد می کشاند. بر همین اساس و با در نظر گرفتن فزونی نشست های منطقه ای و فرامنطقه ای در باب آزادی بیان و حجم بالای مرزهای خرد و کلان آزادی بیان در اسناد بین المللی، ابتدا مهم ترین معاهدات فرامنطقه ای را ذکر کرده و سپس آن ها را با آموزه های قرآنی حکایت حضرت موسیu و فرعون مقایسه و نقد می کند. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که از بین حدود آزادی بیان در این اسناد، تنها مرز «حمایت از حقوق دیگران» قابل استناد است و دیگر حدود، علی رغم تلاش های فراوان در عرصه بین المللی، محدودیت های بسیار کلی و مبهمی است که آزادی بیان را تهدید و تحدید می کند.
۱۷۰۵.

تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران و اندیشمندان علوم قرآنی درباره انتساب تحریف معنوی به قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 265 - 286

کلید واژه ها: تحریف تحریف معنوی تفسیر به رأی تحریف قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۹ تعداد دانلود : ۴۹۸
بدون تردید در طول تاریخ برخی کوشیده اند تا معنای آیات قرآن را بر اساس دیدگاه های خود تفسیر نمایند. این اقدام ناپسند، در روایات، «تفسیر به رأی» نام گرفته و به افراد تحریف گر نسبت داده شده است، نه به قرآن؛ ولی به تدریج در میان قرآن پژوهان شیعه و اهل سنت، «تفسیر به رأی» افراد، با «تحریف معنوی» قرآن همسان تلقی شده و تعبیر تحریف معنوی، به قرآن کریم انتساب یافته و به دلیل وقوع تفسیر به رأی افراد، تحریف معنوی قرآن نیز حتمی انگاشته شده است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و نقد این دیدگاه پرداخته و با ارائه دلایل عقلی و نقلی، این همانی بودن تفسیر به رأی افراد و تحریف معنوی قرآن را به چالش کشیده، بر تفاوت های روشن تفسیر به رأی صاحبان آرای باطله با تحریف یافتگی معنوی قرآن تأکید می ورزد؛ چرا که تفسیر به رأی، به افراد نسبت می یابد، ولی تحریف معنوی، به قرآن نسبت یافته است. بدین رو، وجود تفسیر به رأی افراد، نه به دلالت مطابقی، همان تحریف معنوی قرآن است و نه به دلالت تضمنی و التزامی، آن را در بر داشته و اثبات می کند. نگارندگان انتساب تحریف گری معنایی به افراد را به جای انتساب تحریف یافتگی معنوی به قرآن کریم پیش رو می نهند.
۱۷۰۶.

معناشناسی تطبیقی واژه «تفسیر» در زبان های عبری، سریانی و عربی با تکیه بر قرآن و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 173 - 186

کلید واژه ها: تفسیر قرآن عهدین عبری سریانی عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۴۷
گام نخست در فهم قرآن کریم، درک معنای صحیح واژگان است. تحقق این امر در گرو بررسی دقیق منابع لغت زبان عربی است و گاهی نیز مراجعه به زبان های هم خانواده عربی کمک کننده است. یکی از واژگان مهمی که از قرون اولیه هجری میان مسلمانان رایج و تثبیت گردیده، واژه تفسیر است. این واژه در دو ساحت معنایی به کار رفته است: 1. توضیح و شرح آیات؛ 2. مجموعه های مدون شرح آیات. این واژه تنها یک بار در قرآن در سوره فرقان آیه 33 آمده است. با توجه به اینکه ریشه این واژه، پیشینه ای طولانی در زبان های سامی داشته و در مباحث بین الادیانی قابل بحث و بررسی است، اما پژوهشگران از جنبه زبان شناسی تاریخی-تطبیقی و بین الادیانی به بررسی آن نپرداخته اند. مقاله حاضر با این رویکرد و با روش تاریخی-تطبیقی به سیر تطور و تحول ساختار واژه و معنای نخست مذکور می پردازد. یافته ها حاکی از آن است که ریشه این واژه در زبان های مذکور هم در ساختار و هم در معنا تغییرات قابل توجهی داشته است. تنوع و گستردگی معنای ریشه با گذشت زمان تحدید گردیده و با ورود به قرآن و سنت اسلامی، ارتباط وثیقی با کلام وحی پیدا کرده تا جایی که به شرح و توضیح کلام خداوند، اختصاص یافت.
۱۷۰۷.

تحلیل تاریخیِ مهم ترین منابع تاثیرگذار در علوم قرآن قرن پنجم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 117 - 150

کلید واژه ها: منابع علوم قرآن قرن5 تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۲۲۲
برای جریان شناسی علمیِ منابع علوم قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحلیل تاریخی بیان کند، موجود نیست. پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش اسنادی و رویکرد تفسیری و تحلیل تاریخی و تکنیک قیاسی، نحوه «تاثیرگذاریِ مهم ترین نگارش های علوم قرآن قرن5» را بیان کرده است. جریان سازی نظرات سیدمرتضی در مباحث مهمی چون صرفه و متشابه، و تأثیرگذاری آثارش در نگارش بزرگانی چون شیخ طوسی، طبرسی و فخررازی قابل توجه است. موضوعات علوم قرآن در 67تک نگاری مکی بن ابیطالب بسیار تاثیرگذار بوده که «قرائت» بالاترین رتبه را داراست. 29 تک نگاری دانی با تاکید بر «التیسیر»، تاثیرِ نظرات علوم قرآن وی را می افزاید. مباحث علوم قرآن در تبیان طوسی، قابل تامل است ولی تاثیرگذاریِ آن به حدّ آثار استادش سیدمرتضی نمی رسد. ضریب تأثیر اسباب النزول واحدی نیشابوری متوسط است. اما جریان سازیِ آثار جرجانی با نظریه نظم و ابتکار وی، مبحث اعجاز را ارتقا داده است. همچنین تاثیرگذاری غزالی به نگرش فلسفی او در پردازشِ مباحث علوم قرآن بازمی گردد. یافته این تحقیق نشان می دهد تکامل و توسعه ی علوم قرآن قرن5، به دلیلِ نوآوری و خلاقیتِ نویسندگان این دوره است. پیامد آن، ترکیب، بازسازی، تعمیق و گسترش علومِ اعجاز، صرفه، محکم و متشابه، قرائت و سبب نزول بوده که در قرون قبل فقط حاصلِ داده های روایی است. رهاوردِ فهم این مطلب، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهیِ رشته علوم قرآن برای دانستن عوامل مؤثر بر تطور و فراز و نشیب های منابع مهم می شود. ضمن آنکه با روندی منظم، دانش و بینش کمّی و کیفی دانش پژوهان این رشته را در فهمِ «تاریخ منابع علوم قرآن» ارتقا می دهد.
۱۷۰۸.

بررسی و نقد تفسیر وهابیت از صفات خبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۷۵-۱۹۴

کلید واژه ها: تفسیر کلامی صفات خبری تشبیه تجسیم وهابیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۳۱۳
در قرآن کریم صفاتی به خدای سبحان نسبت داده شده که موهم تشبیه و تجسیم است. چیستی این صفات یکی از دغدغه های همیشگی قرآن پژوهان از آغاز رواج دانش تفسیر تا به امروز بوده است. از رهگذر همین دغدغه ها، مفسران با توجه به مرام اعتقادی و مذهب کلامی خویش، این آیات را تفسیر نموده اند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دو رویکرد کلی در باب صفات خبری وجود دارد؛ یکی رویکرد عقل گرایی و دیگری رویکرد ظاهرگرایی؛ وهابیت به رویکرد دوم تعلق دارند و رأی خود را دیدگاه اصیل اسلامی می دانند و سایر دیدگاه ها را بدعت تلقی می کنند، در مقابل علمای شیعه به نقد دیدگاه وهابیت پرداخته اند و با ارجاع متشابهات به محکمات و تقدم عقل برهانی به ظواهر نقلی و بهره وری از دلالت لفظی و تصدیقی، به فهم و تفسیر آیات مربوطه می پردازند. آنها قائل به نظریه «اثبات با تأویل» بوده، نظریه «عینیت صفات و ذات» و نظریه «تنزیه» را پایه تفسیر صفات خبری قرار داده اند.
۱۷۰۹.

بررسی ادراک حسی از دیدگاه ارسطو و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ بهار ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۹۹)

کلید واژه ها: ادراک حسی عقل نفس قوای ظاهری معرفت بخشی ارسطو ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۰ تعداد دانلود : ۴۲۴
مسئله «ادراک» همواره یکی از مباحث مهم فلسفی از روزگار باستان تا به امروز بوده است. فیلسوفان یونان باستان بویژه افلاطون و ارسطو، بطور مبسوطی درباره ادراک ابزار و شرایط آن سخن گفته اند. در این میان، ارسطو با تدوین دو رساله درباره نفس و حاس و محسوس به تبیین ادراک ظاهری و باطنی نفس پرداخته است. در میان قوای ادراکی حیوان و انسان، ادراک حسی از جایگاه ویژه یی برخوردار است زیرا نخستین مواجهه ما با عالم خارج بوسیله این حواس صورت میگیرد. ارسطو برای تبیین ادراک حسی از قوای ظاهری نفس (لامسه، باصره، ذائقه، سامعه و شامه) و معرفت بخش بودن داده های آنها سخن میگوید. وی معتقد است ادراک حسی باید با عقل در هم تنیده شود تا برای ما معرفت بخش باشد. فیلسوفان مسلمان نیز به بحث از ادراک حسی پرداخته اند و عمده مباحث آنها همان نظریاتی است که ارسطو بیان کرده است. ملاصدرا با مطرح کردن انشائی بودن صور توسط نفس، از دیدگاه ارسطویی فاصله گرفت و توانست طرحی نو را در علم النفس فلسفی دراندازد. در این مقاله به بررسی و مقایسه رویکرد ارسطو و ملاصدرا به مسئله ادراک حسی میپردازیم. بدین منظور، ابتدا از تعریف نفس و قوای آن بحث میکنیم و سپس قوای ظاهری را از دیدگاه هر دو فیلسوف مورد بررسی قرار خواهیم داد. در پایان نیز به بحث مهم معرفت بخشی ادراک حسی میپردازیم.
۱۷۱۰.

نقد و بررسی بازتاب تحلیل های نحوی سیبویه بر مجمع البیان طبرسی

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 186 - 203

کلید واژه ها: الکتاب طبرسی مجمع البیان تحلیل های نحوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۱۵۶
الکتاب "سیبویه"(ت:180ه ) تقریباً به عنوان کهن ترین کتاب در زمینه ی علم نحو و بررسی شواهد قرآنی به حساب می آید و برای بسیاری از بزرگان بعد از خودش به عنوان یک مرجع موثق در این زمینه بر شمرده می شود. "سیبویه" در تدوین قواعد نحوی و برای تثبیت آرای نحوی خود توجه خاصی به شواهد قرآنی داشته و قرآن را مرکز توجه در تحلیل های خود قرار داده است. ضرورت این پژوهش در جهت نشان دادن ارتباط بین علم نحو و تفسیر است. این پژوهش در ابتدا به بررسی تحلیل شواهد قرآنی در کتاب "سیبویه" می پردازد که در این بررسی برای روشن شدن مطلب و تحلیل های سیبویه از توضیحات دانشمندان نحوی دیگر کمک گرفته شده است. سپس به صورت تطبیقی به بررسی میزان و چگونگی تاثیر تحلیل های "سیبویه" بر روی"طبرسی" که از مفسران بزرگ شیعی به حساب می آید،اشاره می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که "طبرسی" در برخی از شواهد قرآنی تحلیل های "سیبویه" را پذیرفته و در تحلیل خود مستقیماً از او نقل قول می کند یا این که بدون ذکر نام، به صورت غیر مستقیم از وی تاثیر گرفته است. در اینجا می توانیم بگوییم که اکثر بازتاب تحلیل های سیبویه به صورت غیر مستقیم در تفسیر مجمع البیان دیده می شود. دیگر این که در برخی موارد مشاهده می کنیم که "طبرسی" برخی از تحلیل های "سیبویه" را نپذیرفته و دیدگاهی بر خلاف دیدگاه نحوی "سیبویه" دارد و در برخی از نمونه های قرآنی نقد ملایمی بر تحلیل "سیبویه" وارد می کند .
۱۷۱۱.

نقد و بررسی سبک ترجمه آیات قرآن در «تفسیر شریف لاهیجی»

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 274 - 302

کلید واژه ها: ترجمه قرآن ترجمه فارسی ترجمه تفسیری - تحلیلی تفسیر شریف لاهیجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۱۹
تفسیر شریف لاهیجی اثر قطب الدین لاهیجی از علمای امامیه قرن یازدهم هجری قمری است که به زبان فارسی نوشته شده است. پیش از دوره معاصر، ترجمه قرآن آمیخته با تفسیر آن ارائه می شد. از نیمه قرن چهارم تا پایان قرن ششم هجری قمری آثار ماندگاری در ترجمه و تفسیر قرآن کریم بر جای مانده که در پیدایش ترجمه و تفسیر در زمان های بعد از آن کم و بیش تأثیر گذار بوده است. تفسیر شریف لاهیجی از جمله همین تفاسیر است؛ هدف اصلی این کتاب شرح و تفسیر آیات قرآن کریم است، بنابراین سبک ترجمه آن به روش تفسیری – تحلیلی بوده و مفسر نظرات خاص تفسیری خود را در ترجمه آیات اعمال کرده است. با توجه به اینکه ترجمه آیات قرآن در این تفسیر ناظر به نثر معیار فارسی قرن یازدهم هجری است، وجود واژگان اصیل فارسی در آن به شیوایی متن افزوده و از نقاط قوت آن محسوب می شود. از طرفی در ساختار نحوی، معادل یابی برای واژگان، ترجمه تحت اللفظی و ساختار کلام، دارای اشکالاتی است که در این پژوهش مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
۱۷۱۲.

تحلیل تأویلات شیعه با تأکید بر انتقادات زرکشی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 99-120

کلید واژه ها: تأویلات شیعه تفاسیر اهل سنت تفاسیر باطنی زرکشی جری و تطبیق معیارهای بطن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۳
زرکشی از منتقدان اهل سنت، تأویلات شیعه را به دلیل تأویل بسیاری از آیات بر ائمه(ع)، مخالف با عقل و شرع دانسته است و برای تأیید نظر خود به تعدادی از تأویلات شیعه استناد می کند و آنها را نادرست می داند. در این راستا پس از بررسی دیدگاه وی در مورد بطن و تأویل به نمونه هایی از تفاسیر باطنی شیعه، بر مبنای روایات و منطبق با معیارهای صحت بطن و تأویل اهل سنت پرداخته خواهد شد. یافته های حاصل از پژوهش این است که عمده تأویلات شیعه از نوع جری و تطبیق است که روایاتی دلالت بر آن دارند و مورد تأیید اهل سنت نیز هستند و در مواردی نیز آیه دارای مصادیق مختلفی است؛ ازجمله: 1- بیان مصداق خاص: در برخی آیات، هم سبب نزول و هم مصادیق آن خاص است؛ مانند آیات ولایت، اولی الامر... 2- بیان مصداق عام: لفظ و معنا صلاحیت پذیرش مصادیق متعدد را دارد. 3- بیان مصداق أتم و أکمل: آیه مصادیق متعددی دارد که دارای مرتبه یکسانی نیستند و بعضی افرادش در مرتبه بالاتری قرار دارند. بنابراین سعی بر آن است که به تحلیل و بررسی تأویلات شیعه پرداخته شود تا تأویلات آیات بر اهل بیت(ع) روشن شود.
۱۷۱۳.

مصلحت اندیشی در سیره مدیریتی یوسف علیه السلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۵) 109 - 126

کلید واژه ها: مصلحت یوسف (ع) بنیامین تزاحم تشخیص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۶۳
در این پژوهش که با روش مطالعه کیفی و نگرشی تحلیلی، تدوین شده است پس از ذکر اجمالیِ مقدماتی در مصلحت اندیشی، با تحلیل بارزترین نمونه مصلحت اندیشی در سوره یوسف (علیه السلام) یعنی ماجرای جاسازی ظرف مخصوص در بار بنیامین و تطبیق ضوابط اصولی بر آن، ضمن پاسخ به شبهات پیرامونی، به یافته های جدیدی رسیده است؛ اولاً متزاحم اهمّ در این ماجرا -که بر بیشتر مفسّران مشتبه شده - مشخص شده است . ثانیاَ با تطبیق اجزای دخیل در این ماجرا از جمله قضیه اتّهام دزدی به بنیامین با معیارهای فعل اخلاقی، شبهه مذمومیت اخلاقی و استفاده از وسیله غیر اخلاقی در این مصلحت اندیشی، ردّ شده است . ثالثاً چهار راهبرد تشخیص مصلحت احصاء شده سپس ضمن تطبیق تفکّر سیستمی با مدیریت ماجرا، نگاه سیستمی جامع به عنوان راهبرد کلان یوسف علیه السلام در تشخیص مصلحت معرّفی شده است .
۱۷۱۴.

نقد وبررسی برداشت ظاهری وهابیت از آیات توحیدی قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 137-160

کلید واژه ها: وهابیت توحید و شرک آیات توحیدی و روایات شفاعت توسل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۳ تعداد دانلود : ۲۷۸
اعتقاد وهابیان به حجیت ظواهر آیات و روایات و برداشت از آنها بر این اساس ، دلیل اصلی نوع تفکر و عملکرد و مخالفتشان با سایر مسلمین است. استناد این فرقه به آیات قرآن و شیوه استدلالشان نیاز به تحلیل و بررسی دارد ؛ از این رو نقد استنادات آنها به آیات الهی می تواند در جهت شناخت این تفکر و شیوه های استدلال آنها مؤثر باشد. استفاده از نظرات پژوهشگران حوزه دین و مفسرین و محدثین شیعه و سنی در رد و تعدیل تفکر وهابی و بیان تفسیر دقیق و صحیح از آیات توحیدی در این زمینه کارساز و راهگشا خواهد بود چراکه مبنا در این نقد نه ظاهر این آیات بلکه تبیین و تطبیق آنها با سایر آیات قرآن و روایات صحیح است. بررسی دیدگاه وهابیون درمورد مفاهیمی همچون توحید و شرک و مصادیق آنها و همچنین مفهوم عبادت و چگونگی تطبیق این مفاهیم با آیات توحیدی و برداشت از آنها بر مبنای ظواهر آیات بدون درنظر گرفتن حجیت عقلی و توجه به هرگونه تفسیر و تبیین آیات -که خود مبنای قرآنی هم دارد - نمایی از شیوه غلط استدلالی این فرقه به دست می دهد.
۱۷۱۵.

تحلیلی بر معانی ضمنی برخی واژگان قرآن کریم با تکیه بر «تجزیه بر آحاد واژگانی» و بازتاب آن در ترجمه های معاصر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۴) 111 - 132

کلید واژه ها: قرآن کریم ترجمه قرآن مؤلفه های معنایی آحاد واژگانی واژگان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۳۱۵
یکی از روش های کارآمد در بحث معناشناسی، «تجزیه به آحاد واژگان» است که در آن، واژگان را به قصد دستیابی به مفهومی دقیق و کامل، به آحاد و اجزای معنایی سازنده آنها تجزیه نموده تا معانی نهفته در لایه های هر واژه آشکار گردد، که این امر درنهایت، به ارائه ترجمه ای کامل و گویا از متن خواهد انجامید. پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر رویکرد تحلیل مؤلفه ای و تجزیه واژگان به آحاد معنایی کوچک تر در پاره ای از واژگان قرآنی، سعی بر آن دارد تا معانی نهفته در ورای کلمات را از طریق تجزیه آنها به آحاد و اجزای معنایی آن آشکار کرده و چگونگی بازتاب آن را در ترجمه های معاصر مورد نقد و بررسی قرار دهد و نقاط قوت و ضعف ترجمه ها را در این خصوص تحلیل نماید. بررسی معنایی واژگانی چون «یقتّلون، واعَدنا، آنَستُ، تَبَّ، نَتلوها، لاتُحصوها و اقتَربَ»، نشان می دهد که عدم توجه دقیق مترجمان قرآن کریم به آحاد واژگانی و مؤلفه های تشکیل دهنده آنها، قطعاً در ارائه مفهوم موردنظر گوینده تأثیرگذار بوده و مخلّ فهم و درک مقصود واقعی قرآن کریم خواهد گردید. چنان که نتیجه این بی توجهی به ارائه ترجمه ای ناقص و نارسا از کلمات قرآنی در برخی ترجمه ها انجامیده که با مفهوم کلی آیه و سیاق جملات قرآنی تناسب کافی نداشته و صرفاً بیانگر ترجمه معنای اولیه و ظاهری از واژگان قرآنی محسوب می شود؛ هرچند برخی از مترجمان با اشاره به پاره ای از مؤلفه های معنایی واژگان، ترجمه ای به نسبت موفق و قابل قبول نیز ارائه داده اند.
۱۷۱۶.

تحلیل آیات دال بر اشتراک مؤمن و کافر در احکام

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 286 - 267

کلید واژه ها: تکالیف کفار فروع دین اشتراک در تکلیف آیات الاحکام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۱۱۵
یکی از مسائل مهم و چالشی در مباحث فقهی این است که آیا کفار افزون بر اصول دین، نسبت به فروع دین نیز مکلف هستند یا خیر؟ مشهور میان فقهای امامیه این است که کفار نیز همانند مسلمانان به فروع دین مکلف بوده و به واسطهی عدم انجام آنها عقاب خواهند شد، اما در مقابل، برخی از فقهای اهل تسنن و امامیه معتقدند که هیچگونه تکلیفی از باب فروع دین متوجه کفار نیست. هر دو گروه عمدتاً به آیات قرآنی استدلال کردهاند. نویسنده در پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی- تحلیلی به تبیین و تحلیل مسئله پرداخته و پس از بررسی ادله و مستندات هر دو گروه معتقد است که عمومات و اطلاقات قرآنی که با تعابیر «یا ایها الناس» و «علی الناس» در بیان تکلیف، تمام انسانها را مورد خطاب قرار داده است بر عمومیت و اطلاق خود باقی است و سایر ادلهی مطرح شده نمیتواند آن را تخصیص زده و یا مقید سازد. افزون بر آن، عقل نیز همانگونه که به طور مستقل بر اصل عبادت خدا حکم میکند، در این حکم میان اصول و فروع دین فرقی قائل نیست.
۱۷۱۷.

فمینیسم؛ مبانی ایجابی یا سلبی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 9 - 34

کلید واژه ها: فمینیسم زن حقوق رویکرد مساواتی برابری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۸۸
فمینیسم جنبشی علیه سلطه حداکثری مردان در جامعه است. فعالین حقوق زنان (فمنیست ها) باور دارند که جنسیت در زندگی انسان ها نباید عاملی تعیین کننده برای جایگاه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن ها باشد، زیرا باور دارند زن و مرد باید از حقوق برابری در زمینه های مختلف برخوردار باشند و به برابری جنسیتی معتقدند. اکنون این پژوهش بر آن است تا به این مهم برسد که قرآن کریم و عقاید اسلامی باورهای فمینیسم را تا چه اندازه باور دارد. در آموزه های اسلامی شاهد این موضوع هستیم که دین اسلام بی نهایت به جایگاه زنان بها داده، اما این موضوع به معنای پذیرش مطلق برابری و اندیشه های فمینیسم نیست. نگارنده در این مقاله بعد از آوردن مبانی اسلامی در رابطه با حقوق زنان و نقد و بررسی آن؛ به این نتیجه می رسد که دین اسلام به جای «مساوات» که شالوده اندیشه فمینیستی را تشکیل می دهد به دنبال «عدالت استحقاقی» است تا وظایف بنیادین زن را به او آموزش و بر این باوراست که؛ رسیدن به عدالت مذکور موجب سعادت خانواده و در نهایت جامعه می شود.
۱۷۱۸.

تحلیل روایات اسباب نزول قرآن با رویکرد تاریخمندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 9 - 34

کلید واژه ها: تاریخمندی بافت فرهنگی بافت اجتماعی عصر نزول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۴۷
اگرچه پژوهش در روایات اسباب نزول قرآن از جهاتی صورت گرفته است، اما با رویکرد تاریخ مندی پژوهشی صورت نگرفته است، در این مقاله با این رویکرد، اسباب نزول قرآن تحلیل شده است. شبهات مستشرقین در این زمینه، ضرورت پرداختن به این موضوع را ضروری می نماید. از مستشرقان معاصر، اندرو ریپین شخصیتی است که در آثارش به ویژه در تز دکترای خود به اسباب نزول با رویکرد فقه اللغه ای به صورت مستقل پرداخته است و در مواردی به تاریخ مندی قرآن تأکید دارد. نصر حامد ابوزید نیز در کتاب «مفهوم النص»، فصلی را به اسباب نزول اختصاص داده است و از این باب بر تاریخ مندی تأکید می ورزد و متن قرآنی را همچون همه متون، «پدیده ای فرهنگی» و «محصول تعامل با واقعیت زنده تاریخی» می داند و اسباب نزول را چیزی جز بافت اجتماعی آیات قرآن کریم نمی داند. برای پاسخ به این شبهات در این مقاله تأکید می شود که اسباب نزول قرآن نه تنها عمومیت و جاودانگی را محدود نمی کند بلکه برای وصول به جاودانگی گریزی از توجه به واقعیت های عینی عصر نزول نیست. نقدی که بر این نظریه وارد است عدم توجه به قاعده «عمومیت لفظ نه خصوص سبب» می باشد. به رغم نزول خاص برخی آیات، عمومیت مفاد آن ها نزد فقها مسلم است.
۱۷۱۹.

ظن و گمان در قرآن و روایات اسلامی و بررسی آن در خطابات قرآنی مربوط به وقایع صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 169 - 189

کلید واژه ها: ظن بدگمانی حسن ظن ضعف نفس اثم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۸۴
در این تحقیق به چیستی گمان، آسیب ها و تهدیدهای گمان بد بر علیه فرد و جامعه و راهکارهای برون رفت از خطرات آن و در مقابل به فرصت هایی که گمان خوب به وجود می آورد و ثمرات فردی و اجتماعی، دنیایی و آخرتی آن پرداخته شده است. به اضافه اینکه حدود و ثغور آن را در شرع و سنت مقدس تعیین کردیم و خصوصاً به بررسی آن در کلام امیر کلام حضرت امام علی(ع) پرداختیم. برای بررسی موارد فوق از روش تحقیق توصیفی استفاده شد و با مراجعه به منابع مکتوب و غیر مکتوب و سایت، مطالب لازم جمع آوری گردیده است. آنچه به عنوان نتیجه این تحقیق می توان نام برد این است که: گمان همچون دیگر نعمات خداوند متعال اگر در مسیر الهی خودش حرکت کند و با مدیریت الهی و تحت فرامین شرعی پیش برود عامل درونی بسیار مهمی است برای پیشرفت انسان و حرکت به سمت خداوند متعال، ولی چنانچه به مدیریت شیطان در آید و حاکم بر آن نفس انسانی باشد تبدیل به سم مهلکی برای روح انسان و جامعه اسلامی می گردد.
۱۷۲۰.

خوانش انتقادی استنطاق و کاربست آن در نظریه شهید صدر پیرامون سنت های تاریخ در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۵) 29 - 48

کلید واژه ها: شهید صدر استنطاق نظریه پردازی قرآن بنیان سنت های تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۴ تعداد دانلود : ۴۷۴
نبود روش های نو و پیش رفته در برداشت از قرآن کریم و منابع دینی یکی از کاستی های اساسی مطالعات دینی به ویژه نظریه پردازی به منظور حل مسایل روز است. شهید صدر در زمره اندک عالمان برجسته ایست که از روشی نسبتاً نو سخن می گوید و با تبیینی منحصر به فرد از تفسیر موضوعی ویژگی فوق العاده ای به آن می دهد. این مقاله به خوانش انتقادی «استنطاق» در تفسیر موضوعی و «کاربست آن در نظریه سنت های تاریخ در قرآن» می پردازد. مقاله، «استنطاق» را به عنوان تنها یکی از مراحل و فرایندهای تفسیر موضوعی و نظریه پردازی بر اساس قرآن بررسی می کند؛ و آن را همه تفسیر موضوعی در نظر نمی گیرد. هدف، تبیین استنطاق و مؤلفه های آن در تفسیر موضوعی شهید صدر و ره گیری میزان کاربست آن در نظریه سنت های تاریخ است. مقاله به دو سؤال اساسی پاسخ می دهد: 1. مؤلفه های استنطاق در تفسیر موضوعی شهید صدر کدام اند؟ 2. مؤلفه های یادشده در نظریه سنت های تاریخ به چه میزان به کار رفته است؟ تحقیق با روش تحلیل متن انجام می شود. با این توضیح که با دو متن مواجه هستیم متنی که از تفسیر موضوعی و نظریه سنت های تاریخ سخن می گوید و متن قرآن کریم که نظریه پرداز نظریه خود را بر اساس مدلول های آن صورت بندی می کند. طبعا تحلیل مدلول های قرآنی، بر روش اجتهاد در دلیل لفظی قرآنی مبتنی است. آثار پرشماری در باره تفسیر موضوعی شهید صدر نوشته شده است. تفاوت رویکرد این مقاله با آن ها در این است که اولا در آثار یادشده جز اندکی به طور گذرا بر عنصر نظریه پردازی در روش تفسیر موضوعی شهید صدر تکیه نمی کنند؛ ثانیا هیچ یک روش تفسیر موضوعی شهید صدر را به صورت مدلی مفهومی سامان نمی دهند؛ ثالثاً: در آن ها فرایند استنطاق و میزان کاربست آن در نظریه پردازی بررسی نمی کنند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان