محمدتقی دیاری بیدگلی

محمدتقی دیاری بیدگلی

مدرک تحصیلی: استاد قرآن و حدیث دانشگاه قم، قم، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۷ مورد.
۱.

ارزیابی روایات اسرائیلی ابن عباس (م 68ق) و انگاره اثرپذیری وی از تعالیم یهود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱ 7 - 34

کلید واژه ها: ابن عباس روایات تفسیری علمای یهود اسرائیلیات خاورشناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۷
عبدالله بن عباس (م 68ق) از مفسران برجسته قرآن که میراث حدیثی و تفسیری او سهم بزرگی در تکوین علوم مختلف اسلامی ازجمله تفسیر داشته مورد توثیق رجال شناسان فریقین قرار گرفته است؛ اما برخی از عالمان مسلمان و خاورشناسان با استناد رجوع ابن عباس به علمای یهود برای درک برخی مفاهیم و حتی واژگان قرآنی، او را متهم به نشر اسرائیلیات کرده و در وثاقت او ایجاد تردید نموده اند. درمقاله پیش رو، با به کارگیری روش تحلیل اسنادی و محتوایی در استناد به منابع و تحلیل و نقد، صحت یا سقم این ادعا بررسی شده و این نتیجه به دست آمده که نه تنها دلایل و مستندات آنان ناتمام بوده است، بلکه با مطالعه سیره عملی ابن عباس روشن می گردد که او خود از سردمداران مبارزه با اسرائیلیات پراکنان بوده و مردم را از رجوع به آنان بازداشته و با اقامه براهین و ادله، دروغ گویی افرادی چون کعب الاحبار را برملا کرده است و حتی اگر بتوان پذیرفت که ابن عباس به علمای یهود رجوع داشته، در مسائل کم اهمیتی چون عدد اصحاب کهف و ... بوده که در وثاقت و اهمیت جایگاه ابن عباس خللی ایجاد نکرده است.
۲.

تفسیر و نقد برهان سکوت در تاریخ گذاری احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۸) 3 - 23

کلید واژه ها: برهان سکوت استنتاج بهترین تبیین تاریخ گذاری احادیث شاخت ینبل خاورشناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۴
شاخت و ینبل در تاریخ گذاری احادیث از استدلال برهان سکوت بهره برده اند. برخی این استدلال را ذیل مغالطات دسته بندی می کنند. با این تفسیر از برهان سکوت، کاربرد آن در تحقیقات خاورشناسان جای شگفتی دارد. این نوشتار بر آن است با ارائه تفسیرهای دوگانه از برهان سکوت ابعاد آن را نمایان سازد. در تفسیر نخست از برهان سکوت، شرایط سه گانه استدلال دسترسی نویسنده به اطلاعات، قصد نویسنده برای توصیف کامل وضعیت و اهمیت بالای پدیده نقش اساسی را برعهده دارند. برهان سکوت تنها در صورت فراهم نبودن این شرایط در زمره مغالطات جای خواهد گرفت. در تفسیر دوم، برهان سکوت به استنتاج بهترین تبیین بازمی گردد. بر این اساس نادرستی تصویر شاخت و ینبل از خاستگاه تاریخی احادیث روشن گردید. کلی گویی و تعمیم نتایج جزئی به همه احادیث از آسیب های مطالعات تاریخی حدیث است که تنها با جزئی نگری و روش استقرایی برطرف خواهد شد.
۳.

بررسی و نقد روایات تأویلی غلوآمیز در تفسیر عیاشی

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 2 - 25
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۹۵
آمیختگی روایات اصیل و صحیح با روایات ساختگی و ضعیف در منابع اسلامی در طول تاریخ، یکی از اساسی ترین مشکلات عرصه حدیث است که عرصه های دیگر را نیز تحت تاثیر قرار داده است. این مهم به جهت تلاش محدثان متقدم در جمع احادیث به جهت ممنوعیت نقل و نگارش حدیث پس از رحلت پیامبر بوده که واهمه از میان رفتن احادیث را داشتند. متاسفانه عرصه تفسیر نیز از این امر مستثنی نیست و روایات ضعیف و جعلی در آن وارد شده است.از جمله آفات تفاسیر روایی، روایات غلوآمیز در مورد ائمه معصومان (ع) است که با تفکرات غالیان وارد تفسیر گشته است. تفسیر عیاشی از مهم ترین تفاسیر روایی شیعه است که بررسی آن نشان از وجود روایات غلو آمیز در مورد ائمه معصومین است که گروهی از آنها، روایات تأویلی است. این روایات که در آنها کلماتی از قرآن به ائمه معصومین تاویل شده است، گاه از نظر محتوا و گاه از نظر سند دارای مشکل هستند و با روح وحدت اسلامی برآمده از قرآن و حدیث سازگاری نداشته و اختلاف برانگیز می باشند. مشکل دیگر، مرسل بودن اینگونه روایات است. که در این تحقیق برخی از این روایات دارای ضعف سندی و محتوایی، مطرح و  سپس نقد و بررسی می شوند.
۴.

اعتبارسنجی روایات بدون منبع بحارالأنوار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱شماره ۱۷ 197 - 222
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۲۸
بحارالانوار، مفصل ترین مجموعه حدیثی شیعه و دایره المعارفی از آموزه های شیعی و یکی از تألیفات علامه مجلسی است. در این کتاب اکثر روایات از مصادر دیگر نقل شده اند و اسم منابع هم ذکر شده است؛ اما بعضی از منابع مجهول واقع شده اند و منبع مجهول: یعنی منبعی یا کتابی که نامعلوم و ناشناخته شده است و روایات مجهول المنبع روایاتی را گفته می شود که از منابع نامعلوم و ناشناخته نقل شده اند. در این نوشتار بررسی سندی و محتوای روایات مجهول المنبع بحارالانوار با تأکید بر روایات زیارت پرداخته شده است. پژوهش حاضر به جهت بهره گیری از کلام معصومان ع و ارزیابی کتاب شریف بحارالانوار و اعتبارسنجی سندی و محتوای روایات به ویژه روایات ضعیف السند ضروری است. روایات مجهول المنبع بحارالانوار بر اساس موضوعات، قابل تقسیم اند و روایات زیارت مشتمل بر موضوعات مانند ثواب زیارت معصومان ع، ثواب استقبال زائر و زیارت نامه حضرت معصومه س هستند. در این نوشتار که به روش تحلیلی و توصیفی انجام گرفته، این روایات بر اساس مؤلفه هایی مانند شهرت روایی، مقایسه با آیات، مقایسه با روایات دیگر و... و مبانی علامه مجلسی مانند قاعده تسامحِ در ادله سنن و... بررسی شده اند. همچنین احادیث مزبور با وجود ضعف سند از جهت محتوا قابلیت پذیرش هستند و نمی توان رد نمود؛ زیرا، به علت مطابقت با قرآن، تاریخ قطعی، شهرت روایی و با مقایسه نقل های مختلف و بر اساس قاعده تسامح در ادله سنن و... قابل پذیرش اند.
۵.

دراماتورژی تقابل های قرآنی در قصه حضرت موسی (ع)

نویسنده:
منبع: مطالعات نظری هنر سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 239 - 259

کلید واژه ها: دراماتورژی قرآن تقابل پارادوکس قصه حضرت موسی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۸۴
بهره گیری از آیات و قصه های قرآن در آثار هنری، یکی از مسائل اهل نظر و هنرمندان در هنرهای گوناگون بوده که در پژوهش های دراماتیک و اجرایی، ذیل مفهوم دراماتورژی قرار می گیرد. روش های دراماتورژی قرآن یکی از مسائل مهمی محسوب می شود که این پژوهش قصد دارد بر اساس نگاه تقابلی و پارادوکسیکال، به دراماتورژی سه دوره ی قصه ی حضرت موسی (ع) در قرآن بپردازد. این سه دوره عبارت اند از: دوره ی اول، تولد موسی (ع)، موسی (ع) و قبطی، موسی (ع) و شعیب؛ دوره ی دوم، موسی (ع) و هارون، موسی (ع) و ساحران، موسی (ع) و فرعون؛ دوره ی سوم، رؤیت خداوند، گاو بنی اسرائیل، موسی (ع) و قارون، موسی (ع) و خضر. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که دراماتورژی تقابل های قرآنی در قصه ی حضرت موسی (ع) موجب نمایشی تر شدن و ارتباط بیشتر خواننده می شود و در تبیین حقایق و پرده برداشتن از معارف ژرف قرآنی، بسیار اثرگذار است؛ به طوری که از این روش می توان در آثار دراماتیک و اجرایی جدید بهره برد.
۶.

واکاوی جریان شناسی و رویکرد قرآنیان شبه قاره هند

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 60 - 94

کلید واژه ها: قرآنیان شبه قاره جریان شناسی رویکرد اهل قرآن سر سیداحمدخان غلام احمد پرویز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۲۷
قرآن بسندگان گروهی از مسلمانان اند که قرآن را تنها مصدر تشریع احکام قلمداد کرده، حدیث (یکی از مهم ترین منابع استنباط احکام) را انکار می کنند. رگه های سنت ستیزی به زمان حیات پیامبرﷺ برمی گردد. این تفکر در دو سده اخیر دوباره مجال رشد یافت و در شبه قاره به نهضتی همه گیر تبدیل شد. بررسی جریان شناسی و رویکرد این فرقه که آبشخور اصلی این تفکر هستند، اهمیت بسزایی دارد. دو عامل اهل حدیث و به ویژه استعمار، نقش عمده ای در شکل گیری این جریان ایفا کرده اند. در سده هجدهم شاه ولی اله و در سده نوزدهم احمد خان به بازنگری احادیث روی آوردند. به تبع ایشان، قرآنیان شبه قاره، در اوایل سده بیستم، به بازنگری احادیث پرداختند. در رأس این جریان در سده یادشده، چکرالوی و امریتسری قرار داشتند که هر دو تحت تأثیر افکار استعمار با توجه به بازنگری ای که در احادیث انجام دادند، درنهایت روایات را به طور کامل رد کردند و آن را منکر شدند و فرقه قرآنیان را در شهر لاهور و امریتسر طرح ریزی کردند. رویکرد قرآنیان شبه قاره عبارت است از: چگونگی عمل به سنت پیامبرﷺ و به کارگیری احادیث وی؛ چگونگی عصمت پیامبرﷺ در دریافت و ابلاغ حی؛ منابع تفسیر و دایره شمول آن؛ رجعت عیسی×؛ وجود بهشت و جهنم؛ چگونگی ادای نماز و روزه؛ تعدد زوجات. در این نوشتار کوشش شده است با رویکرد توصیفی– تحلیلی، به جریان شناسی و رویکرد قرآنیان شبه قاره پرداخته شود و سعی بر آن است دیدگاه های این فرقه نقد گردد.
۷.

مطالعه تطبیقی برهان سکوت حدیث پژوهان غربی و قاعده «لو کانَ لَبانَ» فقیهان شیعی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱شماره ۱۷ 9 - 30
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
خاورشناسان در تاریخ گذاری احادیث از استدلالی به نام برهان سکوت بهره گرفته اند. این استدلال مناقشات زیادی را به دنبال داشته و موجب خرده گیری منتقدان مسلمان و غربی بر خاورشناسانی چون شاخت و ینبل شده است. آنچه در این بین چالش برانگیز و محل تأمل است، شباهت زیاد برهان سکوت حدیث پژوهان غربی با قاعده « لو کانَ لَبانَ » فقیهان و اصولیان شیعه است. نوشتار پیش رو با مطالعه تطبیقی برهان سکوت حدیث پژوهان غربی و قاعده « لو کانَ لَبانَ » فقیهان شیعی به تحلیل ابعاد این دو استدلال پرداخته است. در برهان سکوت شرایط ناظر به احوال نویسنده، منبع است؛ اما در قاعده «لو کانَ لَبانَ» شرایط بر اساس سنخ مسئله ابتلای همگانی تعیین می شود. در هر دو استدلال اهمیت موضوع در شرایط، نقش آفرین است. شرط عدم مانع در برابر ثبت و اشتهار نیز در هر دو استدلال وجود دارد؛ هرچند در برهان سکوت به آن تصریح نشده است. این دو استدلال در تاریخ گذاری و اعتبارسنجی احادیث کارایی دارند مشروط به اینکه شرایط هر یک احراز شود.
۸.

بررسی و نقد دیدگاه ابن تیمیه پیرامون بطن و تأویل قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵) 9 - 41

کلید واژه ها: ابن تیمیه تأویلات قرآن جعل حدیث روایات فریقین نظریه بطون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۵
ابن تیمیه ( م 728 ق) دانشمند أثر گذار مذهب سلفیه ، از منتقدان نظریه بطن و تأویل ، تأویلات شیعیان را مردود دانسته و قائل است که روایت پیامبر اکرم (ص) مبنی بر این که قرآن دارای ظهر و بطن است ، مجعول از سوی شیعیان است که از هیچ راوی مورد اعتمادی در جوامع روایی روایت نشده است ؛ بر این اساس در راستای پاسخ به این شبهه ، با روش توصیفی - تحلیلی با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، به اثبات بطن و تأویل از دیدگاه آیات و تحلیل روایات دال بر بطن و تأویل قرآن از دیدگاه فریقی نپرداخته شده است . یافته های پژوهش حاصل از این است که تصریح روایات وارده در کتب فریقین ، وجود لایه های باطنی برای آیات قرآن را به اثبات رسانده ، و تفاوت نگرش در تبیین ماهیت بطن و تأویل موجب اختلاف دیدگاه ها شده است .
۹.

بررسی و نقد دیدگاه ذهبی پیرامون راسخان در علم تأویل قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 9 - 39

کلید واژه ها: آیه هفتم سوره آل عمران ذهبی بطن و تأویل قرآن راسخان در علم روایات فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۵۶
قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی و کامل ترین منبع در تبیین حقایق دین اسلام، دارای لایه های باطنی متعددی است که موجب جاودانگی و جهان شمولی آن است. روایات وارده در کتب فریقین بیانگر لایه های باطنی برای قرآن است و خداوند متعال در آیه هفتم سوره آل عمران، راه دست یابی به تأویل و معانی باطنی قرآن را مراجعه به راسخان در علم بیان نموده، اما اختلاف دیدگاه در میان اندیشمندان علوم قرآنی در آگاهی راسخان در علم به تأویل قرآن و نیز اختلاف در مصادیق راسخان در علم، منجر به شبهاتی شده است. ذهبی از نویسندگان معاصر اهل سنت بر دیدگاه شیعه مبنی بر علم تمام قرآن بر امامان(ع) و تأویل آیات بر اهل بیت(ع) انتقاد نموده است؛ در این راستا، این پژوهش در جهت اثبات علم معصومان(ع) به تأویل قرآن به روش توصیفی-تحلیلی، دلالت آیه هفتم سوره آل عمران و روایات فریقین در باب راسخان در علم و مصادیق آن را بررسی و اثبات نموده است. یافته های حاصل پژوهش بیانگر این است که طبق تصریح روایات صحیح فریقین، تنها پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) عالمان به تأویل قرآن و راسخان حقیقی قرآن هستند؛ اما این به معنای نفی علم غیر معصومان نیست، بلکه رسوخ در علم مراتبی دارد و مرتبه عالیه آن در رسول خدا(ص) و ائمه هدى(ع) تحقق یافته است.
۱۰.

تحلیل رویکردهای حدیثی علامه امینی پیرامون احادیث مناشَدَه در کتاب الغدیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷۰ «ویژه کتابشناخت متون امامیه» 133-165

کلید واژه ها: رویکرد حدیثی مناشده احتجاج علامه امینی کتاب الغدیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۳۳۹
علامه امینی (م1390ق) در جلد نخست کتاب « الغدیر فی الکتاب والسنه و الادب »، بخشی را تحت عنوان « المناشده و الاحتجاج بحدیث الغدیر الشریف » آورده که در آن به بررسی گواهی گرفتن ها و استدلال های افراد مختلف به حدیث غدیر، در جهت اثبات وقوع حادثه غدیر و نیز دلالت آن بر خلافت بلافصل حضرت علی 7 پس از پیامبر 6 پرداخته است. علامه امینی در این قسمت از کتاب به نقل از منابع اهل سنت، نُه مناشده و دوازده احتجاج و نیز حدیث رکبان را آورده که در آن سوارانی در محضر حضرت علی 7 ، به شنیدن حدیث غدیر گواهی می دهند. علامه امینی ضمن تأکید بر ثقه بودن راویان این احادیث نزد عامه، تواتر حدیث غدیر را نیز نتیجه گیری کرده و در ضمن آن تحریف هایی را که در بیان این نقل ها صورت گرفته، آشکار ساخته است.
۱۱.

بررسی روایات تفویض امرتشریع به اهل بیت (علیهم السلام) و نقد شبهات قفاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۴ 29 - 48

کلید واژه ها: ناصر القفاری اصول مذهب شیعه تفویض تشریع اهل بیت تقیید و تخصیص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۲۰۹
بنابر آموزه های اسلام، تشریع ویژه ذات باری تعالی است و پیامبران و جانشینان ایشان عهده دار تبیین همان شریعت الهی بوده اند. برخی همچون ناصر القفاری با فراهم آوردن متونی از احادیث شیعی، واگذاری قانونگذاری به امامان را از اصول مذهب امامیه بر شمرده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، واکاوی عباراتی است که در متون شیعی به عنوان تفویض تشریع قلمداد شده و قفاری به آن ها استناد نموده تا شیعه را کافر قلمداد نماید. با توصیف و تحلیل روایات و با تأکید بر منابع اهل سنت، در دو محور مفهوم شناسی تفویض تشریع و علت واگذاری قانونگذاری به امامان به مسئله فوق پاسخ داده شده است. دستاورد تحقیق حاکی از آن است که مفهوم صحیح تفویض تشریع، واگذاری امر دین به امامان در مرحله چگونگی ابلاغ شریعت است و نه وضع شریعت در مقابل شریعت الهی و علت این تفویض، تعلیم مستقیم خداوند به اهل بیت و برخورداری از علم الهی و مقام ایشان در تقرب به خداست که اهل بیت را هدف غایی خلقت و واسطه فیض قرار داده و اراده ایشان را با اراده خدا مقارن ساخته است؛ ازاین رو قفاری به معنای صحیح تفویض نزد امامیه نپرداخته و تنها به ذکر چند حدیث بسنده نموده و در نقل روایت، بخشی از احادیث مربوطه را نیز تقطیع نموده تا شبهه خود را زیبا جلوه داده و از این طریق به رد عقاید شیعه بپردازد.
۱۲.

«بازخوانی انگیزه های فرهنگی وضع حدیث در منابع اهل سنت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷۱ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۸۱-۱۵۰

کلید واژه ها: انگیزه های فرهنگی وضع حدیث تاریخ حدیث اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۱۴۰
منابع روایی اهل سنت مملو از روایاتی است که از جهت متن، سند یا هر دو، دچار آسیب شده و اکنون قابل استناد نیستند. انگیزه های جعل احادیث پیامبر6 متعدد و بسیارند که یکی از مهم ترین آنها انگیزه های فرهنگی بوده؛ چنانکه زمینه ساز بروز سایر عوامل سیاسی – اجتماعی شده است. اگر چه مطالعه و بررسی روایات موضوعه نشان می دهد که به جهت تفاوت مصادر حدیث نزد شیعه و اهل سنت برخی عوامل و انگیزه های جعل و وضع حدیث نیز میان فریقین تفاوت هایی دارد؛ اما انگیزه های فرهنگی تا حدود فراوانی یکسان می باشد؛ البته حجم احادیث موضوعه در منابع اهل سنت بسیار بوده که زاییده عواملی چون اعتماد به صحابه و همچنین جریان منع نگارش حدیث است. پژوهش حاضر با روشی نقادانه و تحلیلی به بررسی انگیزه های فرهنگی وضع حدیث در منابع اهل سنت پرداخته و پیامدهای آن را ارزیابی می کند. نتایجِ این پژوهش نشان می دهد روایاتی که با هدف استحاله فرهنگی مسلمانان وضع شده است، تأثیرات زیادی در تحولات سیاسی و تغییرات اجتماعی داشته است. بنابراین واضعان حدیث با تکیه بر انحرافات فرهنگی، کوشیده اند تا فاصله میان رفتار پیامبر6 با حاکمانِ دوره های بعد را توجیه کنند.
۱۳.

رویکرد شیخ صدوق و شیخ مفید درباره اعتبار اخبار آحاد ضعیف در حوزه اعتقادیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 5-44

کلید واژه ها: شیخ صدوق شیخ مفید رویکرد حدیث شناختی اخبارواحد اخبارضعیف اعتقادیات قرائن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۵ تعداد دانلود : ۶۶۲
اعتبار اخبار آحاد در اعتقادیات از بحث برانگیزترین مسائل در میان عالمان در حوزه معرفت دینی است. حجیّت این قبیل اخبار در نگاه اصولی با دو مشکل اساسی روبروست: عدم کاشفیّت ذاتی در روایات آحاد که این دسته روایات را در مقابل متواترات در طبقه ظنون قرار می دهد و فقدان اثر عملی در عقاید. پژوهش حاضر که با بهره مندی از روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، در پی بررسی عوامل رویکرد اختلافی شیخ صدوق و شیخ مفید، پیرامون عمل برپایه خبرهای واحد ظنّی (ثقه)، در حوزه اعتقادیات است که در ظاهریکی به حجیّت این گونه خبرباور دارد و دیگری هیچگونه اعتباری برای آن قائل نیست. در این راستا برخی عوامل، زمینه ساز تفاوت رویکرد شیخین در رویارویی با حدیث آحاد و در پی آن حدیث ضعیف و اعتبار آنها محسوب می شود: 1. شیخ صدوق به مستنداتی در باب مفهوم و مصادیق خبر آحاد دست یافته که بر شیخ مفید، مجهول مانده است. 2. شیخ مفید نیز برای اخبار آحاد، اعتبار قائل بوده، مگر اخبارآحادی که از سوی عامّه وضع شده بود. 3. شیخ صدوق نظیر متکلّمان شیعی زمان خود خبر واحد را علم آور نمی دانسته و اعتقادی به خبر آحاد نداشته است. 4. یکی از مفاهیم خبر آحاد ثقه، خبر ضعیف است و این مفهوم در منظر شیخین به سبب قرائن مورد توجه شیخین متفاوت بوده و بدیهی است، این رویکرد اختلافی در مفهوم حدیث ضعیف در پذیرش اعتبار و یا عدم اعتبار خبر آحاد از سوی ایشان تأثیر گذار خواهد بود.
۱۴.

بررسی هنجار های اخلاقیِ ناظر به فرایند ارتباط گفتاری برپایه آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ ۱۰۳-۱۲۴

کلید واژه ها: ارتباطات ارتباط گفتاری فرایند ارتباط هنجارهای اخلاقی قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۱۴۲
هدف این پژوهش، بررسی هنجارهای قرآنی و رواییِ ناظر به مراحل پنج گانه فرایند ارتباط گفتاری با رویکرد اخلاقی است. در پژوهش حاضر این مسئله بررسی می شود که «با نظر به مبانیِ اخلاقی تربیتی و با کاوش در آموزه های اسلامی، چه هنجارهایی می توان برای هر مرحله از فرایند ارتباط گفتاری یافت؟» روش تحقیق، براساس روش گردآوری اطلاعات، «کتابخانه ای» و بر پایه نحوه ارائه و پردازش اطلاعات، «اسنادی و تحلیلی استنتاجی» است. برپایه یافته های تحقیق، در هر دو معنای فرایند («وسیع» و «خاص»)، در اخلاق اسلامی برای همه مراحل پنج گانه ارتباط گفتاری (پیش از آغاز، آغاز، جریان، پایان، پس از پایان) هنجارهای مشترکِ انسانی و ویژه ایمانی مقرر شده است. اندیشیدن پیش از آغاز، اعتمادآفرینی و مهرورزی در مرحله آغاز، استوارگویی در مرحله جریان، تکریم و سپاسگزاری در مرحله پایان، و محاسبه و بازخوردگیری پس از پایان، محورهای اصلی این هنجارهاست. هدف این هنجارها تأمین سلامت و بهبود ارتباطات، خاستگاه آنها معارف توحیدی و ریشه آنها سرشت الهیِ آدمی و نهاد اخلاقی اوست.
۱۵.

تأثیر آیه نفی سبیل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰شماره ۴۴ 7 - 40

کلید واژه ها: آیه 141 نساء نفی سبیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۲۲۵
مفسران فریقین از قرون نخستین تاکنون دیدگاه های مختلفی را در رابطه با آیه 141 نساء «... وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً» (نساء:141) داشته اند و احکام فردی و اجتماعی فراوانی را از آن استنباط نموده اند؛ براین اساس و با روش توصیفی تحلیلی این مقاله درصدد پاسخ گویی به این سؤال اصلی است: آیه نفی سبیل چه تأثیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران داشته است؟ براساس یافته های پژوهش مشخص گردید بهترین دیدگاه، مفهوم عام آیه است؛ زیرا واژه "سبیل" که به اصطلاح از قبیل" نکره در سیاق نفى" است افاده عموم می کند، بنابراین، آیه دارای مفهومی عام است که می تواند شامل «نفی سلطه در تکوین و در حوزه تشریع احکام و نفی غلبه در حوزه احتجاج و برهان» باشد. همچنین براساس یافته های پژوهش مشخص گردید سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که برگرفته از اصول قانون اساسی است در بسیاری از موارد با توجه به آیه نفی سبیل بنا شده است و بسیاری از اصول سیاست خارجی برگرفته از همین آیه است. از جمله اصولی که این آیه با آن ارتباط دارد، اصل عزت، اصل استقلال و اصل نفی رابطه سلطه گری و سلطه پذیری است.
۱۶.

نقد ادله عقلی و نقلی انکار برزخ از دیدگاه قرآنیان شبه قاره هند (با محوریت آراء جیراج پوری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 485 - 467

کلید واژه ها: جیراج پوری سِر سید احمدخان شبه قاره هند عالم برزخ قرآنیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۳۵
اعتقاد به وجود عالم برزخ یکی از اصول پذیرفته شده بیشتر مسلمانان است. برخی از آیات قرآن مانند؛ آیه 11 سوره غافر و آیه 154 سوره بقره به آن پرداخته اند، همچنین ائمه هدی (ع) نیر در احادیث خویش به این امر مهم اشاره کرده اند، با این وجود، برخی از فرق مسلمانان در این امر شبهه ایجاد کرده اند. قرآن بسندگان شبه قاره، یکی از فرقی است که جود برزخ را انکار کرده است. قرآنیان شبه قاره با ادله عقلی «1. نامشخص بودن ماهیت نفس انسان؛ 2. عدم آثار عذاب در جسد در داخل قبور» و نقلی «آیات؛ 11 و 46 سوره غافر و آیه 154 سوره بقره»، با روش تفسیری نامتداول از جمله؛ رأی گرایی، تأویل و علم گرایی، به اثبات عدم وجود برزخ پرداخته اند. از این رو، تحقیق پیش رو بر آن شده، آراء قرآنیان شبه قاره را با روش توصیفی- انتقادی، حتی الامکان مورد ارزیابی قرار دهد.
۱۷.

اثرپذیری سلفیه از روایات ابو هریره در مباحث «تجسیم» و «صفات خبری»

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 106 - 123

کلید واژه ها: صفات خبری تجسیم ابن تیمیه ابو هریره آیات متشابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۷۱
یکی از مباحث مهم در علم کلام بحث توحید است. و در میان مباحث توحیدی صفات خداوند و بخصوص صفات خبری حضرت حق از قرون اولیه اسلام مورد توجه متکلمان و دانشمندان اسلامی بوده است. در مورد تفسیر و شرح  معانی و مقاصد صفات خبری بین فرق مختلف اهل سنت  اختلافات زیادی وجود دارد. یکی از این فرق، فرقه سلفیه و سردمدار آن  ابن تیمیه می باشد که صفات خبری خداوند را به معنای حقیقی و لغوی آن معنا می کند. و به جسمانیت خداوند متعال قائل هست. مبنای وی در تفسیر صفات خبری اخذ به معنای ظاهری و لغوی و عدم تاویل و تفسیر صفات خبری است و منشاء اصلی دیدگاه های ایشان آیات متشابه و روایات ابوهریره است. این نوشتار در صدد تحلیل و بررسی دیدگاه های ابن تیمیه در مورد صفات خبری و بیان میزان  اثرپذیری آن از روایات ابوهریره است.
۱۸.

بررسی و نقد انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه با تأکید بر آرای آیت الله معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 5 - 27

کلید واژه ها: آیت الله معرفت التفسیر و المفسرون بطن و تأویل ذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۴۶
بطن و تأویل آیات قرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحث برانگیز و مورد توجه اندیشمندان بوده که حجم گسترده ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده ای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آن ها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی از جمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهل سنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهل بیت(ع) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن، متهم نموده که آیت الله معرفت از شخصیت های بارز معاصرِ قرآن پژوهی شیعه کتاب «التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب» را درراستای نقد و پاسخ به ذهبی در دفاع از شیعه نگاشته است. این پژوهش در راستای انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه، با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، و یافتن ضوابط صحیح در تبیین لایه های درونی قرآن، به بررسی و نقد اتهامات ذهبی با تأکید بر آرای آیت الله معرفت پرداخته است. یافته های حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش ذهبی در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به انتقاداتی بر تأویلات شیعه شده و آیت الله معرفت در پاسخ به این انتقادات، باتوجه به جاودانگی و جهان شمولی قرآن، بطن را همتای تأویل، مفهوم عامی دانسته که با الغای خصوصیات از آیه، قابل انطباق بر مصادیق نوظهور است. تطبیق مفهوم عام بر مصادیق مختلف مطابق با معیارهای صحت تأویلی است که مورد قبول ذهبی نیز می باشد.
۱۹.

تحلیل انتقادی مبانی قرآن بسندگی در شبه قاره هند(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 193 - 214

کلید واژه ها: قرآنیون شبه قاره هند سنت پیامبر (ع) قرآن بسندگی سَراحمدخان چکرالوی غلام احمد پرویز جیراج پوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۲۰۹
سنّت نبوی، یکی از مبانی مهم شرع مقدس اسلام و پاسداری از آن بر همگان بایسته است؛ اما در پاره ای از دوران، برخی مکاتب فکری اسلامی در اعتبار احادیث نبوی تشکیک کرده اند. «قرآنیون شبه قاره» یکی از فِرقی است که چنین اندیشه ای را در میان مسلمانان بسط و گسترش داده است. در این جریان، دانشمندان به تبعیت از «شاه ولی اللّه» در قرن هجدهم و «سَراحمدخان» در قرن نوزدهم میلادی به بازنگری احادیث پیامبرa پرداختند و در قرن بیستم، «چکرالوی» توانست فرقه ای نو به نام «قرآنیون» تأسیس کند؛ آنان به دلایلی همچون: 1. عدم وحیانی بودن سنّت پیامبرa؛ 2. عدم شارع بودن پیامبرa؛ 3. شبهه ناک بودن صداقت اخلاقی صحابه؛ 4. ناصحیح بودن حفظ و انتقال احادیث؛ 5. جعلی بودن بسیاری از احادیث؛ 6. استقلال قرآن در تفسیر خود؛ 7. تبیین مناسک دینی به وسیله عقل؛ 8. عدم نیاز به احادیث با توجه به نزول آیه «اکمال»، سنّت نبوی را به عنوان یکی از مصادر تشریع، فاقد اعتبار دانسته و قرآن را یگانه مرجع اطمینان بخش از سوی خداوند معرفی کردند. از همین روی، در این نوشتار کوشش شده با روش توصیفی تحلیلی، مبانی اهل قرآن تبیین و تحلیل شود.
۲۰.

تحلیل تأویلات شیعه با تأکید بر انتقادات زرکشی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 99-120

کلید واژه ها: تأویلات شیعه تفاسیر اهل سنت تفاسیر باطنی زرکشی جری و تطبیق معیارهای بطن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۵۴
زرکشی از منتقدان اهل سنت، تأویلات شیعه را به دلیل تأویل بسیاری از آیات بر ائمه(ع)، مخالف با عقل و شرع دانسته است و برای تأیید نظر خود به تعدادی از تأویلات شیعه استناد می کند و آنها را نادرست می داند. در این راستا پس از بررسی دیدگاه وی در مورد بطن و تأویل به نمونه هایی از تفاسیر باطنی شیعه، بر مبنای روایات و منطبق با معیارهای صحت بطن و تأویل اهل سنت پرداخته خواهد شد. یافته های حاصل از پژوهش این است که عمده تأویلات شیعه از نوع جری و تطبیق است که روایاتی دلالت بر آن دارند و مورد تأیید اهل سنت نیز هستند و در مواردی نیز آیه دارای مصادیق مختلفی است؛ ازجمله: 1- بیان مصداق خاص: در برخی آیات، هم سبب نزول و هم مصادیق آن خاص است؛ مانند آیات ولایت، اولی الامر... 2- بیان مصداق عام: لفظ و معنا صلاحیت پذیرش مصادیق متعدد را دارد. 3- بیان مصداق أتم و أکمل: آیه مصادیق متعددی دارد که دارای مرتبه یکسانی نیستند و بعضی افرادش در مرتبه بالاتری قرار دارند. بنابراین سعی بر آن است که به تحلیل و بررسی تأویلات شیعه پرداخته شود تا تأویلات آیات بر اهل بیت(ع) روشن شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان